Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją numer (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wydanej w stosunku do Ł. G., że z tytułu prowadzonych działalności w ramach:

1.  spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł.,

2.  indywidualnej działalności gospodarczej F. (...) Ł. G.

Miesięczne podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne wynoszą:

a)  02-04/2023 – 10.455,94zł,

b)  05-12/2023 – 6.965,94zł,

c)  01-04/2024 – 7.767,85zł.

W uzasadnieniu organ wskazał, iż skarżący pomimo zgłoszenia do ubezpieczeń społecznego i zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę nie złożył deklaracji i nie opłacił składki zdrowotnej z tytułu prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej oraz bycia wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W związku z powyższym zachodziła konieczność ustalenia podstawy wymiaru składek, które wnioskodawca będzie zobowiązany uiścić.

(decyzja w aktach ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Ł. G. zarzucając jej naruszenie przepisu art. 144 ust. 1 prawa upadłościowego poprzez niezastosowanie i prowadzenie postępowania bez udziału syndyka masy upadłości a także wydanie decyzji wobec upadłego wnioskodawcy, mimo, iż przed wszczęciem postępowania administracyjnego została ogłoszona upadłość wobec wnioskodawcy. W konsekwencji skarżący wniósł o:

1.  uchylenie zaskarżonej decyzji,

2.  zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odwołanie k: 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania. W uzasadnieniu organ wskazał, iż postępowanie dotyczące ustalenia wysokości podstaw wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie jest postępowaniem dotyczącym masy upadłości w rozumieniu art. 144 ust. 1 prawa upadłościowego, zaś postępowanie nie musiało toczyć się z udziałem syndyka masy upadłości.

(odpowiedź na odwołanie k: 10-10 odwrót)

Postanowieniem z dnia 05 maja 2025 roku Sąd zawiadomił o toczącym się postępowaniu syndyka masy upadłości skarżącego.

(postanowienie k: 16)

Pismem z dnia 16 czerwca 2025 roku syndyk przystąpił do sprawy i wniósł o zawieszenie postępowania z uwagi na fakt ogłoszenia upadłości wnioskodawcy.

(pismo k: 25-25 odwrót)

Postanowieniem z dnia 08 lipca 2025 roku Sąd oddalił wniosek o zawieszenie postępowania.

(postanowienie k: 29)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2024 roku Sąd Rejonowy w Opolu V Wydział Gospodarczy Sekcja ds. Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych ogłosił upadłość dłużnika Ł. G. jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

(bezsporne)

Pismem z dnia 14 października 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. zawiadomił pełnomocnika wnioskodawcy o wszczęciu postepowania administracyjnego w sprawie ustalenia prawidłowych podstaw wymiaru składek za okres od lutego 2023 roku do kwietnia 2024 roku z tytułu prowadzonych przez niego działalności (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. oraz F. (...) Ł. G..

(zawiadomienie z 14.10.2024r w aktach rentowych)

Pismem z dnia 22 października 2024 roku pełnomocnik wnioskodawcy poinformował organ rentowy o ogłoszeniu upadłości Ł. G. wskazując, iż postepowanie administracyjne prowadzone w sprawie powinno być prowadzone wyłącznie przeciwko syndykowi.

(pismo z 22.10.2024r w aktach rentowych)

W dniu 26 listopada 2024 roku organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

(bezsporne, decyzja nr (...) w aktach rentowych)

Pismem z dnia 18 grudnia 2024 roku syndyk masy upadłości Ł. G. poinformował, iż właściwym trybem dochodzenia należności od upadłego jest zgłoszenie wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.

(pismo z 18.12.2024r w aktach rentowych)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów z akt rentowych, których autentyczność i wiarygodność nie była przedmiotem sporu. Spór w sprawie miał bowiem wyłącznie charakter prawny przy całkowicie niespornych okolicznościach faktycznych ujawnionych w toku postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie skutkowało uchyleniem zaskarżonej decyzji, jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa przez organ rentowy.

Zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., jeżeli decyzja nakładająca na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalająca wymiar tego zobowiązania lub obniżająca świadczenie, została wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, sąd uchyla tę decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Dzięki takiemu unormowaniu sąd może badać wady wynikające z naruszenia nie tylko prawa materialnego, lecz także procesowego. Jak wynika z uzasadnienia projektu zmian k.p.c. z 2019 r., niezależnie od tego, czy wady te dotyczą formy, czy treści decyzji, ich wspólną cechą jest to, że naruszają przepisy o postępowaniu przed organem rentowym w takim stopniu, że ich konwalidacja jest niemożliwa.

W niniejszej sprawie rażące naruszenie przepisów o postępowaniu polegało na tym, że organ rentowy pomimo wiedzy o ogłoszeniu upadłości wobec zobowiązanego Ł. G. przeprowadził postępowanie z jego udziałem wydając zaskarżoną decyzję, naruszając normę art. 144§1 ustawy Prawo upadłościowe.

Jednocześnie należy zaznaczyć, iż wraz z nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, która weszła w życie 7 listopada 2019 r., na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. pojawiła się możliwość uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu, jeżeli taka decyzja nakładająca na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalająca wymiar tego zobowiązania lub obniżająca świadczenie, została wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż postepowanie prowadzone przed organem rentowym dotyczyło ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne, zaś skarżący posiada przymiot ubezpieczonego w rozumieniu art. 476§5 p. 2 lit. „b” kpc. W ocenie Sądu zostały zatem spełnione przesłanki podmiotowo – przedmiotowe do zastosowania normy umożliwiającej zastosowanie art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ kpc.

Ocenie podlegała zatem kwestia, czy w postępowaniu przed organem rentowym doszło do rażącego naruszenia prawa przy wydaniu zaskarżonej decyzji, gdyż tylko w takiej sytuacji możliwe jest skorzystanie z uprawnienia do uchylenia decyzji wynikającego ze wskazanego przepisu.

W ocenie Sądu Okręgowego na powyższe pytanie należy odpowiedzieć twierdząco. Nie wymaga szerszego komentarza teza, iż postępowanie prowadzone przez organ rentowy ma charakter postępowania administracyjnego. Wskazują na to przepisy art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. poz. 350 z 2025), jak i art. 180§1 kpc.

Nie ulega wątpliwości, iż postępowanie administracyjne zakończone zaskarżoną decyzją zostało wszczęte w dniu 14 października 2024 roku a więc już po ogłoszeniu upadłości ubezpieczonego, co nastąpiło postanowieniem z dnia 13 czerwca 2024 roku. Bezspornym jest również okoliczność, iż organ rentowy miał wiedzę o ogłoszonej upadłości zobowiązanego jeszcze przed wydaniem decyzji z dnia 26 listopada 2024 roku, przy czym jak wynika ze stanowiska wyrażonego w odpowiedzi na odwołanie uznał, iż brak podstaw do prowadzenia postepowania z udziałem syndyka masy upadłości ubezpieczonego.

Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić. zgodnie z art. 144§1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (tekst jednolity Dz. U. poz. 614 z 2025) po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowo - administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu.

Wyjątkiem od powyższej normy są postępowania w sprawach o należne od upadłego alimenty oraz renty z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia albo utratę żywiciela oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę (art. 144§3 prawa upadłościowego).

W ocenie Sądu I instancji postępowanie administracyjne mające na celu ustalenie wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne w realiach niniejszej sprawy miała charakter sprawy dotyczącej masy upadłości ubezpieczonego. Jak wynika bowiem z treści zaskarżonej decyzji ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne miało związek z brakiem złożenia stosownych deklaracji przez zobowiązanego, co w konsekwencji rodzi obowiązek ich uiszczenia po uprawomocnieniu się decyzji (vide uzasadnienie decyzji w aktach rentowych). Tym samym wydania decyzja nie tylko ustala na podłożu teoretycznym prawidłowy wymiar składek, ale rodzi również obowiązek ich uiszczenia w związku z brakiem złożenia za okresy w niej wymienione jakichkolwiek deklaracji przez skarżącego. Organ rentowy przyjął bowiem, iż sam fakt zgłoszenia wnioskodawcy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznego i zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę, nie wyłącza obowiązku uiszczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej indywidualnej działalności gospodarczej oraz bycia jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie przesądzając oczywiście merytorycznej zasadności zaskarżonej decyzji, w ocenie Sądu I instancji, nakłada ona w sposób oczywisty zobowiązanie na ubezpieczonego, które będzie co do zasady musiał pokryć ze swojego majątku a zatem dotyczy jego masy upadłości.

Zgodnie bowiem z art. 61 prawa upadłościowego z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W myśl natomiast art. 62 prawa upadłościowego w skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkami określonymi w art. 63-67a.

Pojęcie majątku upadłego, który staje się masą upadłości, definiuje norma art. 44 kc wskazując, iż mieniem jest własność i inne prawa majątkowe. Do masy upadłości co do zasady będą wprawdzie wchodziły aktywa pozwalające na zaspokojenie wierzycieli upadłego, jednakże wpływ na jej kształt mają w sposób oczywisty jego zobowiązania, które mogą wynikać z prowadzonych przeciwko niemu postępowań sądowych, w tym administracyjnych. Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie pogląd Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażony w wyroku z dnia 24 stycznia 20217 roku w sprawie VI ACa 1676/15, iż „Postępowaniem "dotyczącym masy upadłości" jest każde postępowania cywilne, które może wywrzeć wpływ na stan masy upadłości. Nie można przyjąć, że np. postępowanie w przedmiocie powództwa skierowanego przeciwko upadłemu, które zostało oddalone nie dotyczyło masy upadłości w rozumieniu art. 144 ust. 1 p.u.n., skoro ostatecznie nie wywarło wpływu na skład masy upadłości. Nie ma znaczenia końcowy wynik postępowania. Istotne jest jedynie to, że wyrok zapadły w takim postępowaniu mógłby wywrzeć wpływ na masę upadłości”.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności Sąd I instancji uznał, iż postępowanie zakończone zaskarżoną decyzją mogło być prowadzone wyłącznie przeciwko syndykowi masy upadłości ubezpieczonego, nie zaś przeciwko upadłemu. Mając zatem świadomość ogłoszenia upadłości Ł. G. prowadząc nadal postępowanie przeciwko niemu i wydając zaskarżoną decyzję z całkowitym pominięciem syndyka, organ rentowy dopuścił się rażącego naruszenia przepisu art. 144§1 prawa upadłościowego, co nie pozwala w żaden sposób na merytoryczne rozpoznanie odwołania, lecz uzasadnia konieczność uchylenia zaskarżonej decyzji celem uwzględnienia w postępowaniu dotyczącym masy upadłości, ogłoszenia upadłości zobowiązanego postanowieniem z dnia 13 czerwca 2024 roku.

Poza oceną Sądu na obecną chwilę pozostają kwestie wydania ponownie decyzji jak również ewentualnego zgłoszenia wierzytelności do masy upadłości w trybie art. 236 prawa upadłościowego, gdyż te czynności leżą wyłącznie w autonomicznej gestii organu rentowego. Ponieważ jednak z dniem ogłoszenia upadłości postępowanie winno być prowadzone przeciwko syndykowi to wadliwość postępowania organu rentowego w wydanej decyzji nie podlega w żaden sposób konwalidacji w toku niniejszego postępowania.

Z uwagi również na powyżej przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy oddalił wniosek syndyka o zawieszenie postępowania na podstawie art. 174§1 p. 4 kpc. Zgodnie z tym unormowaniem Sąd zawiesza postępowanie z urzędu, jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, masy układowej lub masy sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym. Rzecz jednak w tym, iż niniejsze postępowanie stanowi kontynuację postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem decyzji z rażącym naruszeniem prawa przeciwko niewłaściwemu podmiotowi z całkowitym pominięciem syndyka masy upadłości. W ocenie Sądu ubezpieczony w takiej sytuacji zachował zatem legitymację do zaskarżenia decyzji organu rentowego, zaś zawieszenie postępowania zgodnie ze stanowiskiem syndyka miałoby prowadzić do kolejnych czynności organu w postaci zgłoszenia wierzytelności wynikających z zaskarżonej decyzji. Kluczowym jednak w realiach niniejszej sprawy jest ocena, iż sporna decyzja w kształcie podmiotowym określonym przez organ rentowy została wydana z rażącym naruszeniem art. 144§1 prawa upadłościowego i winna zostać wyeliminowana z obrotu prawnego. Skoro organ rentowy uznał, ze ubezpieczony zachowuje legitymację procesową w niniejszym postępowaniu i może być samodzielnym adresatem decyzji, to nie ma podstaw do odbierania mu prawa do jej zaskarżenia i prowadzenia postępowania wyłącznie z udziałem syndyka, który został całkowicie pominięty w postępowaniu administracyjnym. W związku z powyższym Sąd uznał, iż oczywiście syndyk masy upadłości ubezpieczonego jest oczywiście zainteresowanym w postępowaniu i zawiadomił go o jego prowadzeniu umożliwiając wstąpienie do sprawy, nie znajdując jednak w takiej konfiguracji faktycznej podstaw do zawieszenia postępowania, co uzasadniało oddalenie wniosku syndyka w tym przedmiocie.

W konsekwencji Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. uchylił zaskarżoną decyzję i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł. celem uwzględnienia w toku postępowania faktu ogłoszenia upadłości skarżącego.

Uwzględniając wniosek pełnomocnika skarżącego w przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w pkt 2 sentencji wyroku. Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwotę 360 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 9 ust. 2 w zw. z § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265). O ustawowych odsetkach orzeczono zaś zgodnie z art. 98 § 1 [1] k.p.c.

SSO Paweł Wojas