Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 lipca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych, (...) Oddział w Ł., odmówił B. K. prawa do świadczenia wyrównawczego, ponieważ wnioskodawczyni nie sprawuje opieki nad dzieckiem, z tytułu opieki nad którym nabyła prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 roku w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki. (decyzja z dnia 7 lipca 2023 roku k. 11-12 załączonych akt ZUS E2/02129280)

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła B. K. domagając się przyznania świadczenia wyrównawczego, podnosząc, iż córka ze względu na stan zdrowia wymaga stałej lub długotrwałej opieki w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. (odwołanie k. 3-4)

Organ rentowy, w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie przytaczając argumentację jak w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 5)

Wyrokiem z 4.12.2023 r. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do świadczenia wyrównawczego od 29.06.2023 r. (wyrok k. 47)

Na skutek apelacji organu rentowego Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z 20.12.2024 r., III AUa 25/24, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi (...) instancji. (wyrok k. 88)

W piśmie procesowym z 4.03.2025 r. wnioskodawczyni oświadczyła, że cofa odwołanie w n/n sprawie i wniosła o umorzenie postępowania, powołując się na swój zły stan zdrowia. (pismo wnioskodawczyni k. 141)

W piśmie procesowym z 17.03.2025 r. pełnomocnik organu rentowego wyraził zgodę na cofnięcie odwołania oraz wniósł o zasądzenie od ubezpieczonej kosztów zastępstwa procesowego w n/n sprawie. (pismo ZUS k. 145, pełnomocnictwo k. 146)

W piśmie procesowym z 24.03.2025 r. wnioskodawczyni wniosła o nieobciążanie jej kosztami zastępstwa procesowego ZUS, powołując się na swoją trudną sytuację rodzinną, własne problemy zdrowotne, a także ciężką sytuację materialną, wyjaśniając, że jej źródłem utrzymania jest najniższa emerytura w wysokości 1780,96 zł. (pismo wnioskodawczyni k. 148)

W n/n postępowaniu odwoławczym ZUS nie był zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika po wniesieniu odwołania przez ubezpieczoną postępowaniu w pierwszej instancji i w postępowaniu apelacyjnym, gdyż ustanowiona wówczas była pełnomocnikiem Zakładu referent prawny P. K., która występowała w tym charakterze, jako umocowany do tego pracownik organu rentowego. /niesporne/

Po raz pierwszy P. K. wstąpiła do procesu w n/n sprawie jako zawodowy pełnomocnik organu rentowego – radca prawny, dopiero gdy złożyła ww. pismo procesowe z 17.03.2025 r., w którym w imieniu pozwanego wyraziła zgodę na cofnięcie odwołania przez ubezpieczoną w n/n sprawie, jednocześnie wnosząc o obciążenie wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego i załączając stosowne pełnomocnictwo z 2.01.2025 r. /niesporne, a nadto pełnomocnictwo k. 146/.

Do tego czasu obie strony działały w n/n sprawie bez profesjonalnych pełnomocników. /niesporne/

Ubezpieczona ma 64 lat. Jest osobą schorowaną. Otrzymuje najniższą emeryturę. Nadto wnioskodawczyni ma trudną sytuacji osobistą i rodzinną ze względu na chorobę córki oraz chorobę męża córki, a jej zięcia. /niesporne, a nadto zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 9.10.2023 r.: 00:06:16, dokumentacja załączona przez wnioskodawczynię k. 108-137, pisma wnioskodawczyni - k. 106-107, 141, 148/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 203 § 1 i 2 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. Pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Na żądanie pozwanego powód zwraca mu koszty, jeżeli sąd już przedtem nie orzekł prawomocnie o obowiązku ich uiszczenia przez pozwanego, zaś § 4 stanowi, że Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa.

Jak stanowi art. 355 k.p.c. Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.

Przytoczone przepisy mają zastosowanie również do postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych na podstawie art. 13 § 2 k.p.c.

W myśl art. 469 k.p.c. Sąd uzna zawarcie ugody, cofnięcie pozwu, sprzeciwu lub środka odwoławczego oraz zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego.

W ocenie Sądu cofnięcie odwołania w niniejszej sprawie przez wnioskodawczynię należało uznać za prawnie skuteczne. Sąd uznał, iż cofnięcie odwołania w niniejszej sprawie nie jest sprzeczne z prawem, z zasadami współżycia społecznego, nie zamierza do obejścia prawa , ani nie narusza słusznego interesu ubezpieczonej, a zatem jest dopuszczalne.

Pozwany wyraził zgodę na cofnięcie odwołania przez wnioskodawczynię.

Z tych też względów zgodnie z treścią art. 355 k.p.c. postępowanie w sprawie podlegało umorzeniu, o czym orzeczono w punkcie 1 sentencji postanowienia.

Jednocześnie Sąd uznał, że w sprawie zachodzą szczególne okoliczności przemawiające za nieobciążaniem wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego pozwanego o jakich mowa w art. 102 k.p.c.

Wskazać należy, że w postępowaniu procesowym sąd orzeka o zwrocie kosztów w każdym orzeczeniu kończącym sprawę według jednej z następujących zasad: odpowiedzialności za wynik procesu, stosunkowego rozdzielenia kosztów, wzajemnego zniesienia kosztów, słuszności i zawinienia.

W wypadku umorzenia postępowania ustalenie strony wygrywającej i przegrywającej uzależnione jest od przyczyny, która spowodowała potrzebę wydania tego rodzaju postanowienia. Według stanowiska doktryny, umorzenie postępowania stawia stronę powodową w roli strony przegrywającej spór, jeśli cofnęła pozew, zrzekając się niezaspokojonego roszczenia, albo jeśli cofnięcie pozwu nastąpiło wskutek niewywołanej przez strony zmiany stanu faktycznego, która doprowadziła do bezprzedmiotowości roszczenia. Tożsame zasady należy stosować na gruncie postępowania z zakresu ubezpieczeń społecznych, rozpatrując przyczyny cofnięcia odwołania przez wnioskodawcę.

Zdaniem Sądu Okręgowego w badanej sprawie żądanie pozwanego by zasądzić na jego rzecz od wnioskodawczyni zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy podkreślić, że przepis art. 102 k.p.c. daje sądom swobodę przy rozstrzyganiu o zwrocie kosztów procesu w tym kosztach sądowych, gdy stosowania zasady wyrażonej w art. 98 k.p.c. (odpowiedzialności za wynik procesu) nie można by pogodzić z zasadą słuszności. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż zastosowanie art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie SN z 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73, LEX nr 7379 ).

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że zastosowanie art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i od oceny tego sądu zależy rozstrzygniecie, czy w rozpoznawanej sprawie występuje szczególnie uzasadniony wypadek, w rozumieniu tego przepisu. Pojęcie „wypadków szczególnie uzasadnionych” wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, zastosowanie reguł ogólnych k.p.c. dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione. Dodać należy, że rozstrzygnięcie na podstawie art. 102 k.p.c. ma charakter dyskrecjonalny, a kontrola instancyjna w tym zakresie jest ograniczona do sytuacji, gdy zastosowanie wzmiankowanego przepisu nie zostało w ogóle uzasadnione, bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (zob. wyrok SA w Gdańsku z 29 maja 2019 r., V ACa 460/18, LEX nr 2704172 ).

Sąd zważył, że w n/n postępowaniu odwoławczym ZUS nie był zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika po wniesieniu odwołania przez ubezpieczoną w postępowaniu w pierwszej instancji, a następnie w postępowaniu apelacyjnym, gdyż ustanowiona wówczas była pełnomocnikiem Zakładu referent prawny P. K., która występowała w tym charakterze, jako umocowany do tego pracownik organu rentowego.

Po raz pierwszy P. K. wstąpiła do procesu w n/n sprawie jako zawodowy pełnomocnik organu rentowego – radca prawny, dopiero gdy złożyła pismo procesowe z 17.03.2025 r., w którym w imieniu pozwanego wyraziła zgodę na cofnięcie odwołania przez ubezpieczoną w n/n sprawie, jednocześnie wnosząc o obciążenie wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego i załączając stosowne pełnomocnictwo z 2.01.2025 r. /k. 146/. Do tego jednak czasu obie strony działały bez profesjonalnych pełnomocników. Ponadto należy wskazać, że po uchyleniu wyroku Sądu (...) pierwszej instancji przez Sąd Apelacyjny pozwany organ rentowy nie podejmował żadnych czynności w n/n sprawie, aż do czasu złożenia ww. pisma z 17.03.2025 r. przez pełnomocnika o wyrażeniu zgody na cofnięcie odwołania. Jest to zatem pierwsza a zarazem ostatnia czynność procesowa w charakterze profesjonalnego pełnomocnika ze strony P. K..

Nadto Sąd zważył, że wnioskodawczyni ma lat 64, jest ona osobą schorowaną, jej źródłem utrzymania jest najniższa emerytura, a nadto wnioskodawczyni ma trudną sytuacji osobistą i rodzinną ze względu na chorobę córki oraz chorobę męża córki, a jej zięcia.

W tym stanie sprawy zdaniem Sądu zachodzą szczególne okoliczności z art. 102 k.p.c., przemawiające za nieobciążaniem wnioskodawczyni kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej, gdyż orzeczenie takie, jawiłoby się w powszechnym odczuciu społecznym, jako sprzeczne z elementarnym poczuciem sprawiedliwości.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł, jak w punkcie 2 sentencji postanowienia, na podstawie art. 102 k.p.c.

/Jacek Chrostek/