Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15.12.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. po rozpatrzeniu wniosku T. F. z dnia 21-11-2023 r. przyznał mu emeryturę od 01-11-2023 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

ZUS w uzasadnieniu wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 174502,48 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 209,30 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 833,74 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

(...),48 / 209,30 = 833,74 zł.

Emerytura przyznana od 01-11-2023 w kwocie 833,74 zł jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1588,44 zł. Emerytury nie podwyższa się, gdyż ubezpieczony nie udowodnił łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 25 lat, pobiera świadczenie rolne z KRUS.

Od 01-01-2024 obliczona emerytura brutto wynosi 833,74 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 758,70 zł.

(decyzja – k. 14 verte – 17 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 24.01.2024 r. zmieniającą decyzję z dnia 15.12.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. po rozpatrzeniu wniosku T. F. z dnia 15-01-2024 r. przeliczył mu emeryturę od 01-11-2023 r., tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji kapitału początkowego zewidencjonowanego na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 190421,19 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 209,30 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 909,80 zł

Po korekcie kapitału początkowego na koncie, wysokość emerytury wynosi:

(...),19 / 209,30 = 909,80 zł.

Emerytura przyznana od 01-11-2023 w kwocie 909,80 zł jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1588,44 zł. Emerytury nie podwyższa się, gdyż ubezpieczony nie udowodnił łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 25 lat, pobiera świadczenie rolne z KRUS.

Od 01-03-2024 obliczona emerytura brutto wynosi 909,80 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 827,92 zł.

(decyzja – k. 19-21 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 12.12.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił wartość kapitału początkowego T. F. na dzień 01.01.1999 r. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 386,41 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 01.01.1989 do 31.12.1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 31,65%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 386,41 zł ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 31,65% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (31,65% x 1 220,89 zł = 386,41 zł).

Przyjęto łącznie 5 lat, 7 miesięcy,3 dni tj. 67 miesięcy okresów składkowych oraz nieskładkowe: 4 miesiące, 0 dni, tj. 4 miesiące.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 33,52%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 26 576,44 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresów:

- od 1973-09-01 do 1976-06-19, ponieważ brak jest świadectwa pracy, potwierdzającego okres zatrudnienia,

- od 1978-03-30 do 1978-10-24, od 1979-06-27 do 1981-01-05, od 1981-07-18 do 1991-12-31, okresu pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej ponieważ brak jest informacji o ilości przepracowanych dni,

- od 1981-01-06 do 1981-07-17, z uwagi na nieczytelną datę rozpoczęcia odbywania zasadniczej służby wojskowej.

(decyzja – k. 21 verte – 22 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 23.01.2024 roku zmieniającą decyzję z dnia 12.12.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. po otrzymaniu nowych dowodów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego – ponownie ustalił wartość kapitału początkowego T. F. na dzień 01.01.1999 r.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 386,41 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 01.01.1989 do 31.12.1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 31,65%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 386,41 zł ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 31,65% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (31,65% x 1 220,89 zł = 386,41 zł).

Przyjęto łącznie 6 lat, 4 miesiące,0 dni tj. 76 miesięcy okresów składkowych oraz nieskładkowe: 4 miesiące, 0 dni, tj. 4 miesiące.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 36,20%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 29 000,84 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresów:

- od 1973-09-01 do 1976-06-19, ponieważ brak jest świadectwa pracy, potwierdzającego okres zatrudnienia,

- od 1978-03-30 do 1978-10-24,

od 1979-06-27 do 1981-01-02,

od 1981-07-18 do 1983-11-03,

od 1983-11-28 do 1984-05-18,

od 1984-05-20 do 1984-12-15,

od 1984-12-17 do 1985-02-10,

od 1985-03-06 do 1985-11-16,

od 1985-11-18 do 1987-03-21,

od 1987-03-23 do 1987-11-02,

od 1987-11-23 do 1991-12-31,

okresu pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej ponieważ brak jest informacji o ilości przepracować dni.

(decyzja – k. 26-27 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołania w sprawie złożył T. F. wnosząc o przyznanie prawa do emerytury w wyższej wysokości niż dotychczas ustalonej przez ZUS, zarzucając naruszenia:

- przepisów prawa materialnego, a w szczególności art. 24 i następne ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251 z późn. zm.);

- błędne ustalenia w zakresie:

a. nieuwzględnienia okresu pracy w Fabryce (...) w S. (później (...) S.A.), gdzie w trakcie nauki w szkole średniej tj. od dnia 1 września 1973 r. do dnia 19 czerwca 1976 r. odbył praktyczną naukę zawodu;

b. nieuwzględnienia okresu pracy w R. (...) w P. w okresie od dnia 20 czerwca 1976 r. do dnia 31 grudnia 1991 r. za wyjątkiem okresów czynnej służby wojskowej;

c. nieuwzględnienia okresów czynnej służby wojskowej tj.:

- od dnia 25 października 1978 r. do dnia 26 czerwca 1979 r. oraz od dnia 3 stycznia 1981 r. do dnia 17 lipca 1981 r. ( zasadnicza służba wojskowa);

- od dnia 4 listopada 1983 r. do dnia 27 listopada 1983 r.; w dniu 19 maja 1984 r.; w dniu 16 grudnia 1984 r.; od dnia 11 lutego 1985 r. do dnia 5 marca 1985 r.; w dniu 17 listopada 1985 r., w dniu 22 marca 1987 r., od dnia 3 listopada 1987 r. do dnia 22 listopada 1987 r. (ćwiczenia wojskowe);

(odwołanie – k. 3-6, k. 3-6 w aktach o sygn. VIII U 193/24 załączonych do sprawy)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie.

(odpowiedź na odwołanie – k. 21-22, k. 7-8 w aktach o sygn. VIII U 193/24 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dnia 6.02.2024 r. tutejszy sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę o sygn. akt VIII U 193/24 ze sprawą o sygn. akt VIII U 192/24 i obie sprawy rozpoznał łącznie pod numerem sprawy o sygn. akt VIII U 192/24.

(postanowienie – k. 11 w aktach o sygn. VIII U 193/24 załączonych do sprawy)

Na rozprawie w dniu 17.05.2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie , pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 17.05.2024 r. e-protokół (...):02;43-00:03:19 – płyta CD – k. 50)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. F. urodził się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej dla Pracujących Fabryki (...) w S. (później: Zakłady (...)) w latach: od 1973 r. do 1976 r. W okresie nauki odbywał praktyki zawodowe.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 17.05.2024 r. e-protokół (...):02:01-00:02:41 – płyta CD – k. 50 w związku z rozprawą z dnia 09.04.2024 r. e-protokół (...):04:31-00:17:12 – płyta CD – k. 40)

Ubezpieczony nie zawarł indywidualnej umowy o praktyczną naukę zawodu z zakładem pracy, w którym odbywał praktykę. Nie otrzymał świadectwa pracy jako młodociany pracownik. Dysponował jedynie zaświadczeniem szkolnym opatrzonym datą 17.10.2023 r. wystawionym przez Zespół Szkół na 4 w S. o zatrudnieniu w okresie od 01.09.1973 r. do 19.06.1976 r. na stanowisku ucznia nauki zawodu.

(zaświadczenie – k. 7 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 5, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 17.05.2024 r. e-protokół (...):02:01-00:02:41 – płyta CD – k. 50 w związku z rozprawą z dnia 09.04.2024 r. e-protokół (...):04:31-00:17:12 – płyta CD – k. 40 )

Zespół Szkół nr (...) w S. poinformował w dniu 26.04.2024 r., że zaświadczenie z dnia 17.10.2023 r. zostało wystawione na podstawie arkusza ocen sprawowania i postępów w nauce ucznia szkoły zawodowej w/w (...) Szkoły Zawodowej dla Pracujących. W programie nauczania szkoły znajdował się przedmiot „Zajęcia praktyczne”.

(pismo – k. 43, arkusz ocen – k. 44-46)

Wnioskodawca posiada poświadczenia zatrudnienia w legitymacji ubezpieczeniowej z R. (...) w P. w następujących datach: 30.03.1978 r., 18.07.1979 r., 10.07.1980 r., 16.12.1981 r., 17.05.1982 r., 28.02.1983 r., 2.12.1983 r., 28.05.1985 r., 27.11.1987 r., 27.12.1988 r., 04.03.1989 r., 13.11.1989 r., 06.09.1991 r.

( legitymacja ubezpieczeniowa – k. 1-6 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 13-15 verte)

W dniu 22.05.1980 r. wnioskodawca zwrócił się do Zarządu R. (...) w P. o zakwalifikowanie go do IV grupy zaszeregowania osobistego według stawek obowiązujących w R. (...) w P..

(podanie – k. 6)

W dniu 30.05.1980 r. Zarząd R. (...) w P. rozpatrzył w/w podanie odwołującego i postanowił podnieść mu zaszeregowanie z III na IV grupę tj. 0,163 dniówki za 1 godz. pracy od 1.06.1980 r.

(pismo – k. 7)

Od dnia 1.02.1983 r. Zarząd R. (...) w P. przyznał odwołującemu wynagrodzenie w wysokości 7 dniówek obrachunkowych miesięcznie za prowadzenie spraw związanych z ochroną przeciwpożarową w (...) P..

(pismo – k. 8)

W dniu 11.01.1985 r. Zarząd R. (...) w P. postanowił zmienić stawkę osobistego zaszeregowania ubezpieczonego z dniem 1.01.1985 r. na 0,180 za godz. pracy.

(pismo – k. 9)

Z dniem 1.08.1986 r. stawka osobistego zaszeregowania wnioskodawcy wynosiła 0,188 dniówki za godz. pracy.

(pismo – k. 10)

Wnioskodawca nie posiada żadnej innej dokumentacji potwierdzającej wskazany okres zatrudnienia.

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca od marca 1978 r. pracował przy produkcji siatki, a także naprawiał ciągniki, samochody, maszyny rolnicze na warsztacie. Pracował codziennie, również w soboty i niedziele minimum 8 godzin dziennie, zdarzało się że dłużej, nawet 12 godzin dziennie. Jego przełożonym był prezes spółdzielni. Otrzymywał za ten okres wynagrodzenia.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 17.05.2024 r. e-protokół (...):02:01-00:02:41 – płyta CD – k. 50 w związku z rozprawą z dnia 09.04.2024 r. e-protokół (...):04:31-00:17:12 – płyta CD – k. 40, zeznania świadka A. Ś. na rozprawie w dniu 09.04.2024 r. e-protokół (...):19:56-00:23:51 – płyta CD – k. 40, zeznania świadka M. M. na rozprawie w dniu 09.04.2024 r. e-protokół (...):24:12-00:29:54 – płyta CD – k.. 40 )

Wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową w okresach: od 25.10.1978 r. do 26.06.1979 r. i od 3.01.1981 r. do 17.07.1981 r., a w okresach od: 4.11.1983 r. do 27.11.1983 r., od 19.05.1984 r. do 19.05.1984 r., od 16.12.1984 r. do 16.12.1984 r., od 11.02.1985 r. do 5.03.1985 r., od 17.11.1985 r. do 17.11.1985 r., od 22.03.1987 r. do 22.03.1987 r., od 3.11.1987 r. do 22.11.1987 r. (ćwiczenia wojskowe).

(zaświadczenie – k. 4-4 verte)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego obejmującego dokumenty oraz zeznania świadków i odwołującego. Zebrane w sprawie dowody – w zakresie, w jakim wynikały z nich powyższe okoliczności – były dla Sądu wiarygodne. Sąd oparł się częściowo na zeznaniach wnioskodawcy oraz powołanych świadków również zatrudnionych w R. (...) w P.– w części co do zakresu obowiązków i wymiaru czasu pracy. Natomiast co do okresu zatrudnienia Sąd oparł się na dostępnej dokumentacji. W odwołaniu wnioskodawca wnosił o uwzględnienie do kapitału początkowego oraz przy wyliczeniu emerytury stażu pracy w R. (...) w P. podając jako datę początkową – 20 czerwca 1976 r. i końcową – 31 grudnia 1991 r. Sąd ocenił złożone w powyższym zakresie zeznania odwołującego w konfrontacji z zeznaniami świadków i doszedł do przekonania, że zeznania tych świadków, nie potwierdzają twierdzeń wnioskodawcy odnośnie wskazywanych przez niego dat zatrudnienia. Świadek A. Ś. wskazywała, że ubezpieczony zatrudniony był w przedmiotowej spółdzielni do końca 1991 r., zatem jej twierdzenia w tym względzie pokrywałyby się z wersją ubezpieczonego. Natomiast drugi świadek M. M. podawał, nie mając co do tego pewności wskazując na słowo „chyba”, że do końca 1990 r. Powyższe rozbieżności powodowały jednak, że złożone w powyższym zakresie zeznania nie były miarodajne dla ustalenia daty początkowej i końcowej zatrudnienia ubezpieczonego w R. (...) w P.. Ponadto sam wnioskodawca w żaden miarodajny sposób nie wyjaśnił dlaczego wnosi o uwzględnienie zatrudnienia w R. (...) w P. z datą wskazującą na początek zatrudnienia od. 20.06.1976 r, tym bardziej, że jak sam przyznał nie miał wówczas żadnej umowy.

Wobec powyższego Sąd przyjął, jako daty pewne: początku zatrudnienia – 30.03.1978 r. i datę końcową – 6.09.1991 r. jako udokumentowane wpisami w kopii legitymacji ubezpieczeniowej sporządzonej z oryginału potwierdzonymi przez zakład pracy (Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną w P.).

Odnośnie zaś pozostałych spornych kwestii sąd wypowie się szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Odwołania zasługiwały na częściowe uwzględnienie.

Na wstępie należy zauważyć, że jedna z kwestii spornych w toku niniejszego procesu ulegała zmianie. To, co na początku jawiło się bowiem jako sporne, ostatecznie, wskutek wydania przez organ rentowy w toku procesu decyzji z dnia 23.01.2024 r. i 24.01.2024 r., zostało uwzględnione zgodnie ze stanowiskiem skarżącego.

W pierwszej kolejności należy jednak zauważyć, że stosownie do treści przepisu art. 355 k.p.c. sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.

Stosownie natomiast do przepisu art. 477 ¹³ § 1 k.p.c., zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części. Poza tym zmiana lub wykonanie decyzji nie ma wpływu na bieg sprawy.

W związku z tym, że do odwołania złożonego w niniejszej sprawie wnioskodawca załączył nowe dokumenty, w tym zaświadczenie wystawione przez (...) Centrum (...) w S. o okresach odbycia zasadniczej służby wojskowe oraz ćwiczeń wojskowych ZUS ponownie rozpoznał sprawę i w dniu 23.01.2024 r. wydał decyzję na mocy której żądanie ubezpieczonego zostało uwzględnione. Odnosząc się zatem do roszczenia ubezpieczonego odnośnie zaliczenia do stażu jego pracy okresów czynnej służby wojskowej i ćwiczeń wojskowych to wskazać należy, że wobec zaspokojenia przez ZUS w tym zakresie roszczenia ubezpieczonego poprzez wydanie omówionych wyżej decyzji to Sąd jako że ubezpieczony nie zgłosił żadnych zastrzeżeń w tym zakresie i nie zachodziła potrzeba wyrokowania, umorzył postępowanie w tym zakresie na podstawie art.477 ¹³§1 k.p.c. – w zakresie wynikającym ze zmian zaskarżonych decyzji w związku z wydanymi kolejnymi decyzjami ZUS z dnia 23.01.2024 r. i 24.01.2024 r. orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Idąc dalej, emerytura, ustalana według zreformowanych zasad dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251), przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 (art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Kwestia nabycia prawa do emerytury przez osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. jest uregulowana w przepisie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

Obliczenie emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. odbywa się na zasadach określonych w art. 25-26c ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej, średnie dalsze trwanie życia ustala się dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2. Ogłoszone w ten sposób tablice średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. 6.

W świetle zacytowanych przepisów jednym z podstawowych elementów obliczenia wysokości przyznanej ubezpieczonemu emerytury jest kapitał początkowy.

Stosownie do art. 173 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy na dzień wejścia w życie ustawy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust. 2).

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przepis ust. 2 art. 174 stanowi, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to jest w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Zgodnie z treścią § 22 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz.1412) Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.

W konsekwencji ubezpieczony nie może w postępowaniu przed organem rentowym wykazywać okoliczności wpływających na prawo do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub jego wysokość (w tym w szczególności wykazywać okresów zatrudnienia i charakteru pracy) na podstawie dowodów innych niż świadectwo pracy, zaświadczenie pracodawcy albo legitymacja ubezpieczeniowa lub inne dokumenty pracownicze. (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 26.11.2013 III AUa 678/13)

Wskazana regulacja § 22 ust.1 powołanego rozporządzenia wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby sporne okresy zatrudnienia nie mogły być wykazane w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków. W postępowaniu dowodowym potwierdzającym okresy zatrudnienia w postępowaniu przed organem rentowym dowodem jest tylko to, co prawo za dowód uznaje i jako dowód dopuszcza. Takie ograniczenia nie występują natomiast w procedurze cywilnej, w której okoliczności sporne mogą być wykazywane wszelkimi dowodami. (por. postanowienie SN z dnia 11.01.2018, II UK 94/17)

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe dotyczą wyłącznie postępowania przed organami. (por. wyrok SO w Kaliszu z dnia 6.12.2013. V U 980/13)

Nie należy jednak tracić z pola widzenia, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych, wobec czego zaliczenie takich spornych okresów składkowych z przebiegu ubezpieczenia do stażu ubezpieczeniowego na podstawie zeznań świadków lub przesłuchania strony zainteresowanej jest dopuszczalne tylko w przypadkach niebudzących żadnych wątpliwości co do spójnego i precyzyjnego - rodzajowego oraz czasowego potwierdzenia się udowadnianych okoliczności. (por. wyrok SN z dnia 20.02.2019, III UK 52/18).

Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. (wyrok SA w Poznaniu z dnia 13.06.2013, III AUa 69/13, wyrok SN z dnia 9.01.1998, II UKN 440/97)

Także wysokość uzyskiwanego uposażenia może być ustalona w inny sposób niż przy pomocy wskazanych w wspomnianym rozporządzeniu (§ 21 ust. 1) środków dowodowych stwierdzających wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty tj zaświadczeń pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacji ubezpieczeniowej lub inny dokumentu, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Jednakże wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego (ostatecznie w oparciu o wiarygodne i precyzyjne zeznania świadków). W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 18.01.2012 r., III AUa 1555/11).

Na gruncie rozpoznawanego przypadku wnioskodawca wywodził inaczej niż to przyjął organ rentowy, iż legitymuje się dodatkowo okresem zatrudnienia w związku z praktyczną nauką zawodu w okresie - od dnia 1 września 1973 r. do dnia 19 czerwca 1976 r. Zdaniem ZUS okres ten nie został wystarczająco udowodniony, bowiem brak jest świadectwa pracy, potwierdzającego go, a ponadto wnioskodawca nie złożył umowy zawartej pomiędzy nim, a zakładem pracy o praktyczną naukę zawodu.

W myśl art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne, albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne - m.in. zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 rokiem.

Zatrudnienie młodocianych po dniu 8 maja 1945 roku a przed dniem 1 stycznia 1975 rokiem regulowały przepisy dekretu z dnia 2 sierpnia 1951 roku o pracy i szkoleniu zawodowym młodocianych w zakładach pracy (Dz. U. Nr 41, poz. 311 ze zm.) oraz wydanego z upoważnienia tego Dekretu Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 1952 roku (Dz. U. Nr 21, poz. 135), a także ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.).

Zgodnie z zapisem art. 4 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku nauka zawodu młodocianego trwała zależnie od zawodu od 2 do 4 lat. Przepis art. 9 ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy nakładał na zakład pracy przyjmujący młodocianego na naukę zawodu obowiązek zawarcia na piśmie indywidualnej umowy.

Podkreślenia wymaga, że okresy nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy są okresami zatrudnienia (art. 10 ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku). Zatem warunkiem zaliczenia okresów zatrudnienia młodocianego do okresów składkowych było zawarcie umowy o naukę zawodu, w celu przygotowania zawodowego lub wstępnego stażu pracy na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed 1 stycznia 1975 roku, o jakich mowa w art. 6 ust. 2 pkt 3 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, których uznanie warunkuje jedynie wykonywanie pracy na podstawie indywidualnej umowy o naukę zawodu. Stosunek zatrudnienia obejmował tylko młodocianych przyjętych do pracy w celu nauki zawodu zobowiązanych do dokształcania się w szkole, nie zaś tych, którzy pobierali naukę bez zatrudnienia się. Takie stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 15 lutego 2011 roku (III AUa 1731/12), Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 18 marca 2009 roku (III AUa 1213/08) oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 8 kwietnia 2016 roku (III AUa 524/15).

Wskazać także trzeba, że przepisy ustawy emerytalnej zawierające katalog okresów składkowych i nieskładkowych, uwzględnianych przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego warunkującego prawo do emerytury lub renty oraz ich wysokość, nie przewidują możliwości uwzględniania okresu edukacji na poziomie uzyskiwania podstawowych kwalifikacji zawodowych, a więc okresu nauki w szkole zawodowej, technikum czy liceum, nawet jeśli program nauki przewidywał także naukę zawodu np. w warsztatach szkolnych lub w czasie praktyk szkolnych. Takie stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w cytowanym wyżej wyroku z dnia 8 kwietnia 2016 roku.

Sąd Okręgowy podziela także pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 19 maja 2016 roku (II UK 269/15), zgodnie z którym do stażu emerytalnego zalicza się okres zatrudnienia młodocianego, a nie okres nauki w zasadniczej szkole zawodowej. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że to, iż była to szkoła przyzakładowa wcale nie oznacza, że uczeń tej szkoły pozostawał w zatrudnieniu pracowniczym. (...) oświaty przewidywał, że zasadnicze szkoły zawodowe były prowadzone przez zakłady pracy. Był to wtedy administracyjny stosunek ucznia szkoły a nie stosunek pracy. W zasadniczej szkole zawodowej uczeń zdobywał wykształcenie na poziomie szkoły zawodowej i uczył się zawodu, co łączyło się z praktyką zawodową przewidzianą w programie nauczania. Naturalnym było, że uczeń odbywał praktykę, w ramach której wykonywał określone czynności, jednak nie była to praca w ramach pracowniczego zatrudnienia. Instruktor nauki zawodu czyli praktycznej nauki zawodu nie reprezentował pracodawcy jako kierownik zakładu pracy i nie realizował jego zadań produkcyjnych tylko program praktycznej nauki zawodu uczniów zasadniczej szkoły zawodowej. Od takiej nauki w szkole należy odróżnić zatrudnienie młodocianego na podstawie ustawy z 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu (...). Wówczas relacje były odwrócone. Zadaniem młodocianego było przede wszystkim wykonywanie określonej pracy (zatrudnienia). Mógł być dokształcany, ale nie wtedy gdyż uzyskał już kwalifikacje w szkole zawodowej (art. 12 ustawy z 2 lipca 1958 r.), a więc wynikający z zatrudniania młodocianego obowiązek nie polegał na zdobyciu wykształcenia na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej. Inna może być sytuacja tego, który zawarł umowę o praktyczną naukę zawodu i pracował jako pracownik i inna jest sytuacja ucznia, który uczył się w zasadniczej przyzakładowej szkole zawodowej i odbywał tylko praktyki w zakładzie pracy.

W dniu 1 stycznia 1975 r. wszedł w życie kodeks pracy, który w art. 190 określił status młodocianego wskazując, że jest to osoba, która nie ukończyła 18 lat. Zgodnie z treścią art. 191 § 2 k.p. młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego, przy czym na podstawie paragrafu 3 tego przepisu Rada Ministrów w porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych wydała Rozporządzenie z dnia 20 września 1974 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. z dnia 19 października 1974 r.). Wg treści paragrafu 1 ust. l pkt l tego aktu przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników, zwanych w dalszym ciągu "młodocianymi", mogło odbywać się w zakładach pracy, jako m.in. nauka zawodu.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy podnieść należy, że nie sposób porównywać co do zasad zatrudnienia wnioskodawcy w celu nauki zawodu z pracownikiem młodocianym i uznać, iż taki sam status miał odbywając zajęcia praktyczne.

Również same twierdzenia wnioskodawcy i przedstawienie przez niego zaświadczenia szkolnego o zatrudnieniu na stanowisku ucznia zawodu wystawionego na podstawie arkusza ocen sprawowania i postępów w nauce ucznia (...) Szkoły Zawodowej dla Pracujących nie uprawniało do automatycznego przyjęcia, że ubezpieczony był wówczas pracownikiem, a nie uczniem. Elementem decydującym o uwzględnieniu nauki zawodu jest posiadanie statusu pracownika w czasie tej nauki, czyli nawiązanie indywidualnego stosunku pracy.

Uściślając, okresem składkowym, w świetle analizowanych wyżej przepisów - jest okres zatrudnienia wykonywanego na podstawie indywidualnej umowy między zakładem pracy, a szkolącym się młodocianym, a więc nie jest takim okresem okres praktyki odbywanej w zakładzie pracy na podstawie umowy zawartej między szkołą, a zakładem pracy.

Od powyższego odróżnić należało wynikający z programu nauczania w szkole obowiązek praktycznej nauki zawodu, który nie mieścił się nigdy w pojęciu zatrudnienia, zaś praktyki zawodowe organizowane w zakładach pracy - stosownie do programu nauki - odbywały się na podstawie umów między szkołą, a zakładem pracy, nie istniał więc żaden stosunek prawny miedzy uczniem, a zakładem pracy.

W ocenie sądu w sprawie nie wykazano, aby ubezpieczony miał zawartą w spornym okresie indywidualną umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, a zatem okres ten wobec przytoczonych wyżej rozważań prawnych nie został wystarczająco udowodniony. Umowy dotyczące praktyk, polegających na nauce zawodu, były zawierane przez zakłady pracy z osobami młodocianymi lub ich przedstawicielami ustawowymi. Umowy te, będące umowami o naukę zawodu, powodowały nawiązanie między zakładem, w którym były odbywane praktyki i uczniem stosunku pracy, który był odrębny od stosunku administracyjnego łączącego ucznia ze szkołą. Tylko okresy takiej nauki zawodu mogą być zaliczone do stażu ubezpieczeniowego jako okresy składkowe, bowiem tylko one są okresami zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 sierpnia 2018 r., III AUa 636/18, LEX nr 2600855).

W niniejszej sprawie istniały także wątpliwości co do tego, czy ubezpieczony w trakcie zatrudnienia w R. (...) w P. przepracował odpowiednią ilość dniówek obrachunkowych, a tym samym czy okres ten można ubezpieczonemu zaliczyć do wartości kapitału początkowego, a tym samym ogólnego stażu pracy.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy emerytalnej, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:

- pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w (...) Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku (...) oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

Warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu - odnieść należy do art. 1 w związku z art. 2 pkt 3 dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 27, poz. 135 z późn. zm.) wymieniającego jako podmioty ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz innych spółdzielni, wykonujących pracę w tych spółdzielniach, członków spółdzielni, którzy wykonują pracę w zespołowych gospodarstwach rolnych tych spółdzielni i pozostałe osoby, wykonujące pracę w spółdzielniach i wynagradzane według zasad obowiązujących członków tych spółdzielni.

O podleganiu ubezpieczeniu w myśl przepisów dekretu decydował wymiar świadczonej pracy, o czym świadczy przepis art. 4 dekretu, zgodnie którym przy ustalaniu okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, za miesiąc 20 dni pracy i za rok pracy - rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni. Aktualnie tytułem ubezpieczenia społecznego jest członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej bez dodatkowych warunków (por. art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych)

W stosunku do członków spółdzielni istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu składkowego jest przepracowanie w tym roku wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 1979 r., sygn. akt II UR 7/79, z dnia 12 maja 1999 r., sygn. akt II UKN 624/98, z dnia 1 września 2010 r., sygn. akt II UK 80/10 oraz z dnia 24 maja 2012 r., sygn. II UK 255/11).

Przy czym w zakresie ustalania faktu przepracowania określonego w przepisie art. 4 dekretu nominału czasu pracy nie istnieją w postępowaniu sądowym żadne ograniczenia dowodowe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt II UK 255/11). Z tego względu za niezasługujące na aprobatę należało uznać stanowisko ZUS o tym, że podstawę nieuwzględnienia przy ustalaniu wartości kapitału początkowego okresu objętego sporem był brak informacji o ilości przepracowanych w tym okresie dniówek.

Powyższa okoliczność nie oznaczała, że wobec braku stosownej dokumentacji nie ma możliwości poczynienia ustaleń w tym zakresie w oparciu o inne dowody. W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe jak już wskazywano powyżej prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Według art. 473 § 1 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r., I UK 111/07).

Skoro fakty istotne dla ustalenia prawa lub wysokości świadczenia można wykazać przed sądem odwoławczym w oparciu o inne środki dowodowe niż zastrzeżone w postępowaniu wyjaśniającym przed organem rentowym, to zdaniem Sądu Okręgowego nie ma przeszkód ku temu, by powyższą zasadę odnieść również na grunt ustaleń w zakresie przepracowanych dniówek obrachunkowych. Na takie też rozwiązanie wskazywał m. in. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 r. (III AUa 1756/12) formułując tezę, zgodnie z którą za wystarczające do wyliczenia okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń w myśl art. 4 ww. dekretu, należy uznać ustalenie, iż dany spółdzielca świadczył osobiście pracę na rzecz spółdzielni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, po 8 godzin dziennie w kontrolowanym okresie, bowiem tak wyraźnie stanowi przepis dekretu mówiący o tym, co uważa się za dzień, miesiąc i rok pracy. Pamiętać dalej trzeba, że w toku postępowania sądowego dowodem na wykazanie okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, mogą być nie tylko dokumenty, ale także zeznania świadków, które mogą zastąpić dowód w postaci wykazu dniówek obrachunkowych. W podobnym tonie wyraził się również Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 25 maja 2017 r. (III AUa 529/16), wskazując, że jeżeli nie jest możliwe wykazanie przepracowanych dniówek obrachunkowych, to w takim przypadku treść zeznań świadków zastępuje dowód w postaci wykazu dniówek obrachunkowych. Jeżeli w oparciu o zeznania świadków zostanie wykazane, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, po 8 godzin dziennie, świadczył pracę w Spółdzielni, pozwala to na przyjęcie, że podlegał wówczas ubezpieczeniu.

Nadto, jeżeli członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej wykonuje swoją pracę w reżymie ściśle takim jaki przewidziany jest w stosunku pracy, to mimo istniejącego członkostwa należy ją kwalifikować jako wykonywaną w ramach stosunku pracy (wyrok SO w Białymstoku z dnia 30.09.2011 r, V U 662/11).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy sąd przyjął, że zebrany materiał dowodowy potwierdza, iż ubezpieczony w okresie ostatecznie wynikającym z dokumentów (legitymacji ubezpieczeniowej) przy przyjęciu jako dat pewnych: początku zatrudnienia – 30.03.1978 r. i daty końcowej – 6.09.1991 r., czyli:

- 30.03.1978 r. – 24.10.1978 r.

-27.06.1979 r. – 2.01.1981r.

-18.07.1981 r. - 3.11.1983

-28.11.1983r. – 18.05.1984

-20.05.1984 -15.12.1984

-17.12.1984 -10.02.1985

- 6.03.1985 – 16.11.1985,

- 18.11.1985 – 21.03.1987

- 23.03.1987 – 2.11.1987

- 23.11.1987 – 6.09.1991;

wnioskodawca stale i w wymiarze czasu pracy wynoszącym co najmniej 8 godzin na dobę każdego dnia świadczył pracę, wykonywał swoje obowiązki w R. (...) w P.. Fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy na rzecz Spółdzielni, w pełnym wymiarze czasu pracy, został udowodniony zarówno zeznaniami świadków oraz przesłuchaniem ubezpieczonego jako strony. Relacja powołanych w sprawie świadków będących naocznymi świadkami pracy odwołującego w obliczu określonych przez nich obowiązków skarżącego – specyfiki jego pracy, zdaniem Sądu uzasadniała stwierdzenie, że w jego przypadku tzw. dniówka robocza wynosiła co najmniej 8 godzin pracy. Tym samym, przeprowadzone przez sąd dowody zastąpiły dowód w postaci wykazów przepracowanych dni w okresie objętym sporem, a organ rentowy nie zgłosił wniosków dowodowych mających wykazać okoliczności przeciwne.

W ocenie Sądu, zatem zasadna była zmiana zaskarżonych decyzji ZUS na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i ustalenie wysokości kapitału początkowego i emerytury T. F. przy przyjęciu dodatkowo okresów stażowych wymienionych w punkcie 2 sentencji wyroku.

Natomiast sporny okres od 01.09.1973 r. do 19.06.1976 r. jako okres nauki, w czasie którego wnioskodawca nie zawierał umowy o pracę ani umowy o praktyczną naukę zawodu, nie jest okresem składkowym. Brak jest zatem podstaw do uwzględnienia żądania wnioskodawcy w zakresie zaliczenia tego okresu do wartości kapitału początkowego, dlatego też odwołania w tym zakresie podlegały oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., podobnie, jak i okresu zatrudnienia w R. (...) w P. z datą wskazującą na początek zatrudnienia od. 20.06.1976 r,