Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 grudnia 2016 roku (nr (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
I Oddział w Ł., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 18 ust. 1 i ust. 2, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121, ze zm.) oraz na podstawie art. 58 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121, ze zm.) stwierdził, że miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne D. Z. od 1 kwietnia 2016 roku,
z tytułu zatrudnienia w Salonie (...) B. B., wynosi 1.850,00 zł.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że D. Z. została zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku fryzjerki od 19 sierpnia 2013 roku z wynagrodzeniem
w wysokości 1.600,00 zł brutto, od 1 stycznia 2016 roku z wynagrodzeniem w wysokości 1.850,00 zł brutto, natomiast od 1 kwietnia 2016 roku na stanowisku kierownika salonów
z wynagrodzeniem w wysokości 3.500,00 zł brutto. Od dnia 26 lipca 2016 roku wnioskodawczyni była niezdolna do pracy z uwagi na chorobę przypadającą w okresie ciąży.

Nikt nie został zatrudniony na miejsce D. Z. w okresie jej niezdolności do pracy. Część obowiązków wnioskodawczyni przejęli inni pracownicy, a część B. B.. Z dokumentów zaewidencjonowanych w systemie informatycznym organu rentowego wynika, że B. B. od 30 sierpnia 2016 roku również przebywała na zwolnieniu lekarskim. W toku postępowania wyjaśniającego nie przedłożono żadnych dokumentów, które świadczyłyby o tym, że D. Z. wykonywała pracę na podstawie umowy
o pracę na stanowisku kierownika salonów. Ponadto, wynagrodzenia innych pracowników zatrudnionych w Salonie (...) B. B. są znacznie niższe od wynagrodzenia wnioskodawczyni, jakie uzyskiwała od 1 kwietnia 2016 roku.

( decyzja – k. 48 – 49 akta ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła D. Z., w dniu 19 stycznia 2017 roku, wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, że miesięczna podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wnioskodawczyni, z tytułu zatrudnienia w Salonie (...) B. B., od 1 kwietnia 2016 roku wynosi 3.500,00 zł brutto.

W uzasadnieniu wskazano, że organ rentowy dokonał błędnych ustaleń w zakresie stanu faktycznego sprawy. Przede wszystkim, B. B. przebywała na zwolnieniu lekarskim od 16 marca 2016 roku do 1 sierpnia 2016 roku, czyli w okresie zatrudnienia odwołującej jako kierownika salonów. Natomiast wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy od 27 lipca 2016 roku. Tym samym to choroba pracodawcy i brak możliwości osobistego prowadzenia działalności stały się podstawą do zatrudnienia odwołującej na stanowisku kierownika salonów, który w czasie jej nieobecności miał zająć się nadzorem nad bieżącą działalnością. Skarżąca z racji wieloletniego zatrudnienia w salonie fryzjerskim posiadała wystarczające wykształcenie oraz doświadczenie praktyczne niezbędne do pełnienia funkcji kierownika. Ponadto, wynagrodzenie D. Z. mieściło się w stawkach rynkowych i było adekwatne do zajmowanego stanowiska i wykonywanych obowiązków.

(odwołanie – k. 2 – 8)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu organ rentowy przytoczył argumentację jak
w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 45 – 46)

Na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego przy uwzględnieniu wartości przedmiotu sporu wynoszącej 6.290,00 zł. Pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego oraz wniósł o nieobciążanie odwołującej kosztami zastępstwa procesowego ze względu na trudną sytuację osobistą i majątkową – jest w trakcie rozwodu z mężem.

(stanowiska stron – e – protokół rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:42:42 – 01:09:45 – k. 191, płyta CD)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni D. Z. urodziła się (...). W 2006 roku ukończyła Zespół Szkół (...), (...) Szkołę Zawodową uzyskując zawód fryzjera.

(kwestionariusz osobowy – k. 65 akta osobowe wnioskodawczyni)

B. B. prowadzi od 2 stycznia 1998 roku działalność gospodarczą pod firmą (...) “ (...) Salon (...). Głównym przedmiotem prowadzonej działalności gospodarczej jest fryzjerstwo oraz pozostałe zabiegi kosmetyczne. Salony znajdują się
w Ł. przy ulicy (...) oraz przy ulicy (...).

(informacja z (...) k. 38)

D. Z. współpracowała z płatnikiem składek od 2011 roku. W okresie od 6 czerwca 2011 roku do 2 czerwca 2012 roku była zatrudniona na stanowisku fryzjerki,
w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 1.386,00 zł brutto miesięcznie, a następnie w wysokości 1.500,00 zł brutto miesięcznie. Miejscem wykonywania pracy był salon fryzjerski przy ulicy (...) w Ł.. Umowa uległa rozwiązaniu ze względu na wypowiedzenie dokonane przez pracodawcę.

(umowy o pracę, aneksy do umowy o pracę, świadectwo pracy – k. 65 akta osobowe wnioskodawczyni)

Umowa o pracę z wnioskodawczynią została rozwiązana z uwagi na problemy finansowe pracodawcy. Wnioskodawczyni była wtedy pracownikiem z krótkim stażem.

(zeznania zainteresowanej – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:25:42 – 00:47:14 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:19:12 – 00:25:49, 00:41:18 – 00:41:33 – k. 191, płyta CD)

Ponownie strony nawiązały współpracę w 2013 roku. W okresie od 19 sierpnia 2013 roku do 31 marca 2016 roku D. Z. była zatrudniona na stanowisku fryzjerki,
w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 1.600,00 zł brutto miesięcznie, a następnie w wysokości 1.680,00 zł brutto miesięcznie, 1.750,00 zł brutto miesięcznie oraz 1.850,00 zł brutto miesięcznie. Miejscem wykonywania pracy był salon fryzjerski przy ulicy (...) w Ł..

(umowy o pracę, aneksy do umowy o pracę, świadectwo pracy – k. 65 akta osobowe wnioskodawczyni)

W dniu 31 marca 2016 roku strony zawarły porozumienie zmieniające umowę o pracę dotyczące zmiany stanowiska, wymiaru czasu pracy oraz wynagrodzenia. Od dnia 1 kwietnia 2016 roku D. Z. została zatrudniona na stanowisku kierownika salonów, w wymiarze czasu pracy wynoszącym ¾, z wynagrodzeniem w wysokości 3.500,00 zł brutto. Pozostałe warunki umowy o pracę pozostały bez zmian.

(porozumienie zmieniające – k. 65 akta osobowe wnioskodawczyni)

Pracodawca sporządził pisemny zakres obowiązków kierownika salonów. Do zakresu obowiązków D. Z. na zajmowanym stanowisku miało należeć:

1. sprawowanie nadzoru nad pracownikami w salonach przy ul. (...) oraz przy ul. (...) w Ł.;

2. codzienne otwarcie i zamknięcie salonów;

3. odebranie oraz przeliczenie dziennego utargu z salonów;

4. zamawianie materiałów fryzjerskich i kosmetycznych na bieżące funkcjonowanie salonów;

5. organizowanie napraw sprzętu w salonach.

(pisemny zakres obowiązków – k. 34)

Przyczyną zatrudnienia wnioskodawczyni na stanowisku kierownika salonów była choroba B. B.. Przebywała ona już we wcześniejszych okresach na długotrwałych zwolnieniach lekarskich, co źle wpływało na funkcjonowanie salonów.

Pracodawca zaproponował zmianę stanowiska pracy wnioskodawczyni w połowie marca. Celem miała być pomoc w prowadzeniu działalności, z uwagi na problemy zdrowotne B. B.. Pracodawca wybrał D. Z. na kierownika salonów, ponieważ zawsze była osobą spokojną, konkretną, bezproblemową, uczciwą oraz starannie i sumiennie podchodziła do powierzonych jej obowiązków.

Od dnia zmiany stanowiska pracy odwołująca nie wykonywała już obowiązków fryzjerki. Codziennie otwierała najpierw jeden salon, następnie drugi, sprawdzała czystość
w salonach. Wnioskodawczyni zajmowała się umawianiem klientów, ułożeniem grafiku pracowników, zbieraniem zamówień od fryzjerów na produkty. D. Z. kontaktowała się z przedstawicielami handlowymi oraz wykonywała zamówienia. Przedstawiciel handlowy przyjeżdżał w tym celu raz w tygodniu. Do obowiązków wnioskodawczyni należała również obsługa kasy fiskalnej. W sytuacji, gdy wnioskodawczyni nie było na miejscu obsługą kasy fiskalnej zajmowali się inni pracownicy. Jeżeli jeden
z fryzjerów nie mógł przyjść do pracy, zgodnie z grafikiem, to odwołująca ustalała wizyty, których klientów może przełożyć oraz kontaktowała się telefonicznie z klientami salonów. Ponadto, odwołująca codziennie podliczała utargi, zbierała gotówkę i zawoziła
ją pracodawcy oraz segregowała paragony z kasy fiskalnej i wykonywała rozliczenia. Odpowiedzialna była także za wypłacanie pracownikom wynagrodzeń – otrzymywała je wcześniej od pracodawcy w podpisanych kopertach. Praca wykonywana była na dwie zmiany – poranną bądź popołudniową.

D. Z. wykonywała pracę w obu salonach. Koszt przejazdów między salonami był wliczony w jej wynagrodzenie. Odległość między salonami wynosi około 2 kilometrów. Do przejazdów między salonami odwołująca korzystała z własnego samochodu. Wnioskodawczyni sprawdzała także czy wszyscy pracownicy stawili się do pracy, a także przywoziła im listy obecności do podpisu ewidencji czasu pracy.

Wnioskodawczyni sprawowała ogólny nadzór nad funkcjonowaniem salonów.
Ze względu na okoliczność, iż jest fryzjerką mogła kontrolować także jakość świadczonych usług. Wraz ze zmianą stanowiska nastąpiła również zmiana wymiaru czasu pracy z pełnego na ¾. Nowe obowiązki wnioskodawczyni nie zajmowały jej całego dnia pracy, co uzasadniało także zmianę wymiaru czasu pracy. Nadzór nad pracą wnioskodawczyni, jako kierownika salonów, sprawowała B. B..

(zeznania świadka M. K. – e – protokół rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:27:48 – 00:38:53 – k. 191, płyta CD, zeznania świadka A. S. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:49:27 – 01:00:05 – k. 159, płyta CD, zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:08:35 – 00:25:42 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:05:02 – 00:18:39, 00:41:04 – 00:41:18 – k. 191, płyta CD, zeznania zainteresowanej – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:25:42 – 00:47:14 – k. 159, płyta CD,
w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:19:12 – 00:25:49, 00:41:18 – 00:41:33 – k. 191, płyta CD)

Pod koniec marca B. B. przekazała pracownikom salonów informację
o powierzeniu funkcji kierownika D. Z.. Poinformowała ich również o zakresie obowiązków wnioskodawczyni.

(zeznania świadka A. S. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:49:27 – 01:00:05 – k. 159, płyta CD, zeznania zainteresowanej – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:25:42 – 00:47:14 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:19:12 – 00:25:49, 00:41:18 – 00:41:33 – k. 191, płyta CD)

Salony są czynne od poniedziałku do soboty w godzinach od 8 do 20. W soboty otwierał je i zamykał mąż płatnika składek – J. B.. Pracownicy nie posiadali kluczy do salonów. Kluczami dysponowała jedynie wnioskodawczyni oraz pracodawca. Gdy D. Z. pracowała na popołudniową zmianę to salony otwierał J. B., natomiast gdy pracowała na poranną zmianę to on zamykał salony.

(zeznania świadka M. K. – e – protokół rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:27:48 – 00:38:53 – k. 191, płyta CD, zeznania świadka A. S. – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:49:27 – 01:00:05 – k. 159, płyta CD, zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:08:35 – 00:25:42 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:05:02 – 00:18:39, 00:41:04 – 00:41:18 – k. 191, płyta CD, zeznania zainteresowanej – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:25:42 – 00:47:14 – k. 159, płyta CD,
w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:19:12 – 00:25:49, 00:41:18 – 00:41:33 – k. 191, płyta CD)

Wnioskodawczyni podjęła pracę na stanowisku kierownika salonów 1 kwietnia 2016 roku. W tym okresie nie mogła wiedzieć i wiedziała jeszcze, że jest w ciąży. Ostatnia miesiączka miała miejsce 24 marca 2016 roku. Wnioskodawczyni o ciąży dowiedziała się 10 maja 2016 roku. Dziecko urodziła 2 grudnia 2016 roku.

(zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:08:35 – 00:25:42 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:05:02 – 00:18:39, 00:41:04 – 00:41:18 – k. 191, płyta CD, karta ciąży – k. 69 – 71, odpis skrócony aktu urodzenia dziecka – k. 73, dokumentacja medyczna – k. 84 – 122)

W momencie zmiany warunków pracy, tj. nowego stanowiska, pracodawca nie wiedział, że wnioskodawczyni jest w ciąży. B. B. o ciąży odwołującej dowiedziała się w połowie czerwca 2016 roku.

( zeznania zainteresowanej – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:25:42 – 00:47:14 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:19:12 – 00:25:49, 00:41:18 – 00:41:33 – k. 191, płyta CD)

Płatnik składek B. B. nie jest w żaden sposób spokrewniona ani spowinowacona z D. Z..

(zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:08:35 – 00:25:42 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:05:02 – 00:18:39, 00:41:04 – 00:41:18 – k. 191, płyta CD)

D. Z. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako kierownik salonów w dniu 11 maja 2016 roku. Za złożenie zgłoszenia odpowiedzialny był współpracujący z płatnikiem składek księgowy. Pracodawca nie otrzymał informacji
o uchybieniu terminu na złożenie zgłoszenia.

(informacja organu rentowego – k. 161 – 162, zeznania zainteresowanej – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:25:42 – 00:47:14 – k. 159, płyta CD,
w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:19:12 – 00:25:49, 00:41:18 – 00:41:33 – k. 191, płyta CD)

Przed przystąpieniem do pracy D. Z. uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do podjęcia pracy na stanowisku kierownika salonów oraz odbyła szkolenie
w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracodawca prowadził również dla pracowników ewidencję czasu pracy w postaci list obecności.

(orzeczenie lekarskie oraz karta szkolenia wstępnego – k. 65 akta osobowe wnioskodawczyni, listy obecności – k. 166)

D. Z. stała się niezdolna do pracy od 26 lipca 2016 roku z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. Po urodzeniu dziecka przebywała na urlopie macierzyńskim. Do października 2018 roku przebywa na urlopie wychowawczym. Wnioskodawczyni,
ze względu na sytuację osobistą, nie podjęła jeszcze decyzji czy wróci do pracy u płatnika składek.

(informacja organu rentowego – k. 141, zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:08:35 – 00:25:42 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:05:02 – 00:18:39, 00:41:04 – 00:41:18 – k. 191, płyta CD)

B. B. była niezdolna do pracy od 16 marca 2016 roku do 1 sierpnia 2016 roku. Ponownie przebywała na zwolnieniu lekarskim w okresie od 30 sierpnia 2016 roku do
2 stycznia 2017 roku.

(informacja organu rentowego – k. 142, k. 187)

W trakcie niezdolności do pracy D. Z. nikt nie został zatrudniony na jej miejsce. Pojedyncze czynności wykonywał J. B. (np. otwierał i zamykał salony),
lecz nie prowadził on nadzoru nad pracą pracowników. B. B. nie zdecydowała się na powierzenie funkcji kierownika salonów innemu pracownikowi, gdyż uznała że nie mają do tego predyspozycji. Mimo to rozważa zatrudnienie kierownika, ponieważ wpływa to poprawę pracy pracowników oraz działalność salonów.

(zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:08:35 – 00:25:42 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:05:02 – 00:18:39, 00:41:04 – 00:41:18 – k. 191, płyta CD, zeznania zainteresowanej – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:25:42 – 00:47:14 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:19:12 – 00:25:49, 00:41:18 – 00:41:33 – k. 191, płyta CD)

Wynagrodzenie było wypłacane pracownikom w formie gotówkowej.

(zeznania wnioskodawczyni – e – protokół rozprawy z dnia 19 września 2017 roku – 00:08:35 – 00:25:42 – k. 159, płyta CD, w zw. z e – protokołem rozprawy z dnia 19 czerwca 2018 roku – 00:05:02 – 00:18:39, 00:41:04 – 00:41:18 – k. 191, płyta CD)

Płatnik składek zatrudniał także innych pracowników na stanowiskach fryzjerów na podstawie umowy o pracę. Wynagrodzenie tych pracowników wynosiło kwotę wynagrodzenia minimalnego za pracę.

(zestawienie ilości osób zatrudnionych – k. 65)

Wysokość wynagrodzeń na stanowisku kierownika sklepu małopowierzchniowego, według danych na styczeń 2017 roku, wynosi 3.888,00 zł brutto.

(informacja o wysokości wynagrodzeń – k. 35 – 37)

W 2016 roku, z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, B. B. osiągnęła dochód w wysokości 15.949,24 zł.

(zeznanie podatkowe – k. 65)

Sąd oparł ustalenia faktyczne w sprawie na podstawie całokształtu zebranego materiału dowodowego. Przede wszystkim na uwzględnienie zasługuje przedłożona dokumentacja, tj. zawarte umowy o pracę, podpisane listy obecności, pisemny zakres obowiązków. Ponadto, należy podkreślić, iż w zakresie rzeczywistego świadczenia pracy przez wnioskodawczynię oraz zakresu jej obowiązków na stanowisku kierownika salonów, zarówno zeznania świadka M. K., A. S., jak i wnioskodawczyni oraz płatnika składek są spójne, niesprzeczne, a także wzajemnie się uzupełniają. Organ rentowy w trakcie przeprowadzonego postępowania dowodowego nie tylko nie zdołał podważyć wartości wyżej wskazanych środków dowodowych, ale nie przedstawił również żadnych argumentów przeciwnych, jednocześnie uzasadniających twierdzenie, iż wnioskodawczyni w spornym okresie, nie wykonywała pracy w charakterze kierownika salonów, a także że za wykonywaną pracę należne jej było wynagrodzenie minimalne.

Sąd postanowił oddalić wniosek dowodowy pełnomocnika wnioskodawczyni
dotyczący dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu ekonomii. W ocenie Sądu powyższy wniosek, wobec ustalonych okoliczności faktycznych sprawy, nie miałby wpływu na rozstrzygnięcie oraz zmierzałby jedynie do niepotrzebnego przedłużenia postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i zasługuje na uwzględnienie, co skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy
z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1778) pracownicy, czyli osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017 r., poz. 1368) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Jak wynika z powołanych wyżej przepisów wysokość wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy ma na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych istotne znaczenie z uwagi na to, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia
w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie
o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, również w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki,
co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także przez pryzmat interesu publicznego.

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047,
a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07, publ. LEX nr 896060).

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawczyni w dniu 31 marca 2016 roku zawarła
z B. B. porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy, od 1 kwietnia 2016 roku,
na stanowisku kierownika salonów, z wynagrodzeniem 3.500,00 zł brutto. Wzrost wynagrodzenia, w porównaniu do poprzednich umów o pracę zawieranych między stronami, wynikał przede wszystkim z faktu powierzenia nowych obowiązków pracownikowi oraz ze względu na nowe stanowisko. Postępowanie w rozpoznawanej sprawie zmierzało do ustalenia, czy D. Z. rzeczywiście świadczyła pracę na stanowisku kierownika salonów za umówionym w umowie wynagrodzeniem.

W tym miejscu wskazać należy, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k. c. w związku z art. 300 k. p. ( tak też SN w: wyroku
z dnia 9 sierpnia 2005 roku, sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780; wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX
nr (...), wyroku z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047).

Celem sądu było zatem ustalenie prawidłowości określenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni na nowym stanowisku oraz tego czy skarżąca rzeczywiście świadczyła pracę kierownika salonów. Sąd Okręgowy dokonał tego na podstawie dokumentacji znajdującej się w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS, a także na podstawie zeznań wnioskodawczyni, płatnika składek oraz świadków – fryzjerek zatrudnionych w salonach płatnika, którzy zgodnie potwierdzili, że wnioskodawczyni od 1 kwietnia 2016 roku pracowała na stanowisku kierownika salonów oraz że uległ całkowitej zmianie jej zakres obowiązków, jak również poziom odpowiedzialności. Ponadto, od dnia zmiany stanowiska pracy odwołująca nie wykonywała już obowiązków fryzjerki. Ustalono, że codziennie otwierała najpierw jeden salon, następnie drugi, sprawdzała czystość w salonie. Wnioskodawczyni zajmowała się umawianiem klientów, ułożeniem grafiku pracowników, zbieraniem zamówień od fryzjerów na produkty. D. Z. kontaktowała się z przedstawicielami handlowymi oraz wykonywała zamówienia. Przedstawiciel handlowy przyjeżdżał w tym celu raz w tygodniu. Do obowiązków wnioskodawczyni należała również obsługa kasy fiskalnej. W sytuacji, gdy wnioskodawczyni nie było na miejscu obsługą kasy fiskalnej zajmowali się inni pracownicy. Jeżeli jeden z fryzjerów nie mógł przyjść do pracy, zgodnie z grafikiem, to odwołująca ustalała wizyty których klientów może przełożyć oraz kontaktowała się telefonicznie z klientami salonów celem ustalenia czy przełożenia wizyty. Ponadto, odwołująca codziennie podliczała utargi, zbierała gotówkę i zawoziła ją pracodawcy oraz segregowała paragony z kasy fiskalnej i wykonywała rozliczenia. Odpowiedzialna była także za wypłacanie pracownikom wynagrodzeń – otrzymywała je wcześniej od pracodawcy w podpisanych kopertach. Praca wykonywana była na dwie zmiany – poranną bądź popołudniową.

Dodatkowo, D. Z. wykonywała pracę w obu salonach. Koszt przejazdów między salonami był wliczony w jej wynagrodzenie, co także uzasadnia jego wysokość. Odległość między salonami wynosi około 2 kilometry. Do przejazdów między salonami odwołująca korzystała z własnego samochodu.

Wnioskodawczyni sprawowała ogólny nadzór nad funkcjonowaniem salonów.
Ze względu na okoliczność, iż jest fryzjerką mogła kontrolować także jakość świadczonych usług. Wraz ze zmianą stanowiska nastąpiła również zmiana wymiaru czasu pracy z pełnego na ¾. Nowe obowiązki wnioskodawczyni nie zajmowały jej całego dnia pracy co uzasadniało także zmianę wymiaru czasu pracy.

Niezwykle istotnym jest również, że o zmianie stanowiska pracy i obowiązków wnioskodawczyni, płatnik składek powiadomił wszystkich swoich pracowników już pod koniec marca 2016 roku, co wynika wprost z zeznań powołanych świadków.

Odnosząc się natomiast do kwestii wysokości wynagrodzenia należy podkreślić,
iż wnioskodawczyni została zatrudniona za stawkę obowiązującą aktualnie na rynku. Tym bardziej, że D. Z. posiada kwalifikacje, wykształcenie oraz kilkuletnie doświadczenie na stanowisku fryzjerki. W konsekwencji, była pracownikiem sumiennym oraz rzetelnym, któremu pracodawca mógł zaufać i powierzyć obowiązki kierownika. Płatnik składek wskazał również na przyczynę zatrudnienie wnioskodawczyni na nowym stanowisku. Miała ona sprawować nadzór nad działalnością salonów oraz pracą pracowników ze względu na niezdolność do pracy B. B., która była długotrwale niezdolna do pracy. Ponadto pracodawca osiągał dochód z prowadzonej działalności gospodarczej, który w 2016 roku wyniósł 15.949,24 zł., dlatego sytuacja finansowa B. B. pozwalała jej na zatrudnienie pracownika na stanowisku kierowniczym, z wyższym wynagrodzeniem niż pozostali pracownicy wykonujący obowiązki fryzjerskie (co wydaje się oczywiste).

Sąd nie miał wątpliwości, że zeznania wnioskodawczyni, płatnika oraz świadków są wiarygodne i pozwalają na ustalenie, że D. Z. rzeczywiście otrzymywała wynagrodzenie przewidziane porozumieniu do umowy o pracę z dnia 31 marca 2016 roku. Płatnik wskazał zatem rzeczywistą i uzasadnioną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.

Powyższe oznacza, że wnioskodawczyni rzeczywiście realizowała swoje obowiązki na stanowisku kierownika salonów, w deklarowanym wymiarze i pobierała za to adekwatne wynagrodzenie. Skarżąca, co prawda, kilka miesięcy po podpisaniu porozumienia do umowy o pracę stała się niezdolna do pracy z powodu choroby w okresie ciąży, nie ulega jednak wątpliwości, że o ciąży wnioskodawczyni dowiedziała się dopiero 10 maja 2016 roku, a zatem po podpisaniu porozumienia zmieniającego. Nadto na datę jego podpisania nie mogła ona wiedzieć, że jest w ciąży, gdyż jak wnika z dokumentacji medycznej ostatnią miesiączkę miała pod koniec marca 2016 roku, a zatem na kilka dni przed podpisaniem umowy. W dniu 10 maja 2016 roku była zaś w 7 tygodniu ciąży, a dziecko urodziła wcześniej, bo w 37 tygodniu ciąży. N. od powyższego należy podkreślić, że nawet jeżeli wnioskodawczyni brałaby pod uwagę, że wzrost wynagrodzenia w tym momencie będzie dla niej korzystny w kontekście ciąży i przysługujących z tego tytułu świadczeń, to nie ma podstaw do automatycznego przypisywania pozorności zmianie stanowiska pracy i podwyższeniu podstawy wymiaru składek i kwalifikowania tej czynności, jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego. Najistotniejszym jest bowiem, że wnioskodawczyni faktycznie wykonywała swoje obowiązki, których zakres Sąd ustalił w toku niniejszego postępowania oraz że taki zakres obowiązków na powierzonym jej stanowisku uzasadniał wysokość przyznanego od dnia 1 kwietnia 2016 roku wynagrodzenia.

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że D. Z. powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek, od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy
– podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do wysokości 1.850,00 zł.

Należało zatem ustalić, czy postanowienia porozumienia do umowy o pracę z dnia 31 marca 2016 roku były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k. c.). Powyższe sprowadza się do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona wnioskodawczyni za jej pracę była godziwa,
to znaczy czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości
i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 roku ( II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) stwierdził, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń
z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k. c.). Natomiast
w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku ( II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) Sąd Najwyższy wskazał, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k. c. w zw. z art. 300 k. p.).

Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k. c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna
z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, że ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą,
nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdza, że ustalona wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej D. Z. nie może zostać uznana za wygórowaną, bowiem było to wynagrodzenie obowiązujące aktualnie na rynku oraz adekwatne do zakresu powierzonych obowiązków i odpowiedzialności.

W świetle tych ustaleń, okoliczność powstania niezdolności do pracy z powodu ciąży niedługo po podpisaniu porozumienia do umowy o pracę, nie miała znaczenia. Pamiętać należy bowiem, że samo przekonanie, że kobieta w ciąży zawarła umowę o pracę w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej w związku chorobą i macierzyństwem, w żadnym razie nie uzasadnia wyłączenia z ubezpieczeń społecznych . Ustaleniu zawsze powinno podlegać zatem, czy strony miały rzeczywisty zamiar wywołania skutków prawnych wynikających
z oświadczenia woli, przy czym brak tego zamiaru dotyczy samej treści czynności prawnej (np. brak zamiaru świadczenia oznaczonej w umowie pracy) ( tak też Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 10 maja 2016 roku, sygn. akt III AUa 1467/15, publ. LEX nr 2062051).

Podkreślić trzeba w tym miejscu, że to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego,
w myśl art. 6 k. c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 roku ( I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78), w którym stwierdził, że na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy
o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił,
że zawarte porozumienie do umowy o pracę z 31 marca 2016 roku oraz ustalone w nim wynagrodzenie było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Postanowienia z umowy o pracę ustalające wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej były zatem ważne. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie jednoznacznie potwierdził, iż od 1 kwietnia 2016 roku wnioskodawczyni nie tylko zwiększono wynagrodzenie, ale także całkowicie zmieniono zakres obowiązków i stanowisko pracy.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie (...) § 2 k. p. c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne D. Z., z tytułu zatrudnienia w Salonie (...) B. B., od 1 kwietnia 2016 roku wynosi 3.500,00 zł.

W przedmiocie kosztów, na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k. p. c., Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, I Oddziału w Ł., na rzecz D. Z. kwotę 1800,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (t. j. Dz. U. z 2015 r., poz. 1800), sprawa bowiem zawisła przed sądem przed zmianą przepisów w tym zakresie.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem i aktami rentowymi doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego.

K. J.