Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13.12. 2022 r Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r dla K. A. (1), jako podstawę wymiaru przyjęto kwotę 107,93 zł, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 8,84 % (wyliczony za lata 1974 – 1983), z uwzględnieniem 47 miesięcy okresów składkowych, współczynnika proporcjonalnego wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego – 28,57%, 24 % kwoty bazowej – 293,01 zł, średniego dalszego trwania życia – 209 miesięcy. Kapitał początkowy wyliczono na kwotę 18.642,80 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono okresu:

- 16.05.1978 – 22.11.1993, gdyż brak świadectwa prazy zawierającego ilość przepracowanych dni w poszczególnych latach.

/decyzja – k.3 akt ZUS/

W dniu 18.01.2023 r K. A. (1) złożył odwołanie w zakresie nie uwzględnienia okresu 16.05.1978 – 22.11.1993, przy wyliczeniu kapitału początkowego.

/odwołanie – k. 3/.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, argumentując, jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k.22/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. A. (1) urodził się w dniu (...)

/okoliczność bezsporna/

Wnioskodawca w dniu 16.05.1978 r , na podstawie umowy o pracę został przyjęty do pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P. na czas nieokreślony i powierzono mu obowiązki kierowcy, określając wynagrodzenie w wysokości 1,4 dniówki obrachunkowej –przy postoju na warsztacie 1,0 dniówki.

/umowa – k. 9 akt ZUS/

Wnioskodawca posiada poświadczenia zatrudnienia w legitymacji ubezpieczeniowej z Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P. w następujących datach:12.05.78, 13.12.1979, 28.05.1980,6.11.1983,26.09.1985, 7.12.1987, 24.11.1988, 23.11.1989, 14.02.1990, 24.07.1990, 12.10.1990, 29.07.1991, 10.12.1991, 31.03.1992, 1.03.1993, 4.05.1993, 22.11.1993.

/legitymacja ubezpieczeniowa – k. 27 akt ZUS/

Zgodnie z deklaracją członkowską z dnia 15.06.1978 r K. A. (1) zgłosił przystąpienie do Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P., deklarując udziały w wysokości 500 zł. Uchwałą z dnia 15.06.1978 r ubezpieczony został przyjęty w poczet członków Spółdzielni.

/kserokopia deklaracji – k. 6/

W toku zatrudnienia wnioskodawca miał przyznawane dodatkowe wynagrodzenie za zaopatrzenie spółdzielni w części zamienne. W styczniu 11.01.1985 r stawkę zmieniono na 0,180 za godzinę pracy, od 09.1986 – na 0,188 dniówki za godzinę pracy. Przechodził szkolenie pożarnicze, otrzymał zakres obowiązków, miał powierzone mienie, był obciążony za niedobór paliwa.

/kserokopie: angaże – k. 7,8,9,10,11, potwierdzenie szkolenia – k. 12, zakres obowiązków – k. 13,16, protokół –k. 14,15, nota obciążeniowa – k. 18//

Wnioskodawca wykonywał czynności kierowcy. Rozwoził produkty wytworzone przez spółdzielnię, która przetwarzała owoce i warzywa. Dowoził także pracowników. Pracował codziennie, oprócz niedziel, w godzinach 6 – 16. Gdy nie było wyjazdów pracował na warsztacie. Wówczas pracował 8 godzin. Prowadził zaopatrzenie w części do maszyn rolniczych . Gdy jechał w trasę , pracował dłużej. W ostatnim okresie pilnował spółdzielni. Nie otrzymywał za ten okres wynagrodzenia.

/zeznania wnioskodawcy e – prot. z dnia 21.03.2023 r 00:01:49 w zw. Z 00:39:01, zeznania świadka T. F. – e-prot, z dnia 21.03.23 00:22:06, A. W. – 00:30:17/

Wnioskodawca był zatrudniony w okresie 1.07.1992 – 16.11.1992 w H. sc w M. w wymiarze czasu pracy: 07.1992 – 25, 08.1992 – 1, 09.1992 – 1, 10.1992 – ½, 11.1992 - 1.

/potwierdzenie ubezpieczenia – k. 13 akt ZUS/

Wnioskodawca posiada poświadczenia zatrudnienia w legitymacji ubezpieczeniowej z H. w M. z dnia 30.10.92.

/legitymacja ubezpieczeniowa – k. 27 akt ZUS/

Wyrokiem zaocznym z dnia 3.06.2002 r Sąd Rejonowy w Rawie Mazowieckiej zasądził od (...) w P. na rzecz K. A. kwotę 170 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11.10.1993 r , kwotę 170 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11.11.1993 r, kwotę 170 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11.12.1993 r, kwotę 170 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11.01.1994 r oraz zobowiązał (...) w P. w likwidacji do wydania K. A. świadectwa pracy.

/kserokopia wyroku – k. 6,7 akt ZUS/

Powyższych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o powołane dokumenty, których autentyczności nie zakwestionowała żadna ze stron postepowania, w tym umowy o pracę oraz innych dokumentów związanych z zatrudnieniem w spornej spółdzielni. Sąd oparł się także częściowo na zeznaniach wnioskodawcy oraz świadków – w części co do zakresu obowiązków i wymiaru czasu pracy. Natomiast co do okresu zatrudnienia Sąd oparł się na dostępnej dokumentacji. Wnioskodawca wskazał bowiem w zeznaniach odmienne daty od tych widniejących w odwołaniu oraz dokumentacji, podając daty początkowe – 1976 lub 1977 rok, a końcową – listopad 1992. Z zeznań świadków także nie wynikały konkretne daty zatrudnienia. Wobec powyższego Sąd przyjął, jako początkową datę zatrudnienia – datę z umowy o pracę, natomiast jako datę końcową – dzień poprzedzający kolejne zatrudnienie , czyli 30.06.1992 r. Sąd nie dał wiary wnioskodawcy, iż w spornym okresie zatrudnienie w spółdzielni było jego jedynym zatrudnieniem. Z poświadczenia ubezpieczenia wynika bowiem, że wnioskodawca był zatrudniony w okresie 1.07.1992 – 16.11.1992 w H. sc w M. w wymiarze czasu pracy: 07.1992 – 25, 08.1992 – 1, 09.1992 – 1, 10.1992 – ½, 11.1992 - 1. Jednocześnie za ten okres brak poświadczeń zatrudnienia w legitymacji ubezpieczeniowej ze spółdzielni. Kolejny wpis pojawia się z datą 1.03.1993. W związku z powyższym brak dowodu na wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy po dniu 30.06.1992 r w spornej spółdzielni. Brak także dowodu w postaci jakiegokolwiek dokumentu, że wnioskodawca nawiązał ponownie umowę ze spółdzielnią po tej dacie i w jakim charakterze, tym bardziej, że sam zeznając wskazał, że zakończył pracę w listopadzie 1992 r , a w ostatnim czasie nie miał umowy o pracę i nie otrzymywał wynagrodzenia. Załączony wyrok nie precyzuje, za jaki okres powinno być wystawione świadectwo pracy oraz nie precyzuje, czego dotyczy zapłata. Wobec powyższego pewnymi datami zatrudnienia, które mogą być uwzględnione jest okres 16.05.1978 – 30.06.1992.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną była okoliczność zaliczenia okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w P..

Przy czym w odwołaniu wnioskodawca wnosił o uwzględnienie okresu 16.05.1978 – 22.11.1993.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 504), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Zgodnie z art. 26 cytowanej ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 12 tej ustawy, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:

- pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w (...) Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku (...) oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

Warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu - odnieść należy do art. 1 w związku z art. 2 pkt 3 dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1983 r. Nr 27, poz. 135 z późn. zm.) wymieniającego jako podmioty ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz innych spółdzielni, wykonujących pracę w tych spółdzielniach, członków spółdzielni, którzy wykonują pracę w zespołowych gospodarstwach rolnych tych spółdzielni i pozostałe osoby, wykonujące pracę w spółdzielniach i wynagradzane według zasad obowiązujących członków tych spółdzielni.

O podleganiu ubezpieczeniu w myśl przepisów dekretu decydował wymiar świadczonej pracy, o czym świadczy przepis art. 4 dekretu, zgodnie którym przy ustalaniu okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, za miesiąc 20 dni pracy i za rok pracy - rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni. Aktualnie tytułem ubezpieczenia społecznego jest członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej bez dodatkowych warunków (por. art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych)

W stosunku do członków spółdzielni istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu składkowego jest przepracowanie w tym roku wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 1979 r., sygn. akt II UR 7/79, z dnia 12 maja 1999 r., sygn. akt II UKN 624/98, z dnia 1 września 2010 r., sygn. akt II UK 80/10 oraz z dnia 24 maja 2012 r., sygn. II UK 255/11).

Przy czym w zakresie ustalania faktu przepracowania określonego w przepisie art. 4 dekretu nominału czasu pracy nie istnieją w postępowaniu sądowym żadne ograniczenia dowodowe (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt II UK 255/11).Z tego względu za niezasługujące na aprobatę należało uznać stanowisko o tym, że podstawę nieuwzględnienia przy ustalaniu wartości kapitału początkowego okresu objętego sporem stanowiło nie przedstawienie wykazów przepracowanych w tym okresie dniówek.

Zgodnie z § 22. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ 1 z dnia 11 października 2011 r.w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe/Dz.U.2011.237.1412/,jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.

W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /

Podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej przed dniem 1.01.1999 , na podstawie dekretu, może być wykazane na podstawie zeznań świadków./tak wyrok SN z dnia 24.05.2012 r, II UK 255/11/

Za wystarczające do wyliczenia okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń w myśl art. 4 dekretu, należy uznać ustalenie, iż dany spółdzielca świadczył osobiście pracę na rzecz spółdzielni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, po 8 godzin dziennie w kontrolowanym okresie, bowiem tak wyraźnie stanowi przepis dekretu mówiący o tym, co uważa się za dzień, miesiąc i rok pracy. Pamiętać dalej trzeba, że w toku postępowania sądowego dowodem na wykazanie okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, mogą być nie tylko dokumenty, ale także zeznania świadków. Zeznania te mogą zastąpić dowód w postaci wykazu dniówek obrachunkowych./tak wyrok SA w Łodzi z dnia 6.08.2013, III AUa 1756/12/

Nadto, jeżeli członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej wykonuje swoją pracę w reżymie ściśle takim jaki przewidziany jest w stosunku pracy, to mimo istniejącego członkostwa należy ją kwalifikować jako wykonywaną w ramach stosunku pracy./tak wyrok SO w Białymstoku z dnia 30.09.2011 r, V U 662/11/.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy sąd przyjął, że zebrany materiał dowodowy potwierdza, iż ubezpieczony w okresie ostatecznie wynikającym z dokumentów - 16.05.1978 – 30.06.1992 stale i w wymiarze czasu pracy wynoszącym co najmniej 8 godzin na dobę od poniedziałku do soboty świadczył pracę w charakterze kierowcy w Rolniczej Spółdzielni produkcyjnej w P.. Fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy na rzecz Spółdzielni we wskazanym wyżej okresie, w pełnym wymiarze czasu pracy, został udowodniony zarówno zeznaniami świadków oraz przesłuchaniem ubezpieczonego jako strony. Przeprowadzone dowody zastąpiły dowód w postaci wykazów przepracowanych dni w okresie objętym sporem. Nadto ubezpieczony przedstawił wyrok sądu, który zobowiązywał pracodawcę do wydania ubezpieczonemu świadectwa pracy, a zatem został potwierdzony pracowniczy charakter zatrudnienia.

Organ rentowy nie zgłosił wniosków dowodowych mających wykazać okoliczności przeciwne.

W ocenie Sądu, zatem zasadna była zmiana zaskarżonej decyzji i ustalenie, że przy obliczeniu kapitału początkowego należy zaliczyć dodatkowo okres zatrudnienia 16.05.1978 – 30.06.1992, na podstawie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Okres ten został potraktowany jako całość, bez rozróżnienia na okres składkowy i nieskładkowy z uwagi na sposób określenia spornego okresu zarówno w decyzji kapitałowej jak i w żądaniu odwołania. Sprecyzowanie w spornym okresie okresów składkowych i nieskładkowych może być przedmiotem kolejnej decyzji, a następnie ewentualnego odwołania. W pozostałym zakresie, za okres od 1.07.1992 r, odwołanie, jako niezasadne (brak wykazania świadczenia pracy w pełnym wymiarze czasu pracy w związku z kolejnym zatrudnieniem oraz ponownego zatrudnienia i świadczenia pracy do listopada 1993 ), odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c .