Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 2.01.2025 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił A. W. wznowienia postępowania w sprawie emerytury zakończonego decyzją z 15.06.2015 r., wskazując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4.06.2024 r. SK 140/20 nie został opublikowany, a nadto wnioskodawca nie jest osobą należącą do grupy osób, których ten wyrok TK dotyczy. (decyzja k. 40 akt ZUS)

Odwołanie od ww. decyzji złożył ubezpieczony, wnosząc o jej zmianę poprzez ponowne przeliczenie jej emerytury w związku z wyrokiem TK z 4.06.2024 r. SK 140/20 oraz wyrokiem TK Z 6.03.2019 r. w sprawie P 20/16 zarzucając, że pozwany błędnie stwierdził, iż brak opublikowania ww. wyroku TK z 4.06.2024 r. w Dzienniku Ustaw jest przeszkodą do ponownego przeliczenia jego emerytury, gdyż zaniechanie władzy wykonawczej nie może wpływać na stosowanie wyroku TK, gdyż orzeczenia TK są ostateczne i mają moc powszechnie obowiązującą, a także akcentując możliwość bezpośredniego stosowania Konstytucji RP. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. (odpowiedź na odwołanie k. 4)

Na rozprawie z 24.03.2025 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie – wnioskodawca poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując zajęte w sprawie stanowisko. (stanowiska stron - e-prot. z 24.03.2025r.: 00:00:25)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca – A. W. urodził się (...) / niesporne/

Ubezpieczony na mocy decyzji z 13.01.2008 r. nabył prawo do emerytury wcześniejszej od dnia 8.05.2008 r., tj. od dnia wejścia w życie art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej w nowym brzmieniu. / decyzja z 13.01.2008 r. w aktach emerytalnych/

Ubezpieczony następnie złożył w dniu 25.05.2015 r. wniosek o emeryturę w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego. / niesporne, a nadto wniosek k. 1 akt ZUS/

ZUS decyzją z 15.06.2015 r. odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, ponieważ ubezpieczony nie kontynuował ubezpieczeń emerytalnego i rentowych po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego określonego w art. 27 ustawy emerytalnej, wobec czego ZUS stwierdził brak podstaw do obliczenia emerytury z zastosowaniem art. 55 i 55a ustawy emerytalnej. / niesporne, decyzja z 15.06.2015 r. k. 25/26 akt ZUS/

W dniu 8.01.2021 r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury w związku z przepracowaniem 30 miesięcy na wcześniejszej emeryturze. / niesporne, a nadto wniosek k. 17 akt ZUS/

Decyzją z 30.12.2021 r. przyznano wnioskodawcy na podstawie art. 27 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.) prawo do świadczenia od 1.03.2020 r. o symbolu (...) ponownie ustalając podstawę wymiaru świadczenia z zastosowaniem w części socjalnej kwoty bazowej 2275,37 zł. Emerytura przyznana ubezpieczonemu przedmiotową decyzją okazała się korzystniejsza niż dotychczasowa emerytura wcześniejsza. Do obliczenia wysokości emerytury wnioskodawcy przyznanej ww. decyzją z 30.12.2021 r. ZUS nie zastosował art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. /decyzja z 30.12.2021 r. k. 32 akt ZUS/

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 4.06.2024 r., w sprawie SK 140/20, orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6.06.2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Wyrok ten nie został dotychczas opublikowany.

(bezsporne, a nadto informacja na stronie TK pod adresem https://(...) [dostęp:10 grudnia 2024r.])

W dniu 20.12.2024 r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne obliczenie wysokości jego emerytury na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej w związku z wyrokiem TK z dnia 4.06.2024 r. w sprawie SK 140/20, bez zastosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a także o wypłatę wyrównania na podstawie art. 133 ustawy emerytalnej. /wniosek k. 39 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z 2.01.2025 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił A. W. wznowienia postępowania w sprawie emerytury zakończonego decyzją z 15.06.2015 r., wskazując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4.06.2024 r. SK 140/20 nie został opublikowany, a nadto wnioskodawca nie jest osobą należącą do grupy osób, których ten wyrok TK dotyczy. /decyzja z 2.01.2025 r. k. 40 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny został odtworzony w całości na podstawie powołanych dokumentów, których wartości dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała. W istocie spór dotyczy wyłącznie oceny prawnej zasadności odwołania, w którym roszczenie ubezpieczonego oparte było w całości na treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4.06.2024 r., SK 140/20.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Należy przypomnieć, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności jak i merytorycznej zasadności (tak SA w Lublinie w wyroku z 18.03.2015 r, III AUa 15/15, Lex nr 1661234). Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Nie ulega więc wątpliwości, że w toku postępowania zgodnie z art. 321 k.p.c., sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (por. wyroki SN z 13.05.1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 601 oraz z 25.05.1999 r. II UKN 622/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 591).

Należy podnieść, że ubezpieczonemu przysługiwało prawo do emerytury wcześniejszej od 2008 r., a od 1.03.2020 r. przyznano mu prawo do świadczenia emerytalnego na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej.

Ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2012 poz. 637 z dnia
6 czerwca 2012 r.), dokonano m.in. nowelizacji przepisu art. 25 ustawy emerytalno-rentowej poprzez dodanie w art. 25 ustępu 1b w brzmieniu: Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Trybunał Konstytucyjny w cytowanym powyżej wyroku z 4.06.2024 r., SK 140/20, podtrzymał wcześniejszą linię orzecznictwa wyrażoną w wyroku z 6.03.2019 r., P 20/16, przyjmując, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Ubezpieczony wniósł, w oparciu o powyższy wyrok o przeliczenie świadczenia na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej, a organ rentowy odmówił zaskarżoną decyzją z 2.01.2025 r. wnioskodawcy na tej podstawie uwzględnienia wniosku. Wobec tego przedmiotem rozważań była możliwość zastosowania tego przepisu w sytuacji wnioskodawcy.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z art. 114 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:

1)po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;

2)decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3)dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4)decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

5)decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6)przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Wniosek o ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub ich wysokości jest jednym z elementów - uprawnień zainteresowanego - postępowania w sprawach emerytalno-rentowych (wyrok SA w Katowicach z 19.03.1996 r., III AUr 1346/95, OSA 1998, z. 3, poz. 10). Ponowne ustalanie prawa do emerytur i rent nie jest wznowieniem postępowania sądowego (według k.p.c.), nie posiada też charakteru wznowienia postępowania przewidzianego w art. 145 § 1 k.p.a., a wniesienie wniosku nie jest ograniczone czasowo; instytucja ta dotyczy postępowania przed organem rentowym (zob. uzasadnienie uchwały SN z 3.10.1996 r., II UZP 18/96, OSNAPiUS 1997, nr 7, poz. 117). Instytucję przewidzianą w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach należy traktować jako "swoiste wznowienie postępowania" (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 5.06.2003 r., III UZP 5/03, OSNP 2003/18/442).

W orzecznictwie dominuje pogląd, że decyzja rentowa nie ma przymiotu powagi rzeczy osądzonej (zob. wyroki SN: z 16.09.2009 r., (...) UK 121/09, LEX nr 537030; z 12.01.2001 r., II UKN 182/00, OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 419), co oznacza, że organ rentowy może podważyć swoją błędną decyzję przyznającą świadczenie "nabyte", pomimo niespełnienia ustawowych warunków powstania uprawnień do emerytury lub renty, a zainteresowany ponownie wystąpić z wnioskiem o to samo świadczenie, którego poprzednio mu odmówiono, jeżeli powołano się na nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji mające wpływ na ustalenie uprawnień ubezpieczeniowych. W zasadzie więc nie wchodzi tu w grę stwierdzenie nieważności decyzji rentowej wydanej w sprawie już dawniej ostatecznie rozstrzygniętej inną decyzją (art. 156 § 1 pkt 3 k.p.a.). W wyniku zastosowania instytucji ponownego ustalania prawa do emerytur/rent następuje nadzwyczajna kontynuacja postępowania w tej samej sprawie (zob. wyroki SN: z 15.11.2000 r., II UKN 41/00, Prok. i Pr. 2001, nr 6, poz. 39; z 21.09.2010 r., III UK 94/09, LEX nr 621346; z 24.03.2011 r., (...) UK 317/10, LEX nr 811823, i z 27.03.2014 r., III UK 115/13, LEX nr 1554419 oraz postanowienie SN z 20.09.2011 r., (...) BU 4/11, LEX nr 1101321), w którym organ rentowy ma możliwość zniwelowania własnego uchybienia powstałego przy ustalaniu prawa do świadczenia, natomiast zainteresowany uprawniony jest do ubiegania się o świadczenie, którego mu nie przyznano, jeżeli wcześniej nie powołał się na okoliczności uzasadniające powstanie takich uprawnień. W rezultacie uchylane są zarówno korzystne, jak i niekorzystne rozstrzygnięcia dla zainteresowanego, a działania w tym obszarze zmierzają do tego, aby w obrocie prawnym nie pozostawała decyzja, na podstawie której wypłacane jest świadczenie, choć nie istnieje do niego prawo (art. 134 ust. 1 pkt 4).

Ubezpieczony, jako podstawy ponownego przeliczenia jego świadczenia emerytalnego upatrywał w wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Powyższa kwestia była przedmiotem rozważań Sądu Apelacyjnego w Łodzi.

Sąd Apelacyjny przypomniał, że za przepis, na podstawie którego może dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy uznać art. 145a k.p.a., w myśl którego można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (§ 1), a w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienie SN z 10.01.2014 r., III UZP 3/13, Legalis nr 750495). Ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie zawiera bowiem regulacji w przedmiocie wznowienia postępowania z powodu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Brak jest przesłanki wzruszalności decyzji, której podstawę prawną stanowił przepis uznany za niezgodny z Konstytucją, w ramach regulacji art. 114 ustawy emerytalno-rentowej. W art. 114 ust. 1 pkt 1 przewiduje się jedynie możliwość weryfikacji prawomocnej decyzji wskutek ujawnienia nowych okoliczności, istniejących przed wydaniem decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Na tle przywołanej normy utrwalone są zapatrywania, że pojęcie "nowych okoliczności" obejmuje swym zakresem zarówno "okoliczności faktyczne", jak i "okoliczności sprawy". Okoliczności faktyczne to fakty ustalone na podstawie dowodów, a okoliczności sprawy mogą dotyczyć uchybień organu rentowego, zarówno procesowych, jak i w aspekcie stosowania prawa materialnego. Ujawnione okoliczności nie muszą być okolicznościami, na które osoba ubiegająca się o świadczenia nie mogła powołać się w poprzednim postępowaniu. Mogą to być takie okoliczności, które powinny być znane przy dołożeniu minimum staranności, jednak na skutek błędu lub przeoczenia nie zostały uwzględnione w poprzednim postępowaniu (por. wyroki SN: z 18.01.2004 r., II UK 228/03, OSNP 2004 Nr 19, poz. 341; z 27.04.2004 r., II UK 298/03, LEX nr 970137; z 13.05.2004 r., III UK 16/04, Legalis nr 279610; z 26.05.2012 r., II UK 354/09, LEX nr 604227).

Dodatkowo Sąd Apelacyjny wskazał, że na gruncie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej można jeszcze rozważać wznowienie postępowania i wzruszenie prawomocnej decyzji z mocy przesłanki określonej w punkcie 6. Za błąd organu uznaje się każdą obiektywną wadliwość decyzji niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, czy też np. wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów, jak również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (por. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12.01.1995 r., II UZP 28/94, OSNP 1995 Nr 19, poz. 242; wyroki SN z 4.10.2018 r., III UK 153/17, LEX nr 2563524; z 25.02.2008 r., (...) UK 249/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 152). W świetle przyjętej teorii tzw. obiektywnej błędności decyzji, a zatem błędu rozumianego szeroko jako każda wadliwość decyzji, wydana decyzja ustalająca wysokość emerytury ubezpieczonego z odliczeniem kwot pobranych emerytur nie była dotknięta błędem organu rentowego. Błąd organu nie obejmuje bowiem takich sytuacji, w których organ rentowy działa na podstawie niebudzących jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych przepisów ustawy, które to korzystają z domniemania konstytucyjności aż do chwili uznania ich przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją. Decyzja wydana w takich warunkach nie może też być uznana za bezprawną, gdyż podstawa prawna do jej wydania odpadła dopiero po ogłoszeniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego (tak m.in. SA w G. w wyroku z 20.10.2015 r., III AUa 758/15, LEX nr 1820421). Nadto Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma kompetencji do oceny zgodności z Konstytucją obowiązujących przepisów prawa. Nie jest zatem błędem organu rentowego wydanie decyzji na podstawie przepisu, który okazał się niekonstytucyjny, gdyż jest to sytuacja prawidłowego zastosowania obowiązującego wówczas prawa. Nie można także postawić organowi rentowemu zarzutu niedopełnienia obowiązku działania na korzyść osób uprawnionych do świadczeń, skoro organ rentowy przy wydawaniu decyzji nie naruszył obowiązującego prawa. Istotne jest również, że błąd organu rentowego nie stanowi alternatywy dla weryfikacji decyzji, gdy ostateczna decyzja nie podlega wzruszeniu w trybie art. 145a k.p.a. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, błąd organu rentowego nie konkuruje z trybem wznowienia postępowania po wyroku Trybunału Konstytucyjnego i uznaniu niekonstytucyjności określonego przepisu prawa. Nie można przyjmować hybrydalnej konstrukcji uprawień strony, a więc, że w pierwszej kolejności aktywuje się mechanizm opisany w art. 145a k.p.a., uchybienie zaś wskazanemu tam terminowi uprawnia do wypłaty świadczenia na podstawie błędu organu (por. wyrok SN z 26.04.2017 r., (...) UK 190/16, Legalis nr 1640720).Reasumując zatem za przepis, na podstawie którego może dojść do wzruszenia prawomocnej decyzji organu rentowego, wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, uznać należy art. 145a k.p.a, a nie art. 114 ustawy emerytalnej . /tak SA w Łodzi w wyroku z 29.06.2020 r, III AUa 1141/19 wraz z uzasadnieniem, lex nr 3113140, w wyroku SA w Łodzi z 20.06.2020, III AUa 397/20, wyrok SA w Łodzi z 17.06.2020 III AUa 1616/19, wyrok SA w Łodzi z 26.05.2020 r III AUa 385/20 z uzasadnieniami, które zapadły w związku z wyrokiem TK z 6.03.2019 r wydanym w sprawie P 20/16, na mocy którego Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 oraz 2019 r. poz. 39) w brzmieniu obowiązującym do 30.09.2017 r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) roku kobiet, które przed 1.01.2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

Zatem brak podstaw do zastosowania art. 114 ustawy emerytalnej.

Ponadto należy także zauważyć, iż zgodnie z art. 190 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. nr 76 poz. 483 ze zmianami), orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

Zgodnie zaś z art. 9 ust. 1 pkt 6 ustawy z 20.07.2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Natomiast zgodnie z art. 21 powyższej ustawy z 2000 r., Dziennik Ustaw wydaje Prezes Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji, przy czym Rządowe Centrum Legislacji może zlecić wyspecjalizowanym podmiotom niektóre czynności związane
z wydawaniem tych dzienników w sposób, o którym mowa w art. 2a ust. 2

Tymczasem na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, a nawet na dzień zamknięcia rozprawy przez niniejszy Sąd, wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie został ogłoszony Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Przy czym mając na względzie powyższe przepisy ustawy z 2000 r., trzeba zaznaczyć, że publikacja wyroku TK na stronie internetowej TK czy w publikatorze „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór (...) nie jest ogłoszeniem w rozumieniu art. 190 Konstytucji.

Sąd zdaje sobie przy tym sprawę, że nieogłoszenie przez Prezesa Rady Ministrów orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego jest wynikiem sporów politycznych toczących się wokół statusu sędziów samego Trybunału. Stan ten może mieć negatywny wpływ na sytuację prawną obywateli, którzy pozostają w stanie niepewności co do obowiązującego prawa – tak jak ma to miejsce na gruncie niniejszej sprawy. Jednakże nie zmienia to faktu, że sporne orzeczenie TK nie weszło w życie, a więc organ rentowy nie mógł go zastosować przy rozstrzyganiu w sprawie ubezpieczonego.

Ogłoszenie w dzienniku urzędowym ma charakter konstytucyjnego obowiązku i warunku formalnego dla skuteczności wyroku w systemie prawa.

Nieopublikowanie wyroku powoduje, że formalnie nie obowiązuje on w porządku prawnym. Taki stan rzeczy oznacza, że przepis uznany za niekonstytucyjny pozostaje w mocy prawnej, mimo obalenia jego domniemania konstytucyjności. Zgodnie z zasadami konstytucyjnymi, publikacja wyroku jest kluczowym elementem zapewnienia spójności porządku prawnego. Bez niej wyrok, mimo że formalnie wydany, pozostaje bezskuteczny w obrocie prawnym. Powoduje to brak możliwości zastosowania wyroku w praktyce przez sądy i organy administracji. Tym samym przepisy te mogą być nadal stosowane, co prowadzi do konfliktu pomiędzy rzeczywistością prawną wynikającą z treści wyroku a porządkiem prawnym de facto obowiązującym.

Wskazać należy na zasadę legalizmu wyrażoną w art. 7 Konstytucji RP, zgodnie z którą organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Działania władz publicznych, w tym niewykonanie obowiązku publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego, naruszają tę zasadę bowiem powoduje, że niekonstytucyjne przepisy nadal obowiązują w porządku prawnym.

Sąd Okręgowy miał też na uwadze, że art. 32 Konstytucji RP gwarantuje wszystkim obywatelom równość wobec prawa. W tym kontekście Sąd zważył, że przyjęcie, iż nieopublikowany wyrok TK może być uznawany za podstawę prawną rozstrzygnięcia w n/n sprawie prowadziłoby do sytuacji, w której różne grupy obywateli byłyby traktowane w sposób niejednolity. Takie nierówne traktowanie naruszałoby konstytucyjną zasadę równości, ponieważ podobne sytuacje faktyczne nie byłyby rozstrzygane w sposób jednolity ze względu na proceduralne okoliczności (publikacja wyroku).

Dodatkowo podkreślić należy, że zasada praworządności, wyrażona w art. 7 Konstytucji RP, nakłada na wszystkie organy władzy publicznej, w tym Sądy, obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa. Sąd, jako element władzy sądowniczej, ma szczególne znaczenie w ochronie porządku konstytucyjnego, ponieważ realizuje kontrolę zgodności działań organów administracyjnych z prawem i stoi na straży praw obywateli. Sądy, działając w granicach prawa, nie mogą konwalidować (naprawiać) zaniechań władzy wykonawczej, takich jak brak publikacji wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Publikacja wyroku, będąca obowiązkiem władzy wykonawczej, ma charakter konstytucyjny (art. 190 ust. 2 Konstytucji) i nie może być zastąpiona przez domniemanie wejścia w życie wyroku na podstawie jego publicznego ogłoszenia w inny sposób (np. w mediach czy w orzeczeniach sądów). Przyjęcie, że sądy mogą ignorować brak publikacji wyroku TK i stosować jego treść bez jej formalnego wejścia w życie, prowadziłoby do podważenia porządku konstytucyjnego, bowiem sądy same naruszałyby zasadę praworządności, odwołując się do wyroków, które formalnie nie obowiązują w porządku prawnym, a nadto do arbitralności w orzecznictwie wyrażającej się w tym, że Sądy, działając w sposób niezgodny z Konstytucją, mogłyby różnie interpretować status wyroku TK, co prowadziłoby do braku jednolitości w orzecznictwie. Dlatego mimo iż brak publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego stanowi poważne naruszenie zasady praworządności przez władzę wykonawczą, to w takiej sytuacji Sądy nie mają kompetencji do eliminowania skutków tego zaniechania poprzez stosowanie wyroków, które nie obowiązują w porządku prawnym. Przyjęcie innego stanowiska prowadziłoby do destabilizacji porządku prawnego i podważenia podstawowych zasad konstytucyjnych, takich jak zasada legalizmu, równości wobec prawa oraz rozdziału i równowagi władzy. Sądy, mimo presji wynikającej z nieprawidłowości w działaniu innych organów państwa, muszą pozostać wierne zasadom praworządności i nie mogą legitymizować niezgodnych z Konstytucją zaniechań. Zgodnie z art. 187 ust. 1 Konstytucji, sędziowie są zobowiązani do stosowania prawa, a nie do oceny jego konstytucyjności. Jedynie w przypadku niejasności przepisu mogą stosować wykładnię zgodną z Konstytucją, ale nie mają prawa uchylać przepisów na podstawie swojej oceny konstytucyjności. Wynikająca z art. 8 ust. 2 Konstytucji zasada jej bezpośredniego stosowania nie oznacza, że organy stosujące prawo mogą działać w sposób niezgodny z ustawami. Nieopublikowany wyrok TK, mimo że został wydany, formalnie nie wywołuje skutków prawnych w porządku prawnym, natomiast Sądy powinny stosować Konstytucję w granicach wyznaczonych przez obowiązujący system prawny.

Należy jednocześnie zauważyć, że wyrok TK z 4.06.2024 r. SK 140/20, na który powołuje się ubezpieczony - w ogóle nie znajduje zastosowania do wnioskodawcy, ponieważ jego emerytura w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego i kontynuowaniem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych została mu przyznana na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej, nie zaś z art. 25 tej ustawy, a zatem niezależnie od tego kiedy wnioskodawca otrzymał prawo do emerytury z wieku powszechnego, to do obliczenia jej wysokości w ogóle nie miał zastosowania art. 25 ust.1 b ustawy emerytalnej (wysokość emerytury skarżącego z wieku powszechnego nie została pomniejszona o wcześniej wypłacone emerytury wcześniejsze ). Stąd trafnie pozwany stwierdził, że wyrok TK z 4.06.2024 r. SK 140/20 w ogóle nie dotyczył ubezpieczonego.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c., oddalił odwołanie.

/Jacek Chrostek/