Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 15 grudnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych - (...) Oddział w W. stwierdził, że K. J. jako pracownik u płatnika składek (...) spółki z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 kwietnia 2022 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że K. J. został zgłoszony przez płatnika składek (...) spółkę z o.o. jako pracownik do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, wypadkowego i chorobowego oraz do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1 kwietnia 2022 r., dokument zgłoszeniowy za ubezpieczonego wpłynął jednak do ZUS po terminie, tj. dopiero 15 kwietnia 2022 r., co jest niezgodne z art. 36 ust. 1 i 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych, a zgłoszenia dokonuje się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia. Organ zauważył przy tym, że analiza konta K. J. od lutego 2021r. wykazała, że nie posiadał tytułu rodzącego obowiązek ubezpieczeń społecznych, co oznacza, że nie miałby jakichkolwiek praw do ochrony ubezpieczeniowej, a w konsekwencji uprawnień do świadczeń zasiłkowych. W ocenie organu rentowego, na uwagę zasługiwał fakt, że ubezpieczony podczas ostatniego zatrudnienia wielokrotnie przebywał na zwolnieniach wykorzystując maksymalny okres zasiłkowy oraz świadczenie rehabilitacyjne. Rozpoczęcie długotrwałej absencji chorobowej po niespełna 1,5 miesiącu po podpisaniu umowy o pracę wskazuje – w ocenie organu rentowego – na celowe działanie ubezpieczonego, nakierowane na uzyskanie świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych. Zdaniem organu w przedmiotowej sprawie, w sposób nie budzący wątpliwości, uwidocznione zostały działania ubezpieczonego, których głównym celem była chęć osiągniecia korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu, poprzez uzyskanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, wielokrotnie przewyższających kwotę opłacanych przez bardzo krótki czas składek. Organ ZUS zwrócił także uwagę, że płatnik składek nie opłacił żadnych składek
z tytułu przedmiotowego zatrudnienia, co sugerować może, że kondycja finansowa firmy nie pozwalała na zatrudnienie pracownik z tak wysokim wynagrodzeniem.

W ocenie organu rentowego zatem, wszystkie poczynione ustalenia wskazują, że zgłoszenie K. J. do ubezpieczeń społecznych w istocie nie miało na celu realizacji interesów firmy jako pracodawcy z jednej strony i świadczenia pracy za wynagrodzeniem przez ubezpieczonego z drugiej, a jedynie umożliwienie zgłoszonemu do ubezpieczeń wykorzystanie statusu pracowniczego do osiągnięcia swoich prywatnych celów – zagwarantowania uzyskania ochrony ubezpieczeniowej i świadczeń z funduszu chorobowego.

(decyzja k. bez nr. akt ZUS)

K. J. – reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika złożył w dniu 20 stycznia 2023 r. (data nadania w placówce pocztowej) odwołanie od powyższej decyzji.

Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 12 ust. 1 i ar. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie skutkujące przyjęciem, iż skarżący K. J. jako pracownik względem płatnika składek – (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 1 kwietnia 2022 r., podczas gdy zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy o pracę pomiędzy skarżącym a płatnikiem składek, a umowa ta była faktycznie wykonywana od dnia zawarcia umowy o pracę z pracodawcą, ubezpieczony spełniał wszystkie przesłanki do objęcia ubezpieczeniem społecznym: emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowy jako pracownik;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 22 k.p. poprzez jego błędną wykładnię, skutkującą przyjęciem, iż pomiędzy pracownikiem, a pracodawcą nie występowały jakiekolwiek elementy charakterystyczne dla stosunku pracy, podczas gdy analiza przedłożonego w sprawie materiału dowodowego potwierdza, że łączący strony stosunek prawny posiadał w przeważającej wadze elementy charakterystyczne dla stosunku pracy;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 58 § 1 k.c. w zw. a art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż zawarta pomiędzy skarżącym, a zainteresowanym umowa o pracę zawarta została dla pozoru i w celu obejścia prawa, w związku z powyższym uznając, iż skarżący nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz chorobowemu, podczas gdyż całości zebranego materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę była faktycznie wykonywana, miała charakter realny i tym samym uprawniający ubezpieczonego do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, chorobowym
i wypadkowym od chwili nawiązania stosunku pracy u płatnika składek;

4.  błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na treść wydanego
w sprawie rozstrzygnięcia poprzez uznanie, że umowa o pracę nie była faktycznie wykonywana, a zamiarem stron było jedynie uzyskanie przez skarżącego możliwości uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, podczas gdy skarżący wykonywał w spornym okresie pracę na rzecz płatnika składek.

(odwołanie ubezpieczonego k. 3-8)

W złożonej w dniu 14 lutego 2023 r. odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od strony powodowej na rzecz Zakresu (...) (...) Oddziału w W. kosztów zastępstwa procesowego według norm przewidzianych. (odpowiedź na odwołanie k. 16-17v.)

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 23 stycznia 2023 r. złożył również płatnik: (...) sp. z o.o. wskazując, że w ocenie płatnika ubezpieczony rzeczywiście świadczył pracę od dnia 1 kwietnia 2022 r., a podpisana umowa o pracę nie miała charakteru pozornego. (odwołanie płatnika k. 3-3v. załączonych akt VIII U 493/25)

W odpowiedzi na odwołanie płatnika złożonej 10 lutego 2023 r., organ wniósł o jego oddalenie oraz o zasądzenie od strony powodowej na rzecz Zakresu (...) (...) Oddziału w W. kosztów zastępstwa procesowego według norm przewidzianych. (odpowiedź na odwołanie k. 13-14v. załączonych akt VIII U 493/25)

Postanowieniem z 28 grudnia 2024 r. Sąd Okręgowy w Warszawie uznał się niewłaściwym do rozpoznania sprawy i na podstawie art. 461 § 3 k.p.c. przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi VIII Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na zgodny wniosek stron. (postanowienie k. 58 załączonych akt VIII U 493/25)

Postanowieniem z 6 marca 2025 r. tutejszy Sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia niniejszą sprawę VIII U 298/23 oraz sprawę VIII U 493/25 (z odwołania płatnika – przekazaną przez SO w Warszawie) i połączoną sprawę prowadzić pod numerem VIII U 298/23. (postanowienie k. 66 akt VIII U 493/25)

Na rozprawie z dnia 29 maja 2025 r. bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik ubezpieczonego poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, w imieniu organu rentowego nikt się nie stawił, a działający w imieniu płatnika Ł. P. poparł odwołanie. (końcowe stanowiska stron e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:49:47-00:50:51 – płyta CD k. 122)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. J. urodził się (...) Legitymuje się wykształceniem zasadniczym zawodowym w zawodzie tokarza. Ubezpieczony dotychczas był zatrudniony: od 2 września 1980 r. do 8 lutego 1999 r. w (...) S.A. na stanowisku elektryka, ślusarza, pracownik magazynowych, od 17 maja 2004 r. do 31 lipca 2008 r. w (...) s.c. na stanowisku operatora maszyn produkcyjnych oraz od 29 kwietnia 2009 r. do 31 stycznia 2021 r.
w (...) S.A. na stanowisku pracownika produkcyjnego i magazynowego. (bezsporne,
a nadto świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej k. bez nr. akt ZUS, CV k. bez nr. akt ZUS)

(...) spółka z o.o. z siedzibą w W. (KRS: (...)) prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie udostępniania pracowników. (bezsporne)

Płatnik ma zawarty globalny kontrakt z firmą (...). Firma (...) szukała kogoś, kto przejmie kontrolę jakości w spółce (...). Płatnik miał podpisaną umowę ze spółką (...) S.A., która to spółka stanowi część grupy N.. W ramach tej umowy płatnik zobowiązał się m.in. do wizualnej kontroli produktów firmy (...). W tym celu pracodawca musiał zatrudnić większą grupę pracowników, w skład których wchodził ubezpieczony. (przesłuchanie przedstawiciela płatnika e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:47:20-00:49:47 w zw.
z 00:22:03-00:29:09 – płyta CD k. 122)

Informację o zatrudnieniu ubezpieczony znalazł z pomocą zatrudnionej u płatnika synowej, która przekazała CV ubezpieczonego do płatnika. K. J. został zatrudniony bez rozmowy kwalifikacyjnej. Około 2 tygodni do miesiąca przed rozpoczęciem zatrudnienia wnioskodawca otrzymał skierowanie na badania. (przesłuchanie ubezpieczonego e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:47:05-00:47:20 w zw. z 00:04:45-00:22:03 – płyta CD k. 122)

W dniu 14 marca 2022 r. płatnik składek sporządził list intencyjny, skierowany do K. J., w którym zaproponował ubezpieczonemu stanowisko asystenta ds. kontroli jakości w (...) sp. z o.o. Oferta zawierała następującą propozycję:

- wynagrodzenie miesięczne: 3.500 zł brutto;

- miejsce pracy: S. (Klient N.);

- wymiar etatu: pełen etat;

- rodzaj umowy umowa o pracę od 30 kwietnia 2022 r.

W powyższym dokumencie płatnik wskazał, iż prosi ubezpieczonego o zapoznanie się przedstawionymi warunkami, wskazując, że zwrot podpisanego listu intencyjnego oznacza akceptację propozycji zatrudnienia i jednocześnie prosząc o potwierdzenie przyjęcia oferty do 17 marca 2022 do 20:00. (list intencyjny k. bez nr. akt ZUS)

Wynagrodzenie zostało narzucone przez płatnika, nie było ono wynikiem negocjacji. (zeznania ubezpieczonego e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:47:05-00:47:20 w zw. z 00:04:45-00:22:03 – płyta CD k. 122)

W dniu 16 marca 2022 r. lekarz medycyny pracy wydał orzeczenie, w którym stwierdził, że ubezpieczony jest zdolny do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby na stanowisku asystenta ds. kontroli jakości. (orzeczenie lekarskie z badania przeprowadzonego do celów sanitarno-epidemiologicznych k. bez nr. akt ZUS)

W dniu 21 marca 2024 r. lekarz medycyny pracy wydał orzeczenie lekarskie nr (...) w którym uznano, że ubezpieczony jest zdolny do podjęcia pracy na stanowisku asystenta ds. kontroli jakości. (orzeczenie lekarskie nr (...) k. bez nr. akt ZUS)

W dniu 1 kwietnia 2022 r. płatnik zawarł z ubezpieczonym umowę o pracę na czas określony od 1 kwietnia 2022 r. do 30 kwietnia 2022 r. Na podstawie tej umowy ubezpieczony miał być zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku asystenta ds. kontroli jakości za wynagrodzeniem 3500 zł brutto. Miejscem wykonywania pracy miało być biuro klienta w S.. (umowa o pracę z 1 kwietnia 2022 r. k. bez nr. akt ZUS)

Ubezpieczony został zatrudniony w ramach większego naboru pracowników przeprowadzonego zaraz po podpisaniu umowy ze spółką (...) S.A. (przesłuchanie ubezpieczonego - e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:47:05-00:47:20 w zw. z 00:04:45-00:22:03 – płyta CD k. 122, przesłuchanie przedstawiciela płatnika e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:43:35-00:44:40 w zw. z 00:22:03-00:29:09 – płyta CD k. 122)

K. J. podjął pracę od 1 kwietnia 2025 r. Pracował na jedną zmianę od 8 do 16. Ubezpieczony wykonywał pracę siedząc przy stołach wraz z około 20 innymi pracownikami zatrudnionymi na takim samym stanowisku co on. Zajmował się on sortowaniem wadliwych opakowań z tabletkami. Kartony z tabletkami były mu przywożone na paletach
i wysypywane na stół. Ubezpieczony musiał otworzyć kartonowe opakowanie, a następnie sprawdzał je pod kątem zabrudzeń, czy coś nie jest ukruszone oraz kontrolował daty ważności. Następnie odkładał dobre tabletki do niebieskich pojemników, a te, które zawierały jakieś defekty były odkładane na bok i pakowane do worka. Do worka były pakowane również kartoniki i ulotki. Po skontrolowaniu ubezpieczony musiał również podpisać się, że to wykonał kontrolę. (zeznania świadka K. A. e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:31:47-00:38:36 – płyta CD k. 122, zeznania świadka D. K. 00:38:36-00:44:40 – płyta CD k. 00:38:36-00:43:35 – płyta CD k. 122, przesłuchanie ubezpieczonego e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:47:05-00:47:20 w zw. z 00:04:45-00:22:03 – płyta CD k. 122,)

Ubezpieczony przychodząc każdego dnia do pracy, podpisywał się na listach obecności. Listy te były potwierdzane przez pracownika spółki (...) S.A. - D. Ł.. Jego czas pracy był również rejestrowany elektronicznie. Ubezpieczony był obecny w pracy od 6 do 14 kwietnia 2022 r., od 19 do 22 kwietnia 2022 r., od 25 do 29 kwietnia 2022 r. od 4 do 6 maja 2022 r. i 9 maja 2022 r. (listy obecności k. 33-35, wydruk z systemu do obsługi elektronicznej rejestracji czasu pracy k. 37, przesłuchanie przedstawiciela płatnika e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:43:35-00:44:40 w zw. z 00:22:03-00:29:09 – płyta CD k. 122)

Na stanowisku, na którym był zatrudniony wnioskodawca panowała duża rotacja pracowników – właściwie ciągle jakiś pracownik przechodził i odchodził. (zeznania świadka D. K. 00:38:36-00:44:40 – płyta CD k. 00:38:36-00:43:35 – płyta CD k. 122)

W dniu 22 kwietnia 2022 r. strony umowy z 1 marca 2022 r. zawarły porozumienie,
na mocy którego postanowiły, że okres obowiązywania umowy o pracę ulega zmianie
z umowy na okres próbny w umowę na czas określony do dnia 30 kwietnia 2023 r. (porozumienie k. bez nr. akt ZUS)

W dniu 10 maja 2022 r. ubezpieczony stał się niezdolny do pracy w związku z występującą u niego nerwicą lękową, na którą leczy się od 20 lat oraz problemami z kręgosłupem. Zwolnienie trwało pełne pół roku. Po zakończeniu korzystania ze zwolnienia lekarskiego, ubezpieczony nie powrócił już do pracy u płatnika. (przesłuchanie ubezpieczonego
e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:47:05-00:47:20 w zw. z 00:04:45-00:22:03 – płyta CD k. 122, przesłuchanie przedstawiciela płatnika e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:43:35-00:44:40 w zw. z 00:22:03-00:29:09 – płyta CD k. 122)

Przełożonym ubezpieczonego w okresie zatrudnienia u płatnika była D. Ł. – kierownik będący pracownikiem spółki (...) – wydawała ona polecenia oraz kontrolowała jego pracę. Natomiast przełożonym ubezpieczonego ze strony (...) spółki z o.o. był K. D.. (zeznania świadka K. A. e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:31:47-00:38:36 – płyta CD k. 122, przesłuchanie przedstawiciela płatnika e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:43:35-00:44:40 w zw. z 00:22:03-00:29:09 – płyta CD k. 122)

Płatnik wypłacił ubezpieczonemu wynagrodzenie za pracę, wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. Pracodawca wypłacał ubezpieczonemu wynagrodzenie za pracę na rachunek bankowy. (...) sp. z o.o. uregulowała również wszystkie należności publicznoprawne związane z zatrudnieniem K. J.. (potwierdzenia operacji bankowych k. bez nr. akt ZUS, przesłuchanie przedstawiciela płatnika e-protokół rozprawy z 29 maja 2025 r. 00:43:35-00:44:40 w zw. z 00:22:03-00:29:09 – płyta CD k. 122)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zeznań przesłuchanych w sprawie świadków: K. A. oraz D. K., jak również przesłuchania stron - ubezpieczonego i przedstawiciela płatnika.

Sąd uznał za wiarygodne wszystkie przedłożone dowody, niezakwestionowane skutecznie przez żądną ze stron postępowania. Dowody te są spójne i korespondują ze sobą wzajemnie, a także nie zachodzi sprzeczność tych zeznań z dokumentami zgromadzonymi w aktach sprawy. Na ich podstawie Sąd ustalił charakter pracy wnioskodawcy w spornym okresie, godziny jego pracy i miejsce jej wykonywania oraz warunki w jakich pracował ubezpieczony, ustalił również jakie konkretnie czynności wykonywał oraz to, pod czyim kierownictwem wykonywał pracę.

Dodatkowo należy zaakcentować, że czas pracy ubezpieczonego jednoznacznie wynika z elektronicznego systemu rejestracji czasu pracy, z którego wydruk znajduje się w aktach sprawy.

Sąd na podstawie (...) § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął przy tym wniosek dowodowy
w przedmiocie przesłuchanie K. D. zgłoszony przez pełnomocnika ubezpieczonego jako mający wykazać fakt udowodniony zgodnie z twierdzeniem ubezpieczonego oraz zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołania są zasadne i zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2025 r. poz. 350 ze zm.), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Przy tym o uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.), przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego
w L. z 17 stycznia 2006 roku, III AUa 433/2005, Wspólnota (...)] Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest zatem uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 roku, II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251)

Zgodnie zaś z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Ujmując najogólniej, z pozornością mamy do czynienia wówczas, gdy strony swobodnie i z rozmysłem tworzą czynność prawną ujawnioną, której treść nie stanowi odzwierciedlenia ich rzeczywistych zamiarów. Strony stwarzają pozór rzeczywistego dokonania czynności prawnej o określonej treści, podczas gdy tak naprawdę nie chcą wywołać żadnych skutków prawnych, lub też wywołać inne, niż w pozornej czynności deklarują.
(B. Lewaszkiewicz-Petrykowska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, wyd. II, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014, art. 83)

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07, OSNP 2009, nr 23-24, poz. 321)

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.). (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2001 roku, III UKN 258/00, OSNAP 2002/21/527)

Warto przy tym przypomnieć, że stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r., (...) PKN 451/99, OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575)

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę zawarta między ubezpieczonym, a płatnikiem składek (...) spółką z o.o. została zawarta jedynie dla pozoru w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

W ocenie Sądu, na gruncie niniejszej sprawy trudno jednak zgodzić się ze stanowiskiem prezentowanym przez organ rentowy i przy tym przyjąć, by umowa o pracę pomiędzy K. J., a (...) spóółką z o.o. była pozorna i miała na celu jedynie uzyskanie korzyści związanych z ochroną ubezpieczeniową.

Jak wynika bowiem z wszechstronnej analizy materiału dowodowego, ubezpieczony rzeczywiście wykonywał na rzecz zainteresowanego pracę spełniającą wszystkie wymagania stawiane przez art. 22 § 1 k.p. Pracując na stanowisku asystenta ds. kontroli jakości, ubezpieczony faktycznie zajmował się sortowaniem wadliwych opakowań z tabletkami. Podobną pracę wykonywało wraz z nim około 20 osób. Przy tym K. J. bez wątpienia wykonywał pracę w stosunku podporządkowania – jego przełożonym w okresie zatrudnienia u płatnika był K. D., a ze strony (...) S.A. - D. Ł. – kierownik.

Należy zwrócić uwagę, iż fakt, że odwołujący wykonywał pracę znajduje potwierdzenie zarówno w zeznaniach przesłuchanych w toku rozprawy świadków, przesłuchania ubezpieczonego oraz przedstawiciela płatnika, ale również w licznych dowodach z dokumentów, w tym dowodzie w postaci list obecności oraz wydruku z elektronicznego systemu kontroli czasu pracy pracowników, z którego wynika jednoznacznie i precyzyjnie w jakich dniach i godzinach ubezpieczony świadczył pracę.

Sąd miał przy tym na uwadze, że w orzecznictwie wskazuje się, iż przy ocenie pozorności umowy o pracę przesłankami istotnymi dla oceny ważności tej umowy są racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 13 września 2022 roku, III AUa 273/22, LEX: 3507514).

Zatrudnienie K. J. przez (...) spółkę z o.o. było jak najbardziej racjonalne i uzasadnione ekonomicznie z punktu widzenia pracodawcy.

Należy bowiem zauważyć, iż w związku z podpisaną umową ze spółką (...) S.A., płatnik zobowiązał się m.in. do wizualnej kontroli produktów firmy (...). W tym celu pracodawca musiał zatrudnić większą grupę pracowników, w skład których wchodził ubezpieczony. Co więcej, jak wynika to z zeznań wieloletniego pracownika zatrudnionego w zakładzie pracy, w którym pracował ubezpieczony – D. K., na stanowisku, na którym był zatrudniony K. J. panowała duża rotacja pracowników – właściwie ciągle jakiś pracownik przechodził i odchodził. Zawarcie umowy z ubezpieczonym, pomimo że nie został on zatrudniony na stanowisko zajmowane wcześniej przez innego pracownika nie może być zatem uznane za nieracjonalne.

Nie bez znaczenia na gruncie niniejszej sprawy jest także to, że ustalone
w umowie wynagrodzenie wnioskodawcy nie było wygórowane (co mogłoby sugerować, że celem stron jest uzyskanie jak najwyższego zasiłku chorobowego) – ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie w niewiele wyższej wysokości niż obowiązujące wówczas wynagrodzenie minimalne, które w 2022 r. wynosiło 3010 zł brutto.

Na to, że sporna umowa była rzeczywista, a nie pozorna wskazuje również tryb jej zawierania – była ona poprzedzona wysłaniem ubezpieczonemu listu intencyjnego, a sam proces jej zawierania był mocno sformalizowany i jednocześnie narzucony przez pracodawcę. Sądowi trudno uwierzyć, by w takich okolicznościach doszło do zawarcia umowy symulowanej, której celem nie było świadczenie pracy przez pracownika.

Zaakcentować przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej, czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. Skutku takiego nie rodzi jedynie zawarcie przez strony umowy o pracę bez woli jej realizacji, nawet jeżeli strony podejmują jakieś czynności, które mają na zewnątrz pozorować realizację umowy. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 maja 2014 r., III AUa 826/13, LEX nr 1493761).

Mając na uwadze powyższy pogląd, należy również przyjmować, że o pozorności zawartej umowy o pracę nie może przy tym przemawiać to, że ubezpieczony w momencie zawierania umowy od wielu lat cierpiał na nerwicę lękową i problemy z kręgosłupem, co uzasadniało przypuszczenie, że w przyszłości będzie korzystał ze zwolnień lekarskich i ubezpieczenia chorobowego.

Warto przy tym przypomnieć, że z utrwalonej linii orzeczniczej wynika, że w przypadku zamiaru rzeczywistego świadczenia pracy przez pracownika, nie ma znaczenia to, że jego motywacją (nawet główną) do zawarcia umowy o pracę jest uzyskanie ochrony ubezpieczeniowej. Umowa taka nie może być wówczas uznawana za pozorną. (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 13 czerwca 2023 r., (...) 6/23, LEX nr 3570816, wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2021 r., III USKP 82/21, OSNP 2022, nr 10, poz. 102)

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można bowiem mówić tylko wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego
i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt (...) UK 43/10 (LEX nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego
i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

Po dokonaniu analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji ustalonych w sprawie faktów, nie ma najmniejszych wątpliwości, że w spornym okresie pomiędzy ubezpieczonym, a płatnikiem istniał rzeczywisty stosunek pracy, spełniający wszystkie wymagania stawiane przez art. 22 § 1 k.p. Praca była bowiem wykonywana przez ubezpieczonego, odpłatnie, stale, pod kierunkiem pracodawcy, a także w określonym przez niego miejscu i czasie.

Z uwagi na powyższe, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i stwierdził, że ubezpieczony podlegal pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu w spornym okresie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz ubezpieczonego kwotę 360 złotych – stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 1935 ze zm.).

Zgodnie zaś z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.

SSO Paulina Kuźma