Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5.12.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887) w związku ze złożonym wnioskiem o emeryturę ponownie ustalił wartość kapitału początkowego S. G. na dzień 1 stycznia 1999 roku. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 01.01.1975 r. do 31.12.1984 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 58,95%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 719,71 zł ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 58,95% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (58,95% x 1 220,89 zł = 719,71 zł).

Przyjęto łącznie 17 lat, 7 miesięcy, 19 dni, tj. 211 miesięcy okresów składkowych oraz łącznie 10 miesięcy, 12 dni, tj. 10 miesięcy okresów nieskładkowych. Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 62,86%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 73 754,01 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresów:

- od 30.12.1985 r. do 14.11.1991 r., ponieważ brak jest informacji czy ubezpieczony był członkiem (...).

(decyzja – k. 22-23 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożył S. G. wnosząc o uwzględnienie przy wyliczaniu kapitału początkowego okresu pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) od 30.12.1985 r. do 14.11.1991 r. na poparcie czego wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie przez sąd dowodu z zeznań wymienionych przez niego świadków.

(odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5)

Na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2024 roku wnioskodawca poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 8 kwietnia 2024 roku e-protokół (...):19:49 – 00:19:51 – płyta CD – k. 30)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

S. G. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Decyzją z dnia 6.05.2008 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. po raz pierwszy ustalił dla ubezpieczonego kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 68 294,93 złotych. Jako podstawę wymiaru kapitału początkowego organ rentowy przyjął kwotę 608,25 złotych. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od dnia 01.01.1989 roku do 31.12.1998 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ustalił na poziomie 49,82%. Natomiast podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przez kwotę bazową – 1.220,89 złotych. Organ rentowy przyjął okresy składkowe w wymiarze 17 lat, 7 miesięcy i 19 dni (łącznie 211 miesięcy) oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 10 miesięcy i 12 dni (łącznie 10 miesięcy). Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla ubezpieczonego organ rentowy ustalił na 62,86%. W decyzji tej do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów pracy od dnia 30.12.1985 roku do dnia 14.11.1991 roku z uwagi na brak informacji, czy ubezpieczony był członkiem (...).

(decyzja – k. 17-19 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 27.11.2023 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o emeryturę.

(decyzja – k. 1-3 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 5.12.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 22-23 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 11.12.2023 r. ZUS przyznał wnioskodawcy emeryturę od 01.11.2023 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji.

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 305791,67 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 484273,30 zł

- kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji wynosi 125253,04 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 206,50 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 4432,53 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26c ustawy emerytalnej:

( (...),67 - (...),30 + (...),04) / 206,50 = 4432,53 zł.

Od 01-01-2024 obliczona emerytura brutto wynosi 4432,53 zł.

(decyzja – k. 8-10 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Ze świadectwa pracy z dnia 31.03.1992 r. wynika, że wnioskodawca zatrudniony był w R. (...) w P. od 30.12.1985 r. do 31.03.1992 r. na stanowisku Elektromechanika, na którym otrzymywał wynagrodzenie 680.500 zł.

(świadectwo pracy – k. 4-4 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Wnioskodawca był członkiem spółdzielni. Po okresie próbnym trwającym 3 miesiące dana osoba zostawała członkiem spółdzielni jeśli sprawdzała się w pracy. Wnioskodawca pracował praktycznie przez cały rok, również w niedziele, po 8, 10 godzin dziennie, a nawet 12. Najmniej 8 godzin dziennie. Nie było przestojów. Pracował na warsztacie odbierając wynagrodzenie na podstawie dniówki obrachunkowej.

(zeznania świadka T. F. na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2024 roku e-protokół (...):03:07-00:10:32 – płyta CD – k. 30, zeznania świadka M. M. na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2024 roku e-protokół (...):10:32 – 00:15:25 – płyta CD – k. 30, zeznania świadka S. G. na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2024 roku e-protokół (...):16:26 – 00:19:49 – płyta CD – k. 30)

Świadek M. M. zeznał, że za 8 godzin pracy dziennie otrzymywał 2,5 zł dniówki obrachunkowej.

(zeznania świadka M. M. na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2024 roku e-protokół (...):10:32 – 00:15:25 – płyta CD – k. 30)

Świadek M. M. w sprawie o sygn. akt VIII U 439/23 przed Sądem Okręgowym w Łodzi, VIII Wydziałem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uzyskał korzystny dla siebie wyrok zobowiązujący ZUS do przeliczenia kapitału początkowego przy uwzględnieniu pozostawania przez niego w zatrudnieniu w R. (...) w P. od 10.06.1976 r. do 14.11.1991 r. jako okresu składkowego. Wyrok ten jest prawomocny. Organ rentowy nie złożył od niego apelacji.

(odpis wyrok wraz z uzasadnieniem zapadłym w sprawie o sygn. akt VIII U 439/23 – k. 32-36)

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o w/w dowody z dokumentów oraz zeznania powołanych w sprawie świadków.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków, którzy wskazali na okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia dotyczące charakteru pracy ubezpieczonego w R. (...) w P. i wymiaru czasu tej pracy. Zeznania te zasługiwały na walor pełnej wiarygodności, gdyż były wewnętrznie spójne, logiczne, a przy tym przekonujące w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Stosownie do art. 173 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy na dzień wejścia w życie ustawy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust. 2).

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przepis ust. 2 art. 174 stanowi, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to jest w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Z kolei z mocy art. 15 ust. 1 analizowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 tego samego przepisu przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Ust. 6 tego samego przepisu stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2 (ust. 4).

Podkreślić w tym miejscu należy, że tutejszy Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 1 września 2010 roku, sygn. II UK 80/10 /LEX nr 661515/, zgodnie z którym kwalifikacji okresów składkowych według zasad określonych art. 6 ustawy emerytalnej, przebytych przed 1 stycznia 1999 r. należy dokonać na podstawie przepisów obowiązujących w okresie zatrudnienia osoby ubiegającej się o przyznanie prawa do określonego świadczenia.

Na podstawie art. 6 pkt 12 ustawy, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne: okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w (...) Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku (...) oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

Stosownie zaś do treści art. 4 dekretu z dnia 4 marca 1976 roku o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin / Dz. U. z 1983 r. , Nr 27, poz. 135 ze zm.)/, w brzmieniu obowiązującym w spornym czasie, przy ustalaniu okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń:

1) za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, a przed dniem 1 lipca 1962 r. dzień, który stanowił podstawę do obliczenia dniówki obrachunkowej; do dni pracy zalicza się również dni urlopu wypoczynkowego oraz dni pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego,

2) za miesiąc pracy uważa się 20 dni pracy dla mężczyzny oraz 13 dni pracy dla kobiety, a jeżeli ubezpieczony użytkuje działkę przyzagrodową lub dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - 18 dni pracy dla mężczyzny oraz 11 dni pracy dla kobiety,

3) za rok pracy uważa się rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni pracy, kobieta 150 dni pracy, a jeżeli użytkuje działkę przyzagrodową lud dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - to co najmniej: mężczyzna 220 dni pracy, a kobieta 130 dni pracy.

Przywołać w tym miejscu można stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 1 września 2010 r., sygn. II UK 80/10 (LEX nr 661515), iż kwalifikacja okresów składkowych według zasad określonych art. 6 ustawy emerytalnej, przebytych przed 1 stycznia 1999 r. musiała być dokonana na podstawie przepisów obowiązujących w okresie zatrudnienia osoby ubiegającej się o przyznanie prawa do określonego świadczenia. Powyższe wynikało z specyficznego charakteru pracy w spółdzielniach rolniczych oraz faktu, iż kwestie te nie są szczegółowo uregulowane przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mając na uwadze, że w poszczególnych okresach roku kalendarzowego obciążenie spółdzielców i ich domowników pracą układało się bardzo różnorodnie, na gruncie prawa do świadczeń dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych stosowano fikcję prawna, gdzie za 1 dzień pracy przyjmowało się dniówkę obrachunkową. (...) ten stosowany był zresztą tylko do okresów pracy w spółdzielni przypadających po dniu 1 lipca 1962 r., kiedy wprowadzono nową ewidencję, odpowiadającą potrzebom emerytalnym. Wyznacznikiem pracy w spółdzielni nie był przeto dzień pracy, ale szczególny miernik nakładu pracy, którym była dniówka obrachunkowa (dniówka inwentarzowa, także złoty obrachunkowy), a czasem stawki wynagrodzenia za poszczególne roboty. Za aktualny także uznać należy pogląd Sądu Najwyższego, że w stosunku do członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu zatrudnienia wymaganego do uzyskania renty inwalidzkiej lub emerytury jest przepracowanie w tym roku wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r. sygn. II UK 255/11, LEX nr 1227191).

Za wystarczające jednak do wyliczenia okresu pracy w spółdzielni, wymaganego do uzyskania świadczeń w myśl art. 4 dekretu, należy uznać ustalenie, iż dany spółdzielca świadczył osobiście pracę na rzecz spółdzielni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, po 8 godzin dziennie w kontrolowanym okresie, bowiem tak wyraźnie stanowi przepis dekretu mówiący o tym, co uważa się za dzień, miesiąc i rok pracy (podobnie Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 r. sygn. III AUa 1756/12, LEX nr 1363265). Pamiętać przy tym należy, że w toku postępowania sądowego dowodem na wykazanie okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, mogą być nie tylko dokumenty, ale także zeznania świadków. W § 22 ust. 2 rozporządzenia z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe przewidziano, że jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, zeznaniami świadków, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres. Przepis ten może być odpowiednio stosowany do okresów pracy członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych,

W okolicznościach sprawy, przyjąć należało, że sporny okres zatrudnienia wnioskodawcy - od 30.12.1985 r. do 14.11.1991 r. podlega uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego.

W ocenie sądu w oparciu o zgromadzony materiał dowody nie ma jakichkolwiek podstaw do kwestionowania znajdującego się w aktach ZUS, wydanego przez pracodawcę, świadectwa pracy ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w R. (...) w P.. Zostało bowiem wykazane, że spornym okresie odwołujący był członkiem Spółdzielni, w kwestionowanym przez ZUS okresie od 30.12.1985 r. do 14.11.1991 r. wykonywał pracę w wymiarze co najmniej 8 godzin dziennie.

Przedstawione dowody pozwoliły zatem sądowi ponad wszelką wątpliwość ustalić, że w okresie od 30.12.1985 r. do 14.11.1991 r. wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu, spełniał powyższe warunki i był to okres składkowy.

Dlatego, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu zatrudnienia R. (...) w P. od 30.12.1985 r. do 14.11.1991 r.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego w związku z art. 174 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku

Procesową przesłankę rozstrzygnięcia stanowił przepis art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.