Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17.12.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił wznowienia postępowania w sprawie emerytury S. F..

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że 4 czerwca 2024 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie dotyczącej obliczenia emerytury poprzez pomniejszenie podstawy obliczenia emerytur w wieku powszechnego o kwotę pobranych wcześniej emerytur. Trybunał uznał, że przepis ustawy na to pozwalający, w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z przepisami Konstytucji.

Organ rentowy podniósł, że w przypadku, gdy Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją ustawy, na podstawie której została wykazana decyzja, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Orzeczenie Trybunału dotyczące ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dniem ogłoszenia orzeczeniem Trybunału jest dzień ogłoszenia tego orzeczenia w postaci elektronicznej na stronie internetowej organu wydającego dziennik urzędowy.

W konkluzji ZUS stwierdził, że w związku z tym, że wyrok Trybunału z 4 czerwca 2024r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, brak jest podstaw do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z 5.06.2018 r.

(decyzja w aktach ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji złożył ubezpieczony, wnosząc o jej zmianę poprzez przeliczenie jego świadczenia emerytalnego zgodnie z wyrokiem TK z dnia 4.06.2024 roku SK 140/20, tj. z pominięciem art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej. Wnioskodawca zarzucił, że ZUS błędnie rozpoznał jego wniosek jako skargę o wznowienie postępowania w oparciu o art. 145 a k.p.a. zamiast prawidłowo na podstawie art. 114 ust.1 pkt 6 ustawy emerytalnej. Nadto zarzucił, że ZUS błędnie stwierdził, że brak publikacji ww. wyroku TK stanowi przeszkodę do ponownego przeliczenia jego emerytury z wieku powszechnego, argumentując, że brak publikacji tego wyroku jest kwestią polityczną oraz podkreślając, że nieuprawnione zaniechanie władzy wykonawczej nie może wpływać na brak możliwości zastosowania wyroku TK, który jest ostateczny i ma moc powszechnie obowiązującą.

(odwołanie - k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko, jak w zaskarżonej decyzji, przy czym dodatkowo wyjaśnił, że wobec sprecyzowania przez ubezpieczonego w odwołaniu, że jego wniosek dotyczył przeliczenia emerytury na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej ZUS rozpoznał powyższy wniosek i decyzją z 5.02.2025 r. odmówił wnioskodawcy ponownego ustalenia jego emerytury z uwagi na brak wystąpienia którejkolwiek z przesłanek z art. 114 ustawy emerytalnej, dodając, że od tej nowej decyzji wnioskodawcy przysługują środki odwoławcze.

(odpowiedź na odwołanie - k. 6)

Na rozprawie z 24.03.2025 r. wnioskodawca poparł odwołanie, oświadczając, że nie odwoływał się od drugiej decyzji, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska stron – e-prot. z 24.03.2025 r.: 00:00:19)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. F. urodził się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca nabył prawo do emerytury w wieku obniżonym decyzją ZUS z dnia 4.06.2012 r., począwszy od 25.04.2012 r.

(decyzja – k. 24-25 akt ZUS)

Decyzją z dnia 5.06.2018 r. ZUS przyznał wnioskodawcy emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym od 1.05.2018 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Emerytura ta została zawieszona, ponieważ była świadczeniem mniej korzystnym. Obliczając dla wnioskodawcy wysokość emerytury z wieku powszechnego na zasadzie art. 24 ustawy emerytalnej, ZUS na podstawie art. 25 ust.1b ustawy emerytalnej pomniejszył podstawę obliczenia tej emerytury o kwotę stanowiącą sumę pobranych dotychczas emerytur w obniżonym wieku.

(decyzja – k. 2-3 akt ZUS)

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 4 czerwca 2024 r., w sprawie o sygn. akt SK 140/20, orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r (przed ogłoszeniem ustawy wprowadzającej)., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. W uzasadnieniu wskazano, że wyrok wpłynie wyłącznie na sytuację osób , które nie nabyły prawa do emerytury wynikającej z osiągnięcia wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 roku – uposażeni mieli świadomość zmian oraz możliwość uniknięcia ich konsekwencji.

Ww. wyrok TK nie został dotychczas opublikowany w Dzienniku Ustaw.

(bezsporne, a nadto informacja na stronie TK pod adresem https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art (...)-obliczenie-naleznego-swiadczenia-emerytalnego-poprzez-pomniejszenie-emerytury-z-wieku-powszechnego-o-kwote-pobranych-wczesniej-emerytur, (...) poz. 67 )

W dniu 5.12.2024 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o ponowne przeliczenie emerytury w związku z wyrokiem TK z dnia 4.06.2024 r. SK 140/20.

(wniosek – w aktach ZUS)

Na skutek powyższego wniosku, organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z 17.12.2024 r.

(decyzja -w aktach ZUS)

Wobec sprecyzowania przez ubezpieczonego w odwołaniu od ww. decyzji z 17.12.2024 r., że jego wniosek dotyczył przeliczenia emerytury na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej ZUS rozpoznał powyższy wniosek decyzją z 5.02.2025 r., którą odmówił wnioskodawcy ponownego ustalenia jego emerytury w zw. z wyrokiem TK z 4.06.2024 r. SK 140/20 z uwagi na brak wystąpienia którejkolwiek z przesłanek z art. 114 ustawy emerytalnej.

( niesporne, a nadto decyzja z 5.02.2025 r. w aktach ZUS)

Powyższy stan faktyczny jest bezsporny i został ustalony na podstawie powyższych dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Należy przypomnieć, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności jak i merytorycznej zasadności. (tak SA w Lublinie w wyroku z 18.03.2015 r, III AUa 15/15, Lex nr 1661234). Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Z ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego i poglądów doktryny wynika jednoznacznie, że odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe (tak postanowienie Sądu Najwyższego z 19.06.1998 r., (...) UK 105/98, OSNAPiUS 1999 Nr 16, poz. 529 oraz z 26.09.2005 r., (...) UZ 52/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 254). Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (por. wyroki Sądu Najwyższego z 13.05.1999 r., (...) UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 601 oraz z 25.05.1999 r. (...) UKN 622/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 591). Przed sądem ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Z powyższego wynika, że kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej, bowiem zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23.04.2010 r., (...) UK 309/09).

Ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o ponowne przeliczenie emerytury w związku z wyrokiem TK. Organ rentowy rozpoznał wniosek ubezpieczonego na podstawie art. 145 a kpa, o czym świadczy treść decyzji.

Zatem przedmiotem rozpoznania była decyzja organu rentowego, która odmawiała wznowienia postępowania w trybie art. 145 a kpa.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (dalej jako „k.p.a.”) można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z art. 145a § 1 i 2 kpa nie stanowi podstawy do skutecznego żądania wznowienia samo orzeczenie Trybunału o niezgodności. Muszą tutaj wystąpić dwie przesłanki: zarówno wydanie takiego orzeczenia przez Trybunał, jak i utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego. Orzeczenia Trybunału wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującej. Dopiero utrata mocy obowiązującej przez przepisy, które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia we wcześniejszym postępowaniu administracyjnym, rodzi sytuację, w której prawa i obowiązki jednostki mogą zostać określone w sposób jednoznacznie zgodny z wymogami Konstytucji RP. Por. także wyrok WSA w Gliwicach z 8.09.2014 r., (...) SA/Gl 896/14, LEX nr 1513348, zgodnie z którym stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów, na podstawie których została wydana decyzja administracyjna, może stanowić podstawę wznowienia postępowania administracyjnego zgodnie z art. 145a. /por. w tym zakresie : M. Jaśkowska, M. Wilbrandt – Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do KPA, opubl. W LEX/.

Zgodnie z art. 146 § 1 kpa uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145a-145b nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

Z art. 146 § 1 k.p.a. wynika bezwzględny zakaz merytorycznego orzekania w sprawie, co oznacza też zakaz dokonywania ustaleń materialnoprawnych wadliwości decyzji objętej wnioskiem o wznowienie postępowania administracyjnego.

Art. 146 § 1 k.p.a. wskazuje w sposób jednoznaczny, że upływ określonych w nim terminów, jako negatywnej przesłanki do uchylenia w trybie wznowieniowym decyzji, jest bezwarunkowy, to jest niezależny od okoliczności, które to spowodowały. Termin pięcioletni, chociaż zamieszczony w przepisie proceduralnym, ma charakter materialny, co oznacza, że jego upływ powoduje taki skutek, że decyzja ostateczna nie może być uchylona, choćby wydana została z naruszeniem prawa. Termin ten nie może być przywrócony, gdyż nie jest on terminem, do zachowania którego obowiązana jest strona, lecz jego adresatem jest organ i jednocześnie bieg terminu z art. 146 § 1 k.p.a. nie może ulec przerwaniu, gdyż możliwości takiej ustawodawca nie przewidział. Z art. 146 § 1 k.p.a. wynika bezwzględny zakaz merytorycznego orzekania w sprawie, co oznacza też zakaz dokonywania ustaleń materialnoprawnych wadliwości decyzji objętej wnioskiem o wznowienie postępowania administracyjnego./ tak wyrok NSA z dnia 16.01.2024 roku, (...) OSK (...)/, wyrok NSA z dnia 14.05.2024 r, I OSK 412/21/

Podstawową funkcją art. 146 § 1 k.p.a. jest zasada ochrony trwałości decyzji administracyjnej. Możliwość uchylenia kwestionowanej we wznowionym postępowaniu decyzji i ponowne rozstrzygnięcie istoty sprawy jest możliwe tylko w czasie określonym w tym ostatnim przepisie. Upływ terminu uniemożliwiający uchylenie decyzji w trybie wznowieniowym ma charakter bezwarunkowy tj. niezależny od okoliczności, które to spowodowały./ tak: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 kwietnia 2019 r.,(...) OSK (...)/

Należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. nr 76 poz. 483 ze zmianami), orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, orzeczenia w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, a jeżeli nie był ogłoszony, orzeczenia ogłasza się w Dzienniku Urzędowym RP Monitor Polski (ust. 2), zgodnie zaś z ust. 3 orzeczenie TK wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

Zgodnie zaś z art. 9 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych
w Dzienniku Ustaw ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Natomiast zgodnie z art. 21 powyższej ustawy z 2000 r., Dziennik Ustaw wydaje Prezes Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji, przy czym Rządowe Centrum Legislacji może zlecić wyspecjalizowanym podmiotom niektóre czynności związane
z wydawaniem tych dzienników w sposób, o którym mowa w art. 2a ust. 2

Należy przypomnieć, że wnioskodawca nabył prawo do emerytury wcześniejszej począwszy od 25.04.2012 r., natomiast decyzją z dnia 5.06.2018 r. nabył prawo do emerytury powszechnej od 1.05.2018 r.

Ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2012 poz. 637), dokonano m.in. nowelizacji przepisu art. 25 ustawy emerytalno-rentowej poprzez dodanie w art. 25 ustępu 1b w brzmieniu: Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Trybunał Konstytucyjny w cytowanym powyżej wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20), podtrzymał wcześniejszą linię orzecznictwa wyrażoną w wyroku z dnia 6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16), przyjmując, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Należy podkreślić, że na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, a nawet na dzień zamknięcia rozprawy przez Sąd, wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Przy czym mając na względzie powyższe przepisy ustawy z 2000 r., trzeba zaznaczyć, że publikacja wyroku TK na stronie internetowej TK czy w publikatorze „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy” nie jest ogłoszeniem w rozumieniu art. 190 Konstytucji. Nieopublikowanie wyroku powoduje, że formalnie nie obowiązuje on w porządku prawnym.

Sąd zdaje sobie przy tym sprawę, że nieogłoszenie przez Prezesa Rady Ministrów orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego jest wynikiem sporów politycznych toczących się wokół statusu samego Trybunału. Stan ten może mieć negatywny wpływ na sytuację prawną obywateli, którzy pozostają w stanie niepewności co do obowiązującego prawa – tak jak ma to miejsce na gruncie niniejszej sprawy. Jednakże nie zmienia to faktu, że sporne orzeczenie TK nie weszło w życie, a więc organ rentowy nie mógł go zastosować przy rozstrzyganiu w sprawie ubezpieczonej, zatem decyzja jest prawidłowa.

Należy jednak przede wszystkim podkreślić, że od doręczenia decyzji przyznającej świadczenie emerytalne w 2018 roku upłynęło ponad 5 lat, a zatem w związku z treścią art. 146 k.p.a. brak jest możliwości uchylenia decyzji ustalającej wysokość emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego i ustalenie wysokości świadczenia na nowo.

Z uwagi na to, że wniosek ubezpieczonego dotyczył przeliczenia świadczenia bez odwoływania się w tym wniosku do art. 114 ustawy emerytalnej oraz na to, że zaskarżona w n/n postępowaniu decyzja także została oparta o przepisy kpa, wobec tego brak było podstaw do rozważań w aktualnie rozpoznawanej sprawie dotyczącej decyzji z 17.12.2024 r., odwołania wnioskodawcy w trybie art. 114 ustawy emerytalnej.

Sąd miał przy tym na uwadze, że ZUS - wobec treści odwołania ubezpieczonego od skarżonej w n/n sprawie decyzji z 17.12.2024 r. - wydał kolejną decyzję z 5.02.2025 r., w której odmówił ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonego na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej z uwagi na wyrok TK z 6.04.2024 r. SK 140/20, uznając, że wyrok TK nie jest przesłanką do zmiany lub uchylenia decyzji wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej. Od tej decyzji wnioskodawcy przysługuje odwołanie, które umożliwi zbadanie w sądowym postępowaniu odwoławczym poprawności przyjętego przez ZUS stanowiska o braku możliwości przeliczenia świadczenia emerytalnego wnioskodawcy na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej ze względu na wyrok TK z 4.06.2024 r. SK 140/20.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie, jako bezzasadne, o czym orzekł, jak w sentencji wyroku.

/Jacek Chrostek/