Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 grudnia 2024 r. Prezes K. (...), na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 oraz art. 3a, art. 5b ust. 1, art. 8 ust. 1, 2. 2a i art. 17 ust.1 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2024 r., poz. 90), stwierdził, że w przypadku M. D. ustało ubezpieczenie społeczne rolników w zakresie ubezpieczenia emerytalno - rentowego oraz chorobowo – wypadkowo – macierzyńskiego w okresach od 1 czerwca 2016 r. do 31 grudnia 2016 r., od 1 grudnia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r., od 1 września 2021 r. do 31 grudnia 2021 r., od 1 lutego 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. oraz od 1.09.2022 r. do 31 maja 2023 r. oraz ustał obowiązek opłacania składek za M. D. od wymienionych dni.

Jednocześnie rolniczy organ rentowy wskazał, że zgodnie z art. 41 b ust. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, nadpłacone lub nienależnie pobrane składki nie podlegają zwrotowi jeżeli od dnia ich opłacenia upłynęło 5 lat. W związku z powyższym składki za okres od dnia 1 czerwca 2016 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. nie podlegają zwrotowi.

W uzasadnieniu ww. decyzji Prezes Kasy wyjaśnił, że z otrzymanej w dniu 17 grudnia 2024 r. z ZUS (...) w P. informacji z dnia 10 grudnia 2024 r. wynika, że od dnia 1 stycznia 2015 r. do dnia 7 czerwca 2023 r. M. D. podlegał ubezpieczeniu społecznemu jako członek rady nadzorczej natomiast od dnia 1 września 2021 r. do dnia 30 czerwca 2024 r. z tytułu pracy na umowę zlecenia i uzyskany przychód w rozliczeniu miesięcznym od dnia1 czerwca 2016 r. do dnia 30 grudnia 2016 r. przekroczył połowę kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, w dniu 31 grudnia 20216 r., od dnia 1 grudnia 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r., od dnia 1 września 2021 r. do dnia 31 grudnia 2021 r., od dnia 1 lutego 2022 r. do dnia 30 czerwca 2022 r. oraz od dnia 1 września 2022 r. do dnia 31 maja 2023 r., przekroczył kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie odrębnych przepisów. W związku z powyższym Prezes K. (...)uznał, że ubezpieczenie społeczne rolników M. D. ustało z mocy ustawy we wskazanych wyżej w decyzji okresach.

(decyzja k. 101-102 akt KRUS)

M. D. odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że w zakwestionowanych przez rolniczy organ rentowy okresach: od 1 czerwca 2016 r. do 31 grudnia 2016 r., od 1 grudnia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r., od 1 września 2021 r. do 31 grudnia 2021 r., od 1 lutego 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. oraz od 1 września 2022 r. do 31 maja 2023 r. podlegał i podlega do chwili obecnej ubezpieczeniu społecznemu rolników. Jednocześnie, z ostrożności procesowej, na wypadek oddalenia jego odwołania, wniósł o nie obciążanie go kosztami procesu i kosztami sądowymi na podstawie art. 102 k.p.c. i art. 102 ustawy o kosztach sądowych, podnosząc, że sprawa nie jest jednoznaczna i wymaga wnikliwej oceny Sądu, akcentując, że dotychczas przez wiele lat podlegał rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu, czego żaden organ nie kwestionował oraz, że nigdy nie zatajał tego, że był członkiem rady nadzorczej i organy rentowe przez cały czas miały o tym wiedzę. Podniósł też, że brak reakcji organów sprawia, że w wyniku wydania zaskarżonej decyzji nie spełnia już warunków do objęcia go ubezpieczeniem społecznym rolników, zaznaczając, że był przekonany, że taki stan rzeczy był zgodny z prawem.

W uzasadnieniu odwołania skarżący zarzucił:

- po pierwsze, że w zaskarżonej decyzji pozwany nie wyjaśnił dlaczego odwołujący nie podlega w określonych okresach ubezpieczeniu rolniczemu a nie w pełnych latach, w których wykonywał funkcję członka rady nadzorczej,

- po drugie, że pozwany nie wskazał w spornej decyzji jakie wartości przyjął w czasie trwania poszczególnych umów zlecenia, na podstawie których powód miał wykonywać funkcję członka rady nadzorczej oraz całościowego wynagrodzenia jakie miałby osiągnąć z tytułu wykonywania kolejnych z nich,

- po trzecie, że pozwany nie przedstawił w przedmiotowej decyzji szczegółowych wyliczeń ilustrujących korelacje pomiędzy przyjętym przez Kasę wynagrodzeniem jakie powód miał osiągnąć z tytułu wykonywania kolejnych z tych umów za poszczególne miesiące oraz przyjętymi kwotami wynagrodzenia minimalnego,

- po czwarte, że pozwany nie wskazał sposobu ustalenia przez siebie tzw. rozliczenia miesięcznego, podnosząc, że tym samym brak jest informacji, czy organ rentowy przyjął, jako ww. kwoty sumy otrzymane przez odwołującego w poszczególnych miesiącach, czy też dokonał podziału kwoty finalnej przez pełen okres rozliczeniowy, a więc zgodnie z tezami postanowienia SN z dnia 20 sierpnia 2024 r. III USK 255/23, LEX 3747895, w którym stwierdzono, że „wyrażenie »w rozliczeniu miesięcznym« uzasadnia stwierdzenie, że chodzi o algorytm, w którym przychody dzieli się przez liczbę miesięcy danego okresu rozliczeniowego”.

Konkludując ubezpieczony wskazał, że brak wyjaśnienia powyższych kwestii wyklucza prawidłową weryfikację zaskarżonej decyzji, a tym samym uznanie jej zasadności, co oznacza, że braki te wykluczają stwierdzenie, że ubezpieczenie rolnicze powoda faktycznie ustało ze wskazanych w spornej decyzji przyczyn.

(odwołanie k. 3 -4)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany rolniczy organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując dotychczasowe stanowisko. (odpowiedź na odwołanie k. 6-7)

Na rozprawie z dnia 10 czerwca 2025 r. strony podtrzymały zajęte stanowiska, przy czym wnioskodawca oświadczył, że nie kwestionuje okresów wykonywania obowiązków członka rady nadzorczej, ani wynagrodzenia otrzymywanego w związku z tą funkcją, a także zgłoszenia w tym okresie do ubezpieczenia społeczneg o. (stanowiska stron – e-prot. z 10.06.2025 r.: 00:01:15-00:04:27)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. D. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, jako rolnik w okresach od 15 lutego 2000 r. do 1 listopada 2018 r., od 1 lipca 2019 r. do 24 lipca 2024 r. (niesporne)

W dniu 31 lipca 2024 r. Placówka (...)w Z. wystąpiła z wnioskiem o udostępnienie danych osobowych do ZUS w celu uzyskania informacji czy M. D. podlegał ubezpieczeniu społecznemu w ZUS od dnia 31 grudnia 1998 r., a także czy nie ma prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. (niesporne)

W dniu 28 sierpnia 2024 r. ZUS (...) udzielił stronie pozwanej, na jej wniosek, odpowiedzi, z której wynikało, że odwołujący od 1 stycznia 2015 r. do 7 czerwca 2023 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu w ZUS w części emerytalnej i rentowej z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej w S. M. w A. (...) oraz, że podlegał ubezpieczeniom społecznym w ZUS z tytułu umowy zlecenia w okresie od 1 września 2021 r. do 30 czerwca 2024 r. (pismo ZUS k. 91-92 akt KRUS)

Z uwagi na brakujące informacje na temat miesięcznych przychodów z tytułu pełnienia przez wnioskodawcę w powyższym okresie funkcji członka rady nadzorczej w S. M.w A. (...), pozwany zwrócił się z kolejnym wnioskiem do ZUS o udostępnienie danych osobowych na ten temat. (niesporne)

W odpowiedzi na ten wniosek ZUS -(...) w P. w dniu 10 grudnia 2024 r. poinformował Kasę o osiągniętych przez powoda przychodach z tytuły pełnienia funkcji członka rady nadzorczej w S. M. w A. w okresie od 1 stycznia 2015 r. do 7 czerwca 2024 r. Z informacji tej wynika, że ubezpieczony uzyskał w badanym okresie w związku z pełnieniem ww. funkcji następujące przychody:

- w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 31 maja 2016 r. – miesięczne przychody po 740,00 zł,

- w okresie od 1 czerwca 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. – miesięczne przychody po 1295 zł,

- w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 31 października 2020 r. – miesięczne przychody po 1820,00 zł,

- w listopadzie 2020 r. – nie miał przychodu (przychód 0,00 zł),

- w grudniu 2020 r. – miesięczny przychód 3640 zł,

- w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 marca 2021 r. – miesięczne przychody po 1960,00 zł,

- w okresie od 1 kwietnia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. – miesięczne przychody po 2800 zł,

- w styczniu 2022 r. – nie miał przychodu (przychód 0,00 zł),

- w lutym 2022 r. – miesięczny przychód 3010 zł,

- w marcu 2022 r. – miesięczny przychód 6020 zł,

- w okresie od 1 kwietnia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. – miesięczne przychody po 3010 zł,

- w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 maja 2023 r. – miesięczne przychody po 3490 zł.

Nadto ZUS poinformował pozwaną Kasę, że z tytułu umowy zlecenia powód był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych w ZUS w okresie od 1 września 2021 r. do 30 czerwca 2024 r. i podał wysokość uzyskanych przez powoda w okresie od 1 września 2021 r. do 30 czerwca 2024 r. z tego tytułu przychodów. Z ww. informacji wynika, że w badanym okresie powód z umowy zlecenia uzyskał następujące przychody:

- we wrześniu 2021 r. - 387,51 zł,

- w październiku 2021 r. – 661,27 zł,

- w okresie od listopada do grudnia 2021 r. –po 387,51 zł miesięcznie,

- w okresie od stycznia do czerwca 2022 r. –po 437,13 zł miesięcznie,

- w okresie od lipca do sierpnia 2022 r. nie miał przychodu (0,00 zł),

- w okresie od września 2022 r. do grudnia 2023 r. po 414,84 zł miesięcznie.

(pismo ZUS k. 99-100 akt KRUS)

Pozwany rolniczy organ rentowy, po uzyskaniu ww. informacji z ZUS, wydał zaskarżoną decyzję.

Powyższy stan faktyczny był w całości niesporny i wynikał z powołanych dokumentów, których autentyczności i wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł jakichkolwiek powodów by uczynić to z urzędu. Podkreślić należy, że wnioskodawca na rozprawie bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie, przyznał wprost, że zgodnie z uzyskanymi przez pozwanego informacjami z ZUS w podanych okresach faktycznie wykonywał funkcję członka rady nadzorczej, rzeczywiście uzyskiwał wynagrodzenie w podanej przez ZUS wysokości w związku z tą funkcją oraz, że był z tego tytułu zgłoszony do ubezpieczeń społecznych w ZUS.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne częściowo, skutkując w tym zakresie zmianą zaskarżonej decyzji, natomiast w pozostałej części, jako pozbawione uzasadnionych podstaw, podlega oddaleniu z następujących przyczyn.

W przedmiotowym postępowaniu Prezes K. S. stanął na stanowisku, że M. D. w okresach wskazanych w zaskarżonej decyzji z dnia 31 grudnia 2024 roku do 30 grudnia 2016 r. z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej osiągnął w konkretnych miesiącach przychód przekraczający połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, a od 31 grudnia 2016 r. w związku z pełnieniem funkcji członka rady nadzorczej, a następnie w związku z pełnieniem tej funkcji i z tytułu umowy zlecenia osiągnął w konkretnych miesiącach przychód przekraczający kwotę minimalnego wynagrodzenia. W efekcie pozwany stwierdził, że w miesiącach od czerwca do grudnia 2016 r., w grudniu 2020 r., w okresie od września do grudnia 2021 r., w okresie od lutego do czerwca 2022 r., od września 2022 r. do maja 2023 r. wnioskodawca nie spełniał warunków do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Stosownie do treści art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (według stanu prawnego obowiązującego na dzień wydania spornej decyzji – t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 90 z późn. zm.), ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

1.  rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny,

2.  domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1 - jeżeli ten rolnik lub domownik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie art. 16 ust. 1 ww. ustawy, ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy:

1)  rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny;

2)  domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1;

3)  osoba pobierająca rentę strukturalną współfinansowaną ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich;

4)  małżonek osoby, o której mowa w pkt 3, jeżeli renta strukturalna współfinansowana ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub ze środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich wypłacana jest ze zwiększeniem na tego małżonka.

Jak wynika zaś z brzmienia art. 16 ust. 2 ww. ustawy, ubezpieczeniem emerytalno-rentowym na wniosek obejmuje się:

1)  innego rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym;

2)  innego rolnika lub domownika, który podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu w pełnym zakresie, jeżeli złożono wniosek o objęcie go ubezpieczeniem emerytalno-rentowym;

3)  osobę pobierającą rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako rentę okresową;

3a) osobę pobierającą rodzicielskie świadczenie uzupełniające, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 roku o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym - do uzyskania 25-letniego okresu ubezpieczenia emerytalno-rentowego, o którym mowa w art. 19 ust. 1 pkt 2;

4)  osobę, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik lub domownik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej lub pracy w gospodarstwie rolnym w związku z nabyciem prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych albo zasiłku dla opiekuna na podstawie ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 roku o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów przez okres pobierania tego świadczenia albo zasiłku – do uzyskania 25-letniego okresu ubezpieczenia emerytalno-rentowego, o którym mowa w art. 19 ust. 1 pkt 2.

Prezes K. S. jako podstawę prawną zaskarżonej decyzji wskazała art. 3a ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 90), zgodnie z którym ubezpieczenie ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem ust. 3.

Przypomnieć należy, że w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2016 roku, art. 3a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników stanowił, iż ubezpieczenie ustaje z końcem kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu, z zastrzeżeniem ust. 3.

Zgodnie z art. 3a ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ubezpieczenie na wniosek ustaje także:

1) od dnia wskazanego w oświadczeniu ubezpieczonego, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym to oświadczenie zostało złożone Kasie, albo

2) od pierwszego dnia okresu ubezpieczenia, za który składka nie została opłacona.

Jeżeli wraz z ustaniem okoliczności uzasadniających podleganie ubezpieczeniu z mocy ustawy następują okoliczności uzasadniające objęcie ubezpieczeniem na wniosek, ubezpieczenie istniejące z mocy ustawy ustaje od dnia następującego po dniu, w którym ubezpieczonemu doręczono decyzję stwierdzającą ustanie ubezpieczenia z mocy ustawy (ust. 3 art. 3 ww. ustawy).

Jeżeli złożony został wniosek o rentę lub emeryturę, obowiązek ubezpieczenia ustaje od dnia następującego po dniu, w którym wydana została decyzja o przyznaniu świadczenia, jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym ubezpieczony nabył to prawo (ust. 4 art. 3 ww. ustawy).

W myśl art. 5a ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności.

Pozwany na uzasadnienie zaskarżonej decyzji powołał się na treść art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2015 roku do dnia 30 grudnia 2016 roku, zgodnie z którym: „rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 121, z późn. zm.), lub powołania do rady nadzorczej, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, pomimo objęcia go z tego tytułu innym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów.”

Przypomnieć w tym miejscu należy, że art. 5 b ust. 1 został wprowadzonego do ww. ustawy na mocy art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 października 2014 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 1831).

Pozwany wskazał też, że zgodnie z treścią art. 5b ust. 1 ww. ustawy w brzmieniu obowiązującej od 31 grudnia 2016 r., przepis ten stanowi: „rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, został objęty innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm. ⁵⁾), lub powołania do rady nadzorczej, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, pomimo objęcia go z tego tytułu innym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, ustalonemu na podstawie odrębnych przepisów.”

Dodać należy, że dokonując z dniem 31 grudnia 2016 roku zmiany w brzmieniu normy prawnej zawartej w art. 5b ust. 1 ww. ustawy w zakresie kwoty granicznej przychodu z tytułu realizacji umowy zlecenia lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej, ustawodawca nie przewidział przepisów przejściowych.

Poddając analizie niniejszy spór, wskazać należy, że w świetle art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2025 r., poz. 350 ze zm.) obowiązek opłacenia składek w ZUS w ramach powszechnego systemu ubezpieczeń ma pierwszeństwo przed systemem ubezpieczenia rolniczego, jednak w świetle brzmienia art. 5a i 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników ustawodawca w pewien sposób złagodził pozbawianie prawa do ubezpieczanie rolniczego rolników wykonujących aktywność skutkującą podleganie przez niech ubezpieczeniem społecznym w powszechnym systemie. Złagodzenie regulacji polegało na tym, iż wcześniej utrata ubezpieczenia rolniczego przez osobę uzyskującą przychód skutkujący objęciem ubezpieczeniem społecznym w systemie powszechnym, następowała bez względu na wysokość tego przychodu obecnie uzależniona jest od przekroczenia określonego limitu. W konsekwencji w ubezpieczeniu rolniczym mają pozostawać ci, dla których działalność rolnicza stanowi podstawowe źródło utrzymania, zaś w przypadku innych tytułów ubezpieczeń z systemu powszechnego stoją one na przeszkodzie pozostawaniu w ubezpieczeniu rolniczym tylko wtedy, gdy przekreślają powyższe założenie stanowiąc tym samym główne źródło dochodu ubezpieczonego. Dodatkowo w odniesieniu do prowadzącego równolegle pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników), czy będącego agentem, członkiem rady nadzorczej czy wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia (art. 5b tej ustawy) wprowadza się wyraźny próg dochodowości (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 26 czerwca 2020 r., III AUa 545/18, LEX nr 3458496).

Kluczowe w niniejszej sprawie było ustalenie czy uzyskany przez wnioskodawcę w spornych okresach objętych zaskarżoną decyzją z dnia 31 grudnia 2024 r. przychód osiągnął limit określony w przepisie art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a tym samym, czy doprowadził do wyłączenia wnioskodawcy z ubezpieczenia rolniczego, czy też nie.

Organ rentowy stanął na stanowisku, iż w przypadku osiągniętych przez powoda przychodów, związku z brzmieniem art. 5b ust. 1 ww. ustawy obowiązującym do 30 grudnia 2016 r. wystarczającym było w przypadku przychodów uzyskanych w okresie od czerwca 2016 r. do grudnia 2016 r. przekroczenie połowy kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w konkretnym miesiącu, a w pozostałych spornych okresach wobec zmienionej od 31 grudnia 2016 r. treści art. 5 b ust. 1 ww. ustawy, wystarczające było by w danym miesiącu przychód przekroczył kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Z powyższym stanowiskiem organu nie sposób się zgodzić.

Skoro bowiem w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (używa się tylko wyrażenia „w rozliczeniu miesięcznym”, a brak jest określenia okresu rozliczeniowego miesięcznego, to nie ma podstaw do przyjmowania, aby rozliczenie miesięczne zawężać tylko do okresu miesiąca, w którym ubezpieczony otrzymał przychód ze zlecenia lub/i przychód w związku pełnieniem funkcji członka rady nadzorczej. Wyrażenie „w rozliczeniu miesięcznym” uzasadnia stwierdzenie, że chodzi tu o algorytm, w którym przychody dzieli się przez liczbę miesięcy danego okresu rozliczeniowego. Uprawnione może być stwierdzenie, że chodzi o 12-miesięczny okres rozliczeniowy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 2024r., III USK 255/23, Legalis nr 3112421, a także postanowienie Sądu Najwyższego z 15 czerwca 2023 r., III USK 287/22, LEX nr 3569766).

Skoro rolnik może prowadzić działalność gospodarczą do wysokości określonych dochodów, które w aspekcie utrzymania ubezpieczenia społecznego rolników rozlicza się co roku, a na działalność gospodarczą – art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – składają się wszak pojedyncze umowy cywilne (zlecenia), to również dla samodzielnego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli dla zlecenia poza działalnością gospodarczą, okresem rozliczeniowym per analogiam również może być okres roczny z zastosowaniem rozliczenia miesięcznego, czyli okres roczny wynikający z art. 5a ust. 2 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. W rozliczeniu miesięcznym chodzi więc o średnią miesięczną, a nie tylko o przychód uzyskany w danym miesiącu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 października 2022 r., III USKP 151/21, LEX nr 3509771).

Zwrot „w rozliczeniu miesięcznym” użyty w art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nakazuje rozliczenie przychodu osiąganego w ujęciu rocznym, niezależnie od tego, jaka jego wysokość została osiągnięta w danym miesiącu. Taka interpretacja wyrażenia zgodna jest z zasadą równego traktowania wyrażoną w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zapis ten zabezpiecza interesy choćby tych rolników lub domowników, którym zgodnie z zawartą umową wynagrodzenie za wykonanie zlecenia wypłacane jest w innym niż miesięczny systemie, np. po upływie okresu, na który umowa została zawarta. (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 12 lipca 2019 r., III AUa 71/19, LEX nr 3321999)

Uprawniona jest zatem teza, że użyte w art. 5b ust. 1 wyrażenie „w rozliczeniu miesięcznym” dotyczy algorytmu wyliczenia średniego miesięcznego przychodu z tytułu bycia członkiem rady nadzorczej, a nie miesięcznego okresu rozliczeniowego.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Sądu Okręgowego, w sytuacji wnioskodawcy, w stosunku do którego Prezes K. S.wydał zaskarżoną decyzję z dnia 31 grudnia 2024 roku, miernik przychodu osiąganego w związku z pełnioną funkcją członka rady nadzorczej w pierwszym spornym okresie od 1 czerwca 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. zawarty w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społeczny rolników, należało odnieść do wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę w skali miesiąca - tzn. według brzmienia art. 5b ust. 1 obowiązującego od 30 grudnia 2016 roku.

W 2016 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 1850 zł miesięcznie, co oznacza, że połowa obowiązującego wówczas wynagrodzenia minimalnego to 925 zł miesięcznie. Z niekwestionowanych dokumentów zalegających w aktach KRUS wynika, że zgodnie z informacją ZUS-u o przychodach wnioskodawcy w 2016 r. od stycznia do maja 2016r. przychód wnioskodawcy w związku z pełnioną przez niego funkcją członka rady nadzorczej wynosił po 740 zł miesięcznie, a zatem za ww. 5 miesięcy jego przychód wyniósł 3700 zł (740 zł x 5 miesięcy), natomiast od czerwca do grudnia 2016 r. przychód ubezpieczonego w związku z ww. funkcją wynosił po 1295 zł miesięcznie, a zatem za ww. 7 miesięcy jego przychód wyniósł 9065 zł. Łącznie w 2016 r. dało to roczny przychód wnioskodawcy w wysokości 12 765 zł, co miesięcznie daje przychód 1063,75 zł (12765 zł : 12 miesięcy).

Oznacza to, że w zakresie pierwszego spornego okresu zaskarżona decyzja jest prawidłowa i wnioskodawca nie podlega ubezpieczeniu rolniczemu w okresie od 1 czerwca 2016 r. do 31 grudnia 2016 r., gdyż zgodnie z obowiązującym do 30 grudnia 2016 r. brzmieniem art. 5b ust. 1 ww. ustawy, miesięczny przychód odwołującego w 2016 r. przekroczył limit wyznaczony na połowę kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Drugi sporny okres dotyczy grudnia 2020 r. W tym okresie należy zastosować art. 5 b ust. 1 ww. ustawy w cytowanym wyżej brzmieniu obowiązującym od 31 grudnia 2016 r.

A zatem miernik przychodu osiąganego w związku z pełnioną funkcją członka rady nadzorczej w 2020 r. zawarty w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społeczny rolników, należało odnieść do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w skali miesiąca Minimalne wynagrodzenie w 2020 r. wynosiło 2600 zł miesięcznie. Z dostępnych dokumentów w postaci informacji ZUS wynika, że w związku z pełnioną funkcją członka rady nadzorczej wnioskodawca od stycznia do października 2020 r. miał miesięczne przychody po 1820 zł, co dało łączną kwotę 18200 zł (10 miesięcy x 1820 zł), w listopadzie 2020 r. nie miał przychodu (przychód 0,00 zł), a w grudniu 2020 r. miał przychód 3640 zł. Łącznie w 2020 r. osiągnął zatem przychód 21 840 zł, co miesięcznie daje przychód w wysokości 1820 zł.

Oznacza to, że miesięczny przychód skarżącego w 2020 r. za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej był niższy niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, która w tym czasie wynosiła 2600 zł miesięcznie. A zatem w tym zakresie organ rentowy błędnie stwierdził ustanie ubezpieczenia rolniczego wnioskodawcy za okres od 1 grudnia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r., gdyż odwołujący nie przekroczył limitu wynikającego z art. 5 b ust. 1 ww. ustawy w brzmieniu obowiązującym od 31 grudnia 2016 roku.

Trzeci sporny okres dotyczy okresu od 1 września 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. A zatem i w tym przypadku miernik przychodu osiąganego przez powoda w związku z pełnioną funkcją członka rady nadzorczej w 2021 r. oraz uzyskiwanego przez niego przychodu z umowy zlecenia zawarty w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społeczny rolników, należało odnieść do kwoty wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w skali miesiąca. Minimalne wynagrodzenie w 2021 r. wynosiło 2800 zł miesięcznie.

Z informacji przekazanej pozwanemu przez ZUS wynika, że w związku z pełnioną funkcją członka rady nadzorczej wnioskodawca od stycznia do marca 2021 r. osiągnął przychody po 1960 zł miesięcznie, co dało łączną kwotę 5880 zł (3 miesiące x 1960 zł), natomiast od kwietnia do grudnia 2021 r. - przychody po 2800 zł miesięcznie, co dało łączną kwotę 25.200 zł (9 miesięcy x 2800 zł). Łącznie w 2021 r. powód osiągnął zatem przychód z tytułu pełnionej funkcji członka rady nadzorczej w wysokości 31.080 zł.

Oprócz tego z informacji ZUS wynika, że powód z tytułu umowy zlecenia miał w 2021r. następujące przychody: we wrześniu 2021 r. - 397,51 zł, w październiku 2021 r. - 661,27 zł, a od listopada do grudnia 2021 r. po 397,51 zł miesięcznie, co łącznie dało w 2021 r. roczny przychód z umowy zlecenia w wysokości 1192,53 zł (3 miesiące x 397,51 zł plus 661,27 zł).

Łączny roczny przychód odwołującego w 2021 r. w związku z pełnieniem funkcji członka rady nadzorczej i z umowy zlecenia wyniósł 32.272,53 zł, co dało miesięcznie przychód w wysokości 2689,37 zł. Oznacza to, że miesięczny przychód ubezpieczonego w 2021 r. za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej i z umowy zlecenia był niższy niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, która wówczas wynosiła 2800 zł miesięcznie.

A zatem w tym zakresie organ rentowy błędnie stwierdził ustanie ubezpieczenia rolniczego powoda od 1 września 2021 r. do 31 grudnia 2021 r., gdyż powód nie przekroczył limitu, o którym mowa w art. 5 b ust. 1 cyt. ustawy w brzmieniu obowiązującym od 31 grudnia 2016 roku.

W przypadku czwartego spornego okresu od 1 lutego 2022 r. do 31 czerwca 2022 r. oraz piątego spornego okresu - w części dotyczącej okresu od 1 września 2022 r. do 31 grudnia 2022r. jako miernik przychodu osiąganego w 2022 r. w związku z pełnioną przez powoda funkcją członka rady nadzorczej oraz uzyskiwaniem przez niego przychodu z umowy zlecenia, zgodnie z w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społeczny rolników, należało przyjąć wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w skali miesiąca.

Minimalne wynagrodzenie w 2022 r. wynosiło 3010 zł miesięcznie. Z informacji przekazanej pozwanemu przez ZUS wynika, że w związku z pełnioną funkcją członka rady nadzorczej wnioskodawca osiągnął następujące przychody: w styczniu 2022 r. – 3.010,00 zł, w lutym 6020,00 zł, natomiast do marca do grudnia 2022 r. powód miał przychody - po 3.010,00 zł miesięczne, co dało w 2022 r. łączną roczną kwotę przychodu uzyskanego przez powoda w związku z pełnieniem przez niego funkcji członka rady nadzorczej w wysokości 36.120,00 zł (11 miesiące x 3.010,00 zł = 33.110,00 zł plus 6.020,00 zł). Oprócz tego z informacji ZUS wynika, że powód z tytułu umowy zlecenia miał w 2022 r. następujące przychody: od stycznia do czerwca po 437,13 zł miesięcznie (razem 2622,78 zł = 437,13 zł x 6 miesięcy), w lipcu 2022r. i sierpniu 2022 r. nie miał przychodu z umowy zlecenia, a od września 2022 r. do grudnia 2022 r. osiągnął z umowy zlecenia przychody po 414,84 zł miesięcznie (razem 1659,36 zł = 414,84 zł x 5 miesięcy), co łącznie dało w 2022 r. z tytułu umowy zlecenia roczny przychód w wysokości 4.282,14 zł (2.622,78 zł plus 1.659,36 zł).

Łączny roczny przychód wnioskodawcy w 2022 r. w związku z pełnieniem funkcji członka rady nadzorczej i z umowy zlecenia wyniósł zatem 40.402,14 zł, co dało miesięcznie przychód w wysokości 3.366,84 zł (40402,14 zł : 12 miesięcy).

Oznacza to, że miesięczny przychód powoda w 2022 r. w związku z pełnieniem funkcji członka rady nadzorczej i z umowy zlecenia był wyższy niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, która w tym czasie wynosiła 3010,00 zł miesięcznie. A zatem w omówionym zakresie organ rentowy prawidłowo stwierdził ustanie ubezpieczenia rolniczego powoda od 1 lutego 2022 r. do 30 czerwca 2022 r. oraz od 1 września 2022 r. do 31 grudnia 2022 r., gdyż uzyskany przez skarżącego w 2022 r. miesięczny przychód przekroczył limit określony w przepisie art.5b ww. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (w brzmieniu obowiązującym od 31 grudnia 2016 roku).

W przypadku pozostałej części ostatniego piątego spornego okresu od 1 stycznia 2023 r. do 31 maja 2023 r. jako miernik przychodu osiąganego w 2023 r. w związku z pełnioną funkcją członka rady nadzorczej oraz uzyskiwanego przychodu z umowy zlecenia, zgodnie z w art. 5b ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społeczny rolników, należało przyjąć wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę w skali miesiąca.

Minimalne wynagrodzenie w 2023 r. wynosiło 3.490,00 zł miesięcznie.

Z informacji przekazanej pozwanemu przez ZUS wynika, że w związku z pełnioną funkcją członka rady nadzorczej wnioskodawca osiągnął następujące przychody: od stycznia 2023 r. do czerwca 2023 r. po 3.490,00 zł, co dało łączną kwotę 20.940 zł (6 miesięcy x 3490,00 zł).

Oprócz tego z informacji ZUS wynika, że powód z tytułu umowy zlecenia miał w 2023 r. przychody od stycznia do czerwca po 414,84 zł miesięcznie (razem 2489,04 zł = 414,84 zł x 6 miesięcy), w lipcu 2023 r. i sierpniu 2023 r. nie miał przychodu z umowy zlecenia, a od września 2023 r. do grudnia 2023 r. miał z umowy zlecenia przychody po 414,84 zł miesięcznie (razem 1.659,36 zł = 414,84 zł x 5 miesięcy), co łącznie dało w 2023 r. z tytułu umowy zlecenia roczny przychód w wysokości 4.148,40 zł (2489,04 zł plus 1659,36 zł).

Łączny roczny przychód odwołującego w 2023 r. w związku z pełnieniem funkcji członka rady nadzorczej i z umowy zlecenia wyniósł zatem 25.088,40 zł, co dało miesięcznie przychód w wysokości 2.090,70 zł.

Oznacza to, że miesięczny przychód powoda w 2023 r. za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej i z umowy zlecenia był niższy niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, która w tym czasie wynosiła 3.490,00 zł miesięcznie. Osiągany przez wnioskodawcę przychód nie osiągnął więc limitu określonego w przepisie art. 5b ww. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (w brzmieniu obowiązującym od 31 grudnia 2016 r.) – zatem nie powodował wyłączenia wnioskodawcy z ubezpieczenia społecznego rolników.

Tym samym organ rentowy wadliwie stwierdził ustanie ubezpieczenia rolniczego powoda w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 31 maja 2023 r.

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności niniejszej sprawy oraz poczynione wyżej rozważania prawne, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż M. D. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w zakresie ubezpieczenia emerytalno - rentowego, wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego w okresach od 1 grudnia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r., od 1 września 2021 r. do 31 grudnia 2021 r., od 1 stycznia 2023 r. do 31 maja 2023 r., a w pozostałej części oddalił odwołanie, jako niezasadne, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

SSO Paulina Kuźma