Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 grudnia 2023 r. znak (...). (...). (...).2023- (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w T. w związku ze skargą o wznowienie postępowania wniesioną przez R. N. odmówił mu wznowienia postępowania w sprawie, wskazując, że ubezpieczony nie jest osobą, której dotyczy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. W ocenie organu brak jest podstaw do wznowienia postępowania w sprawie jego emerytury na podstawie art. 145a k.p.a.

(decyzja k. 66-66 odwrót akt ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł R. N., zarzucając powyższej decyzji naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego, a w szczególności:

1.  art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu ustalonym ustawą nowelizującą z 2004 r. i obowiązującym do wejścia w życie ustawy nowelizującej z 2021 r. poprzez jego zastosowanie, pomimo iż przepis ten na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 r. sygn. akt P 7/22 został uznany za niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane przed 1 czerwca 2021 r.,

2.  art. 145a Kodeksu postępowania administracyjnego poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, a skargę
o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Odwołujący wniósł o wznowienie postępowania w sprawie zakończonej decyzji ostateczną o przyznaniu emerytury, uchylenie tej decyzji oraz o wydanie nowej decyzji, po dokonaniu przeliczenia wysokości przysługującego mu świadczenia z uwzględnieniem nowego mechanizmu waloryzacji kwartalnej, a także o wyrównanie i wypłacenie przysługującego mu świadczenia za okres od dnia przyznania prawa do emerytury do chwili obecnej wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od każdego zaległego miesięcznego świadczenia.

(odwołanie k. 3-4 odwrót)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte
w uzasadnieniu decyzji i wniósł o oddalenie odwołania. Organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. dotyczy wyłącznie emerytów, którzy zgłosili wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej
i którym Zakład wydał decyzję odmawiającą ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie tego przepisu. W ocenie organu rentowego wnioskodawca nie jest więc osobą, której dotyczy wyrok Trybunału. Zdaniem ZUS wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 roku dotyczy tzw. pominięcia ustawodawczego i nie skutkuje uchyleniem ani w całości, ani w części art. 17 ustawy zmieniającej. W ocenie ZUS, wyrok ten jedynie zobowiązuje ustawodawcę do uchwalenia odpowiedniej nowelizacji, usuwającej niekonstytucyjną lukę prawną.

(odpowiedź na odwołanie k. 5-5 odwrót)

Na rozprawie w dniu 21 sierpnia 2024 roku wnioskodawca poparł odwołanie wskazując, że przeszedł na emeryturę 18 czerwca 2018 roku – gdy osiągnął wiek emerytalny, a przed emeryturą był na rencie. Pełnomocnik organu rentowego natomiast wniósł o oddalenie odwołania.

(końcowe stanowiska stron – e-protokół rozprawy z 21 sierpnia 2024 roku 00:01:19-00:02:35 – płyta CD k. 24)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. N. urodził się w dniu (...).

(bezsporne)

Decyzją z dnia 14 maja 2018 roku wnioskodawcy przyznano rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 31 lipca 2017 roku tj. od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego.

(decyzja k. 36-37 akt ZUS)

Następnie decyzją z dnia 25 czerwca 2018 roku wnioskodawcy z urzędu przyznano emeryturę od 18 czerwca 2018 r., tj. od osiągniecia wieku emerytalnego.

(decyzja k. 38-39 odwrót)

W dniu 15 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt P 7/22) po rozpoznaniu, z udziałem (...), pytania prawnego Sądu Okręgowego w Elblągu orzekł, że art. 17 ustawy z
24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1
w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Wyrok został ogłoszony w Dzienniku Ustaw w dniu 16 listopada 2023 r. i od tego dnia wszedł w życie.

(niesporne)

Wnioskodawca nie występował z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej z dnia 24 czerwca 2021 r. oraz nie otrzymał decyzji odmownej, w związku z takim wnioskiem.

(bezsporne)

Termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania upływał zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. w dniu 18 grudnia 2023 r.

(bezsporne)

W dniu 13 grudnia 2023 r., a więc w ustawowym terminie, wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego zgodnie z zasadami określonymi w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku wydanego w sprawie o sygn. akt P 7/22.

(wniosek k. 64-65 akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 21 grudnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w T. w związku ze skargą o wznowienie postępowania wniesioną przez R. N. odmówił mu wznowienia postępowania w sprawie, wskazując, że ubezpieczony nie jest osobą, której dotyczy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. W ocenie organu brak jest podstaw do wznowienia postępowania
w sprawie jego emerytury na podstawie art. 145a k.p.a.

(decyzja k. 66-66 odwrót akt ZUS)

Stan faktyczny, w niniejszej sprawie, jest bezsporny. Został ustalony na podstawie zebranego materiału dowodowego, w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego czy ZUS zasadnie odmówił wnioskodawcy wznowienia postępowania w sprawie w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 15 listopada 2023 r., sygn. akt P 7/22.

Art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U.
z 1997 r. nr 78 poz. 483) stanowi, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności
z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Przepis ten wprost odnosi się do możliwości wzruszania w trybach nadzwyczajnych prawomocnych orzeczeń sądowych, ostatecznych decyzji administracyjnych lub rozstrzygnięć w innych sprawach.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (k.p.a.) (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 572) można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Jednakże zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z art. 180 k.p.a. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy wynikające z przepisów o ubezpieczeniach społecznych, o zaopatrzeniach emerytalnych i rentowych, o funduszu alimentacyjnym, a także sprawy wynikające z przepisów o innych świadczeniach wypłacanych z funduszów przeznaczonych na ubezpieczenia społeczne.

Jak zaś stanowi art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. poz. 1251)
w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.

W sprawie bezsporne jest to, że wnioskodawca wniósł skargę o wznowienie postępowania w ustawowym terminie. Jednakże trzeba zauważyć, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. odnosi się do osób, które uzyskały prawo do emerytury w czerwcu przed 2021 r. Złożenie bowiem przed tą datą wniosku o emeryturę w czerwcu –
w związku z obowiązującym wówczas sposobem waloryzacji kwartalnej składek na ubezpieczenie społeczne, o którym mowa w art. 25a ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – skutkowało niższą wysokością emerytury niż w przypadku, gdyby wniosek taki złożono w którymkolwiek z pozostałych jedenastu miesięcy roku. W przypadku ustalania wysokości emerytury w okresie od stycznia do maja oraz od lipca do grudnia danego roku, składki zapisane na koncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, podlegały bowiem dodatkowo również waloryzacjom kwartalnym. Natomiast w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku – kwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie podlegała dodatkowym waloryzacjom kwartalnym, gdyż została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od 1 czerwca roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę. W konsekwencji, przejście na emeryturę w czerwcu mogło być mniej korzystne niż w pozostałych miesiącach drugiego kwartału danego roku.

Pierwszym krokiem podjętym przez ustawodawcę w kierunku zmiany mechanizmu waloryzacji „emerytur czerwcowych” było doraźne rozwiązanie przyjęte w ustawie z dnia
14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku
z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 875). Wprowadzono wówczas regulację jednorazową, a mianowicie w art. 53 tej ustawy postanowiono,
że w przypadku ustalania w czerwcu 2020 r. wysokości emerytury na podstawie ustawy emerytalnej, waloryzacji składek, o której mowa w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju 2020 r., jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego.

Ten sposób waloryzacji kwartalnej w przypadku ustalania wysokości emerytury
w czerwcu został następnie wprowadzony do ustawy emerytalnej – ustawą z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621). Zmieniono bowiem wówczas art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz dodano w tym artykule (między innymi) ust. 2a. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami – w przypadku ustalenia wysokości emerytury w drugim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku, z uwzględnieniem ust. 2a, który stanowi, że w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku waloryzacji składek dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury
w maju danego roku, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego. Jednakże w myśl art. 17 ustawy nowelizującej z 2021 r. – nowe zasady ustalania wysokości tzw. „emerytur czerwcowych” mają zastosowanie do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony po 31 maja 2021 r. Tymczasem niekorzystne skutki dotknęły również „emerytów czerwcowych”, którym świadczenia przyznano w latach wcześniejszych tj. 2009-2019.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w obrębie tzw. „emerytów czerwcowych” doszło wobec powyższego do nieuzasadnionego zróżnicowania, bowiem część osób (objęta ustawą nowelizującą z 2021 r.) uzyskała możliwość przeliczenia wcześniej przyznanej emerytury
z uwzględnieniem korzystniejszego sposobu waloryzacji kwartalnej. Natomiast osobom, które przechodziły na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019, takiej możliwości odmówiono.
Z tych względów Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 17 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621) w związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251
z późn. zm.) w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed
1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Jednocześnie w uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wyrok ten jest tzw. wyrokiem o pominięciu. Wyroki tego rodzaju nie wywierają skutku derogacyjnego
i same z siebie nie prowadzą do zmiany w systemie prawa. Takich zmian musi dokonać ustawodawca.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie stanowi podstawy do przeliczenia tzw. „emerytur czerwcowych”. Nie daje bowiem podstaw do wzruszenia prawomocnych decyzji organu rentowego i ponownego ustalenia wysokości emerytury, gdyż nie skutkuje uchyleniem niekonstytucyjnego art. 17 ustawy nowelizującej z 2021 r., lecz jedynie zobowiązuje ustawodawcę do uchwalenia odpowiedniej nowelizacji, usuwającej niekonstytucyjną lukę prawną. Zaznaczyć też należy, że kontrolowany przepis nie utracił mocy obowiązującej ani w części ani w całości.

Jeszcze raz podkreślić należy, że treść tego wyroku przede wszystkim jest skierowana do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest znowelizowanie przepisu, którego treść Trybunał Konstytucyjny uznał za niepełną (art. 17 ustawy z dnia 24.06.2021 o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ). Sam wyrok nie spowodował żadnej zmiany normatywnej, a jedynie spowodował nałożenie na ustawodawcę obowiązku uzupełnienia wskazanej luki prawnej. W szczególności z wyroku nie wynika, iż mechanizm waloryzacji przewidziany w art. 17 może być wprost zastosowany do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony przed 1.06.2021 r.

W konsekwencji powszechnie obowiązujący i ostateczny wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku (art. 190 Konstytucji) nie dotyczy odwołującego się, bo ten nie wystąpił z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej z dnia 24.06.2021 r. oraz nie otrzymał decyzji odmownej i w efekcie rzeczony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z uwagi na jego charakter nie może stać się podstawą wznowienia postępowania zakończonego prawomocną decyzją na podstawie art. 145 i nast. k.p.a. Z powyższych względów w przypadku wnioskodawcy nie istniałaby zatem podstawa do wznowienia postępowania.

Przepisy te służą wzruszeniu decyzji wydanej m.in w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, a zatem do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji i ponownego, merytorycznego rozstrzygnięcia. Jednakże możliwość wznowienia postępowania istnieje tylko w takim zakresie, w jakim Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności danego przepisu z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Organ administracji publicznej, czy sąd wydając postanowienie o wznowieniu postępowania, a w konsekwencji decyzję lub wyrok, jest związany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Nie można w takiej sytuacji przez analogię zastosować instytucji wznowienia w innej chociażby podobnej sytuacji /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2020 r., III AUa 890/19, Legalis Numer 2327829/.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.