Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 grudnia 2015 roku, doręczoną w dniu 4 stycznia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał A. K. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu renty rodzinnej za okres od 1 września 2015 roku do 31 października 2015 roku w kwocie 1760,90 złotych oraz odsetek za okres od 11 września 2015 roku do 21 grudnia 2015 roku w kwocie 33,19 złotych. / decyzja k. 204 akt ZUS, zwrotne potwierdzenie odbioru decyzji k. 205 akt ZUS/

W dniu 27 stycznia 2016 roku A. K. złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę. Wskazała, że dopiero w dniu 11 października 2015 roku ukończyła 25 rok życia i nadal jest uczennicą Policealnej Szkoły Ż. w Ł.. /odwołanie – k.2/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 25 lutego 2016 roku organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w okresie od 1 września 2015 roku do 31 października 2015 roku wnioskodawczyni nie kontynuowała nauki. /odpowiedź na odwołanie k.9/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. urodzona (...) rentę rodzinną po zmarłym ojcu ma przyznaną od 28 maja 1991 roku. /okoliczność bezsporna, decyzja k.17 akt ZUS /.

Decyzją z dnia 14 listopada 2006 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni rentę rodzinną na dalszy okres do dnia 31 sierpnia 2010 roku pod warunkiem nauki. Renta została przyznana w oparciu o zaświadczenie z dnia 24 października 2006 roku stwierdzające, że wnioskodawczyni jest uczniem I kasy Zespołu Szkół Zawodowych w O.. Programowe ukończenie nauki nastąpi w kwietniu 2010 roku / decyzja k.95, zaświadczenie k.94 akt ZUS/.

Decyzją z dnia 15 października 2010 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Ł. wznowił wnioskodawczyni wypłatę renty rodzinnej do 31 sierpnia 2013 roku pod warunkiem nauki w oparciu o zaświadczenie z dnia 4 października 2010 roku stwierdzające, że wnioskodawczyni jest słuchaczem I semestru na kierunku pedagogiki specjalnej Kolegium Nauczycielskiego w Z., przewidywany termin ukończenia 30 czerwiec 2013 roku. /decyzja k.145, zaświadczenie k.139 akt ZUS/.

Decyzją z dnia 10 września 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. podjął wypłatę renty rodzinnej do 30 września 2013 roku pod warunkiem nauki w oparciu o zaświadczenie z dnia 27 sierpnia 2013 roku stwierdzające, że wnioskodawczyni jest słuchaczem I semestru Policealnej Szkoły Centrum (...) ‘’Ż.’’ w Ł., nauka trwa 2 lata ( 4 semestry ), przewidywany termin ukończenia nauki czerwiec 2015 roku. /decyzja k. 163, zaświadczenie k. 161 akt ZUS/.

Decyzją z dnia 3 października 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni rentę rodzinną na dalszy okres do dnia 31 sierpnia 2015 roku pod warunkiem nauki w oparciu o zaświadczenie z dnia 28 września 2013 roku stwierdzające, że wnioskodawczyni jest słuchaczem I semestru Policealnej Szkoły Centrum (...) w Ł., nauka trwa 2 lata ( 4 semestry ), przewidywany termin ukończenia nauki czerwiec 2015 roku oraz w oparciu o dyplom ukończenia kolegium nauczycielskiego. /decyzja k. 172, zaświadczenie k. 167, dyplom k. 169 akt ZUS/.

Decyzją z dnia 19 sierpnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni rentę rodzinną na dalszy okres do dnia 31 października 2015 roku pod warunkiem nauki w oparciu o zaświadczenie z dnia 23 lipca 2015 roku stwierdzające, że wnioskodawczyni kontynuuje naukę jest słuchaczem I semestru Policealnej Szkoły (...) w Ł. na kierunku technik bezpieczeństwa i higieny pracy, nauka trwa 1,5 roku ( 3 semestry ), przewidywany termin ukończenia nauki czerwiec 2016 roku. /decyzja k. 193, zaświadczenie k. 190 akt ZUS /

Każdorazowa decyzja organu rentowego dotycząca prawa do renty rodzinnej zawierała pouczenie o konieczności powiadamiania ZUS o podanych w pouczeniu sytuacjach powodujących: ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty w całości lub w części, w szczególności o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły / decyzje k.17 , 95, 145, 163, 172, 193 akt ZUS/.

W okresie od 1 września 2015 roku do 31 października 2015 roku wnioskodawczyni nie brała udziału w zajęciach lekcyjnych. Nie usprawiedliwiała w żaden sposób swojej nieobecności. /pismo Policealnej Szkoły Centrum (...) ‘’Ż.’’ w Ł. k. 201 akt ZUS, oświadczenie wnioskodawczyni e - protokół rozprawy z dnia 04 listopada 2016 roku 00:00:37 – 00:02:47 płyta CD k.21/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w załączonych do akt sprawy aktach rentowych oraz oświadczenie wnioskodawczyni, z których to wynika, że w spornym okresie nie uczestniczyła w zajęciach lekcyjnych. Zebrany materiał dowodowy nie nasuwa wątpliwości i pozwala tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył , co następuje:

Odwołanie jest zasadne jedynie w zakresie żądania przez organ rentowy zwrotu odsetek.

Zgodnie bowiem z brzmieniem art.68 ust. 1 do ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu (...) z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz. U. 2015 r., poz. 748) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1) do ukończenia 16 lat;

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Zgodnie zaś z treścią art.138 ust.1 cytowanej ustawy osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust.1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust.5.

Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art.104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji. Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Zgodnie z art. 84 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Ustalenia Sądu dokonane w przedmiotowej sprawie wykazały, że w okresie od 1 września 2015 roku do 31 października 2015 roku wnioskodawczyni nie brała udziału w zajęciach lekcyjnych i w żaden sposób tego nie usprawiedliwiała w szkole.

Na tle tak dokonanych ustaleń faktycznych rozważenia i rozstrzygnięcia wymagały dwie kwestie prawne.

Pierwsza dotyczyła wykładni użytego w przepisie art.68 ust.1 pkt 2 zwrotu, iż renta rodzinna przysługuje "do ukończenia nauki w szkole", druga zaś - oceny czy świadczenie pobrane przez ubezpieczonego było nienależne w związku z tym podlega zwrotowi w świetle kryteriów ustalania prawidłowości pouczenia ubezpieczonego o obowiązku poinformowania organu rentowego o okolicznościach powodujących ustanie prawa do renty rodzinnej lub wstrzymanie jej wypłaty.

Ukończenie nauki w szkole jest efektem, co do zasady, pobierania nauki, co wiąże się na ogół z uczęszczaniem do szkoły, a zatem z byciem uczniem.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowano, że o statusie ucznia decydują względy formalne. Status taki powstaje przez wpisanie na listę uczniów szkoły, a ustaje przez skreślenie z niej. Uczniem jest więc ten, kto figuruje jako uczeń w ewidencji szkoły /por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 listopada 2004 r. sygn. I UK 3/04, opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2005, Nr 8, poz. 116, str. 365/.

Do chwili skreślenia z listy uczniów nie dochodzi zatem do utraty tego statusu, jednak objęty wpisem może doznawać przeszkód w codziennym, regularnym wykonywaniu nałożonego na niego, jako ucznia, obowiązku brania udziału w lekcjach. Toteż istota zagadnienia w niniejszym sporze dotyczyła tego, co należy przyjąć jako kryterium decydujące, wobec którego spełnia się warunek "uczęszczania do szkoły”, czy wystarczy zachowanie statusu ucznia, czy wymagany jest ponadto udział w zajęciach szkolnych, a jeżeli nie, to czy nieobecność ma być usprawiedliwiona.

W ocenie Sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę, zebrany w sprawie materiał dowodowy bez wątpienia wskazuje, iż w spornym okresie od 1 września 2015 roku do 31 października 2015 roku wnioskodawczyni nie kontynuowała nauki w szkole, a tym samym nie była uprawniona do pobierania renty rodzinnej od tego czasu.

Sam fakt posiadania statusu ucznia danej szkoły nie przesądza o prawie do renty rodzinnej. Warunkiem przyznania świadczenia, oprócz cenzusu wiekowego dziecka uprawnionego jest bowiem fakt udziału uprawnionego w zajęciach szkolnych, składanie egzaminów semestralnych uprawniających do promocji na semestr programowo wyższy, na zasadach regulowanych statutem lub regulaminem danej szkoły.

Wnioskodawczyni, co jest bezsporne, nie uczestniczyła w spornym okresie w zajęciach.

Biorąc pod uwagę powyższe, zgodnie z powołanymi powyżej regulacjami prawnymi (art. 68 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) wnioskodawczyni nie przysługiwało prawo do renty rodzinnej.

Ustalenia Sądu wykazały także, że w okresie od 1 września 2015 roku do 31 października 2015 roku wnioskodawczyni pobierała to świadczenie, pomimo świadomości, że wypłata uzależniona jest od kontynuowania nauki (w każdorazowej bowiem decyzji organu rentowego ustalającej uprawnienia wnioskodawcy do renty rodzinnej znajdowało się pouczenie, iż renta przysługuje pod warunkiem nauki a obowiązkiem osoby pobierającej renty rodzinnej po ukończeniu 16 roku życia jest powiadomienie o zaprzestaniu uczęszczania do szkoły).

W sprawie niesporne pozostaje, że skarżąca, mimo tych pouczeń – prawidłowych i zrozumiałych w swej treści - nie powiadomiła organu rentowego o zaprzestaniu kontynuowania nauki, o fakcie nieotrzymania promocji na wyższy semestr i skreśleniu z listy słuchaczy.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawczyni w zakresie kwestionowania przez nią zwrotu kwot głównych nienależnie pobranej renty rodzinnej.

W ocenie Sądu brak jest natomiast podstaw do żądania przez organ rentowy odsetek naliczanych od daty wypłaty świadczenia uznanego za nienależenie pobrane.

Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę stoi na stanowisku, że w celu stwierdzenia obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego - na podstawie art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS - nienależnie pobranego świadczenia, konieczne jest wydanie decyzji administracyjnej. Nie może być zatem mowy o opóźnieniu w spełnieniu tego obowiązku przed wydaniem tej decyzji, bowiem "żądanie zwrotu" nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą też chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Konsekwencją powyższego jest zatem uznanie, że nie ma podstaw do żądania przez organ rentowy zwrotu odsetek naliczanych od dnia wypłaty świadczenia uznanego za nienależnie pobrane.” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt. III AUa 436/13, opubl. LEX nr 1409160)

W tym stanie rzeczy brak podstaw do zasądzenia odsetek za okres wcześniejszy niż od daty doręczenia zaskarżonej decyzji z dnia 15 października 2015 roku, gdyż dopiero od tej chwili wnioskodawczyni pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego. Z datą doręczenia decyzji świadczenie stało się wymagalne.

Z uwagi na powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w zakresie żądania zwrotu odsetek.

D. D-Z.