Treść orzeczenia VIII U 215/23 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

VIII U 215/23 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2024-05-28

Sygnatura akt VIII U 215/23

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z 14 grudnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. stwierdził, że K. W. jako pracownik u płatnika składek – (...) sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu, chorobowemu w okresie: od 1 czerwca 2021 roku i podstawa wymiaru składek wynosi:

Okres (rrrr/mm)	(...) emerytalne i rentowe	Ubezpieczenie chorobowe	Ubezpieczenie wypadkowe	Ubezpieczenie zdrowotne
2022-02	2 712,56	2 712,56	2 712,56	2 340,66
2022-03	2 712,56	2 712,56	2 712,56	2 340,66
2022-04	2 712,56	2 712,56	2 712,56	2 340,66
2022-05	2 712,56	2 712,56	2 712,56	2 340,66
2022-06	2 712,56	2 712,56	2 712,56	2 340,66
2022-07	2 712,56	2 712,56	2 712,56	2 340,66
2022-08	2 712,56	2 712,56	2 712,56	2 340,66
2022-09	2 350,89	2 350,89	2 350,89	2 028,58
2022-10	0,00	0,00	0,00	0,00

Organ podniósł, że z dokumentów zaewidencjonowanych w systemie informatycznym ZUS wynika, że płatnik składek (...) sp. z o.o. zgłosił K. W. jako pracownika od 1 czerwca 2021 r. Dokument zgłoszeniowy został przekazany 2 czerwca 2021 r.

Organ zauważył, że płatnik składek złożył za ubezpieczoną imienne raporty miesięczne o należnych składkach od czerwca 2021 r. do października 2022 r., w których wykazał od czerwca 2021 roku do lutego 2022 roku – wymiar czasu – ½ etatu a od marca 2022 roku, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ponadto organ zauważył, że w imiennych raportach miesięcznych o należnych składkach wykazał miesięczne podstawy składek za czerwiec 2021 r. – 2996,54 zł, za lipiec i sierpień 2021 r. – 2712,56 zł, wrzesień 2021 r. – 3847,24 zł, października i listopada 2021 r. – 2712,56 zł, grudzień 2021 r. – 3421,90 zł, styczeń 2022 r. – 3183,74 zł, od lutego do kwietnia 2022 r. 9800,83 zł, maj 2022 r. – 10367,53 zł, czerwiec 2022 r. – 10510,17 zł, lipiec 2022 r. – 10783,98 zł, sierpień 2022 r. – 14200,78 zł, wrzesień 2022 r. – 14202,05 zł oraz za wrzesień i październik 2022 r. – 0,00 zł.

Organ stwierdził, że wyłącznym celem zwiększenia wynagrodzenia od 1 lutego 2022 roku z kwoty 2712,56 zł na 9800,83 zł była chęć uzyskania przez odwołującą świadczeń
z ubezpieczenia chorobowego w zwiększonej wysokości.

Zdaniem organu brak jest podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni wykonywała
w ramach zawartej umowy obowiązki w większym zakresie uzasadniającym zmianę wynagrodzenia.

[decyzja k. 214-217 akt ZUS]

Odwołanie od powyższej decyzji, w dniu 13 stycznia 2023 roku (data nadania w placówce pocztowej) wniosła K. W. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata.

Zaskarżonej decyzji zarzucono:

- obrazę prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i zastosowanie przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 58 § 2 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 kodeksu pracy polegającą na bezpodstawnym uznaniu, iż odwołująca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 czerwca 2021 r. i podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia wynosi od lutego 2022 r. do października 2022 r. kwoty wskazane w decyzji,
a nie kwoty wynikające z zawartej przez nią z płatnikiem składek umowy o pracę w brzmieniu wynikającym z aneksu do umowy z dnia 1 lutego 2022 r., zwiększającego wymiar czasu pracy odwołują z pół etatu do pełnego etatu i zwiększającego jej wynagrodzenie pracownicze do kwoty 9 800,83 zł + premie miesięczne;

- błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego tj. dowodów z dokumentów
i wyjaśnień stron, prowadzącą do uznania, iż strony faktycznie nie zmieniły treści umowy
o pracę w zakresie wymiaru czasu pracy i wynagrodzenia oraz, że wyłącznym celem czynności prawnej- aneksu do umowy o pracę z dnia 1 lutego 2022 roku było uzyskanie zwiększonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego przez odwołującą, w sytuacji gdy prawidłowo oceniony materiał dowodowy nie daje podstaw do takich twierdzeń.

Wobec powyższego skarżąca wniosła o stwierdzenie, że K. W. jako pracownik płatnika składek (...) sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom:

Emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 czerwca 2021 r., a podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia odwołującej w okresie od lutego do października 2022 r. jako pracownika płatnika składek (...) sp. z o.o. wynosi:

- od lutego do kwietnia 2022 r. kwotę 9 800,83 zł,

- za maj 2022 r. kwotę 10 367,53 zł,

- za czerwiec 2022 r. kwotę 10 510,17 zł,

- za lipiec 2022 r. kwotę 10 783,98 zł,

- za sierpień 2022 r. kwotę 14 200,87 zł,

- za wrzesień 2022 r. kwotę 14 202,05 zł,

- za październik 2022 r. – 0,00 zł.

Skarżąca wniosła ponadto o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie według norm przepisanych.

[odwołanie k. 3-8]

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał argumentację jak
w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

[odpowiedź na odwołanie k. 11-12v.]

Na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2024 roku bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku Pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania, a pełnomocnik zainteresowanego przyłączył się do odwołania.

[końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 16 kwietnia 2024 roku 00:54:27-01:05:23 – płyta CD k. 329]

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. w Ł. została zarejestrowana w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 7 października 2019 roku. Wspólnikami spółki jest K. W. oraz A. Ś., z których każdy posiada po 10 udziałów o łącznej wartości 2500 zł. Prezesem zarządu spółki jest A. Ś., zaś członkiem zarządu – K. W.. Przedmiotem działalności spółki jest m.in. wykonywanie instalacji elektrycznych i produkcja urządzeń elektrycznych.

[bezsporne, a nadto odpis KRS k. 17-21 akt ZUS]

Prezes zarządu spółki – A. Ś. z uwagi na prowadzoną w Wielkiej Brytanii działalność gospodarczą jest często nieobecny w Polsce.

Członkini zarządu, a zarazem odwołująca K. W. jest partnerką - narzeczoną prezesa zarządu A. Ś. od 2018 roku.

[zeznania zainteresowanego A. Ś. e-protokół rozprawy z 16 kwietnia 2024 roku 00:17:15-00:54:24 – płyta CD k. 329]

Odwołująca K. W. urodziła się (...). Legitymuje się wykształceniem wyższym – w 2008 roku wnioskodawczyni ukończyła kierunek informatyka w Wyższej Szkole (...) w Ł. i uzyskała tytuł zawodowy inżyniera. W 2018 roku wnioskodawczyni ukończyła dwusemestralne studia podyplomowe
w zakresie zarządzania kompetencjami menadżerów sprzedaży na Politechnice (...). Wnioskodawczyni przed zatrudnieniem w spółce (...) pracowała na stanowiskach koordynatora sprzedaży rynku biznesowego i kierownika projektu w (...) sp. z o.o., z którą zakończyła współpracę 30 kwietnia 2021 roku.

[bezsporne, a nadto dyplom ukończenia studiów i świadectwo ukończenia studiów podyplomowych w aktach osobowych, kwestionariusz osobowy, zeznanie wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z e-protokół rozprawy z 16 kwietnia 2024 roku 00:07:30-00:17:15 – płyta CD k. 329 w zw. z e-protokołem rozprawy z 12 października 2023 roku 00:15:08 – płyta CD k. 252, zeznania świadka Z. G. 02:23:14-02:46:23 – płyta CD k. 252, świadectwa pracy k. 166-168 akt ZUS]

W dniu 31 maja 2021 roku K. W. zawarła z (...) sp. z o.o. umowę o pracę na stanowisku koordynatora ds. instalacji fotowoltaicznych w wymiarze czasu pracy – ½ etatu na czas nieokreślony za wynagrodzeniem 2.712,56 zł. Termin rozpoczęcia wykonywania pracy strony ustaliły na dzień 1 czerwca 2021 roku. Jako miejsce wykonywania pracy strony wskazały województwo (...).

Zgodnie z tą umową, do podstawowych obowiązków wnioskodawczyni miało należeć:

- zarządzanie, koordynowanie prac ekip monterskich oraz nadzór nad terminową realizacją montaży instalacji fotowoltaicznych zgodnie z harmonogramem;

- wsparcie działu instalatorów w aktualnie prowadzonych projektach i zadaniach;

- wesparcie przy rekrutacji i szkoleniu podwykonawców i własnych ekip montażowych;

- optymalizacja działań operacyjnych oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań;

- odbiory wykonanych realizacji;

- przygotowanie dokumentacji podwykonawczej;

- przygotowanie dokumentacji projektowej;

- przygotowanie kart informacyjnych przedsięwzięć (KIP);

- realizacja wizji lokalnych;

- przygotowanie ofert dala klientów;

- prace administracyjno-biurowe.

[umowa o pracę z 31 maja 2021 roku w aktach osobowych]

Natomiast w dniu 1 lutego 2022 roku K. W. zawarła z (...) sp. z o.o. aneks do umowy o pracę, w którym ustaliły, że od 1 lutego 2022 roku, wnioskodawczyni ma pracować na stanowisku dyrektora zarządzającego w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem zasadniczym 9 800,83 zł.

Zgodnie z powyższym aneksem, do podstawowych obowiązków wnioskodawczyni miało należeć:

- zarządzenie, koordynowanie prac ekip monterskich ora nadzór nad terminową realizacją montaży instalacji fotowoltaicznych zgodnie z harmonogramem;

- zarządzanie działem sprzedaży;

- rekrutacja pracowników;

- wsparcie działu instalatorów w aktualnie prowadzonych projektach i zadaniach;

- wsparcie przy rekrutacji i szkoleniu podwykonawców i własnych ekip montażowych;

- optymalizacja działań operacyjnych oraz wdrażanie innowacyjnych rozwiązań;

- odbiory wykonanych realizacji;

- przygotowanie dokumentacji podwykonawczej;

- przygotowanie dokumentacji projektowej;

- przygotowanie kart informacyjnych przedsięwzięć ( (...));

- przygotowanie ofert dla klientów;

- prace administracyjno-biurowe.

Pozostałe warunki umowy o pracę nie uległy zmianie.

[aneks do umowy o pracę z 1 lutego 2022 roku w aktach osobowych]

Na początku swojej działalności, spółka (...) świadczyła usługi dla klientów indywidualnych. Na przełomie 2021 i 2022 roku zarząd spółki podjął decyzję, że spółka rozszerzy swoją działalność o wykonywanie także dużych budów, w ramach kontraktów
z przedsiębiorcami.

W związku z rozwojem spółki i zmianą profilu działalności spółka zawierała umowy zlecenia i umowy o współpracy z kolejnymi instalatorami, którzy wchodzili w skład ekipy monterskiej. W 2022 roku spółka współpracowała na ww. zasadzie z trzema instalatorami,
a aktualnie jest ich już czterech.

Oprócz K. W. w spółce, od grudnia 2020 roku na podstawie umowy o pracę był zatrudniony asystent projektanta. Od 2021 roku w spółce pracował także inżynier na podstawie umowy zlecenia. Pod koniec 2021 roku w spółce zatrudniono z kolei inżyniera – kierownika budowy na podstawie umowy o pracę, zaś w kwietniu 2022 roku – kolejnego inżyniera – również na podstawie umowy o pracę.

Z kolei w czerwcu 2022 roku, w spółce, na stanowisku przedstawiciela handlowego, na podstawie umowy zlecenia została zatrudniona S. K..

Z kolei od października 2022 roku w charakterze asystentki biura została zatrudniona D. K., która przejęła od wnioskodawczyni obowiązki wnioskodawczyni po urodzeniu przez wnioskodawczynię dziecka.

W 2023 roku w spółka zawierała umowy o współpracę i umowy zlecenia z kolejnymi monterami. Spółka zwarła również umowy o współpracy z dwoma osobami, które miały pracować na stanowisku przedstawiciela, a także zawarła umowę o pracę z R. B., który dotychczas współpracował na podstawie umowy o dzieło. Obecnie w spółce pracuje 11 osób – 5 na podstawie umowy o pracę, a reszta na podstawie umowy zlecenia albo o współpracy.

[zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z e-protokół rozprawy z 16 kwietnia 2024 roku 00:07:30-00:17:15 – płyta CD k. 329 w zw. z e-protokołem rozprawy z 12 października 2023 roku 00:01:47-00:58:43 – płyta CD k. 252, wykaz osób zatrudnionych k. 254, zeznania świadka M. K. e-protokół rozprawy z 12 października 2023 roku – płyta CD k. 252]

Obroty spółki (...) sp. z o.o. w 2022 roku w spornym okresie znacząco wzrosły, a sam jej dochód wzrósł wówczas około trzykrotnie. Spółka zawarła bowiem wówczas umowy na zaprojektowanie i wybudowanie trzech dużych instalacji fotowoltaicznych, co było spowodowane decyzją zarządu z końca 2021 roku o zmianie profilu działalności spółki i realizowaniu przez nią głównie dużych instalacji.

Pierwszą z ww. umów byłą umowa na budowę farmy fotowoltaicznej o mocy 1 megawata z (...), za co spółka na początku roku otrzymała na początku 2022 roku trzy wpłaty w wysokości około 1,5 miliona.

Z kolei w marcu 2022 roku spółka zawarła umowę o wartości około 1,3 mln zł na wykonanie inwestycji dla (...) sp. z o.o., z którą to spółką, (...) sp. z o.o. prowadziła negocjacje już od grudnia 2021 roku.

W tym czasie spółka (...) sp. z o.o. zawarła także umowę ze spółką (...) sp. z o.o. o wartości około 800 tys. złotych, której przedmiotem było wybudowanie farmy wiatrowej w miejscowości C..

Oprócz powyższych dużych projektów, spółka w 2022 roku realizowała także kilkadziesiąt mniejszych projektów fotowoltaicznych na rzecz dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, jak i przedsiębiorstw.

[wykazy projektów i budów k. 71-76, umowy k. 37-60 oraz k. 77-92]

W okresie od 1 czerwca 2021 roku do 31 lipca 2021 roku wartość obrotu pieniężnego spółki wyniosła 249 631,56 zł, w okresie od 1 listopada 2021 roku do 31 grudnia 2021 roku wyniosła 679 178,58 zł, w okresie od 1 stycznia 2022 roku do 28 lutego 2022 roku wyniosła 1 863 588,57 zł, a w okresie od 1 czerwca 2022 roku do 31 lipca 2022 roku wyniosła 2 641 796,83 zł.

[dokumenty księgowe spółki k. 69-70]

W okresie od 7 października 2019 roku do 31 grudnia 2020 roku przychody, koszty uzyskania przychodu oraz dochód kształtowały się następujące:

- przychód: 1.044.760,77 zł;

- koszty: 997.580,77 zł;

- dochód 47.180,00 zł.

W okresie od 1 stycznia 2021 roku do 31 grudnia 2021 roku przychody, koszty uzyskania przychodu oraz dochód kształtowały się następujące:

- przychód: 1.389.386,26 zł;

- koszty: 1.280.836,70 zł;

- dochód 108.549,56 zł.

W okresie od 1 stycznia 2022 roku do 30 września 2022 roku przychody, koszty uzyskania przychodu oraz dochód kształtowały się następujące:

- przychód: 3.150.278,81 zł;

- koszty: 2.792.756,44 zł;

- dochód 357.522,37 zł.

Z podziałem na poszczególne kwartały przychody, koszty uzyskania przychodu
i dochody spółki kształtowały się następująco:

Kwartał	Przychód	Koszty	Dochód
(...)	138.601,07 zł	160.477,92 zł	- 21.876,85 zł
(...)	239.979,65 zł	173.936,13 zł	66.043,52 zł
(...)	380.660,09 zł	309.361,50 zł	71.298,59 zł
(...)	630.145,45 zł	637.061,15 zł	- 6.915,70 zł
(...)	1.070.330,42 zł	1.063.141,72 zł	7.188,70 zł
(...)	659.344,35 zł	458.332,98 zł	201.011,37 zł
(...)	1.420.604,04 zł	1.271.281,74 zł	149.322,30 zł

[dokumenty księgowe spółki k. 34-36]

Wnioskodawczyni od początku istnienia spółki jest w spółce (...) członkiem zarządu. Od 1 czerwca 2021 roku do 31 stycznia 2022 roku, gdy wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na pół etatu na czas nieokreślony na stanowisku koordynatora instalacji fotowoltaicznej, do jej obowiązków jako koordynatora należało administrowanie biurem, nadzór nad ekipami wykonawczymi, negocjacje stawek, umów delegowanie ekip na budowę, zawieranie umów z klientami oraz ogólny kontakt z klientami. Do jej obowiązków należało również sprawdzenie kompletności dokumentów budowlanych, kontakty z gminami i operatorami energetycznymi, wypełnianie wniosków, podejmowanie starań o wszelkie pozwolenia, zamykanie wszelkich etapów związanych z pozwoleniem na budowę, zajmowanie się wyciągami i wyrysami, przyjmowanie wycen czy analizowanie możliwości wykonanie danej inwestycji. Skarżąca zajmowała się także składaniem dokumentów związanych z uzyskiwaniem decyzji środowiskowych, zamówieniami materiałów czy sprawami dotyczącymi noclegów pracowników. Wnioskodawczyni przyjmowani Od 1 lutego 2022 roku, tj. po zwiększeniu wymiaru czasu pracy oraz wynagrodzenia, jej zakres obowiązków zasadniczo się nie zmienił. Wymiar czasu pracy został zwiększony ze względu na rozwój spółki i co za tym idzie większą ilość pracy spowodowany m.in. większą liczbą klientów.

Wnioskodawczyni w okresie przed zwiększeniem wymiaru czasu pracy, pracowała w godzinach od 8 do 12, a po zwiększeniu wymiaru czasu pracy – od 8 do 16, przy czym, gdy rozpoczęła pracę wcześniej, to kończyła ją również wcześniej.

[zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z e-protokół rozprawy z 16 kwietnia 2024 roku 00:07:30-00:17:15 – płyta CD k. 329 w zw. z e-protokołem rozprawy z 12 października 2023 roku 00:01:47-00:58:43 – płyta CD k. 252, zeznania zainteresowanego A. Ś. e-protokół rozprawy z 16 kwietnia 2024 roku 00:17:15-00:54:24 – płyta CD k. 329, zeznania świadka T. B. e-protokół rozprawy z 12 października 2023 roku 01:07:07-01:30:48 – płyta CD k. 252, zeznania świadka K. O. z 12 października 2023 roku 01:30:48-01:49:27 – płyta CD k. 252, karta informacyjna przedsięwzięcia załączona do akt]

Przygotowania formalności wymaganych do wykonania dużych inwestycji wymagało znacznie więcej czasu niż przygotowania do małych inwestycji – szczególnie, jeżeli elektrownia miała mieć moc powyżej 1 megawata, gdyż wówczas wymagane jest uzyskania pozwolenia na budowę. Wnioskodawczyni poświęcała więc na przygotowanie tych inwestycji znacznie więcej czasu niż na przygotowanie małych inwestycji realizowanych na rzecz osób fizycznych

Z kolei jako członek zarządu, wnioskodawczyni zajmowała się występowaniem o kredyty, poszukiwaniem środków finansowań, dofinasowań. Czynności te wnioskodawczyni wykonywała wspólnie z prezesem zarządu A. Ś..

Podpisując w imieniu spółki umowy, K. W. była w nich określana jako członek zarządu.

Wnioskodawczyni przeprowadzała w spółce także rozmowy rekrutacyjne z kandydatami do pracy, a także ustalała warunki umowy z nowymi pracownikami.

[zaznania świadka K. O. e-protokół rozprawy z 12 października 2023 roku 01:30:48-01:49:27 – płyta CD k. 252]

Biuro rachunkowe, z którym (...) sp. z o.o. ma podpisaną umowę zajmuje się jedynie rozliczaniem podatków i płac; nie zajmuje się sprawami kadrowymi. Sprawami kadrowymi w spółce zajmowała się bowiem wnioskodawczyni, która na kontaktowała się z biurem rachunkowym w sprawach wynagrodzeń czy rozliczeń spółki z ZUS.

[zeznania świadka J. S. e-protokół rozprawy z 12 października 2023 roku 02:09:02-02:23:14 płyta CD k. 252, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z e-protokół rozprawy z 16 kwietnia 2024 roku 00:07:30-00:17:15 – płyta CD k. 329 w zw. z e-protokołem rozprawy z 12 października 2023 roku 00:01:47-00:58:43 – płyta CD k. 252]

Zwiększenie wynagrodzenia wnioskodawczyni w dobrej sytuacji finansowej spółki w spornym okresie nie stanowiło dla spółki większego obciążenia finansowego. Wynagrodzenie wnioskodawczyni określone w aneksie z 1 lutego 2022 roku było o około 450 zł wyższe niż wynagrodzenie T. B. zatrudnionego w spółce na stanowisku starszego inżyniera.

[zeznania świadka J. S. e-protokół rozprawy z 12 października 2023 roku 02:09:02-02:23:14 płyta CD k. 252, porozumienie k. 89-90, umowa k. 93-97v., lista płac k. 317]

Wynagrodzenie było wnioskodawczyni wypłacane przez spółkę na rachunek bankowy. Jako wynagrodzenie za luty 2022 roku wnioskodawczyni otrzymała na rachunek bankowy kwotę 7000 zł, za marzec – kwotę 7000 zł, za kwiecień – kwotę 7000 zł, za maj – kwotę 7400 zł, za czerwiec – kwotę 7500 zł, za lipiec – kwotę 7681 zł, za sierpień – 10 011 zł, za wrzesień – 10 011,00 zł.

Wnioskodawczyni dowiedziała się o ciąży po 15 lutego 2022 roku, gdy poszła do lekarza, będąc przekonana, że wkracza w okres przedmenopauzalny. Wnioskodawczyni w dniu 9 marca 2022 roku udała się do lekarza ginekologa, który rozpoznał u niej 8 tydzień ciąży. Wnioskodawczyni od momentu dowiedzenia się o ciąży aż do czasu porodu nie korzystała ze zwolnienia lekarskiego.

W dniu 27 września 2022 roku wnioskodawczyni urodziła córkę, której ojcem jest A. Ś..

Po urodzeniu przez wnioskodawczynię dziecka, większość obowiązków dotychczas wykonywanych przez wnioskodawczynię, za wyjątkiem czynności decyzyjnych przejęła D. K., która została w spółce zatrudniona od października 2022 roku – początkowo na podstawie umowy zlecenia, a następnie, od 4 stycznia 2023 roku – na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzenie, 5 823,72 zł. Czynności decyzyjne, a także czynności związane z projektowaniem, wykonywane dotychczas przez K. W., przejął zaś prezes zarządu A. Ś.. Po powrocie z urlopów związanych z porodem, wnioskodawczyni powrócia do pracy na dotychczas zajmowane stanowisko.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zeznań świadków, a także zeznań wnioskodawczyni i zainteresowanego. Sąd bowiem uznał za wiarygodne zeznania, a także dowody z dokumentów, z których wynika, że strony spornej umowy zawierając w dniu 1 lutego 2022 roku aneks do umowy o pracę nie działały w sposób pozorny, bowiem istniało faktyczne zapotrzebowanie na zwiększenie zakresu obowiązków wnioskodawczyni, a co za tym idzie istniała potrzeba zwiększenia jej wynagrodzenia.

Sąd nie dał zawierając sporny aneks nie wiedziały, iż wnioskodawczyni jest w ciąży.

W przypadku zmiany podstawy wymiaru składek datą pewną jest zgłoszenie zmiany do ZUS, a w tej dacie – połowa marca 2022 roku, strony o ciąży wiedziały. Zdaniem sądu informacja o ciąży odwołującej była katalizatorem podpisania formalnej zmiany w jej angażu, co jednak nie stoi w sprzeczności z oceną, iż sytuacja w spółce dawała do tego pełne podstawy.

Prawdopodobnie bez tej informacji strony mogłyby zwlekać z zawarciem podobnego aneksu.

Zeznania wnioskodawczyni oraz przesłuchanych w sprawie świadków są spójne i korespondują ze sobą wzajemnie, a także znajdują potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Zarówno bowiem z zeznań stron, jak i świadków wynika, że w okresie, gdy zawarto sporny aneks do umowy, obroty, spółki (...) sp. z o.o. wzrosły kilkukrotnie, gdyż spółka zaczęła zawierać kontrakty na wykonanie dużych instalacji fotowoltaicznych. Co więcej, w tym okresie znacząco wzrosły także zyski spółki. Jednocześnie, w związku z ww. gwałtownym rozwojem spółki wzrosła liczba zadań, którym wnioskodawczyni musiała sprostać, co uzasadnia zmianę zawartej przez wnioskodawczynię umowy o pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, zamiast wcześniejszego wymiaru w postaci ½ etatu. Z uwagi na powyższe okoliczności, wiarygodnym dla Sądu są więc zeznania stron oraz przesłuchanych w sprawie świadków, z których wynikało, że przyczyną (przynajmniej nie wyłączną przyczyną) zawartego pomiędzy wnioskodawczynią, a spółką w dniu 1 lutego 2022 roku aneksu do umowy o pracę, był stan ciąży wnioskodawczyni, a rzeczywista potrzeba rozwijającej się spółki.

Warto również zwrócić uwagę, że wynagrodzenie w umówionej, wyższej wysokości rzeczywiście wpływało na rachunek bankowy skarżącej, co tym bardziej przemawia za tym, że zawarty w dniu 1 lutego 2022 roku aneks do umowy o pracę nie była zawarty jedynie dla pozoru, a z przyczyn wskazywanych przez wnioskodawczynie oraz świadków. Nadto odwołująca świadczyła pracę aż do dnia porodu, nie korzystała ze zwolnień lekarskich i powróciła do pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego i kontynuuje prace na dotychczasowym stanowisku pracy i z ustalonym aneksem wynagrodzeniem.

Sąd nie miał przy tym podstaw, by poddać w wątpliwość autentyczność dokumentacji pracowniczej wnioskodawczyni, a także obszernej dokumentacji (...) spółki (...), z której wynikało, że w okresie zawarcia przez wnioskodawczynię spornego aneksu, spółka rzeczywiście zaczęła zawierać umowy na projekty i realizacje dużych przedsięwzięć fotowoltaicznych, przez co obroty spółki znacząco wzrosły. ZUS nie podnosił żadnych zarzutów w stosunku do powoływanych dokumentów i zeznań – zachował w tym względzie bierną postawę, a to z kolei prowadzi do wniosku, że pozwany w żadnym stopniu nie wykazał, by przedstawione przez wnioskodawczynię dokumenty, a także zeznania były nieprawdziwe (art. 6 k.c.).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 497) pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie zaś z art. 66 ust. 1 lit a obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 wspomnianej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może
i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2009 r., III UK 7/09, LEX nr 509047, a także uchwała Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 2 sierpnia 2007 r., III UK 26/07, LEX nr 1402647, z 19 września 2007 r., III UK 30/07, LEX nr 896060).

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W niniejszej sprawie w dniu 1 lutego 2022 r. doszło do zawarcia między stronami stosunku pracy aneksu do umowy o pracę, na mocy którego K. W. od dnia lutego 2022 r. powierzono obowiązki dyrektora zarządzającego z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 9 800,83 zł, jednocześnie zwiększając jej wymiar czasu pracy z ½ etatu do pełnego wymiaru czasu pracy.

Ważność tej umowy w zakresie wysokości wynagrodzenia i wymiaru czasu pracy zostały zakwestionowane przez organ rentowy, który zarzucił stronom umowy naruszenie zasad współżycia społecznego polegające na świadomym zamiarze osiągania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

W tym miejscu stwierdzić należy, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780, wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r., II UK 16/05, OSNP 2006/11-12/191, LEX nr 182776, wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2009 r., III UK 7/09, LEX nr 509047).

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia czy wnioskodawczyni powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek od jakiej płatnik rozliczył składki za sporny okres, czy też jak chciał tego organ rentowy - podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do wskazanej w zaskarżonej decyzji, czyli do wysokości wynagrodzenia z okresu przed zawarciem spornej umowy, gdy wnioskodawczyni pracowała na stanowisku koordynatora ds. instalacji fotowoltaicznych w wymiarze ½ etatu. Warto w tym miejscu podkreślić, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że wynagrodzenie w umówionej, wyższej wysokości było
w rzeczywistości wypłacane wnioskodawczyni.

Trzeba było zatem ustalić, czy postanowienia umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.).

Powyższe sprowadza się do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona wnioskodawczyni za jej pracę była godziwa, to znaczy czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 k.p., umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie
w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny.

Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353¹ k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych.

Co prawda w tezie wyroku Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. (II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) przyjęto, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. (II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) stwierdzono, iż „stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)”, to - pomijając, że rozstrzygnięcia te zapadły w odmiennych niż oceniany stanach faktycznych - trzeba zauważyć, że dotyczą one kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, iż ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy.

Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.).

Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny oraz treść art. 13 k.p., należy stwierdzić, że przymiot „niegodziwości” będzie posiadała przede wszystkim płaca rażąco za niska. Nie oznacza to jednak tego, że znamię „niegodziwości” nie może również dotknąć płacy rażąco wysokiej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00, OSNP 2002 Nr 4, poz. 90).

Tym samym brak jest przeciwwskazań do tego, by postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogłyby być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej (rażąco nieproporcjonalnej) wysokości.

W przywołanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślał bowiem, że w sferze prawa ubezpieczeń społecznych godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny, albowiem w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyraża się koniecznością odniesienia nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej.

Zatem mimo tego, iż postanowienia umowy o pracę, które nadmiernie uprzywilejowują płacowo danego pracownika, w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353¹ k.c., to w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, możliwe jest - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - przypisanie zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Jest to związane z alimentacyjnym charakterem tych świadczeń oraz z zasadą solidaryzmu, wymagającą tego, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2012 r., III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdza, iż ustalona wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej K. W., jak i wymiar czasu pracy ustalony pomiędzy wnioskodawczynią, a pracodawcą nie może zostać uznane za wygórowane. Kwestionowana przez organ rentowy wysokość wynagrodzenia stanowiła wysokość godziwą oraz adekwatną do jakości i ilości pracy świadczonej przez ubezpieczoną od 1 lutego 2022 roku, w szczególności mając na uwadze intensywny rozwój spółki.

Ilość wykonywanej przez wnioskodawczynię pracy w spornym okresie uzasadniała bowiem zawarcie z nią umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Należy bowiem zwrócić uwagę, że na początku 2022 roku spółka, która dotychczas zajmowała się wyłącznie małymi inwestycjami fotowoltaicznymi, realizowanymi na rzecz osób fizycznych, zawarła trzy umowy na realizację dużych farm fotowoltaicznych, których przygotowanie było dużo bardziej czasochłonne niż w przypadku małych inwestycji. Wybudowanie dużych inwestycji wiązało się bowiem m.in. z tym, że wnioskodawczyni musiała m.in. występować do organów o wydanie pozwoleń na budowę, co również wiązało się z koniecznością poświęcania przez wnioskodawczynię coraz większej ilości czasu.

Nie bez znaczenia dla oceny godziwości wynagrodzenia wnioskodawczyni jest także to, że spółka zatrudniała w spornym okresie nowych pracowników, co z jednej strony dobitnie świadczy o jej rozwoju i potwierdza stanowisko ubezpieczonej o gospodarczej potrzebie zatrudnienia jej na cały etat, a z drugiej wskazuje, że w spornym okresie ilość wykonywanej przez nią pracy dodatkowo zwiększyła się, albowiem to wnioskodawczyni zajmowała się sprawami kadrowymi czy sprawami związanymi z noclegami pracowników, a także kontaktowała się z potencjalnymi nowymi pracownikami.

Nie sposób również nie dostrzec, że od października 2022 roku (a więc krótko po urodzeniu przez wnioskodawczynię dziecka i rozpoczęciu spowodowanej tym nieobecności) w spółce została zatrudniona D. K., która przejęła znaczną część obowiązków wnioskodawczyni. Podkreślenia wymaga, że ww. osoba, choć nie wykonywała wszystkich obowiązków wcześniej wykonywanych w spółce przez K. W. (czynności decyzyjne przejął bowiem od wnioskodawczyni prezes zarządu), to została ona zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższe okoliczności tym bardziej wskazują więc, że zwiększenie wymiaru czasu pracy aneksem z 1 lutego 2022 roku znajdywało swoje uzasadnienie.

Oprócz powyższych argumentów, w niemniejszej sprawie należy podkreślić, że stan finansów spółki realnie pozwalał na wypłacanie wnioskodawczyni wynagrodzenia w ustalonej w aneksie wysokości. Stan finansów spółki w momencie zawierania spornego aneksu był bowiem na tyle dobry, że zwiększenie wynagrodzenia K. W. nie stanowiło dla spółki większego obciążenia finansowego. Co więcej w czasie zawarcia spornego aneksu obroty, a także dochody spółki kilkukrotnie wzrosły, co także przemawia za słusznością zwiększenia wynagrodzenia wnioskodawczyni.

Co więcej, nawet gdyby przyjąć, że wnioskodawczyni w momencie zawierania spornego aneksu wiedziała o tym, że jest w ciąży, a nawet, gdyby jednym z celów zwiększenia wnioskodawczyni wymiaru czasu pracy oraz powiązanego z tym wynagrodzenia rzeczywiście był fakt ciąży ubezpieczonej, to na gruncie niniejszej sprawy nie sprawia to, że wynagrodzenie wnioskodawczyni na ustalonym poziomie było nadmiernie wygórowane i przez to wymiar podstawy wymiaru składek winien być niższy. Mając na uwadze, że ustalone wynagrodzenie było niewiele wyższe od wynagrodzenia starszego inżyniera oraz mając na względzie opisane powyżej okoliczności, takie jak wzrost obrotów spółki i wzrost ilości pracy wykonywanej przez ubezpieczoną w spółce, a także zwiększenie się liczby wykonywanych przez spółkę inwestycji, nie sposób uznać, że organ rentowy miał w niniejszej sprawie podstawy do określenia podstawy wymiaru składek jak w zaskarżonej decyzji.

Jednocześnie Sąd rozstrzygający nie jest jednak związany podstawą prawną przywołaną w uzasadnieniu decyzji. Nieważność aneksu do umowy o pracę może być bowiem wywołana jego pozorności. Materiał dowodowy nie dał podstaw do przyjęcia, iż strony nie zmierzały do faktycznego zwiększenia zakresu obowiązków i wymiaru czasu pracy lub przynajmniej legalizowały już w ten sposób zmienione warunki zatrudnienia.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Główną cechą czynności pozornej jest brak zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie łączą się z oświadczeniem określonej treści. Zachodzi wtedy świadoma, z góry założona sprzeczność między złożonym oświadczeniem, a realnym zgodnym zamiarem obu stron czynności prawnej. Celem zaś tego działania jest, jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2004 roku w sprawie o sygn. akt III CK 456/02 (publ. Legalis nr 68095), „upozorowanie woli stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana”. Konsekwencją takiego działania jest uznanie takiego oświadczenia za nieważne, pozbawione cechy konstytutywności. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Podsumowując czynność prawna pozorna to taka, która zawiera następujące elementy:

1) oświadczenie musi być złożone tylko dla pozoru,

2) oświadczenie musi być złożone drugiej stronie,

3) adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Wskazane elementy muszą wystąpić łącznie, brak któregokolwiek z nich nie pozwala na uznanie czynności prawnej za dokonaną jedynie dla pozoru. Osoba składająca oświadczenie woli dla pozoru nie chce, aby powstały takie skutki prawne, jakie normalnie prawo łączy z tego typu oświadczeniem, ponieważ nie chce w ogóle wywoływać żadnych skutków (pozorność czysta) albo chce wywołać inne te, które wynikałyby ze złożonego przez nią oświadczenia woli (pozorność kwalifikowana). Za pozorne uznać można jedynie oświadczenia woli skierowane do określonego adresata, który zgadza się na pozorność danej czynności prawnej. Zgoda musi być wyraźna i nie budzić żadnych wątpliwości. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1998 roku (sygn. akt II CKN 816/97), publ. LEX nr 56813 „nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie tak, że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza" (wyrok SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 816/97, Lex nr 56813). Zgoda drugiej strony czynności prawnej na jej pozorność musi być wyrażona najpóźniej w chwili jej dokonywania. Czynność prawna pozorna jest dotknięta nieważnością bezwzględną i nie wywołuje żadnych skutków prawnych od początku (ex tunc).

Podkreślenia wymaga przy tym, że ta sama czynność prawna nie może być równocześnie kwalifikowana jako pozorna (art. 83 § 1 k.c.) i mająca na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2006 roku, sygn. akt II PK 163/05, publ. OSNP 2007, nr 5-6, poz. 71). Powołane przepisy stanowią odrębne i wykluczające się wzajemnie podstawy nieważności czynności prawnej. Czynność pozorna jest zawsze nieważna. Niekiedy ważna może być czynność ukryta. Dopiero wówczas jest możliwe badanie jej treści i celu w świetle kryteriów wyrażonych w art. 58 k.c. Nie jest więc możliwe obejście prawa poprzez dokonanie czynności prawnej pozornej (por. np. W. W., Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999 nr 1, s. 69).

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano z kolei, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę, czy też jej aneksowanie, nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenie zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła kwestionowany aneks do umowy o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym jednak warunkiem, że na podstawie tej umowy realizowałaby zatrudnienie o zmienionych cechach.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał ustalić zatem, czy pomiędzy wnioskodawczynią, a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. na warunkach określonych w spornym aneksie do umowy.

Zdaniem Sądu, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni świadczyła pracy na zmienionych warunkach zatrudnienia.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca świadczyła pracę w zmienionych warunkach zatrudnienia.

Mając powyższe na uwadze Sąd zaskarżoną decyzję ZUS zmienił, stosownie do treści art. 477¹⁴§ 2 k.p.c., o czym orzekł w punkcie 1 lit. a-g sentencji wyroku.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił art. 98 § 1 k.p.c., na mocy którego Sąd zasądził od organu rentowego na rzecz K. W. (jako strony wygrywającej) zwrot kosztów zastępstwa prawnego. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika organu rentowego Sąd określił na kwotę 180 zł – na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935).

Zgodnie z art. 98 § 1¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty (punkt 2 sentencji wyroku).

Dodano: 26 listopada 2024, Opublikował(a): Beata Łuczak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Agnieszka Gocek
Data wytworzenia informacji: 28 maja 2024