Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3.01.2025 r. znak: EPOM/25/021370862 Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 13.12.2024 r., odmówił J. G. prawa do emerytury pomostowej.

W uzasadnieniu organ wskazał, że odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ ubezpieczony po dniu 31.12. 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Jednocześnie Zakład odmówił przyznania emerytury na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ na dzień 1.01.2009 r. ubezpieczony nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, wynoszącego co najmniej 15 lat, tj. pracy wymienionej w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Do pracy w szczególnych warunkach w myśl art. 4 w zw. z art. 49 w/w ustawy nie zostały zaliczone okresy zatrudnienia od 6.10.1982 r. do 2.03.1989 r. i od 31.03.1989 r. do 31.03.2003 r., ponieważ ubezpieczony nie wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy jednego rodzaju pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, wymienionego w określonym punkcie załącznika nr 2 do ustawy pomostowej. Pracodawca w zaświadczeniu z 9.12.2024 r. podał, że wnioskodawca wykonywał prace wymienione w załączniku nr 2 poz. 13, poz. 14 oraz poz. 16.

Zgodnie z art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, uważa się pracowników wykonujących w pełnym wymiarze czasu pracy, prace wykazane w załączniku nr 1 lub 2 do w/w ustawy. Wymóg pełnego wymiaru czasu pracy dotyczy jednego rodzaju pracy, wymienionego w określonej pozycji załącznika nr 1 lub 2 do ustawy.

Zakład przyjął za udowodnione okresy nieskładkowe w wysokości 1 roku, 2 miesiące i 19 dni oraz okresy składkowe w wysokości 42 lat, 6 miesięcy i 16 dni (staż sumaryczny wyniósł 43 lata, 9 miesięcy i 5 dni). Natomiast staż w szczególnych warunkach/charakterze w myśl art. 4 wyniósł 20 lat, 3 miesiąc i 3 dni, zaś staż w szczególnych warunkach/charakterze w myśl art. 49 wyniósł 0 lat, 0 miesięcy i 0 dni.

/decyzja – k. 9 akt ZUS/

Odwołanie od przedmiotowej decyzji w dniu 14.01.2025 r. złożył J. G., wnosząc o przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej. Ubezpieczony oświadczył, że w spornym okresie wykonywał pracę o szczególnym charakterze i jednego rodzaju co potwierdzają przedłożone przez niego dokumenty świadectwo pracy i świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Pracodawca wystawiając świadectwo pracy przytoczył trzy rodzaje pracy wyszczególnione w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych, które wszystkie kwalifikują do przyznania świadczenia. Pracodawca poinformował odwołującego, że nie ma żadnych wątpliwości, co do uprawienia do emerytury pomostowej. Świadczy o tym rozwiązanie za porozumieniem stron umowy o pracę na skutek nabycia przez wnioskodawcę prawa do renty. Uwzględniając powyższe w przypadku wykonywania w jednym dniu, tygodniu, miesiącu wszystkich trzech prac wyszczególnionych w świadectwie pracy, praca byłaby wykonywana w pełnym wymiarze i w szczególnych warunkach i przy innych wariantach również tj. jednego, dwóch rodzajów pracy.

/odwołanie – k. 3-4 akt/

W odpowiedzi na oba odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k.4/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. G. urodził się w dniu (...)

/bezsporne/

W dniu 13.12.2024 r. ubezpieczony złożył do organu rentowego ponowny wniosek o przyznanie emerytury pomostowej załączając do niego zaświadczenie potwierdzające okresy wykonywania prac w szczególnym charakterze wystawione przez V. E. (...) sp zo.o. z siedzibą w W. z dnia 9.12.2024

/wniosek z zaświadczeniem k. – k.1-5 akt ZUS/

W rozpoznaniu wskazanego wniosku wydano zaskarżoną decyzję.

/ bezsporne/

J. G. był zatrudniony w V. E. (...) sp zo.o. ( wcześniej Z. (...) w Ł., Zespół Elektrociepłowni w (...) S.A. , (...) S.A. (...) S. A w okresie od 6.10.1982 do 31.03.2024 w pełnym wymiarze czasu pracy. Wnioskodawca odbył służbę wojskową w okresie od 2.03.1987 do 02.03.1989 ( przerwa w pracy po służbie wojskowej 03.03.1989 -30.03.1989).

We wskazanym okresie zatrudnienia wnioskodawca zajmował następujące stanowiska pracy: stażysta od 06.10.1982 do 31.01.1983, elektromechanik przyrządów i aparatury cieplnej od 01.02.1983 do 31.03.2003, samodzielny referent ds. sprzedaży energii od 01.04.2003 do 31.07.2005 technik ds. sprzedaży energii od 01.08.2005 do 31.10.2006, specjalista techniczny od 01.11.2006 do 31.10.2017 starszy specjalista ds. obsługi klienta od 01.11.2017 do 31.12.2020 starszy specjalista ds. obsługi klientów od 01.01.2021 do 31.12.2022 specjalista ds. obsługi klienta od 01.01.2023 do 31.03.2024

Pracownikowi wypłacono świadczenia związane z chorobą: 28.10.1992 - 12.12.1992, 06.12.1994 - 16.12.1994, 11.12.2002 - 13.12.2002, 06.03.2006 - 10.03.2006 , 06.05.2008 - 29.05.2008, 17.01.2011 -18.02.2011, 10.12.2012 - 31.12.2012, 07.12.2016 - 09.12.2016, 19.12.2016 - 23.12.2016 , 01.06.2018 - 29.06.2018 , 09.07.2018 - 27.07.2018 , 12.03.2019 - 18.03.2019, 30.03.2022 - 01.04.2022, 04.04.2022 - 08.04.2022, 14.02.2023 - 31.03.2023 - , 19.07.2023 - 31.07.2023, 01.08.2023 - 14.08.2023, 16.08.2023 - 18.08.2023, 04.09.2023 - 02.02.2024.

/ świadectwo pracy z 2.04.2024 r. k. 3 akt ZUS dot wniosku z dnia 12.04.2024 r. /

Zgodnie ze świadectwem wykonywania prac o szczególnym charakterze z dnia 20.03.2024 r. J. G. jest zatrudniony w (...) Sp. z o.o. od dnia 6 10.1982 r. do nadal.

J. G. był zatrudniony w (...) S.A. od dnia 6.10.1982 r. do dnia 31 .12.2021 r., a z dniem 1.01. 2022 r. do nadal nastąpiło przejście na podstawie art. 23 ¹ k.p. przez (...) Sp. z o.o. i w tym czasie stale i w pełnym wymiarze czasy pracy, wykonywał pracę: przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych (charakter pracy ściśle wg wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., Dz. U. nr 8, poz. 43) na stanowiskach:

- Elektromechanik przyrządów i aparatury cieplnej od 6.10.1982 r. do 31.12.1990 r.,

- Elektromechanik (...) od 1 .02.1991 r. do 31 .03.2003 r.

wymienionych w wykazie A dział II, poz. 1, pkt 5

wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na którym są wykonywane prace w szczególnych warunkach.

(*stanowisko: elektromechanik (...) w (...) S.A. odpowiada stanowisku: elektromechanik przyrządów i aparatury cieplnej wymienionemu w Zarządzeniu nr 17 (...)).

Praca za na zajmowanych stanowiskach wskazanych powyżej stanowi pracę o szczególnym charakterze w postaci następujących rodzajów prac:

1) prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego, zgodnie z Załącznikiem nr 2 (Wykazem prac o szczególnym charakterze) do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 154 z późn. zm.), poz. 13;

2) prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego, zgodnie z Załącznikiem nr 2 (Wykazem prac o szczególnym charakterze) do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 154 z późn. zm.), poz. 14;

3) prace bezpośrednio przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną lub cieplną, zgodnie z Załącznikiem nr 2 (Wykazem prac o szczególnym charakterze) do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 154 z późn. zm.), poz. 16.

/świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych – k. 2-3 akt ZUS dot wniosku z dnia 12.04.2024 r. /

W zaświadczeniu wystawionym przez ww pracodawcę z dnia 9.12.2024 r. wskazano iż

zaświadcza się, że J. G. był zatrudniony w V. E. C. Polska od dnia 06.10.1982 r. do dnia 31.03.2024 (przejście w ramach art. 231 Kodeksu Pracy z (...) S. A. z dniem 01.01.2022 r.).

Ww. pracownik na zajmowanych stanowiskach pracy w okresie: od 06.10.1982 do 02.03.1989 (02.03.1987-02.03.1989 okres odbywania służby wojskowej) oraz od 31.03.1989 do 31.03.2003 stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał:

1) prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego - poz. 13 zgodnie z Załącznikiem nr 2 (Wykaz prac o szczególnym charakterze) do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1696),

2) prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego - poz. 14 zgodnie z Załącznikiem nr 2 (Wykaz prac o szczególnym charakterze) do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1696),

3) prace bezpośrednio przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną lub cieplną - poz. 16 zgodnie z Załącznikiem nr 2 (Wykaz prac o szczególnym charakterze) do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1696 z późn. zm.).

w rozumieniu w art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

/ zaświadczenie z dnia 9.12.2024 r. k. 6 akt ZUS/

W spornym okresie wnioskodawca jako elektromonter pracował przy sieciach ciepłowniczych. Pracował przy awariach, przy węzłach cieplnych i nastawniach od ok 1986 r. na 3 zmiany. Praca także po okresie powrotu z wojska miała niezmienny charakter. Wnioskodawca cały czas robił to samo.

/ zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 14.04.2025 r. 00:03:04- 00:08:28/

Sąd Okręgowy powyższy stan faktyczny odtworzył na podstawie powołanych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym aktach ZUS, których autentyczności żadna ze stron nie kwestionowała, a i Sąd z urzędu nie znalazł powodów by odmówić im wiarygodności nadto w oparciu o korespondujące z nimi zeznania wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Warunki nabywania prawa do emerytury pomostowej określa ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1696), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 roku.

Podkreślić należy, że ustawa o emeryturach pomostowych zastąpiła przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS określające zasady przyznawania emerytur w niższym wieku pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze nowymi regulacjami określającymi zasady nabywania wcześniejszych emerytur z tytułu tego rodzaju pracy. Najogólniej rzecz ujmując celem tej ustawy jest ograniczenie kręgu uprawnionych do emerytury z powodu pracy w szczególnych warunkach pracy lub w szczególnym charakterze do mniejszej liczby sytuacji uzasadnionych rzeczywistą koniecznością przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w których oczekiwania osób, które rozpoczęły wykonywanie takiej pracy na starych zasadach, na wcześniejsze przejście na emeryturę powinny zostać zaspokojone. Ustawa ma charakter przejściowy, ograniczając prawo do uzyskania emerytury pomostowej do osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) rozpoczęły przed 1 stycznia 1999 r. (art. 4 pkt 5 ustawy). Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny emerytura pomostowa ma być „pomostem między dotychczasowym systemem z licznymi możliwościami przechodzenia na emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym i nowym systemem, w którym tego typu rozwiązania będą wyjątkiem” (uzasadnienie wyroku z dnia 16 marca 2010 r., K 17/09, (...) 2010 nr 3, poz. 21). Wskazany wyżej cel ustawy realizują w najbardziej widoczny sposób jej przepisy określające przesłanki nabycia emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 4 ustawy prawo do emerytury pomostowej, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) (uchylony)

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

7) (uchylony)

Zgodnie z art. 3 ust. 7 ustawy o emeryturach pomostowych za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Z art. 4 wynika, że jakkolwiek w świetle art. 4 pkt 2 w związku z art. 3 ust. 7 ustawy, do wymaganego przez ustawę stażu przypadającego przed dniem jej wejścia w życie, tj. przed 1 stycznia 2009 r., wlicza się okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu zarówno art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jak i art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to właściwego ograniczenia do zamierzonego przez ustawodawcę kręgu osób uprawnionych do emerytury pomostowej dokonuje konieczność spełnienia przesłanki z art. 4 pkt 6. Wymaganie to spełnia zasadniczą funkcję eliminacyjną, ograniczając ostatecznie prawo do emerytury pomostowej do kręgu osób wykonujących pracę kwalifikowaną jako szczególną w rozumieniu art. 3 ust 1 i 3 ustawa o emeryturach pomostowych .

Możliwość uzyskania emerytury pomostowej przez osoby niespełniające warunku z art. 4 pkt 6 przewiduje art. 49 ustawy według którego prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-4 lub art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Przytoczony przepis zmienia wymagania konieczne do uzyskania emerytury pomostowej dla osób niespełniających warunku z art. 4 pkt 6 ustawy, zwalniając je z konieczności wykonywania po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jednakże wprowadza w to miejsce wymaganie, aby ubiegający się o rozważane świadczenie spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Warunek ten został jasno wyrażony, wynika wprost z literalnego brzmienia art. 49 pkt 3 ustawy i jest zgodny z jej celem.

Stosownie do powołanego przepisu, prawo do emerytury pomostowej może nabyć również osoba, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, jednakże w dniu wejścia w życie ustawy miała okres wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z tym, że praca ta musi być pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu nowych przepisów tj. art. 3 ust. 1 i 3 Ustawy pomostowej. (vide m.in. wyrok SA w Lublinie z 13.03.2014 r., III AUa 1531/13, opubl. LEX nr 1441422, wyrok SA w Katowicach z 27.02.2014 r., III AUa 1045/13, opubl. LEX 1439028, wyrok SA w Szczecinie z 14.01.2014 r. III AUa 577/13, opubl. LEX 1441543, wyrok SA w Białymstoku z 09.01.2014 r., III AUa 705/13, LEX 1415788, wyrok SN z 04.12.2013 r. II UK 159/13, opubl. LEX nr 1405231, wyrok SA w Gdańsku z 07.11.2013 r., III AUa 343/13).

Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.). /Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 4 grudnia 2013 r. II UK 159/13/.

Przepis art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy definiują prace w szczególnych warunkach, których wykaz określa załącznik nr 1 do ustawy oraz prace o szczególnym charakterze, których wykaz określa załącznik nr 2 do ustawy. Przy czym wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem. Nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu aktualnie obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych). Jedynie ubezpieczonym, którzy po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywali pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej (tj. spełniali wymóg z art. 4 pkt 6 ustawy pomostowej), ustawodawca w art. 4 pkt 2 i 5 ustawy pomostowej przewidział możliwość doliczenia do 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych i szczególnym charakterze także okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu zarówno art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jak i art. 32 i art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. /Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 lutego 2024 r., (...) 349/22 Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 lutego 2023 r., I (...) 193/22/

Należy podkreślić, iż jedynie łączne spełnienie wszystkich przesłanek uprawnia do uzyskania prawa do wskazanej emerytury. Przesłanki nabycia prawa do emerytury na podstawie przepisów o emeryturach pomostowych muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że brak choćby jednego z tych warunków powoduje niemożność nabycia uprawnień emerytalnych” (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2012 r., sygn. akt III AUa 252/12 wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi, III AUa 1664/12). Innymi słowy nie spełnienie jednej z przesłanek wymienionych w art. 4 lub 49 cytowanej ustawy pozbawia wnioskodawcę prawa do emerytury pomostowej.

W niniejszym postępowaniu niesporne było, iż wnioskodawca, który wiek 60 lat osiągnął w dniu 26.07.2027 roku, udowodnił niespornie 43 lata 9 miesięcy i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych, 20 lat 3 miesięcy i 3 dni pracy w szczególnych warunkach przypadających do 1.01.2009 r. w rozumieniu art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca nie spełnił jednak warunku określonego w art. 4 pkt 6 nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze po dniu 31.12.2008 oraz przed ta datą nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 niniejszej ustawy w wymaganym wymiarze 15 lat.

Jak wskazano wyżej ustawa o emeryturach pomostowych znacznie zawęziła rodzaje prac i stanowiska, na których wykonuje się prace w warunkach szczególnych w porównaniu do tych prac i stanowisk, jakie zawiera wykaz A, będący załącznikiem do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Ustawa pomostowa w załącznikach 1 i 2 zawiera własne określenia prac w warunkach szczególnych. Nie wszystkie prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32 i 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uprawniają obecnie do emerytury pomostowej. Znaczenie mają tylko prace wymienione w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych. /III AUa 158/21 - wyrok SA Lublin z dnia 26-10-2021/

W świetle art. 3 ust. 1 i 3 powołanej ustawy prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy. Jak przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 13 marca 2012 r., II UK 164/11).

Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1 lub ust. 3 art. 3 (art. 3 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych).

Przy tym w art. 3 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych nie chodzi o wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę, lecz o wymiar czasu pracy faktycznie wykonywanej w narażeniu na czynniki ryzyka, które powodują, że dane prace są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Dlatego też dla uznania, iż praca jest wykonywana w szczególnych warunkach, nie wystarcza określenie w umowie o pracę, że pracownik został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na konkretnym stanowisku, z zajmowaniem którego związana jest jedynie (potencjalna) konieczność wykonywania prac wymienionych w wykazie prac w szczególnych warunkach, stanowiącym Załącznik Nr 1, lub szczególnym charakterze stanowiącym Załącznik nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, ale niezbędne jest, aby prace takie rzeczywiście wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy, to jest codziennie i przez całą przewidzianą dla niego dniówkę roboczą. (por wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 22 lipca 2013 r. III UK 106/12 Legalis Numer 787672, Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 sierpnia 2022 r., (...) 517/21 Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 grudnia 2021 r., I (...) 299/21)

Jednocześnie zgodnie z pkt 13,14 i 16 wykazu prac w szczególnym charakterze stanowiącym załącznik nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych pracami takimi są:

- pkt 13 Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

- pkt 14 Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.

- pkt 16 Prace bezpośrednio przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną lub cieplną.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że do pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu powołanych wyżej przepisów nie uwzględnił okresu od 6.10.1982 do 2.03.1989 i od 31.03.1989 do 31.03.2003 ponieważ w jego ocenie wnioskodawca nie wykonywał w w pełnym wymiarze czasu pracy jednego rodzaju pracy o szczególnym charakterze wymienionego w określonym punkcie załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Pracodawca w zaświadczeniu z 9.12.2024 poda że wnioskodawca wykonywał prace wymienione w załączniku nr 2 pod pozycja 13, 14, 16 podczas gdy zgodnie z art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych za pracowników wykonujących pracę w warunkach szczególnym lub w szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących w pełnym wymiarze czasu pracy , prace wskazane w załączniku nr 1 lub 2 ustawy wymóg pełnego wymiaru czasu pracy dotyczy jednego rodzaju pracy wymienionego w określonej pozycji załącznika nr 1 lub nr 2 do ustawy.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy wnioskodawca wywodził, zaś iż w całym spornym okresie w pełnym wymiarze wykonywał prace wymienione w załączniku nr 2 do ustawy, legitymuje się więc wymaganym stażem pracy i spełnia wszystkie przesłanki przyznania emerytury pomostowej. Podkreślić przy tym należy, iż w okolicznościach sprawy wnioskodawca dysponuje zaświadczeniem, o jakim mowa w art. 51 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, które służy do ustalenia tzw. faktów ubezpieczeniowych - okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przypadających przed dniem 1 stycznia 2009 r. - zaświadczenie z dnia 9.12.2024 r. Niemniej jednak organ rentowy kwestionuje możliwość stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnym charakterze w pełnym wymiarze w oparciu o jego treść w spornym okresie.

Przy czym z woli ustawodawcy określone zostały prace zaliczane do prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, co oznacza, że nie zachodzi potrzeba badania, czy każde z rodzaju prac wymienionych w załącznikach Nr 1 i 2 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.), spełnia wymogi definicji pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Jest to katalog zamknięty, co powoduje, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem. Określenie zawarte w art. 3 ust. 3 i 5 w zw. z art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć tak, że obowiązek umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze obciąża pracodawcę wówczas, gdy wykonuje on rodzaj pracy wymieniony w załączniku Nr 2 do tej ustawy, będąc zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, bez względu na to, czy oprócz wymienionego rodzaju pracy wykonuje również inne czynności.

/Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w L. z dnia 13 grudnia 2011 r., (...) SA/Lu 653/11/

Za pracownika wykonującego pracę o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) należy traktować tylko tego pracownika, który w pełnym wymiarze czasu pracy wykonuje prace na stanowisku wymienionym w załączniku nr 2 do ustawy. Określone w umowie o pracę zatrudnienie pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy musi zatem faktycznie oznaczać, iż w takim właśnie wymiarze pracownik jest zatrudniony na stanowisku zakwalifikowanym do stanowisk pracy o szczególnym charakterze. /Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 września 2011 r., I OSK 421/11/

Podstawowym kryterium ustalania charakteru pracy jest zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu i wykonywanie w takim wymiarze czasu pracy, pracy opisanej w wykazie prac o szczególnym charakterze, na stanowisku tam wymienionym. Wykonywanie pracy o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy czy periodycznie wyklucza dopuszczalność uznania pracy jako pracy o szczególnym charakterze z uwagi na niespełnienie warunku stałego i znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia. /Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 września 2011 r., I OSK 424/11/

Za pracownika wykonującego pracę o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) należy traktować tylko tego pracownika, który w pełnym wymiarze czasu pracy wykonuje prace na stanowisku wymienionym w załączniku Nr 2 do ustawy. Określone w umowie o pracę zatrudnienie pracownika w pełnym wymiarze czasu pracy musi zatem faktycznie oznaczać, iż w takim właśnie wymiarze pracownik jest zatrudniony na stanowisku zakwalifikowanym do stanowisk pracy o szczególnym charakterze. /Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 września 2011 r., I OSK 423/11/

W art. 3 ust. 4 ( analogicznie w ust. 5 ) ustawy o emeryturach pomostowych chodzi o wymiar czasu pracy faktycznie wykonywanej w narażeniu na czynniki ryzyka określone w art. 3 ust. 1 tej ustawy, które powodują, że dane prace są pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach. Dlatego dla uznania, że praca jest wykonywana w szczególnych warunkach niezbędne jest jej rzeczywiste wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy, to jest codziennie i przez całą przewidzianą dla pracownika dniówkę roboczą. Za taką wykładnią użytego w art. 3 ust. 4 pojęcia "w pełnym wymiarze czasu pracy" przemawia w szczególności to, że ustawodawca związał go ze sformułowaniem "pracowników wykonujących", co jednoznacznie wskazuje, że pełny wymiar czasu pracy związany jest z rzeczywistym wykonywaniem prac, o którym mowa w ust. 1, w takim właśnie wymiarze czasu pracy. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 lutego 2021 r., III AUa 269/19/

W myśl art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, wymogiem pozwalającym na uznanie wykonywania przez pracownika prac, o których mowa w art. 3 ust. 1, jest ich wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy. Wymaganie to jest związane z czasem narażenia pracownika na wpływ czynników ryzyka wymienionych w tym ostatnim przepisie. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 września 2018 r., III AUa 381/18

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 lutego 2024 r., III AUa 1238/23/

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w szczególnych warunkach określonych w art. 3 ust. 3 powoływanej ustawy przed 1.01.2009 r. w pełnym wymiarze czasu dopuścił dowód z dokumentów i zeznań wnioskodawcy.

Ze wskazanych dowodów jednoznacznie wynika, że ubezpieczony będąc zatrudnionym V. E. C. Polska ( i u poprzedników prawnych) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę wymienione w pkt 13,14 oraz 16 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Fakt pracy tego rodzaju nie jest kwestionowany przez organ, niemniej jednak pozwany wywodzi że skoro wnioskodawca nie wykonywał jednego rodzaju pracy, wymienionego w określonej pozycji załącznika nie wykonywał on pracy w szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ze stwierdzeniem tym nie można jednak się zgodzić. Na dniówkę roboczą wnioskodawcy niezmiennie składały się tylko i wyłącznie prace wymienione we wskazanych punktach załącznika nr 2 , a więc stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on pracę w szczególnym charakterze. Wnioskodawca pracując w elektrociepłowni przy sieciach cieplnych zgodnie ze wskazaniem pracodawcy ujętym w wydanych mu zaświadczeniach i w świetle złożonych przez niego zeznań odpowiadał za funkcjonowanie i sterowanie procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną lub poważną awarię przemysłową ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego oraz prace bezpośrednio przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną lub cieplną. Pomimo zmiany nazw stanowisk pracy wnioskodawca w całym spornym okresie zatrudnienia niezmiennie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał te same obowiązki i zadania. W ocenie Sądu ten rodzaj wykonywanych prac w elektrociepłowni stanowił rodzaje prac wymienione w wykazie a skoro one w całości składały się na pełen wymiar czasu pracownika, wnioskodawca w pełnym wymiarze pracował w szczególnym charakterze. Zatrudnienie w spornym okresie należy więc kwalifikować w ramach art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Reasumując w Ocenie Sądu Okręgowego w kontekście przytoczonych rozważań prawnych i okoliczności faktycznych uznać należało, że zatrudnienie wnioskodawcy w spornym okresie nosiło charakter pracy w szczególnym charakterze i okres ten niewątpliwie winien zostać uwzględniony przy ustaleniu należnych m świadczeń .

Mając na uwadze powyższe po uwzględnieniu okresu zatrudnienia od 6.10.1982 do 2.03.1989 i od 31.03.1989 do 31.03.2003 z pominięciem okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa o których mowa w art. 12 ustawy o emeryturach pomostowych wnioskodawca na dzień 21.12.2008 niewątpliwie legitymuje się 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionym w załączniku nr 2 do ustawy (okres ten według wyliczeń samego organu wynosi 20 lat 3 miesiące i 4 dni).Ustalone w sprawie okoliczności skutkują zatem uznaniem, że odwołujący spełnił warunki uprawniające go do przyznania prawa do emerytury pomostowej.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.