Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21.12.2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że A. C. (1), jako pracownik u płatnika składek (...) w Ł., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 01.02.2023 r. do 31.08.2023 r.

W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych działania polegające na zgłoszeniu do ubezpieczeń A. C. (1) jako pracownika w firmie (...) Sp. z o.o. w Ł. były podyktowane wyłącznie interesem prywatnym (tj. uzyskaniem - po krótkotrwałym okresie od zgłoszenia do ubezpieczeń - zasiłku z ubezpieczenia chorobowego) i stworzenie w ten sposób możliwości kilkumiesięcznej ochrony ubezpieczeniowej.

Na tej podstawie ZUS uznał, że zawarcie umowy o pracę z A. C. (1) i zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia na krótki okres przed zajściem zdarzenia tworzącego uprawnienie do świadczeń z ubezpieczeń społecznych w razie choroby prowadziło do uznania, iż rzeczywistym celem zawarcia umowy o pracę z ubezpieczonym nie był zamiar świadczenia pracy, ale skonstruowanie okoliczności faktycznych świadczących o jej wykonywaniu.

Tym samym ZUS uznał, że celem zgłoszenia do ubezpieczeń ubezpieczonego nie była wola realizowania przez w/w obowiązków pracownika, a skonstruowanie jedynie okoliczności faktycznych świadczących o pozorowaniu stosunku pracy. Zatem na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego organ rentowy doszedł do przekonania, że umowa o pracę zawarta między ubezpieczonym, a płatnikiem składek (...) Serwis Sp. z o.o. w Ł., jako zawarta dla pozoru, jest nieważna.

(decyzja oraz postanowienie o sprostowaniu decyzji –nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł A. C. (1) zaskarżając ją w całości i zarzucając jej błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez oparcie rozstrzygnięcia o niepełny materiał dowodowy i uznanie, że zawarł on umowę dla pozoru.

Ponadto zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie prawa materialnego, a w szczególności art.22 k.p., art.83 § 1 k.c. w związku z art.300 k.p. przez niezasadne przyjęcie, że pracownik nie wykonywał faktycznie pracy, a zawarta umowa o pracę była pozorna z uwagi na krótki okres zatrudnienia pomiędzy datą do ubezpieczeń, a datą niezdolności do pracy oraz długim okresem pobierania z ZUS.

W świetle powyższego wnioskodawca wniósł o uchylenie bądź zmianę w/w zaskarżonej decyzji ZUS poprzez uznanie, że jako pracownik u płatnika składek (...) Serwis sp. z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 01.02.2023 r. do 31.08.2023 r.

(odwołanie – k. 3-4 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie argumentując jak w zaskarżonej decyzji. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na odwołanie – k. 13-14)

Płatnik nie zajął żadnego stanowiska w sprawie. Nie uczestniczył osobiście w niniejszym postępowaniu sądowym, nie zajął stanowiska w piśmie procesowym, nie stawił się na żadnym z dwóch terminów rozpraw.

(bezsporne, epo – k. 48, k. 98)

W toku procesu strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 12.11.2024 r. e-protokół (...):10:20-01:11:16 – płyta CD – k. 105)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Serwis Sp. z o.o. w Ł. została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 09.06.2021 r. pod numerem KRS (...). Zasadniczym przedmiotem prowadzonej przez spółkę działalności jest sprzedaż hurtowa napojów alkoholowych. Organem uprawnionym do reprezentowania spółki są członkowie zarządu jednoosobowo. Od 9.06.2021 r. wnioskodawca sprawował funkcję Prezesa Zarządu (...) Serwis Sp. z o.o. w Ł.. Wówczas nie pobierał żadnego wynagrodzenia z tytułu pełnionej funkcji.

(bezsporne, odpis z KRS - k.42-45 verte, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. e-protokół (...):58:14-00:58:44 – płyta CD – k. 105 w związku z rozprawą z dnia 13.08.2024 r. e-protokół (...):01:28-00:19:36 – płyta CD – k. 55, zeznania świadka M. S. (1) na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:04:31-00:33:50 – płyta CD – k. 105)

Siedziba Spółki mieściła się przy ulicy (...), gdzie były wynajmowane magazyny i 4 pomieszczenia biurowe. W tych pomieszczeniach pracowały fakturzystki oraz biuro (...).

( zeznania świadka K. Ł. na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:36:08-00:47:34 – płyta CD – k. 105)

W okresie od 01.02.2023 r. wnioskodawca został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego z pracowniczym kodem zatrudnienia na podstawie pisemnej umowy nazwanej umową o pracę na czas nieokreślony na stanowisku Prezesa Zarządu początkowo w wymiarze czasu pracy: 1/10 etatu z wynagrodzeniem w wysokości 1/10 minimalnej płacy krajowej plus premia uznaniowa. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano: ul. (...), Ł.. Wskazaną umowę o pracę z ubezpieczonym podpisała występująca w imieniu pracodawcy Pełnomocnik Zgromadzenia Wspólników M. S. (1).

(kopia umowy o pracę – k. 7, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. e-protokół (...):58:14-00:58:44 – płyta CD – k. 105 w związku z rozprawą z dnia 13.08.2024 r. e-protokół (...):01:28-00:19:36 – płyta CD – k. 55, zeznania świadka M. S. (1) na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:04:31-00:25:19 – płyta CD – k. 105)

Począwszy od dnia 27.02.2023 r. do 12.03.2023 r. wnioskodawca stał się niezdolny do pracy z powodu choroby.

(bezsporne)

W dniu 22.03.2023 r. ubezpieczony otrzymał aneks do w/w umowy o pracę, zmieniający wymiar czasu jego pracy na cały etat z wynagrodzeniem w kwocie 30.000 zł brutto miesięcznie. Pozostałe warunki umowy pozostały bez zmian.

(kopia aneksu – k. 8, zeznania świadka M. S. (1) na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:04:31-00:25:19 – płyta CD – k. 105)

Przerwa pomiędzy zwolnieniami lekarskimi występowała w krótkim okresie. Ponownie wnioskodawca stał się niezdolny do pracy z powodu choroby od dnia 27.03.2023 r. do 31.08.2023 r.

(bezsporne)

W dniu 22.05.2023 r., w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego, ubezpieczony złożył rezygnację z funkcji Prezesa Zarządu przedmiotowej spółki.

(kopia pisma - rezygnacja z funkcji – k. 9)

Aneksem z dnia 22.05.2023 r., do umowy o pracę z dnia 01.02.2023 r., zmieniono wnioskodawcy stanowisko na Doradcę Zarządu przy zachowaniu wynagrodzenia w kwocie 30.000 z brutto miesięcznie.

(kopia aneksu – k. 10, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. e-protokół (...):58:14-00:58:44 – płyta CD – k. 105 w związku z rozprawą z dnia 13.08.2024 r. e-protokół (...):01:28-00:19:36 – płyta CD – k. 55)

Zwolnienia lekarskie dla skarżącego w 2023 r. wystawiał jeden lekarz P. W. na okresy:

- od 27.02.2023 r. – 12.03.2023 r. numer statystyczny choroby J06;

- od 27.03.2023 r. – 09.04.2023 r. numer statystyczny choroby J06;

- od 10.04.2023 r. – 21.05.2023 r. numer statystyczny choroby J20;

- od 23.05.2023 r. – 31.08.2023 r. numer statystyczny choroby J20.

(pismo – k. 34, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. e-protokół (...):58:14-00:58:44 – płyta CD – k. 105 w związku z rozprawą z dnia 13.08.2024 r. e-protokół (...):19:36 – 00:28:44 – płyta CD – k. 55)

Organ rentowy nie kwestionował zasadności zwolnień lekarskich wnioskodawcy.

(bezsporne)

Do odwołania wnioskodawca załączył: kartę szkolenia wstępnego, z której wynika, że w dniach 01.02.2023 r. – 2.02.2023 r. wnioskodawca odbył szkolenie BHP- instruktaż ogólny i stanowiskowy, orzeczenie lekarskie z dnia 01.02.2023 roku, z którego wynika, że wnioskodawca był zdolny do podjęcia pracy.

(kopia karty szkolenia wstępnego – k. 5, kopia orzeczenia lekarskiego – k. 6)

W pisemnym zakresie obowiązków przekazanym wnioskodawcy w dniu podpisania umowy wskazano m.in, że wnioskodawca podlegać miał służbowo Pełnomocnikowi Zgromadzenia Wspólników - M. S. (1), a jako pracownik miał zarządzać i koordynować całością działalności przedsiębiorstwa, spółki lub innej organizacji; kreować, wdrażać i kontrolować realizację planów długoterminowych; tworzyć wizję i strategię działania przedsiębiorstwa; stać na czele zarządu, reprezentować interesy właścicieli, rady nadzorczej lub wspólników wewnątrz i na zewnątrz organizacji. Do jego obowiązków miało należeć: planowanie i opracowywanie wizji i strategii rozwoju przedsiębiorstwa/ organizacji; realizowanie celów postawionych zarządowi przez właścicieli lub radę nadzorczą; opracowywanie oraz wdrażanie zmian organizacyjnych służących rozwojowi przedsiębiorstwa lub dostosowujących przedsiębiorstwo do warunków rynkowych; monitorowanie i analizowanie wyników działania całego przedsiębiorstwa/ organizacji pod względem m. in. kosztochłonności, produktywności, realizacji umów itp.; nadzorowanie i koordynowanie działań operacyjnych wszystkich działów i podległych jednostek w ramach przedsiębiorstwa/ organizacji; kierowanie podległym zespołem menedżerów i pracowników; optymalizowanie i zarządzanie zasobami i kosztami firmy, w tym kapitałem ludzkim oraz zasobami materialnymi; nadzorowanie realizacji budżetu całego przedsiębiorstwa/organizacji; nadzorowanie systemu jakości całego przedsiębiorstwa/organizacji; kreowanie i dbanie o utrzymanie pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa/ organizacji; branie udziału w inicjatywach kształtujących pozytywny wizerunek przedsiębiorstwa/ organizacji jako pracodawcy i podmiotu odpowiedzialnego społecznie; reprezentowanie właścicieli (rady nadzorczej, wspólników lub akcjonariuszy) w stosunkach z pracownikami i otoczeniem; nadzorowanie tworzenia planów szkoleń i planów rozwoju zawodowego podległych menedżerów i pracowników; doskonalenie własnych kompetencji; nadzorowanie stosowania w przedsiębiorstwie zasad etyki, ergonomii, przepisów kodeksu spółek handlowych, bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony ppoż. i ochrony środowiska. Zakres obowiązków miał przewidywać także dodatkowe zadania zawodowe tj. budowanie wizerunku firmy na zewnątrz.

(kopia pisemnego zakresu obowiązków – k. 12-12 verte)

Na początku 2023 r. wnioskodawca nadzorował realizację budżetu Spółki na ten rok, zabudżetował wówczas kwotę 30.000 zł jako przeznaczoną na wynagrodzenie dla zarządu spółki.

(zeznania świadka M. S. (1) na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:25:19 – 00:33:50 - płyta CD – k. 105, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. e-protokół (...):58:14-00:58:44 – płyta CD – k. 105)

Wnioskodawca miał szukać kontrahentów, reprezentować spółkę na zewnątrz, zawierać umowy, rekrutować i zatrudniać pracowników.

(zeznania świadka M. S. (1) na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:04:31-00:25:19 – płyta CD – k. 105)

Świadek M. S. (1), będąca wspólnikiem przedmiotowej spółki do września 2023 roku, nie umiała wskazać czy w/w czynności ubezpieczony faktycznie wykonywał w okresie od 1.02.2023 r. do 26.02.2023 r. i od 13.03.2023 r. do 26.03.2023 r.

(zeznania świadka M. S. (1) na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:04:31-00:25:19 – płyta CD – k. 105)

Wnioskodawca współpracował z K. Ł., który w Spółce pracował od listopada 2022 roku do października 2024 roku na stanowisku pracownika administracyjnego

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. e-protokół (...):58:14-00:58:44 – płyta CD – k. 105 w związku z rozprawą z dnia 13.08.2024 r. e-protokół (...):28:44 – 00:31:48– płyta CD – k. 55, zeznania świadka K. Ł. na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:36:08-00:47:34 – płyta CD – k. 105)

Świadek K. Ł. nie widział różnicy w zakresie obowiązków wnioskodawcy sprzed zawarcia spornej umowy o pracę oraz po jej zawarciu. Wnioskodawca miał nadzorować dział faktur, nadzorować magazyn, wykonywać płatności, przelewy, zarządzać inwentaryzacją. Poza tym wnioskodawca interweniował w sprawie środków transportu, bo się psuły. A. C. (1) miał swój pokój, ale często nie było go w firmie, bywał w biurze maksymalnie jeden dzień w tygodniu od 9 do 12, po 12 różnie, w zależności od ilości pracy. W tym jednym dniu powinien być w pracy chyba, że się coś zdarzyło. Można było jednak do niego dzwonić.

(zeznania świadka K. Ł. na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:36:08-00:47:34 – płyta CD – k. 105)

W okresie zwolnień lekarskich wnioskodawcy nikt na jego miejsce nie został zatrudniony.

(zeznania świadka M. S. (1) na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:25:19 – 00:33:50 - płyta CD – k. 105, zeznania świadka K. Ł. na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:47:34 – 00:53:35– płyta CD – k. 105)

Aż do rozwiązania z wnioskodawcą spornej umowy o pracę to właśnie on był bezpośrednim przełożonym świadka K. Ł..

(zeznania świadka K. Ł. na rozprawie w dniu 12.11.2024 r. 00:47:34 – 00:53:35– płyta CD – k. 105)

Dokument – opatrzony datą 25.03.2023 r. zawierający wytyczne dla zarządu odnośnie strategii rozwoju spółki na lata 2023-2024 został podpisany przez ubezpieczonego.

Główne tematy tegoż opracowania to:

- misja i wizja spółki, określenie mocnych i słabych stron;

- analiza działań konkurencji;

- analiza ryzku, na którym działa spółka;

- analiza produktów przeznaczonych do sprzedaży (portfolio spółki);

- wnioski i zalecenia dotyczące zmian;

- dodatkowe tematy opracowania:

- omówienie potrzeb szkolenia służb sprzedaży bezpośredniej;

- analiza taboru przewozowego;

- analiza kosztów serwisowych;

- sugestie uwzględniające potrzeby rozwoju spółki;

- budowa platformy internetowej mającej na celu rozpoczęcie sprzedaży internetowej;

- przygotowanie spółki do nowego obiegu dokumentów spowodowanych wprowadzeniem przez (...);

- analiza kosztów stałych oraz zmiennych, sugestie redukcji kosztów.

- sugestie mające na celu ograniczenie wpływu sytuacji covidowej na ograniczenie handlu;

- zarządzanie ryzykiem finansowym - windykacja należności.

(dokument z dnia 25.03.2023 r. w kopercie – k. 73)

Podpis wnioskodawcy widnieje na dokumentach: kserokopii świadectwa pracy pracownika przedmiotowej Spółki – (...) oraz kserokopii podania o rozwiązaniu z nim umowy o pracę.

(dokumenty – k. 68-69)

Odbiór pojazdu marki F. (...) został dokonany zgodnie z datą wystawienia faktury nr (...) w dniu 17.03.2023 r. przez wnioskodawcę, który jednocześnie zlecał naprawę i dokonał płatności gotówką za wykonaną usługę.

(pismo – k. 89, faktura w kopercie – k. 90)

Płatności przy odbiorze za naprawę samochodów z faktur o nr (...) wystawionych w dniu 20.03.2023 r. dokonał A. C. (1).

(faktury w kopercie – k. 93)

W świetle wystawionego przez (...) Serwis Sp. z o.o. w Ł. świadectwa pracy stosunek pracy został rozwiązany za porozumieniem stron na wniosek pracodawcy z dniem 31.08.2023 r.. Świadectwo pracy wystawiła główna księgowa M. S. (1). Świadectwo opatrzono pieczątką (...) Serwis Sp. z o.o. w Ł..

(świadectwo pracy - k. 11-11 verte)

W dniu 25.10.2022 r. ZUS wszczął postępowanie z urzędu w sprawie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych wnioskodawcy z tytułu zatrudnienia u płatnika składek w ramach umowy o pracę. Zawiadomienie zostało doręczone płatnikowi składek i ubezpieczonemu w dniu 31.10.2022 r.

Pisemne wyjaśnienia ubezpieczonego A. C. (1) odnośnie zatrudnienia u płatnika (...) SERWIS Sp. z o.o. w Ł. wpłynęły do ZUS (...) Oddział w Ł. w dniu 10.11.2022 r. Ubezpieczony jednak nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających zatrudnienie tj. umowy o pracę, zaświadczenia lekarskiego, zaświadczenia o przeszkoleniu w zakresie BHP, listy obecności, listy płac, świadectwa pracy itp.

Płatnik składek (...) SERWIS Sp. z o.o. w Ł. do dnia wydania decyzji nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających zatrudnienie A. C. (1), pomimo tego, że zobowiązał się to zrobić do dnia 15.12.2023 r.

W dniu 11.12.2022 r. ZUS (...) Oddział w Ł. zawiadomił strony o zakończeniu postępowania, informując jednocześnie o prawie zapoznania się z aktami sprawy, uzyskania wyjaśnień, ożenią wniosków i zastrzeżeń przed wydaniem decyzji.

Na podstawie art. 83 ust. 1 pkt. 1, art. 68 ust. 1 pkt. 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, z późn. zm.) art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610) w związku z art. 22 i art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeksu Pracy (Dz. U. 2023 r. poz. 1465 ) ZUS stwierdził, że A. C. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) Serwis Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 01.02.2023 r. do 31.08.2023 r.

(decyzja oraz postanowienie o sprostowaniu decyzji – k. nieponumerowane strony załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów w tym zarówno znajdujących się w aktach sprawy, jak i w aktach ZUS, w zakresie ich powstania i funkcjonowania. Dokumenty stanowiące podstawę ustaleń faktycznych nie były kwestionowane przez żądną ze stron. Sąd jedynie częściowo dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy i świadkom w zakresie w jakim posłużyły do poczynienia ustaleń.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy w części, w której wskazywał na realność zawartej pomiędzy nim a płatnikiem umowy o pracę oraz faktycznego świadczenia pracy przez A. C. (1) w ramach tej umowy. W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek pracy na podstawie zawartej umowy faktycznie był realizowany. Przeciwko prawdziwości jego zeznań w tym zakresie przemawia brak wiarygodnych i bezstronnych dowodów.

Sąd uznał, że zebrany w sprawie materiał dowody nie potwierdza, iż strony faktycznie realizowały zawarty stosunek pracy choć niewykluczone, że pewne czynności wnioskodawca wykonywał na rzecz płatnika, jednakże nie w reżimie określonym w art. 22 kp.

Dochodząc do powyższych wniosków Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy również w zakresie w jakim twierdził, że wykonywał pracę podporządkowaną zarówno co do czasu, jak i zlecanych mu zadań.

Świadek K. Ł. wskazywał, że wnioskodawca po zawarciu spornej umowy o pracę miał nadzorować dział faktur, magazyn, wykonywać płatności, przelewy, zarządzać inwentaryzacją. Z kolei świadek M. S. (1) zeznała, że wnioskodawca wówczas miał reprezentować spółkę na zewnątrz, zawierać umowy, rekrutować i zatrudniać pracowników, w tym poszukiwać kontrahentów. Nie była jednak w stanie podać ani kontrahentów, których znalazł odwołujący, ani pracowników, których miałby zrekrutować, ani okresu w których takie sytuacje miałyby nastąpić. Z kolei reprezentacja Spółki na zewnątrz niewątpliwie należy do obowiązków Prezesa Zarządu niezależnie od rodzaju stosunku prawnego łączącego go z danym podmiotem. Świadkowie zatem nie podali żadnych szczegółów odnośnie faktycznego wykonywania przez wnioskodawcę w spornym okresie czynności o których mówili, zarówno na stanowisku Prezesa Zarządu czy Doradcy Zarządu, nie byli też w stanie stwierdzić jednoznacznie jak rzeczywiście było. Jest to tym bardziej znaczące, że M. S. (2) teoretycznie miała nadzorować pracę skarżącego. W dniu zawarcia spornej umowy o pracę wnioskodawca otrzymał wprawdzie od pracodawcy pisemny zakres obowiązków, brak jest jednak dowodów na to, że czynności w nim wymienione faktycznie od 01.02.2023 r. wykonywał. Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku oceny przedłożonego przez wnioskodawcę dokumentu opatrzonego datą 25.03.2023 r. i zawierającego wytyczne dla zarządu spółki, a zatem dla samego wnioskodawcy, co do podejmowanych w ramach strategii rozwoju spółki działań na lata 2023-2024. Sąd zgadza się z ubezpieczonym, że na dokumencie tym widnieje podpis: pieczątka Prezes Zarządu i własnoręczny podpis wnioskodawcy. Nie zmienia to jednak faktu, że okoliczności wykonywania określonych w tym dokumencie zadań wnioskodawca w żaden sposób nie udowodnił, a do których realizacji w świetle jego treści był zobowiązany. Sąd mając na względzie obszerność złożonych przed tut. sądem zeznań wnioskodawcy zważył także, że do części tematów o jakich mowa w dokumencie – strategii spółki na lata 2023 -2024, wnioskodawca w żaden sposób w toku swych zeznań nie odniósł się, nie wykazał zatem czy w krótkich okresach przerw między zwolnieniami lekarskimi w istocie przeprowadził np. jakąkolwiek analizę rynku czy działań konkurencji, co doprowadziłoby w konsekwencji do sprzedaży produktów. Wnioskodawca twierdził, że niektóre rzeczy pisał odręcznie, wskazywał że jakieś notatki posiada, ostatecznie jednak nie przedłożył żadnych dowodów na tę okoliczność. Jednocześnie, tutejszy Sąd nie neguje, że ubezpieczony wykonywał pewne czynności w spornym okresie na rzecz płatnika, ale z pewnością nie w reżimie pracowniczym. Podpis wnioskodawcy widnieje na dokumentach: kserokopii świadectwie pracy innego pracownika przedmiotowej spółki – (...) oraz kserokopii podania o rozwiązaniu z nim umowy o pracę. Ubezpieczony zlecił też naprawę pojazdu marki F. (...) i dokonał płatności gotówką za wykonaną usługę oraz za naprawę samochodów co dokumentowały faktury: nr (...). Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w sposób oczywisty wskazuje jednak, że czynności te nie były wykonywane w reżimie stosunku pracy. Brak też podstaw do uznania, iż powód faktycznie podlegał służbowo Pełnomocnikowi Zgromadzenia Wspólników – M. S. (1). Świadek nie wiedziała nic na temat ilości dni i godzin pracy ubezpieczonego, nie pamiętała okresów jego zwolnień lekarskich, nie była zorientowana dokładnie w zakresie zmian wprowadzanych do zawartej umowy o pracę, nie wskazywała, że w jakikolwiek sposób nadzorowała pracę odwołującego. Co więcej, podkreślić należy, że choć jak wynikało z przedłożonego pisemnego zakresu obowiązków, wnioskodawca miał podlegać: Pełnomocnikowi Zgromadzenia Wspólników spółki, to w świetle zeznań świadków, wychodzi na to, że de facto wnioskodawca "sam sobie" podlegał w pracy i przed "samym sobą" się rozliczał. Wykonywał więc uprawnienia przysługujące pracodawcy, a nie można mówić o występowaniu elementu podporządkowania pracowniczego w sytuacji, gdy prezes zarządu spółki miałby podlegać sam sobie. Świadek K. Ł. zeznał też, że wnioskodawca nie pojawiał się w pracy codziennie, a jedynie raz w tygodniu, zaś można było do niego dzwonić, co także przeczy tezie, iż mógł być zatrudnionym w oparciu o umowę o pracę początkowo w wymiarze 1/10 etatu, a następnie w wymiarze pełnego etatu, która wymuszałaby rozliczanie czasu pracy powoda. W końcu w procesie nie przedstawiono żadnych dowodów wskazujących na sposób w jaki ubezpieczony miał być rozliczany z rzekomo powierzonych mu zadań, a świadek K. Ł. zeznał, że nie widział różnicy w zakresie obowiązków wnioskodawcy sprzed zawarcia spornej umowy o pracę oraz po jej zawarciu. Podobną linię argumentacyjną prezentowała świadek M. S. (1), która nie umiała dookreślić czy wymienione przez nią czynności ubezpieczony wykonywał w ramach spornej umowy o pracę czy również przed jej zawarciem, sprawując wówczas funkcję Prezesa Zarządu przedmiotowej spółki.

W końcu Sąd nie dał wiary twierdzeniom wnioskodawcy w zakresie jakim podnosił, że jego zatrudnienie było gospodarczo i ekonomicznie uzasadnione. Ubezpieczony podkreślał, że jego zatrudnienie miało przede wszystkim na celu poprawienie wyników ekonomicznych firmy, zapewnienie dobrego funkcjonowania Spółki. Tymczasem ten główny cel jego zatrudnienia jak twierdził, z uwagi na jego zwolnienia lekarskie, nie był realizowany. Sąd ustalił, że wnioskodawca był niezdolny do pracy od dnia 27.02.2023 r. do 12.03.2023 r. i od dnia 27.03.2023 r. do 31.08.2023 r. Znamiennym jest również, iż przy, jak wskazuje powód, pogarszającej się sytuacji finansowej spółki (firma ostatecznie została sprzedana) nikt na jego miejsce nie został zatrudniony. W okolicznościach sprawy nieracjonalnym działaniem ze strony płatnika było zatrudnienie ubezpieczonego w sytuacji, gdy brak było rzeczywistej ku temu potrzeby, najpierw od 01.02.2023 r. w wymiarze 1/10 etatu, a od 22.03.2023 r. z wynagrodzeniem 30.000 zł brutto. Dziwi fakt zatrudnienia wnioskodawcy (aneks do umowy o pracę z dnia 22.03.2023 r.) za tak wysokim wynagrodzeniem przy pogarszającej się, jak twierdził wnioskodawca wówczas, sytuacji finansowej. W ocenie Sądu znamienne są też twierdzenia odwołującego, że na początku 2023 r. nadzorował realizację budżetu Spółki na ten rok i zabudżetował wówczas kwotę 30.000 zł jako przeznaczoną na wynagrodzenie dla zarządu spółki, czyli dla niego samego, gdyż zarząd spółki był jednoosobowy.

Mając na względzie powyższe Sąd odmówił wiary wnioskodawcy co do faktu, że rzeczywiście świadczył pracę w ramach zawartej umowy o pracę od dnia 01.02.2023 r. do 31.08.2023 r.

Należy na koniec wskazać również, że postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 13.08.2024 r. sąd zobowiązał lekarza P. W., który w 2023 r. wystawił zwolnienia lekarskie dla A. C. (1) do przedłożenia dokumentacji medycznej wnioskodawcy za 2022-2023 rok. W dniu 9.10.2024 r. ponownie sąd wezwał P. W. do przedłożenia w/w dokumentacji medycznej ubezpieczonego. Przesyłka zawierająca wezwanie była dwukrotnie awizowana, nie została podjęte w terminie, zaś z informacji otrzymanej z Izby Lekarskiej wynika, że adres na jaki przesyłane było wezwanie jest prawidłowy, a Izba nie dysponuje informacją, gdzie jest przechowywana dokumentacja lekarska P. W.. A zatem nie było możliwym zapoznanie się przez Sąd ze wskazaną dokumentacją.

Jednocześnie Sąd pominął wniosek dowodowy zwrócenie się do zainteresowanego płatnika składek o nadesłanie informacji w postaci dokumentów księgowych, ksiąg przychodów i rozchodów spółki za 2022 i 2023 r. na fakt wykazania stanu finansowego spółki w dacie zatrudnienia wnioskodawcy, jako niemożliwy do przeprowadzenia i zarazem zmierzający do niezasadnego przedłużenia postępowania, skoro wszelka korespondencja, kierowana na jedyny znany sądowi adres płatnika składek (również pełnomocnik ZUS nie dysponował żadnym innym adresem spółki, co oświadczył na rozprawie w dniu 12.11.2024 r.), wracała po dwukrotnym jej awizowaniu jako niepodjęta w terminie.

S ąd Okręgowy w Ł. zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to, czy wnioskodawca podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w spółce (...) Sp. z o.o. od dnia 01.02.2023 r. do dnia 31.08.2023 r. Aby tę kwestię rozstrzygnąć należało dokonać szczegółowej wykładni przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2024.0.497), zwanej dalej ustawą systemową.

Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy odwołującym, a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku ubezpieczeń społecznych (na jaki wskazuje sam ustawodawca w art. 38 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) – Sąd pragnie wskazać, iż przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie znalazła zasada wyrażona w art. 3 k.p.c. i 232 k.p.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Przepisy te określają zarówno zakres postępowania dowodowego, jak i obowiązki stron w tym zakresie, wprowadzając zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu. Przenosząc powyższą regułę na grunt niniejszego sporu należały zauważyć, że organ rentowy winien wykazać, iż faktycznie przedmiotowa umowa do skutku nie doszła, nie była wykonywana, czy też miała charakter pozorny. Z kolei skarżący, zaprzeczając twierdzeniom organu rentowego, winien w postępowaniu przed sądem nie tylko ograniczyć się do polemiki, ale również wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780) osobom tym, w razie choroby, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt (...) UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę zawarta między wnioskodawcą a płatnikiem (...) Spółką z o.o. w Ł. została zawarta dla pozoru, wyłącznie celem stworzenia ochrony ubezpieczeniowej przysługującej osobie o statusie pracownika.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt (...) UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt (...) UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy czy innych dokumentów związanych z zatrudnieniem, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Reasumując w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 KP. Należy przypomnieć, że pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi. /Wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 sierpnia 2022 r., VII U 323/22/ Pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 KP) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 listopada 2021 r., III AUa 1713/21/ Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony, oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy. /por. wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r, I UK 43/09, z dnia 12 maja 2011 r, (...) UK 20/11, oraz wyrok SA Łódź z dnia 17-09-2019 III AUa 39/19/

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy, w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego, musiał zatem badać, czy pomiędzy skarżącym a płatnikiem składek w spornym okresie istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze. / (...) 117/21 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 24-03-2021/

Przy tym bezwzględnie należy mieć na uwadze, iż nawet krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał. /III AUa 38/18 - wyrok SA Kraków z dnia 07-04-2021/

Każde postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne wobec istnienia zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem innych ubezpieczonych. Z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika dopuszczalność stosowania przez ZUS art. 58 KC oraz art. 83 § 1 KC do oceny ważności czynności prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych. /Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 stycznia 2022 r., (...) 557/21/

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy, na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, iż pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Przy czym w świetle art. 22 § 1 ¹ oceny charakteru umowy należy dokonywać nie tylko na podstawie przyjętych przez jej strony postanowień, które mogą mieć na celu stworzenie pozoru innej umowy, lecz także na podstawie faktycznych warunków jej wykonywania. Dlatego zastrzeżenie w umowie możliwości zastępowania się w pracy przez wykonawcę inną osobą nie odbiera jej cech umowy o pracę, zwłaszcza gdy faktycznie takie zastępstwa nie nastąpiły, a inne cechy badanej umowy wskazują na przewagę cech charakterystycznych dla stosunku pracy (SN w wyroku z dnia 5 maja 2010 r., I PK 8/10, LEX nr 602668). Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, iż pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575 Dz.U.2014.1502).

Przy tym podstawową zasadą odróżniającą stosunek pracy od wykonywania pracy na innej podstawie jest podporządkowanie pracownika polegające na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego związanych z organizacją i przebiegiem pracy. Praca powinna być świadczona przez pracownika w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. /patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999r I PKN 277/99 OSNP 2001/1/18 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 października 2014 r. III AUa 61/14 LEX nr 1566959 wyr. SN z 18.5.2006 r., III UK 30/06, L., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2005 r. I UK 68/05 Lex 177165/. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym.

Nadto podkreślenia wymaga, iż to na pracodawcy spoczywa ryzyko ekonomiczne gospodarcze i osobowe związane z zatrudnieniem pracownika i powierzeniem mu określonej pracy. Jednakże należy zauważyć, że w przypadku każdej umowy o pracę, podstawą jej zawarcia może być jedynie uzasadniona potrzeba o charakterze ekonomicznym, znajdująca oparcie w charakterze prowadzonej działalności. To potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Z ugruntowanego orzecznictwa wynika, że przy ocenie pozorności umowy o pracę, racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy / III AUa 62/21 - wyrok SA Poznań z dnia 30-06-2022 III AUa 23/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 20-10-2021 III AUa 396/20 - wyrok SA Szczecin z dnia 22-12-2020/ Pracodawca ma pełną swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej, tym bardziej w zatrudnianiu pracowników. Jednak ocena racjonalności jego postępowania (potrzeby zatrudnienia konkretnej osoby na konkretnym stanowisku i na określonych warunkach) ma wpływ na uznanie skuteczności zawartej umowy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym takiej osoby. / (...) 7/21 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 04-02-2021/.

Podsumowując, jak zauważa się w orzecznictwie, stosunek pracy to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudnienia pracownika przy umówionej pracy i wypłacanie mu wynagrodzenia za pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie III APr 10/96, Apel.-Lub. 1997/2/10, Lex nr 29672).

Co do zasady tylko ważny i realny tytuł, a nie jedynie deklarowany wywiera skutki w prawie ubezpieczeń. Umowa zawarta dla pozoru nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 lutego 2022 r., III AUa 1145/21/ W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy wnioskodawca osobiście świadczył pracę, podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy), w wyznaczonym miejscu i czasie, w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy w reżimie art. 22 kp. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla ewentualnego objęcia skarżącego obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że A. C. (2) w spornym okresie zatrudnienia mógł wykonywać pewne czynności na rzecz płatnika składek. Należało jednak zważyć, czy przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności wykonywane przez ubezpieczonego były przez niego świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego.

O ile w świetle ustalonych faktów nie budzi wątpliwości, że wykonywanie powierzonych wnioskodawcy czynności mogło mieć osobisty charakter, o tyle wysoce wątpliwe jest stałe wykonywanie pracy w określonym wymiarze za wynagrodzeniem oraz występowanie głównego elementu konstrukcyjnego stosunku pracy, jakim jest pracownicze podporządkowanie w procesie świadczenia pracy. W ocenie Sądu w realiach badanej sprawy odtworzone fakty przeczą temu, że strony łączył realny stosunek pracy. Nie ma bowiem żadnych dowodów na to, że wnioskodawca wykonywał pracę stale w podporządkowaniu pracowniczym wobec płatnika, w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie.

Przede wszystkim należy zauważyć, że teoretycznie zakres obowiązków odwołującego był bardzo szeroki. W pisemnym zakresie obowiązków przekazanym wnioskodawcy w dniu podpisania umowy wskazano m.in, że wnioskodawca podlegać miał służbowo Pełnomocnikowi Zgromadzenia Wspólników - M. S. (1), a jako pracownik miał zarządzać i koordynować całością działalności przedsiębiorstwa, spółki lub innej organizacji; kreować, wdrażać i kontrolować realizację planów długoterminowych; tworzyć wizję i strategię działania przedsiębiorstwa; stać na czele zarządu, reprezentować interesy właścicieli, rady nadzorczej lub wspólników wewnątrz i na zewnątrz organizacji. Do jego obowiązków miało należeć: planowanie i opracowywanie wizji i strategii rozwoju przedsiębiorstwa/ organizacji; realizowanie celów postawionych zarządowi przez właścicieli lub radę nadzorczą; opracowywanie oraz wdrażanie zmian organizacyjnych służących rozwojowi przedsiębiorstwa lub dostosowujących przedsiębiorstwo do warunków rynkowych; monitorowanie i analizowanie wyników działania całego przedsiębiorstwa/ organizacji pod względem m. in. kosztochłonności, produktywności, realizacji umów itp.; nadzorowanie i koordynowanie działań operacyjnych wszystkich działów i podległych jednostek w ramach przedsiębiorstwa/ organizacji; kierowanie podległym zespołem menedżerów i pracowników; optymalizowanie i zarządzanie zasobami i kosztami firmy, w tym kapitałem ludzkim oraz zasobami materialnymi; nadzorowanie realizacji budżetu całego przedsiębiorstwa/organizacji; nadzorowanie systemu jakości całego przedsiębiorstwa/organizacji; kreowanie i dbanie o utrzymanie pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa/ organizacji; branie udziału w inicjatywach kształtujących pozytywny wizerunek przedsiębiorstwa/ organizacji jako pracodawcy i podmiotu odpowiedzialnego społecznie; reprezentowanie właścicieli (rady nadzorczej, wspólników lub akcjonariuszy) w stosunkach z pracownikami i otoczeniem; nadzorowanie tworzenia planów szkoleń i planów rozwoju zawodowego podległych menedżerów i pracowników; doskonalenie własnych kompetencji; nadzorowanie stosowania w przedsiębiorstwie zasad etyki, ergonomii, przepisów kodeksu spółek handlowych, bezpieczeństwa i higieny pracy ochrony ppoż. i ochrony środowiska. Zakres obowiązków miał przewidywać także dodatkowe zadania zawodowe tj. budowanie wizerunku firmy na zewnątrz.

Nadto dokument z 25.03.2023 r. zawierał wytyczne dla zarządu odnośnie strategii rozwoju spółki na lata 2023-2024, został on podpisany przez ubezpieczonego, a główne tematy tegoż opracowania to misja i wizja spółki, określenie mocnych i słabych stron, analiza działań konkurencji, analiza ryzku, na którym działa spółka, analiza produktów przeznaczonych do sprzedaży (portfolio spółki), wnioski i zalecenia dotyczące zmian, dodatkowe tematy opracowania, omówienie potrzeb szkolenia służb sprzedaży bezpośredniej, analiza taboru przewozowego, analiza kosztów serwisowych, sugestie uwzględniające potrzeby rozwoju spółki, budowa platformy internetowej mającej na celu rozpoczęcie sprzedaży internetowej, przygotowanie spółki do nowego obiegu dokumentów spowodowanych wprowadzeniem przez (...), analiza kosztów stałych oraz zmiennych, sugestie redukcji kosztów, sugestie mające na celu ograniczenie wpływu sytuacji covidowej na ograniczenie handlu, zarządzanie ryzykiem finansowym - windykacja należności.

Pomimo tak szeroko zakreślonych obowiązków nie zostało wykazane w toku postępowania ażeby odwołujący takie czynności wykonywał. Co więcej, o takich czynnościach nie wspominał sam wnioskodawca w toku postępowania.

Jak wskazano w ocenie materiału dowodowego świadek K. Ł. wskazywał, że wnioskodawca po zawarciu spornej umowy o pracę miał nadzorować dział faktur, magazyn, wykonywać płatności, przelewy, zarządzać inwentaryzacją. Z kolei świadek M. S. (1) zeznała, że wnioskodawca wówczas miał reprezentować spółkę na zewnątrz, zawierać umowy, rekrutować i zatrudniać pracowników, w tym poszukiwać kontrahentów. Nie była jednak w stanie podać ani kontrahentów, których znalazł odwołujący, ani pracowników, których miałby zrekrutować, ani okresu w których takie sytuacje miałyby nastąpić. Jednocześnie ustalono , że odwołujący wykonywał praktycznie przez cały okresy sprawowania funkcji Prezesa te same czynności bez względu na to czy świadczył je nieodpłatnie czy też na podstawie umowy o pracę , jak również bez względu na określony w umowie wymiar czasu pracy (początkowo 1/10 etatu z wynagrodzeniem minimalnym odpowiednio zmniejszonym, a następnie z wynagrodzeniem 30.000 zł). Poza tym reprezentacja Spółki na zewnątrz niewątpliwie należy do obowiązków Prezesa Zarządu niezależnie od rodzaju stosunku prawnego łączącego go z danym podmiotem. Świadkowie zatem nie podali żadnych szczegółów odnośnie faktycznego wykonywania przez wnioskodawcę w spornym okresie czynności o których mówili, zarówno na stanowisku Prezesa Zarządu czy Doradcy Zarządu, nie byli też w stanie stwierdzić jednoznacznie jak rzeczywiście było. Jest to tym bardziej znaczące, że M. S. (2) teoretycznie miała nadzorować pracę skarżącego. Co ciekawe do części tematów o jakich mowa w powołanych dokumentach, wnioskodawca ostatecznie w żaden sposób w toku swych zeznań nie odniósł się. Twierdził, że niektóre rzeczy pisał odręcznie, wskazywał że jakieś notatki posiada, ale ostatecznie nie przedłożył żadnych dowodów na tę okoliczność.

Ze zgromadzonych w toku procesu dokumentów wynika, że podpis wnioskodawcy widnieje na dokumentach: kserokopii świadectwie pracy innego pracownika przedmiotowej spółki – (...) oraz kserokopii podania o rozwiązaniu z nim umowy o pracę. Ubezpieczony zlecił też naprawę pojazdu marki F. (...) i dokonał płatności gotówką za wykonaną usługę oraz za naprawę samochodów co dokumentowały faktury: nr (...). Natomiast z pewnością nie można uznać, że te pojedyncze czynności były wykonywane w reżimie stosunku pracy.

Wnioskodawca bywał w pracy jeden dzień w tygodniu i to tylko na około 3 godziny, można było także kontaktować się z nim telefonicznie - jednak brak dowodów na to kiedy, w jakim zakresie, jakie czynności wykonywał, jak faktycznie był rozliczany z czasu pracy i jej wymiaru. Odwołujący rzekomo miał wykonywać pracę w pełnym wymiarze czasu pracy przez większość spornego okresu, ale de facto nikt go nie kontrolował i nie rozliczał. Teoretycznie miał on podlegać służbowo Pełnomocnikowi Zgromadzenia Wspólników – M. S. (1). Świadek ta jednak nie wiedziała nic na temat ilości dni i godzin pracy skarżącego, nie pamiętała okresów jego zwolnień lekarskich, nie była zorientowana dokładnie w zakresie zmian wprowadzanych do zawartej umowy o pracę, nie wskazywała, że w jakikolwiek sposób nadzorowała pracę odwołującego. W świetle zeznań świadków, wychodzi na to, że de facto wnioskodawca "sam sobie" podlegał w pracy i przed "samym sobą" się rozliczał. Wykonywał więc uprawnienia przysługujące pracodawcy, a nie można mówić o występowaniu elementu podporządkowania pracowniczego w sytuacji, gdy prezes zarządu spółki miałby podlegać sam sobie. W toku procesu nie przedstawiono także żadnych dowodów wskazujących na sposób w jaki ubezpieczony miał być rozliczany z rzekomo powierzonych mu zadań, a świadek K. Ł. zeznał, że nie widział różnicy w zakresie obowiązków wnioskodawcy sprzed zawarcia spornej umowy o pracę oraz po jej zawarciu.

A zatem M. S. (1), która teoretycznie miała nadzorować pracę wnioskodawcy faktycznie wykonywała w firmie jedynie prace księgowe, w ramach prowadzonego przez siebie biura księgowego, nie wskazywała w jakich dniach i w jakich godzinach skarżący faktycznie pracował i co wtedy robił, nie podała sposobu, w jaki był z podejmowanych czynności rozliczany, wnioskodawcy nie wydawano żadnych bieżących poleceń dotyczących pracy, nie składał on żadnych sprawozdań z wykonywanych obowiązków, nie rozliczał się z dokonania bądź nie poszczególnych czynności. Płatnik nad czasem pracy i sposobem pracy odwołującego nie sprawował więc bieżącej kontroli, godziny pracy i zadania nie były rozliczane. Skarżący mógł podejmować określone czynności na rzecz płatnika, lecz przy braku rozliczenia ich czasu, wypracowywanie założonego wymiaru miało charakter wyłącznie iluzoryczny. W konsekwencji ww. okoliczności nie można zatem także stwierdzić czy przy ewentualnie powierzanych czynnościach liczył się rezultat czy wyłącznie podejmowanie starannego działania w ramach zakreślonego i kontrolowanego wymiaru czasu pracy.

Zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala też uznać, że wykonywanie tych czynności odbywało się pod kierownictwem pracodawcy. Bowiem wspomniana wyżej niekontrolowana praca, determinowana wyłącznie ewentualnie rodzajem doraźnych potrzeb, nie ma nic wspólnego z pracą pod kierownictwem, gdzie pracownikowi na bieżąco powierzane są konkretne zadania w ramach danego wymiaru w określonym czasie i miejscu. Jeszcze raz należy powtórzyć, że Sąd nie kwestionuje, że ubezpieczony - nawet z uwzględnieniem mankamentów zaprezentowanych w sprawie dowodów na te okoliczności – mógł pewne czynności dla firmy płatnika w badanym okresie wykonywać , ale z całokształtu zebranego materiału dowodowego nie wynika, że robił to stale stricte jako pracownik.

Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2003 r., I PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35). Dlatego zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2002 r., I PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12). Sprawia to, że kwalifikacji prawnej umów o świadczenie pracy (usług) można dokonywać jedynie metodą typologiczną, to jest przez rozpoznanie i wskazanie cech przeważających (dominujących). Nie można przy tym pominąć, że decydujące znaczenie w procesie rozróżniania charakteru stosunku prawnego łączącego strony ma sposób wykonywania umowy, a w szczególności realizowanie przez kontrahentów – nawet wbrew postanowieniom umownym – tych cech, które charakteryzują umowę o pracę (T. Romer, Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2000, s.101, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 listopada 2008 r., (...) UK 209/08, Lex nr 737398). Zasada ta jest powszechnie uznawana i akceptowana w doktrynie oraz praktyce i w konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Zważywszy, że ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie dla stosunku pracy elementów przedmiotowo istotnych, zrozumiałe jest, że klasyfikacja doniosłości cech charakterystycznych zobowiązania pracowniczego jest problematyczna. Mimo to za prawidłowy należy uznać pogląd podkreślający konieczność występowania kierownictwa pracodawcy w stosunkach pracy. Więź tę cechuje praca pod kierownictwem, które stanowi element sine qua non każdego zatrudnienia pracowniczego. Formułując tę tezę nie można pomijać, że kierownictwo pracodawcy w procesie rozróżniania reżimów umownych ma niewątpliwie pierwszoplanowe znaczenie. Jest tak dlatego, że nie występuje ono przy umowach cywilnoprawnych. Słuszne jest zatem stanowisko, zgodnie z którym kierownictwo pracodawcy jest jedyną cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od umów cywilnoprawnych (Z. Hajn, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 16.12.1998 r., (...) UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177).

Przenosząc wskazane zapatrywanie do stanu faktycznego sprawy, należy przyjąć, że określenie zadań pracownika jedynie poprzez wskazanie ogólnego zakresu obowiązków, jak również niestosowanie żadnego sposobu weryfikacji stałości wykonywania pracy w kontekście rzekomo ustalonego etatu, brak wydawania bieżących poleceń co do sposobu wykonywania czynności, brak podporządkowania co do czasu pracy w jakim odwołujący wykonywał na rzecz płatnika pewne czynności i ich wymiaru, jak również brak rozliczania A. C. (1) z wykonywanych czynności, przesądza o tym, że sporny stosunek prawny nie nosi cech pracowniczego podporządkowania, a z drugiej strony kierownictwa pracodawcy nad pracą wykonywaną przez skarżącego. Nie należy też pomijać, że wnioskodawca był prezesem zarządu płatnika również we wcześniejszym okresie przed podpisaniem umowy, a nadto, że jego działania mogły znajdować swoje uzasadnienie także w sprawowaniu tej funkcji, bowiem ta nie sprowadza się jedynie stricte do reprezentacji.

Jak już wskazano wyżej, w celu przyjęcia istnienia stosunku pracy należy wskazać na istnienie elementów kreujących ten właśnie stosunek i jednocześnie wyróżniających go od innych stosunków prawnych. Na pewno cechą taką jest pracownicze podporządkowanie pracownika pracodawcy. Zakresem „kierownictwa” w odniesieniu do zatrudnionych członków zarządu obejmować należy zarówno wydawanie pracownikowi poleceń, jak też ogólniejszą zależność ekonomiczną od pracodawcy. Element podporządkowania w praktyce realizuje się przez wydawanie poleceń, ustalenie rozkładu czasu pracy, wymierzanie kar porządkowych, udzielanie urlopów i innych zwolnień z pracy, wypłatę wynagrodzenia za pracę, zaliczek, diet, ryczałtów z tytułu podróży służbowych. Także wydanie regulaminu pracy, regulaminu wynagradzania mieści się także w strefie uprawnień kierowniczych pracodawcy.

Przy czym nie umknęło uwadze Sądu, że pojęcie podporządkowania ewoluuje, obejmując swym zakresem również samodzielne organizowanie się pracownika w wybranym przez siebie czasie, zwłaszcza jeżeli dotyka stanowisk kierowniczych, cechujących się wysoką samodzielnością i decyzyjnością. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2023 r., I (...) 162/22, L.). Podporządkowanie autonomiczne polega na tym, że pracownik otrzymuje jedynie zadania do wykonania, samodzielnie decyduje zaś o sposobie ich realizacji. Pracownik świadczący pracę w warunkach podporządkowania autonomicznego sam organizuje sobie pracę oraz nie pozostaje pod stałym i bezpośrednim nadzorem osoby działającej w imieniu pracodawcy. Wystarczy wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Pracownik nie ma jednak samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy. Przejawem podporządkowania pracowniczego w odniesieniu do osób zatrudnionych w warunkach autonomicznego podporządkowania jest zaś uznawane przez doktrynę prawa pracy uprawnienie pracodawcy do wydawania im wiążących poleceń dotyczących pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2021r., (...) 64/21, L.).

Jak wynika z powyższego, w przypadku wnioskodawcy nie można również mówić o podporządkowaniu autonomicznym. Powstaje bowiem pytanie komu w procesie pracy podporządkowany był skarżący, skoro przez czas realnego wykonywania ewentualnych czynności sam był prezesem zarządu, a więc organem decyzyjnym, przełożonym dla innych pracowników (zmiana na stanowisko doradcy z tym samym wynagrodzeniem nastąpiła w trakcie zwolnienia lekarskiego). M. S. (1) – udziałowiec, która miała nadzorować jego pracę, nie wskazywała mu konkretnych zadań do wykonania, nie zakreślała żadnych terminów do wykonania zadań, ani tym bardziej nie kontrolowała jakości i terminowości wykonanej pracy. Nie wydawała również żadnych poleceń. Co więcej, z jej zeznań wynika, że nie zamierzała się wtrącać w żaden sposób w podejmowane przez zainteresowanego samodzielne decyzje co do rodzaju wykonywanych zadań i sposobów działania, a zajmowała się jedynie sprawami (...). Nie ma dowodów na okoliczność, że odwołujący jako „pracownik” był przez pracodawcę rozliczany, że pracodawca zlecał mu czynności do wykonania i, że rozliczał go z ich wykonania. Ubezpieczony jako prezes zarządu de facto sam podejmowała decyzje, sama decydował jakie czynności będzie realizować i przed nikim nie tłumaczył się ze swoich decyzji.

Zatrudnienie wnioskodawcy nie znajdowało też ekonomicznego i gospodarczego uzasadnienia skoro nikt na jej miejsce nie został zatrudniony. Odwołujący podkreślał, że jego zatrudnienie miało przede wszystkim na celu poprawienie wyników ekonomicznych firmy, zapewnienie dobrego funkcjonowania Spółki. Tymczasem ten główny cel jego zatrudnienia jak twierdził, z uwagi na jego zwolnienia lekarskie, nie był realizowany. Wnioskodawca był niezdolny do pracy od dnia 27.02.2023 r. do 12.03.2023 r. i od dnia 27.03.2023 r. do 31.08.2023 r., kiedy to rozwiązano umowę o pracę. W okolicznościach sprawy nieracjonalnym działaniem ze strony płatnika było zatrudnienie ubezpieczonego w sytuacji, gdy brak było rzeczywistej ku temu potrzeby, najpierw od 01.02.2023 r. w wymiarze 1/10 etatu, a od 22.03.2023 r. z wynagrodzeniem 30.000 zł brutto. Dziwi fakt zatrudnienia wnioskodawcy (aneks do umowy o pracę z dnia 22.03.2023 r.) za tak wysokim wynagrodzeniem przy pogarszającej się, jak twierdził wnioskodawca wówczas, sytuacji finansowej. W ocenie Sądu znamienne są też twierdzenia odwołującego, że na początku 2023 r. nadzorował realizację budżetu Spółki na ten rok i zabudżetował wówczas kwotę 30.000 zł jako przeznaczoną na wynagrodzenie dla zarządu spółki, czyli dla niego samego, gdyż zarząd spółki był jednoosobowy.

Konkluzja ta oznacza, że stron nie łączyła umowa o pracę. W rezultacie Sąd uznał, że ewentualnie wykonywane przez odwołującego na rzecz płatnika składek czynności nie miały miejsca w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. zgodnie z dyspozycją art. 22 § 1 k.p.

Dodać należy, że swoboda kontraktowa stron nie jest wartością absolutną. Strony mogą łączyć się dowolną więzią prawną, w tym umową o pracę, ale wybierając ten model zatrudnienia zobowiązane są przestrzegać jego cech charakterystycznych. Wybór przez strony formy zatrudnienia ma daleko idące konsekwencje. Połączenie się stron zobowiązaniem pracowniczym skutkuje koniecznością przestrzegania reguł określonych w Kodeksie pracy i innych aktach prawa pracy. O wykreowaniu stosunku pracy nie decyduje wyłącznie wola stron. Jest ona nieodzowna przy nawiązaniu zatrudnienia pracowniczego, jednak w sytuacji, gdy strony realizują więź prawną w oderwaniu od jej konstrukcyjnych cech, możliwe i konieczne jest zweryfikowanie charakteru prawnego zobowiązania. Zapatrywanie to wynika z przyjęcia założenia, że o rodzaju umowy decydują w pierwszej kolejności przepisy prawa.

Czynność prawna – jaką jest w realiach niniejszej sprawy umowa o pracę zawarta przez strony - jest sprzeczna z ustawą tzn. przepisem art. 22 § 1 k.p. w tym znaczeniu, że strony zawarły i realizowały w istocie inne zobowiązanie, którego przedmiotem było ewentualne wykonywanie pewnych czynności na rzecz firmy płatnika składek, ale nie w reżimie stosunku pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego z materiału dowodowego wynika, że wszystkie kwestie związane z funkcjonowaniem spółki i pracą w spółce, także w zakresie wskazanego w spornej umowie stanowiska pracy, ustalał samodzielnie wnioskodawca, jako prezes zarządu i nie był przez nikogo nadzorowany, nikt nie zlecał mu zadań i nie kontrolował ich wykonania. Miał on stanowisko kierownicze, ale z całą pewnością nie wykonywał pracy podporządkowanej, nawet na warunkach podporządkowania autonomicznego. Według Sądu Okręgowego nie mógł zaistnieć stosunek pracy, skoro płatnik nie sprawował żadnej kontroli nad czynnościami podejmowanymi przez skarżącego. Nawet jeżeli odwołujący podejmował jakiekolwiek czynności na rzecz i w interesie płatnika, na co wskazuje przesłuchanie wnioskodawcy i zeznania świadków, to zdecydowanie nie miały one charakteru pracy podporządkowanej. Brak jest dowodów na to, aby uznać, że skarżący wykonywał umówioną pracę pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. (...) spółką, w tym kontrola pracowników, należą do podstawowych obowiązków zarządu spółki. Zaniechanie ich może prowadzić do odpowiedzialności zarządu (art. 293 KSH). Zarząd spółki i zatrudnienie pracownicze oparte są na innych podstawach prawnych (prawach i obowiązkach). Może być więc i tak, że niezależnie od ustawowego trybu nawiązania i rozwiązania stosunku pracy z członkiem zarządu (art. 210 § 1 KSH), w zakresie poleceń dotyczących jego pracowniczego zatrudnienia na innym stanowisku niż funkcja w zarządzie, będzie on musiał podporządkować się poleceniom osób wykonujących czynności za pracodawcę (art. 3 ¹ § 1 KP) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2021 r., I (...) 52/21, L.). W ustalonym stanie faktycznym nie było takiej osoby. Nie było osoby wykonującej w stosunku do wnioskodawcy czynności za pracodawcę.

A zatem Sąd Okręgowy uznał, że strony nie były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nie nosił konstytutywnej cechy umowy o pracę, wynikającej z art. 22 §1 k.p., jaką jest pracownicze podporządkowanie. Kwalifikacja ta ma znaczenie z dwóch powodów: po pierwsze, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do uznania, że skarżący nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika, a po drugie, stanowisko to, zważywszy na treść zaskarżonej przez odwołującego decyzji, uniemożliwia wypowiedzenie się co do podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez odwołującego na innej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy nie może w tym postępowaniu tej kwestii przesądzać, gdyż przedmiotem zaskarżonej decyzji jest wyłącznie podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik (art. 6 ust 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Jeszcze raz podnieść należy, że zawarcie umowy o pracę i jej realizacja muszą odpowiadać ww. ustawowym kryteriom tej umowy, bowiem właśnie przez te kryteria jest definiowana istota umowy o pracę. Natomiast zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i podleganie ubezpieczeniom są pochodne w stosunku do zawartej i realizowanej umowy. Bez umowy o pracę nie ma podstaw do ubezpieczenia. Zatem jeżeli umowa o pracę, mimo zgłoszenia do ubezpieczenia, jest wykonywana w taki sposób, że nie realizuje ustawowych przesłanek, czyli nie realizuje się co do istoty, to nie można mówić o legalnym istnieniu umowy o pracę, a to oznacza że nie ma formalnoprawnych podstaw do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Przy takim rozumieniu istoty umowy o pracę nie można więc legalnie wywodzić, że celem tego rodzaju umowy może być już tylko objęcie ubezpieczeniem społecznym. Ubezpieczenie społeczne, przysługuje nie tym podmiotom, które kreują doraźne podstawy faktyczno-prawne tylko po to, by przy znikomym nakładzie własnym na system ubezpieczenia społecznego pozyskać rażąco nadmierne korzyści, lecz tym podmiotom które dysponują realnym tytułem ubezpieczenia, w związku z którym systematycznie i sumiennie opłacają składki, czyli w istocie budują ten system, a nie tylko konsumują. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2021 r. III AUa 332/21. III AUa 279/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 23-09-2021/

W ocenie Sądu okoliczności rozpatrywanego przypadku potwierdzają, iż zawarcie umowy o pracę było jedynie elementem formalnym, niejako sztucznie wykreowanym przez skarżącego i płatnika, celem uzyskania przez wnioskodawcę statusu pracownika i w konsekwencji świadczeń z ubezpieczenia społecznego przy minimalnym udziale w jego tworzeniu. Nawiązanie pozornej umowy o pracę – bez zamiaru ciągłego i stałego jej wykonywania wbrew naturze stosunku pracy wynikającej z art. 22 kp, nie mogło stanowić podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowników. Intencjonalne kreowanie sytuacji i jej wykorzystywanie, tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie, stwarza poczucie nieuczciwego wykorzystania, bycia oszukanymi i naiwnymi w osobach, które w swoim życiu zawodowym latami budują ten fundusz bez intencjonalnego wykorzystania sytuacji. W niniejszej sprawie chociaż strony umowy zawarły ją zgodnie z przepisami, to jednak nie zasługuje ona na ochronę z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych, bo jedyną przyczyną i jej celem nie było świadczenie pracy na warunkach określonych w art. 22 kp, a jedynie uzyskanie korzyści związanych z posiadaniem statusu pracownika.

W takiej sytuacji Sąd uznał, że stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji jest prawidłowe, gdyż okoliczności sprawy powołane powyżej, tj. zgłoszenie odwołującego do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz ubezpieczenia zdrowotnego z pracowniczym kodem zatrudnienia na stanowisku Prezesa Zarządu, przejście na zwolnienie lekarskie krótko po zawarciu umowy o pracę od 27.02.2023 r. do 12.03.2023 r., podpisanie aneksu do umowy o pracę, zmieniającego postanowienia tej umowy w zakresie dotyczącym wymiaru czasu pracy i zwiększeniu wynagrodzenia na kwotę 30.000 zł brutto, ponowny okres zwolnienia lekarskiego od 27.03.2023 r. do 31.08.2023 r. i podpisanie w okresie tej niezdolności do pracy kolejnego aneksu do umowy o pracę, tym razem przy wskazaniu, że zmianie ulec miało stanowisko pracy wnioskodawcy na doradcę zarządu i przy zachowaniu tego samego wynagrodzenia 30.000 zł brutto, a ostatecznie rozwiązanie umowy o pracę z dniem 31 sierpnia 2023 r. na mocy porozumienia stron, czyli w dniu, w którym skarżący pozostawał jeszcze formalnie na zwolnieniu lekarskim, wyraźnie wskazują, że celem zawarcia umowy o pracę nie było realizowanie stosunku pracy, lecz uzyskanie przez wnioskodawcę wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

W tym stanie rzeczy, organ rentowy słusznie zakwestionował tę umowę, tak z uwagi na treść, jak i okoliczności jej wykonywania. Brak jest zgody na manipulowanie przepisami prawa w zależności od interesu stron.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od odwołującego na rzecz ZUS kwotę 180 złotych stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radcy prawnego (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1935). Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzeka z urzędu.