Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 31 stycznia 2023 oku. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił dla M. M. na dzień 1.01.1999 r. wartość kapitału początkowego. Podstawę wymiaru kapitału początkowego przyjęto w kwocie 14.839,- zł. Do obliczenia kapitału początkowego organ rentowy przyjął łącznie: 2 lata, 6 miesięcy, 25 dni, tj. 30 miesięcy okresów składkowych. Współczynnik proporcjonalny do - osiągniętego do 31.12.1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 24,32%. Współczynnik ten służy do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do ustalenia współczynnika przyjęto łączny staż ubezpieczeniowy – wynoszący w zaokrągleniu 3 lata oraz wiek ubezpieczonego 41 lat w dniu 31.12.1998 r. po zaokrągleniu w górę do pełnych lat. Średnie dalsze trwanie życia - wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat - wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z 25.03.1999 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn - M.P. Nr 12, poz.173). Kapitał początkowy został obliczony w następujący sposób:

293,01 zł x 24,23% (współczynnik proporcjonalny) = 71,- zł,

71,- zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 14.839,- zł

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 110.326,92 zł (decyzja k.53 akt rentowych).

Wnioskodawca odwołał się od w/w decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez uwzględnienie okresu zatrudnienia od 10 lutego 1976 roku do 15 kwietnia 1992 roku w R. (...) w P. oraz wynagrodzenia uzyskiwanego w tym okresie (odwołanie k. 3-7).

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko, dodatkowo podając, że sporny okres nie może zostać zaliczony bowiem wnioskodawca nie wykazał liczby dni przepracowanych w poszczególnych latach tego okresu a jest to konieczne w przypadku osób zatrudnionych w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych (odpowiedź na odwołanie k.12).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca – M. M. urodził się (...) (okoliczność bezsporna).

W dniu 8 grudnia 2022 roku odwołujący złożył wniosek o ustalenie kapitału początkowego (wniosek k. 1-3 akt ZUS).

W okresie od 10 czerwca 1976 roku do 15 kwietnia 1992 roku ubezpieczony był zatrudniony w R. (...) w P. na stanowisku kierowcy ciągnika – opryskiwacza sadów środkami chemicznymi. Stosunek pracy wygasł w związku z likwidacją spółdzielni. W okresie od 7 września 1978 roku do 22 sierpnia 1980 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową oraz czynną służbę wojskową w okresie od 22 marca do 9 lipca 1982 roku. W dniach: 16 XI 1980 roku, 19 V 1984 roku, 14 IV 1985 roku, 20 X 1985 roku, 28 II 1986 roku i 12 IV 1987 roku – przechodził jednodniowe ćwiczenia wojskowe (świadectwo pracy, dokumentacja osobowa i zaświadczenie z (...) w S. k.6, 11-15 i k. 22-48 akt rentowych, legitymacja ubezpieczeniowa k.49 akt rentowych).

Wnioskodawca był członkiem spółdzielni. Pracował 6 dni w tygodniu, praktycznie przez cały rok, po 8, 10 a nawet 12 godzin. Najmniej 8 godzin dziennie. Wykonywał opryski, orkę, ciął sad, wybierał zimą jabłka w przechowalni. Kiedy nie było pracy w polu woził żwir, ładował koparką na żwirowni (przesłuchanie wnioskodawcy M. M. e-protokół z 6 II 2024 roku 00:03:49 – 00:12:20 w zw. z e-protokołem z 7 XI 2023 roku 00:01:43-00:15:33, zeznania świadka A. Ś. e-protokół z 7 XI 2023 roku 00:22:18-00:35:38, zeznanie świadka T. F. e-protokół z 7 XI 2023 roku 00:39:10-00:47:42, zeznanie świadka S. G. e-protokół z 7 XI 2023 roku 00:47:43-00:51:14).

Pracował także w produkcji sadowniczej, roślinnej, siał, zrywał jabłka, gruszki, śliwki (zeznania świadka A. Ś. e-protokół z 7 XI 2023 roku 00:22:18-00:35:38).

Zimą wywoził ziemniaki do gorzelni, krochmalni (zeznanie świadka T. F. e-protokół z 7 XI 2023 roku 00:39:10-00:47:42).

Wynagrodzenie otrzymywał raz w miesiącu. Miał od 50 do 60 dniówek obrachunkowych w każdym miesiącu. W końcowym okresie miał 1,88 dniówki (przesłuchanie wnioskodawcy M. M. e-protokół z 6 II 2024 roku 00:03:49 – 00:12:20 w zw. z e-protokołem z 7 XI 2023 roku 00:01:43-00:15:33).

Przy zaliczeniu okresu zatrudnienia od 10 czerwca 1976 roku do 14 listopada 1991 roku hipotetyczna wysokość kapitału początkowego wynosi 34.269,73 złote, przy uwzględnieniu 15 lat i 9 miesięcy i 10 dni okresów składkowych, w tym okres służby wojskowej od 25 października 1978 roku do 22 sierpnia 1980 roku i 6 dni ćwiczeń wojskowych jako okresy składkowe (wyliczenia k.45 i k.50).

Przy ustalaniu stanu faktycznego sąd odmówił wiary zeznaniom wnioskodawcy oraz świadków w zakresie, w jakim kategorycznie twierdzili, iż wnioskodawca pracował w (...) w P. od 10 lutego 1976 roku. Po pierwsze, w przypadku świadków zupełnie nieprawdopodobne jest aby tak dokładnie pamiętali daty zatrudnienia odwołującego. Po wtóre, data taka nie wynika z żadnych dokumentów załączonych do akt sprawy. W ocenie sądu świadkowie zostali w tym zakresie pouczeni przez wnioskodawcę jakiej treści zeznania mają złożyć aby potwierdzić jego wersję. Natomiast data 10 czerwca 1976 roku została podana nie tylko w świadectwie pracy jakie otrzymał ubezpieczony ale także wynika z jego legitymacji ubezpieczeniowej. W związku z powyższym sąd przyjął również datę końcową wynikająca z tego świadectwa. Nie została ona co prawda potwierdzona wprost w żadnym innym dokumencie, ale z zapisu w legitymacji ubezpieczeniowej wynika, iż wnioskodawca był jeszcze pracownikiem 20 grudnia 1991 roku. Zatem data 15 kwietnia 1992 roku jest bardzo prawdopodobna a sam fakt pracy odwołującego w całym spornym okresie potwierdzają nie tylko świadkowie ale także inne dokumenty pracownicze.

Jednocześnie w ocenie sądu w piśmie organu rentowego, z którego wynika wyliczenie hipotetyczne kapitału początkowego błędnie podano daty 15 maja 1976 roku do 14 listopada 1991 roku bowiem z załączonego do akt ZUS szczegółowego zestawienia okresów zaliczonych przy wyliczeniu hipotetycznym uwzględniono okres od 10 czerwca 1976 roku do 15 kwietnia 1992 roku (z tego okres po 14 listopada 1991 roku był uwzględniony już poprzednio).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest w znacznej części zasadne.

Stosownie do art. 173 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2022 r. poz. 504 ze zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy na dzień wejścia w życie ustawy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust. 2).

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przepis ust. 2 art. 174 stanowi, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to jest w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Z kolei z mocy art. 15 ust. 1 analizowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 tego samego przepisu przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok,
w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Ust. 6 tego samego przepisu stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2 (ust. 4).

Podkreślić w tym miejscu należy, że tutejszy Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 1 września 2010 roku, sygn. II UK 80/10 /LEX nr 661515/, zgodnie z którym kwalifikacji okresów składkowych według zasad określonych art. 6 ustawy emerytalnej, przebytych przed 1 stycznia 1999 r. należy dokonać na podstawie przepisów obowiązujących w okresie zatrudnienia osoby ubiegającej się o przyznanie prawa do określonego świadczenia.

Na podstawie art. 6 pkt 12 ustawy, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne: okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w (...) Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku (...) oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

Stosownie zaś do treści art. 4 dekretu z dnia 4 marca 1976 roku o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin /Dz. U. z 1983 r. , Nr 27, poz. 135 ze zm./, w brzmieniu obowiązującym w spornym czasie, przy ustalaniu okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń:

1) za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, a przed dniem 1 lipca 1962 r. dzień, który stanowił podstawę do obliczenia dniówki obrachunkowej; do dni pracy zalicza się również dni urlopu wypoczynkowego oraz dni pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego,

2) za miesiąc pracy uważa się 20 dni pracy dla mężczyzny oraz 13 dni pracy dla kobiety, a jeżeli ubezpieczony użytkuje działkę przyzagrodową lub dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - 18 dni pracy dla mężczyzny oraz 11 dni pracy dla kobiety,

3) za rok pracy uważa się rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni pracy, kobieta 150 dni pracy, a jeżeli użytkuje działkę przyzagrodową lud dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - to co najmniej: mężczyzna 220 dni pracy, a kobieta 130 dni pracy.

Powyższe wynika ze specyficznego charakteru pracy w spółdzielniach rolniczych oraz faktu, iż kwestie te nie są szczegółowo uregulowane przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mając na uwadze, że w poszczególnych okresach roku kalendarzowego obciążenie spółdzielców i ich domowników pracą układało się bardzo różnorodnie, na gruncie prawa do świadczeń dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych stosowano fikcję prawną, gdzie za 1 dzień pracy przyjmowało się dniówkę obrachunkową. (...) ten stosowany był zresztą tylko do okresów pracy w spółdzielni przypadających po dniu 1 lipca 1962 r., kiedy wprowadzono nową ewidencję, odpowiadającą potrzebom emerytalnym. Wyznacznikiem pracy w spółdzielni nie był przeto dzień pracy, ale szczególny miernik nakładu pracy, którym była dniówka obrachunkowa (dniówka inwentarzowa, także złoty obrachunkowy), a czasem stawki wynagrodzenia za poszczególne roboty. Za aktualny także uznać należy pogląd Sądu Najwyższego, że w stosunku do członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu zatrudnienia wymaganego do uzyskania renty inwalidzkiej lub emerytury jest przepracowanie w tym roku wymaganej liczby dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 roku, sygn. akt II UK 255/11, LEX nr 1227191/.

Za wystarczające jednak do wyliczenia okresu pracy w spółdzielni, wymaganego do uzyskania świadczeń w myśl art. 4 dekretu, należy uznać ustalenie, iż dany spółdzielca świadczył osobiście pracę na rzecz spółdzielni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, po 8 godzin dziennie w kontrolowanym okresie, bowiem tak wyraźnie stanowi przepis dekretu mówiący o tym, co uważa się za dzień, miesiąc i rok pracy /podobnie Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 roku, sygn. akt III AUa 1756/12, LEX nr 1363265/.

Postępowanie w niniejszej sprawie sprowadziło się zatem do ustalenia , czy możliwym jest przyjęcie okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 10 czerwca 1976 r. do 14 listopada 1991 r. jako okresu składkowego w związku z jego zatrudnieniem w R. (...) w P., czyli czy wnioskodawca w tym okresie świadczył prace po 8 godzin dziennie.

W ocenie Sądu przedstawione dowody pozwoliły ponad wszelką wątpliwość ustalić, że w okresie od 10 czerwca 1976 r. do 14 listopada 1991 r. wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu, spełniał powyższe warunki i był to okres składkowy.

Wyliczony przy uwzględnieniu powyższego okresu kapitał początkowy jest bardziej korzystny niż wyliczył organ rentowy w zaskarżonej decyzji. W związku tym, Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Jednocześnie wobec braku możliwości zaliczenia okresu od 10 lutego 1976 roku jako okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) w P. z uwagi na brak wiarygodnych dowodów w tym zakresie, Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie w pozostałej części, o czym orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku.