Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 grudnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych - II Oddział w Ł. w związku z wnioskiem o emeryturę ponownie ustalił wartość kapitału początkowego K. K. na dzień 1 stycznia 1999 r.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1497,79 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 01.01.1989 r. do 31.12.1998 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 122,68%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1497,79 zł ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 122,68% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (122,68% x 1 220,89 zł = 1497,79 zł).

Przyjęto łącznie 10 lat, 3 miesiące, 8 dni, tj. 123 miesiące okresów składkowych oraz nieskładkowe: 9 miesięcy, 11 dni, okresy nauki w szkole wyższej: 4 lata, 6 miesięcy, 0 dni. Łączny okres nieskładkowy przyjęty do obliczenia kapitału początkowego wyniósł 5 lat, 3 miesiące, 11 dni, tj. 63 miesiące.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 56,90%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 88 093,50 złotych.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS nie uwzględnił okresów od 5 października 1989 r. do 5 stycznia 1990 r., gdyż w tych okresach ubezpieczona przebywała na urlopie bezpłatnym.

(decyzja – k. nieponumerowane strony plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 14 grudnia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - II Oddział w Ł. ustalił K. K. okresową emeryturę kapitałową od 1 grudnia 2023 r., tj. od dnia nabycia prawa do emerytury z FUS.

Wskazano, że wysokość okresowej emerytury kapitałowej stanowi iloraz kwoty środków, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na subkoncie, ustalonych na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano ubezpieczonej okresową emeryturę kapitałową, tj. 319.373,09 zł i średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, tj. wieku 60 lat - 254,30 m-cy.

Od 1 grudnia 2023 r. okresowa emerytura kapitałowa wynosi 1255,89 zł.

Prawo do okresowej emerytury kapitałowej jak wskazał ZUS wygaśnie z dniem 26-11-2028 r., tj. z dniem poprzedzającym wiek, o którym mowa w art. 7 ust. 2 ustawy o emeryturach kapitałowych, chyba że prawo do tej emerytury wygaśnie wcześniej.

Wypłata okresowej emerytury kapitałowej podlegała zawieszeniu, gdyż ubezpieczona kontynuuje zatrudnienie. W celu podjęcia wypłaty emerytury jak wskazał ZUS ubezpieczona winna przedłożyć w oddziale ZUS świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury.

(decyzja – k. nieponumerowane strony plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Kolejną decyzją z dnia 14 grudnia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - II Oddział w Ł. przyznał K. K. zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 1 grudnia 2023 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę.

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 717419,20 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 578427,21 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 254,30 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 5095,74 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

( (...),20+ (...),21)/254,30 = 5095,74 zł.

Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 1255,89 zł.

ZUS wskazał, że wypłata emerytury podlegała zawieszeniu, gdyż ubezpieczona kontynuuje zatrudnienie. W celu podjęcia wypłaty emerytury jak wskazał ZUS ubezpieczona winna przedłożyć w oddziale ZUS świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające fakt rozwiązania stosunku pracy z każdym pracodawcą, na rzecz którego praca ta była wykonywana bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury oraz wniosek o podjęcie wypłaty emerytury.

Emerytura ustalona niniejszą decyzją ma charakter zaliczkowy z powodu kontynuowanego zatrudnienia.

(decyzja – k. nieponumerowane strony plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

K. K. odwołala się od powyższych decyzji, wnosząc o zmianę podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz wysokości wskaźnika podstawy wymiaru oraz w związku z powyższym wysokości obliczonej emerytury.

Zaskarżonym decyzjom zarzuciła naruszenie przepisów:

- art. 15 ust. 1 i ust. 4, art. 17 ust. 1, art. 173, art. 174, art. 176 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, polegające na:

• ustaleniu podstawy wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1.497,79 zł,

• ustaleniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 122,68%,

• ustaleniu wartości kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r. w kwocie 88.093,50 zł.

W uzasadnieniu odwołania wnioskodawczyni wskazała, że nie zgadza się z metodą wyliczenia przez ZUS wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego za rok 1989, która to metoda w jej opinii jest dla niej krzywdząca. Zdaniem odwołującej skoro nie przepracowała całego roku 1989, gdyż od 5.10.1989 r. do 5.01.1990 r. przebywała na urlopie bezpłatnym, to niesłusznie ZUS przyjął do wyliczenia jej wskaźnika podstawy wymiaru kwoty rocznego przeciętnego wynagrodzenia za cały 1989 rok, odpowiednią do liczby miesięcy w których wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniu społecznemu - tj. 2.481.096,00 zł /12 m-cy x 10 miesięcy = 2.067.580 zł. - z uwagi na występującą w IV kwartale olbrzymią inflację, która wpłynęła na olbrzymi wzrost wynagrodzeń w stosunku do poprzednich kwartałów i w rezultacie nieproporcjonalne obniżyła wynagrodzenia ubezpieczonej w stosunku do przyjętego przez ZUS.

Łączna kwota przeciętnego wynagrodzenia do której porównano dochód uzyskany przez odwołującą za 1989 rok winna być jak podawała ustalona następująco (w oparciu o dane GUS dotyczące przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kolejnych kwartałach 1989 roku):

I kwartał 1989 roku: 86.458 zł x 3 miesiące = 259.374 zł

II kwartał 1989 roku: 105.264 zł x 3 miesiące = 315.792 zł

III kwartał 1989 roku: 207.707 zł x 3 miesiące = 623.121 zł

IV kwartał 1989 roku: 437.506 zł/30 dni x 4 dni = 58.334 zł

Łącznie przeciętne wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej za okres od 1.01.1989 roku do 4.10.1989 roku, obliczone jak wyżej winno wynosić zdaniem wnioskodawczyni 1.256.621 zł.

Powyższe skutkowało jak akcentowała odwołująca znaczącą zmianą stosunku podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok 1989, w porównaniu do obliczonej przez ZUS:

• wg ZUS: 50,74% (wg wyliczenia: 1.049.020 zł/2.067.580 zł = 50,74%),

• wg odwołującej: 83,48% (wg wyliczenia: 1.049.020 zł/1.256.621 zł =83,48%).

W związku z powyższym, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ustalony przez ZUS w wysokości 122,68% jest zaniżony i powinien wynieść w opinii odwołującej 125,96%.

Zmiana wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, skutkowała zmianą podstawy wymiaru kapitału początkowego, która według odwołującej winna wynieść 1.537,83 zł (125,96% x 1.220,89 zł), a nie jak wyliczył ZUS 1.497,79 zł.

W związku z powyższym, kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. powinien wynieść według odwołującej 89.514,70 zł.

W dalszej części swej argumentacji wnioskodawczyni wskazywała, że kolejnym dowodem wskazującym, że przyjęty przez ZUS sposób wyliczenia wskaźnika za 1989 rok jest nieprawidłowy i powoduje znaczne jego zaniżenie w stosunku do faktycznie osiąganych przez odwołującą przychodów jest również wyliczony przez organ rentowy wskaźnik z roku 1988 r.

Przychód za 1988 rok łącznie wyniósł - 500.517,00 zł (50.157,00 zł + 450.360,00 zł), co dawało przeciętne miesięczne wynagrodzenie w wysokości 41.710,00 zł (500.517,00 zł/12 miesięcy).

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie za 1988 rok - 53.090,00 zł (obwieszczenie Prezes~ Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 maja 1990 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników w gospodarce uspołecznionej w latach 1950- 1989 oraz w kolejnych kwartałach 1989 r. M.P.1990.21.171).

W związku z powyższym, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za rok 1988 wyniósł 78,56% (41.710,00 zł/53.090,00 zł x 100%).

Zdaniem odwołującej skoro wskaźnik za 1988 rok jest wyższy niż wyliczony przez ZUS za 1989 rok, to ubezpieczona przyjęła założenie, że gdyby pracowała przez cały 1989 rok to jej wynagrodzenie w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego przez GUS, byłoby na poziomie nie niższym niż w roku 1988. Taką tendencję poziomu wskaźnika jak podawała ubezpieczona utrzymał również w latach 1990-1993 będąc zatrudniona u tego samego pracodawcy.

Wobec powyższego ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonych decyzji w całości poprzez: ustalenie podstawy wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1.537,83 zł, ustalenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 125,96% oraz ustaleniu wartości kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r. w kwocie 89.514,70 zł i w związku z tym wyliczenie kwoty emerytury z uwzględnieniem zwaloryzowanego kapitału początkowego liczonego od w/w wartości kapitału początkowego na dzień 01.01.1999 r., ewentualnie, na wypadek nieuwzględniania powyższego wniosków wniosła o uchylenie wskazanych decyzji i przekazanie spraw do ponownego rozpatrzenia organowi rentowemu.

(odwołanie – k. 3-6 verte, k. 3-5 w aktach o sygn. akt VIII U 242/24 załączonych do sprawy, k. 3-5 w aktach o sygn. akt VIII U 243/24 załączonych do sprawy)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie. (odpowiedź na odwołanie – k. 11-12 verte, k. 11-12 verte w aktach o sygn. akt VIII U 242/24 załączonych do sprawy, k. 7-8 verte w aktach o sygn. akt VIII U 243/24 załączonych do sprawy)

Sąd połączył sprawy omawianych odwołań do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. (postanowienia – k. 14 w aktach o sygn. akt VIII U 242/24 załączonych do sprawy k. 10 w aktach o sygn. akt VIII U 243/24 załączonych do sprawy)

Na rozprawie w dniu 27 czerwca 2024 r. wnioskodawczyni poparła odwołania, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o ich oddalenie. (końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 27.06.2024 r. e-protokół (...):00:55 – 00:03:33 – płyta CD – k. 36)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. K. urodziła się w dniu (...). (okoliczność bezsporna)

W okresie od 18 marca 1988 r. do 31 lipca 1994 r wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) S.A. w P. (później (...) S.A.), ostatnio na stanowisku specjalisty d/s ekonomicznych. W okresie tego zatrudnienia przebywała na urlopie bezpłatnym w okresie od 5 października 1989 r. do 5 stycznia 1990 r. W zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawionym na druku Rp- 7 w dniu 26.06.2001 r. wskazano, że w 1989 r. wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie w wysokości 1 049 020,00 zł. Taka sama kwota widnieje na rocznej karcie wynagrodzeń wnioskodawczyni jako pracownika. (świadectwo pracy, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, roczna karta wynagrodzeń, karta zasiłkowa w dokumentacji osobowo – płacowej (koperta) – załączona do sprawy)

Zaskarżoną decyzją z dnia 13.12.2023 r. ZUS ponownie ustalił K. K. kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 r. w wysokości 88 093,50 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego wnioskodawczyni przyjęto 10 lat, 3 miesięcy i 8 dni okresów składkowych oraz 9 miesięcy i 11 dni okresów nieskładkowych (oraz 4 lata i 6 miesięcy okresu nauki w szkole wyższej).

Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego wnioskodawczyni Zakład uwzględnił wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kolejnych kalendarzowych tj. z lat 1989-1998 ze wskaźnikiem wysokości kapitału początkowego wynoszącym 122,68 %.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu od 05.10.1989 r. do 05.01.1990 r. z powodu przebywania na urlopie bezpłatnym.

(decyzja – k. nieponumerowane strony plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Wynagrodzenie ubezpieczonej uzyskane we wskazanym okresie kształtuje się następująco:

- za rok 1989 – 1 049 020,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 2 481 096,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 50,74%;

- za rok 1990 – 9 394 561,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 12 355 644,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 76,03%;

- za rok 1991 – 18 214 406,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 21 240 000,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 85,76%;

- za rok 1992 – 27 339 200,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 35 220 000,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 77,62%;

- za rok 1993 – 36 632 500,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 47 940 000,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 76,41%;

- za rok 1994 – 67 117 700,00 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 63 936 000,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 104,98%;

- za rok 1995 – 13 245,26 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 8 431,44 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 157,09%;

- za rok 1996 – 18 999,46 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 10 476,00 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 181,36%;

- za rok 1997 – 26 859,81 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 12 743,16 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 210,78%;

- za rok 1998 – 30 646,55 zł, co przy kwocie rocznego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy wynoszącej 14 873,88 zł dało stosunek podstawy wymiaru składek do rocznego przeciętnego wynagrodzenia o wartości 206,04%;

Wyliczony na podstawie powyższych danych wskaźnik wyniósł 122,68 %.

(obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego- k. nieponumerowane strony plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 1 grudnia 2023 r. wnioskodawczyni złożyła do ZUS wniosek o emeryturę. (wniosek – k. 1-3 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd działał w oparciu o zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy tj. o dowody z dokumentów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania nie są zasadne.

Stosownie do treści art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023r., poz.1251) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W myśl art. 26 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 cytowanej ustawy.

Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.

Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

W myśl art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Zgodnie z ust. 3 wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie cytowanej ustawy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku.

Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Nową emeryturę ustala się jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego.

Dodatkowo wyjaśnić w tym miejscu należy, że instytucja kapitału początkowego została wprowadzona ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i jest ona związana z odmiennymi od dotychczasowych zasadami ustalania emerytury, którą oblicza się na podstawie sumy składek zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym w całym okresie ubezpieczenia (art. 25 ust. 1 tej ustawy). Dotychczasowe zasady obowiązują w stosunku do osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r. Kapitał początkowy jest formułą umożliwiającą odtworzenie okresów przebytych do dnia 31.12.1998 r., zostaje ustalony na dzień 1.01.1999 r. i zapisany na indywidualnym koncie ubezpieczonego. Stanowi on kapitał wyjściowy, do którego następnie doliczane są opłacone od 1.01.1999 r. składki na ubezpieczenie emerytalne. Kwota kapitału początkowego uzależnione jest między innymi od długości okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed dniem 1.01.1999 r., podstawy wymiaru do ustalenia, której przyjmowane jest wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne przed 1999 r. Przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego na dzień 31.12.1998 r. do wyliczenia przyjmuje się udowodniony okres składkowy i nieskładkowy obliczony na zasadach analogicznych jak okresy składkowe i nieskładkowe wymagane do przyznania emerytury.

Zaskarżoną decyzją z dnia 13 grudnia 2023 r. ZUS ponownie ustalił K. K. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. w wysokości 88 093,50 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego wnioskodawczyni przyjęto 10 lat, 3 miesięcy i 8 dni okresów składkowych oraz 9 miesięcy i 11 dni okresów nieskładkowych (oraz 4 lata i 6 miesięcy okresu nauki w szkole wyższej).

Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego wnioskodawczyni Zakład uwzględnił wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kolejnych kalendarzowych tj. z lat 1989-1998 ze wskaźnikiem wysokości kapitału początkowego wynoszącym 122,68 %.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu od 5 października 1989 r. do 5 stycznia 1990 r. z powodu przebywania przez ubezpieczoną na urlopie bezpłatnym.

Zdaniem odwołującej z decyzji o ponownym ustaleniu kapitału początkowego wynika, że do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia, w tym rok kalendarzowy – 1989, w którym to jej ubezpieczenie trwało krócej niż rok. Jednocześnie wnioskodawczyni nie kwestionowała, że w trakcie zatrudnienia w (...) S.A. w P. (później (...) S.A.) przebywała na urlopie bezpłatnym w okresie od 5 października 1989 r. do 5 stycznia 1990 r.

Obliczony przez ZUS stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za 1989 r., w którym to jej ubezpieczenie trwało krócej niż rok, nie obrazował zdaniem wnioskodawczyni w prawidłowy sposób relacji zarobków do przeciętnego wynagrodzenia, która zgodnie z założeniami służy do ustalenia wysokości emerytury. Tym samym skarżąca zakwestionowała normę prawną wynikającą bezpośrednio z art. 15 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która nakazuje obliczenie wartości wskaźników za poszczególne lata kalendarzowe, niezbędnych do ustalenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, jako stosunek wartości wynagrodzenia osiągniętego w danym roku do kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy.

Ustalenie podstawy wymiaru emerytury (art. 15 ustawy o emeryturach i rentach) ma miejsce w razie pierwszorazowego wyliczenia wysokości emerytury (art. 53) lub renty (art. 62) oraz ponownego obliczania wysokości emerytury lub renty (art. 110-111, art. 114). Na podobnych zasadach oblicza się podstawę wymiaru kapitału początkowego (zob. art. 174 ust. 3). Przy czym obliczenie emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. odbywa się według odmiennych reguł, określonych w art. 25-26 ustawy emerytalnej.

W myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Zgodnie z art. 15 ustawy o emeryturach i rentach wybór okresu do ustalenia podstawy wymiaru należy do osób zainteresowanych, jednakże ustawa określa w sposób wiążący pewne ramy czasowe, w obrębie których należy dokonać wyboru. Możliwe jest zatem: wybranie kolejnych (następujących bezpośrednio po sobie, bez względu na ewentualne przerwy w ubezpieczeniu) 10 lat z dwudziestolecia bezpośrednio poprzedzającego rok złożenia wniosku emerytalnego (art. 15 ust. 1); wybranie z całego okresu podlegania ubezpieczeniu dowolnych (niekoniecznie kolejnych) 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia stosownego wniosku. Skorzystanie z możliwości wyliczenia podstawy wymiaru z 20 lat (art. 15 ust. 6) następuje wyłącznie po złożeniu wniosku. Szczególne uregulowanie zawarto w art. 15 ust. 2. Regułą jest, że podstawę wymiaru świadczenia stanowić mogą te przychody, których dotyczy obowiązek opłacania składki (nie jest to jednak reguła bezwzględna).

Jak stanowi art. 15 ust. 4 powołanej ustawy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty ustalany jest w następujących etapach:

1. oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2. oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3. oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4. mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

Obliczenie podstawy wymiaru świadczenia wymaga w związku z powyższym przemnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru ( (...)) emerytury przez tzw. kwotę bazową (art. 15 ust. 4 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach).

Art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach stanowi, że podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach m.in. określonych w art. 15 tej ustawy.

W art. 24-26 ustawy o emeryturach i rentach uregulowano prawo do emerytury w tzw. systemie zdefiniowanej składki, przy czym regulacje te obejmują ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. (z zastrzeżeniem art. 46-50). Podstawę obliczenia tej emerytury będzie stanowić – w uogólnieniu – kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego. Ponieważ składki ewidencjonowane są na kontach ubezpieczonych od 1 stycznia 1999 r., zachodziła potrzeba uwzględnienia i skonkretyzowania okresów podlegania ubezpieczeniu przed tą datą, co znalazło odzwierciedlenie w formule kapitału początkowego.

W ujęciu formalnym kapitał początkowy stanowi zatem ustaloną na dzień 1 stycznia 1999 r. równowartość hipotetycznej emerytury, pomnożonej przez tzw. średnie dalsze trwanie życia – wyrażone w miesiącach i ustalone na zasadach określonych w art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat. Wymaga ono obliczenia hipotetycznej emerytury, które odbywa się na zasadach przestawionych w art. 53, z uwzględnieniem art. 174 ust. 2-12 (zob. uchwałę SN z 13 maja 2004 r., sygn. akt III UZP 11/03, OSNP 2004, nr 16, poz. 287).

W wypadku ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego, prawo wyboru kolejnych lat kalendarzowych ograniczone jest do lat 1980-1998. Podstawę wymiaru kapitału początkowego stanowi więc podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez ubezpieczonego lub z dowolnych 20 lat kalendarzowych wybranych przez ubezpieczonego z całego okresu podlegania ubezpieczeniu przed 1 stycznia 1999 r. Dla osób, które nie mają kolejnych 10 lat ubezpieczenia i do 31 grudnia 1998 r. nie ukończyły 30 lat, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się z okresu faktycznego podlegania ubezpieczeniu (art. 174 ust. 3 w związku z art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach).

W wypadku skarżącej, z kwestionowanej decyzji z dnia 13 grudnia 2023 r. wynika, że do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału przyjęto podstawę wymiaru składek 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r. , w których ubezpieczenie trwało krócej niż rok – 1989 rok.

Analiza kwestionowanych przez wnioskodawczynię unormowań wskazuje, że ustawodawca, podejmując decyzję o sposobie obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego (także: emerytury), przyjął założenie rozliczeń w stosunku rocznym (stąd roczna kwota przeciętnego wynagrodzenia, ogłaszana za dany rok).

Jak normuje natomiast art. 174 ust. 3b ustawy emerytalnej, jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Dla obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego dla ubezpieczonego, który pozostawał w ubezpieczeniu społecznym jedynie przez część miesięcy danego roku kalendarzowego, w myśl art. 174 ust. 3b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu. Kluczowe dla tego obliczenia jest zatem pozostawanie w ubezpieczeniu, a nie uzyskiwanie z danego zatrudnienia dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Zatem do wskazanego obliczenia uwzględnia się również zatrudnienie, z którym nie wiąże się dochód (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 listopada 2021 roku, III AUa 39/21, LEX nr 3305756).

Dla potrzeby ustalania kapitału początkowego, art. 174 ust. 3b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych obejmuje miesiące nie w rozumieniu wyłącznie pełnych miesięcy, w których ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu, ale w rozumieniu miesięcy, w czasie których występowało ubezpieczenie społeczne (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 2 lipca 2015 roku, III AUa 867/14, Opublikowano: LEX nr 1797190).

Organ rentowy prawidłowo zatem ustalił okresy pozostawania wnioskodawczyni w zatrudnieniu. W 1989 roku ubezpieczona była zatrudniona do 4 października 1989 r., więc przez 10 miesięcy, mimo że miesiąc październik nie był pełnym miesiącem.

Przepis 174 ust. 3b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mówi bowiem jedynie o liczbie miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu i nie wyklucza uznania niepełnego miesiąca zatrudnienia.

Wydając kwestionowane przez skarżącą w tym postępowaniu decyzje, ZUS w ocenie sądu, prawidłowo ustalił wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego.

Na wysokość emerytury obliczonej według nowych zasad ma wpływ wysokość zwaloryzowanego kapitału początkowego ustalanego na dzień 1 stycznia 1999 r. oraz wysokość zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie społeczne zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego od dnia: 1 stycznia 1999 r. do miesiąca poprzedzającego miesiąc przyznania emerytury.

W świetle powyższych uwag stwierdzić należy, że wysokość emerytury wnioskodawczyni (w tym okresowej emerytury kapitałowej) została obliczona prawidłowo.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołania.

SSO Paulina Kuźma