Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

w zakresie pkt 2 sentencji wyroku

Decyzją z dnia 12 grudnia 2022 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. orzekł, że:

1.  H. L. jako spadkobierca wraz z K. L. ponosi solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy W. L. zmarłego 24 września 2021 r. ostatnio stale zamieszkałego w Ł., z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i FGŚP za okres 01/2002-12/2016 w łącznej kwocie 178.074,81 zł, w tym na:



ubezpieczenia społeczne za okres 03-05/2002, (...)- (...), 01-02/2007, 04 - 08/2007, (...)- (...), (...) w kwocie 116.303,98 zł (w tym należność główna w kwocie 46.037,63 zł, odsetki za zwłokę liczone na dzień 24 września 2021 r. w kwocie 70.218,00 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 48,35 zł),



ubezpieczenie zdrowotne za okres 01/2002-05/2002, (...)- (...), (...), (...), (...) w kwocie 49.730,75 zł (w tym należność główna w kwocie 19.044,80 zł, odsetki za zwłokę liczone na dzień 24 września 2021 r. w kwocie 28.050,00 zł koszty upomnienia w kwocie 456,40 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 2.179,55 zł),



Fundusz Pracy i FGŚP za okres 01-05/2002, (...)- (...), (...)- (...), (...) w kwocie 12.040,08 zł (w tym należność główna w kwocie 4.271,18 zł, odsetki za zwłokę liczone na dzień 24 września 2021 r. w kwocie 6.441,00 zł, koszty upomnienia w kwocie 431,20 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 896,70 zł).

2.  K. L. jako spadkobierca wraz z H. L. ponosi solidarną odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy W. L. zmarłego 24 września 2021 r. ostatnio stale zamieszkałego w Ł., z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i FGŚP za okres 01/2002-12/2016 w łącznej kwocie 178.074,81 zł, w tym na:



ubezpieczenia społeczne za okres 03-05/2022, (...)- (...), 01-02/2007, 04 - 08/2007, (...)- (...), (...) w kwocie 116.303,98 zł (w tym należność główna w kwocie 46.037,63 zł, odsetki za zwłokę liczone na dzień 24 września 2021 r. w kwocie 70.218,00 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 48,35 zł,



ubezpieczenie zdrowotne za okres 01/2002-05/2002, (...)- (...), (...), (...), (...) w kwocie 49.730,75 zł (w tym należność główna w kwocie 19.044,80 zł, odsetki za zwłokę liczone na dzień 24 września 2021 r. w kwocie 28.050,00 zł koszty upomnienia w kwocie 456,40 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 2.179,55 zł),



Fundusz Pracy i FGŚP za okres 01-05/2002, (...)- (...), (...)- (...), (...) w kwocie 12.040,08 zł (w tym należność główna w kwocie 4.271,18 zł, odsetki za zwłokę liczone na dzień 24 września 2021 r. w kwocie 6.441,00 zł, koszty upomnienia w kwocie 431,20 zł oraz koszty egzekucyjne w kwocie 896,70 zł).

W związku z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza odpowiedzialność za powyższe zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek jest ograniczona do wartości stanu czynnego spadku. Zmarły był właścicielem trzech nieruchomości oraz posiadał środki pieniężne w zgłoszeniu SD-Z2 na kwotę 378.515,00 zł. Wartość nabytych przez spadkobierców praw majątkowych po zmarłym przewyższa zatem wysokość zadłużenia z tytułu składek. Wobec powyższego organ orzekł o odpowiedzialności spadkobierców za całą kwotę zadłużenia, które figuruje na koncie zmarłego.

(decyzja – k. 1862-1863 verte akt ZUS )

Działając przez profesjonalnego pełnomocnika odwołanie od w/w decyzji złożyła zarówno H. L., jak i K. L., zaskarżając ją w całości. W obu skierowanych do Sądu odwołaniach pełnomocnik skarżących wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego rewidenta na okoliczność jakich wypłat, za jakie okresy i z tytułu jakich składek dokonał na rzecz ZUS W. L.. W uzasadnieniu odwołań pełnomocnik skarżących wskazał, że należności z tytułu nieopłaconych składek są już przedawnione, a także, że odwołujący się kwestionują wysokość zadłużenia.

(odwołanie H. L. – k. 4-4 verte akt VIII U 293/23, odwołanie K. L. – k. 3-3 verte akt VIII U 294/23)

W odpowiedzi na oba odwołania organ rentowy, reprezentowany przez radcę prawnego, wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołujących się na rzecz ZUS I Oddział w Ł. kosztów zastępstwa radcowskiego wg norm prawem przepisanych. Organ rentowy w całości podtrzymał swoje stanowisko i argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie organ wskazał, iż zgodnie z art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

(odpowiedź na odwołanie H. L. – k.7-8 akt VIII U 293/23, odpowiedź na odwołanie K. L. – k. 6-7 akt VIII U 294/23)

Obie sprawy z odwołań skarżących zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. akt VIII U 293/23.

(postanowienie – k. 9 akt VIII U 294/23)

Na rozprawie z dnia 11 marca 2024 r. pełnomocnik skarżących poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 11 marca 2024 r. e-protokół (...):01:46 - 00:02:04 – k. 339)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. L. była żoną W. L.. Natomiast K. L. był synem W. L..

(bezsporne)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zabezpieczył wierzytelności z tytułu nieopłaconych składek przez W. L. poprzez wpisy hipotek przymusowych do KW (...). Tytuły wykonawcze na podstawie, których dokonano wpisu hipoteki przymusowej obejmowały okresy zaległości: od 02-1999 do 12-1999, od 01-2000 do 08-2005, od 09-2005 do 01-2011 na podstawie decyzji z 12-10-2015 r. od 12-2011 do 05-2014.

(fotokopie dokumentów urzędowych zawartych w aktach KW LD1M/00006096/5 k.183 - 243 akt VIII U 293/23)

W. L. zmarł w dniu 24 września 2021 r.

(bezsporne)

Na podstawie aktu poświadczenia dziedziczenia spadek po zmarłym W. L. na podstawie ustawy nabyli z dobrodziejstwem inwentarza: żona H. L. oraz syn K. L., po ½ części każde z nich.

(bezsporne, a nadto pismo Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego Ł. z dnia 29 września 2022 r. – k. 1873 akt ZUS)

H. L. i K. L. odpowiadają do wartości stanu czynnego spadku. Zmarły był właścicielem trzech nieruchomości oraz posiadał środki pieniężne w zgłoszeniu SD-Z2 na kwotę 378.515,00 zł. Wartość nabytych przez spadkobierców praw majątkowych po zmarłym przewyższa zatem wysokość zadłużenia z tytułu składek. Wobec powyższego organ orzekł o odpowiedzialności spadkobierców za całą kwotę zadłużenia, które figuruje na koncie zmarłego.

(bezsporne, a nadto pismo Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego Ł. z dnia 29 września 2022 r. – k. 1873-1873 verte akt ZUS)

Pismami z dnia 17 października 2022 r. obaj odwołujący się zostali skutecznie poinformowani przez ZUS o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie przeniesienia na nich odpowiedzialności, jako na spadkobierców zmarłego płatnika za zaległości składkowe oraz możliwości złożenia wyjaśnienia i dowodów w sprawie, a także wypowiedzenia się co do zgłoszonych żądań. Skarżący nie skorzystali z tego prawa.

(bezsporne, a nadto pisma ZUS z dnia 17 października 2022 r. wraz z potwierdzeniami odbioru przesyłek k. 1869-1872 akt ZUS)

Pismami z dnia 3 listopada 2022 r. odwołujący zostali także skutecznie poinformowani przez ZUS o zakończeniu postępowania wyjaśniającego prowadzonego w sprawie przeniesienia na nich odpowiedzialności, jako na spadkobierców zmarłego, za zaległości składkowe oraz pouczeni o prawie do wypowiedzenia się w zakresie zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Wnioskodawcy z w/w prawa nie skorzystali.

(bezsporne, a nadto pisma ZUS z dnia 3 listopada 2022 r. wraz z potwierdzeniami odbioru przesyłek k. 1865-1868 akt ZUS)

Po zakończeniu w/w postępowania, w dniu 12 grudnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja– k. 1862-1863 verte akt ZUS )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych oraz opinii biegłego rewidenta. W ocenie Sądu opinia biegłego jest w pełni wiarygodna, została sporządzona przez biegłego o specjalności właściwej z punktu widzenia przedmiotowego zagadnienia w oparciu o analizę przedłożonej dokumentacji. Sąd oceniając zgromadzony materiał dowodowy, w pełni uznał wartość dowodową opinii powołanego w sprawie biegłego. W ocenie Sądu złożona do sprawy opinia nie zawiera żadnych braków i wyjaśnia wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd Okręgowy w Łodzi rozstrzygnął o kosztach procesu na podstawie art. 102 k.p.c.

Zgodnie z treścią art. 102 k.p.c., w wypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Powyższy przepis stanowi wyjątek od reguły ponoszenia kosztów procesu przez stronę przegrywającą.

Sąd nie jest zobligowany do zastosowania art. 102 k.p.c., ale posiada taką możliwość, po rozważeniu całokształtu okoliczności sprawy. Sądy posiadają, bowiem, swobodę kształtowania orzeczeń o kosztach procesu, a więc i kosztach zastępstwa procesowego, samodzielnie decydują, czy, na gruncie konkretnej sprawy, zachodzą owe "szczególne okoliczności", o jakich mowa w powoływanym wyżej przepisie, pozwalające na odstąpienie od obciążania strony przegrywającej kosztami postępowania.

W postanowieniu z dnia 24 października 2013 r., sygn. akt IV CZ 61/13 (LEX nr 1389013) Sąd Najwyższy wskazał, iż hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu.

W ugruntowanym w tym zakresie orzecznictwie Sąd Najwyższy wskazał również, że „zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego” (vide: postanowienie z 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73, LEX nr 7379, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 października 1976 r. sygn. IV Pz 61/76, LEX nr 7856, postanowienie Sądu Najwyższego z 16 lutego 1981 r. sygn. IV Pz 11/81, LEX nr 8307, postanowienie Sądu Najwyższego z 17 kwietnia 2013 r. V CZ 132/12, LEX nr 1341732).

Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 24 września 2020 r., sygn. akt I ACa 119/20 (LEX nr 3210537), przegranie sprawy w przeważającej części lub nawet w całości nie może stanowić przeszkody do rozstrzygnięcia o kosztach procesu w oparciu o przepis art. 102 k.p.c., który w ogóle nie nakazuje kierować się wynikiem sprawy, lecz względami słuszności.

Sąd, który rozpoznaje sprawę merytorycznie i ma osobistą styczność ze stronami procesu, może nabrać przekonania - kierując się własnym poczuciem sprawiedliwości, że w okolicznościach sprawy właściwym jest zastosowanie zasady słuszności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17 stycznia 2020 roku, I ACa 504/19, LEX nr 2935657).

Ocena, czy zaistniały przesłanki do zastosowania instytucji z art. 102 k.p.c. należy do sądu rozpoznającego sprawę i orzeczenie to podlega zmianie w wyniku weryfikacji instancyjnej jedynie w wyjątkowych wypadkach. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 29 października 2015r., sygn. akt ACa 496/15 (Legalis nr 1435257) „Kwestia zastosowania art. 102 k.p.c. pozostawiona jest orzekającemu sądowi z odwołaniem się do jego kompetencji, bezstronności, doświadczenia i poczucia sprawiedliwości. Ocena w tym zakresie ma charakter dyskrecjonalny, oparty na swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną okoliczności i może być podważona przez sąd wyższej instancji w zasadzie jedynie wtedy, gdy jest rażąco niesprawiedliwa” .

Pojęcie "wypadków szczególnie uzasadnionych" wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, zastosowanie reguł ogólnych k.p.c. dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione. Rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. ma charakter dyskrecjonalny, kontrola instancyjna w tym zakresie jest ograniczona do sytuacji, gdy zastosowanie wzmiankowanego przepisu nie zostało w ogóle uzasadnione, bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 maja 2019 roku, V ACa 460/18, LEX nr 2704172).

W niniejszej sprawie odwołanie H. L. i K. L. podlega oddaleniu jako bezzasadne. Tym samym skarżący ponoszą odpowiedzialność za całą kwotę zadłużenia, które figuruje na koncie zmarłego W. L.. Należy w tym miejscu podkreślić, iż odwołujący się nie mieli wiedzy o zaległościach zmarłego. W ich przekonaniu W. L. opłacał należne składki.

Biorąc powyższe pod uwagę, w ocenie Sądu Okręgowego, uprawnionym staje się stwierdzenie, iż w rozpoznawanej sprawie zaistniał szczególnie uzasadniony wypadek w rozumieniu art. 102 k.p.c., który skutkował nieobciążeniem skarżących H. L. i K. L. kosztami procesu, pomimo uznania skarżących za stronę przegrywającą niniejszy spór. Przed wzgląd na obowiązujące zasady współżycia społecznego, należało przyjąć, iż przebieg niniejszego postępowania oraz jego finalne rozstrzygnięcie nie pozwalały na obciążenie skarżących kosztami procesu.

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, oraz poczynione rozważania prawne, Sąd orzekł, jak w punkcie 2 sentencji wyroku, na podstawie art. 102 k.p.c.

/Jacek Chrostek/