Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 lutego 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku B. P. z 30,12.2022 r. ustalił wysokość emerytury od 09-12-2022 r. tj. osiągnięcia wieku emerytalnego i podjął jej wypłatę od 01-01-2023 r. tj. od miesiąca, w którym rozwiązano stosunek pracy.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz. kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury.

Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury, tj. na dzień 30-12-2022 r.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 410357,50 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 505720,92 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 238,20 m-cy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 3845,84 zł;

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

( (...),50 - (...),92) / 238,20 = 3845,84 zł.

Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 736,58 zł

Łącznie kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wynosi 4582,42 zł.

Od 01-03-2023 obliczona emerytura z FUS i okresowa emerytura kapitałowa brutto wynosi 4582,42 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 3920,00 zł.

Na podstawie dokumentów dostarczonych do wniosku oraz znajdujących się w aktach emerytalnych na wymagane 15 lat pracy w szczególnych warunkach ubezpieczona udowodniła 13 lat 10 miesięcy i 6 dni w okresie od 05-09-1992 r. do 31-08-2006 r.

Zgodnie z art. 32 ustawy emerytalnej przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub W' szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa a także udzielone urlopy bezpłatne.

Wobec nie udowodnienia 15 lat pracy w szczególnych warunkach brak prawa do wypłaty rekompensaty.

Jednocześnie ZUS poinformował o możliwości obliczenia wysokości emerytury wraz z rekompensatą ustaloną na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, który ma okres pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy wynoszący co najmniej 15 lat liczonych do dnia 31.12.2008r.

ZUS wskazał, że w celu ustalenia rekompensaty należy dostarczyć zaświadczenie z (...) potwierdzające wykonywanie zatrudnienia w szczególnych warunkach, wymiar czasu pracy oraz czy w okresie tego zatrudnienia występowały:

1. okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14.11.1991 r. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy lub zasiłek: chorobowy, macierzyński, opiekuńczy bądź świadczenie rehabilitacyjne,

2. okresów, w których na mocy przepisów szczególnych pracownik został zwolniony ze świadczenia pracy, w tym okresów: urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego, urlopu dla poratowania zdrowia, urlopu szkoleniowego, przebywania nauczycieli na urlopie na dalsze dokształcanie się, pozostawania nauczycieli w stanie nieczynnym, usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za które w okresie od 15.11.1991 r. do 24.07.1992r. wypłacono nauczycielowi na podstawie Karty Nauczyciela wynagrodzenie za czas usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

(decyzja – k. 10-12 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji wniosła B. P. wnosząc o jej zmianę i przyznania prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazując że ów decyzja jest dla niej krzywdząca.. W uzasadnieniu wskazała, że organ rentowy niezasadnie nie uwzględnił do stażu jej pracy w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze okresu zatrudnienia od 1 września 2006 roku do 1 stycznia 2009 roku w (...) na stanowisku kierownik internatu, na którym to wykonywała pracę nauczycielską (opiekuńczo – wychowawczą) wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela. Skarżąca pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu z młodzieżą niepełnosprawną (upośledzoną psychicznie, autystyczną, z zaburzeniami psychicznymi). Była to praca trudna, wymagająca niezbędnych kwalifikacji i predyspozycji. Do odwołania wnioskodawczyni załączyła pismo z dnia 21.02.2023 r. podpisane przez Dyrektora (...) (...) w Ł., z którego wynika że od 5 września 1992 roku do 24 stycznia 2023 roku zatrudniona była we wskazanym miejscu na stanowisku nauczyciela i była to praca w szczególnych warunkach.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jej oddalenie wskazując, że B. P. nie udowodniła wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy uwzględnił 13 lat, 10 m-cy i 6 dni, jako pracę w szczególnych warunkach zatrudnienie w (...), w okresie:

- od 5.09.1992 r. do 31.08.2006 r. na stanowisku wychowawczyni w internacie;

Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpatrując prawo do rekompensaty nie uwzględnił jako pracy w warunkach szczególnych okresu:

- od 1.01.1988 r. do 4.09.1992 r. na stanowisku nauczyciel (zatrudnienie w (...)) - brak dokumentacji potwierdzającej wymiar czasu pracy oraz wskazującej czy we wskazanym okresie występowały okresy niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14.11.1991 r. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy lub zasiłek chorobowy/macierzyński/opiekuńczy bądź świadczenie rehabilitacyjne tudzież okresy, w których na mocy przepisów szczególnych pracownik został zwolniony ze świadczenia pracy, np. urlopu wychowawczego, bezpłatnego, dla poratowania zdrowia, szkoleniowego;

- od 6.01.1992 r. do 13.06.1992. r. na stanowisku nauczyciel (zatrudnienie w Szkole Podstawowej nr (...) w Ł.) - ze świadectwa pracy wynika, że praca nie była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy;

- od 1.09.2006 r. do 31.12.2008 r. na stanowisku kierownik internatu (zatrudnienie (...) (...) w Ł.) - stanowisko to nie jest wymienione w art. 1 Karty Nauczyciela. Nadto ze statutu ww. placówki (w załączeniu) nie wynika, aby kierownik internatu prowadził zajęcia dydaktyczne tudzież sprawował opiekę wychowawczą.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5-5 verte)

Na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku wnioskodawczyni poparła odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):48:18 – 01:48:30 – płyta CD – k. 97)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. P. urodziła się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni posiada wyższe wykształcenie magisterskie z zakresu pedagogika. Ukończyła studia podyplomowe z zakresu surdopedagogiki, kurs kwalifikacyjny z zakresu oligofrenopedagogiki. Legitymuje się biegłą znajomością języka migowego.

(zaświadczenia –k. 28, k. 33, k. 35, k. 177, k. 184, k. 199-201, świadectwo – k. 45, k. 110 część B załączonych do sprawy akt osobowych wnioskodawczyni dot. zatrudnienia w (...) (...) w Ł., k. 58-66, pismo – k. 67, dyplom - k. 2 część A załączonych do sprawy akt osobowych wnioskodawczyni dot. zatrudnienia w (...) (...) w Ł.)

W dniu 5 września 1992 roku pomiędzy (...) Ośrodkiem Szkolno- (...) w Ł., a wnioskodawczynią została zawarta umowa o pracę , na mocy której powierzono jej obowiązki wychowawcy. W dniu 1 lutego 1993 roku w/w strony podpisały umowę o pracę na czas nieokreślony. Stanowisko pracy wnioskodawczyni nie uległo zmianie.

(umowy o pracę – k. 20, k. 23 część B załączonych do sprawy akt osobowych wnioskodawczyni dot. zatrudnienia w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł., k. 19-20, karty wynagrodzeń za okres od 09.1992 r. do 31.12.2022 r. załączone do sprawy, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):20:25 – 01:24:10 – płyta CD – k. 97 w związku z rozprawą z dnia 10 października 2023 roku e-protokół (...):01:10 – 00:24:5 – płyta CD – k. 87, zeznania świadka E. D. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):09:28 – 00:19:59 – płyta CD – k. 97, zeznania świadka A. B. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):33:33 – 00:44:22 – płyta CD – k. 97 )

W dniu 7 lipca 2004 roku wnioskodawczyni nadano stopień nauczyciela dyplomowanego.

(akt nadania – k. 68, k. 99 część B załączonych do sprawy akt osobowych wnioskodawczyni dot. zatrudnienia w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł.)

Od dnia 1 września 2006 roku wnioskodawczyni pracowała na stanowisku kierownika internatu w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł..

(pismo – k. 21-22, k. 111, k. 117 część B załączonych do sprawy akt osobowych wnioskodawczyni dot. zatrudnienia w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł., zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):20:25 – 01:24:10 – płyta CD – k. 97 w związku z rozprawą z dnia 10 października 2023 roku e-protokół (...):01:10 – 00:24:54 – płyta CD – k. 87, zeznania świadka E. D. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):09:28 – 00:19:59 – płyta CD – k. 97, zeznania świadka A. B. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):33:33 – 00:44:22 – płyta CD – k. 97)

Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku kierownika internatu należało: sprawowanie opieki wychowawczej nad wychowankami, inspirowanie wychowanków do podejmowania działań na rzecz internatu, tworzenie warunków dających wychowankom poczucie bezpieczeństwa w internacie, poznawanie wychowanków, ich możliwości i zainteresowań oraz środowiska rodzinnego, diagnozowanie problemów wychowanków, planowanie pracy wychowawczej z wychowankami w oparciu o program wychowawczy, programu profilaktyki i indywidualnych programów pracy z wychowankiem, zapoznawanie wychowanków z procedurami postępowania w sytuacjach zagrożenia oraz nagłych wypadkach, organizowanie wspólnie z wychowankami różnych form życia grupowego integrujące społeczność internatu, uwzględniając potrzeby i zainteresowania młodzieży oraz tradycje ośrodka, tworzenie warunków wspomagających wszechstronny rozwój osobowości wychowanków, dbanie o kształtowanie u wychowanków postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju, przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów, współpraca i czuwanie nad właściwą współpracą wychowawców z nauczycielami, pedagogiem, psychologiem i innymi specjalistami w zakresie ujednolicenia oddziaływań wychowawczych i opieki nad wychowankami wymagającymi pomocy lub mającymi trudności, podejmowanie działania umożliwiających rozwiązywanie konfliktów między wychowankami, analizowanie działań wychowawczych i dostosowanie ich do potrzeb wychowanków i zaistniałych problemów wychowawczych. Ponadto kierownik internatu zajmował się przygotowywaniem projektów następujących dokumentów programowo- organizacyjnych: tygodniowego rozkładu zajęć internackich, planu obserwacji, informacji o bieżącej pracy internatu, informacji o sprawowanym nadzorze pedagogicznym; prowadzeniem czynności związanych z nadzorem pedagogicznym: organizowaniem zastępstw w grupach, kontrolowaniem dzienników grup, kart obserwacji wychowanków, rozliczaniem godzin ponadwymiarowych wychowawców; obserwowaniem pracy wychowawców; uczestniczył w spotkaniach zespołów nauczycieli, wspólnie z dyrektorem ośrodka czuwał nad prawidłowym tokiem pracy, nauki i funkcjonowaniem placówki, koordynował bieżący tok działalności wychowawców grup; utrzymywał kontakty z ramienia dyrekcji ośrodka z rodzicami, a także przyjmował tych rodziców i odpowiadał na ich postulaty i skargi oraz załatwiał je; współpracował z (...), służbą zdrowia i innymi instytucjami wspomagającymi pracę Ośrodka; decydował w bieżących sprawach procesu pedagogicznego oraz wychowawczo-opiekuńczego w internacie.

(zakres obowiązków – k. 23, zeznania świadka E. D. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):09:28 – 00:19:59 – płyta CD – k. 97)

Z tabeli tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć stanowiącej załącznik do uchwały Rady Miejskiej w Ł. z dnia 28 sierpnia 2002 roku wynika, że w specjalnych ośrodkach szkolno- wychowawczych pensum dla kierownika internatu wynosi 10 godzin tygodniowo.

(uchwała wraz z tabelą – k. 26-27, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):20:25 – 01:24:10 – płyta CD – k. 97 w związku z rozprawą z dnia 10 października 2023 roku e-protokół (...):01:10 – 00:24:5 – płyta CD – k. 87)

W ramach obowiązującego wnioskodawczynię w spornym okresie w/w pensum dla jej stanowiska pracy zajmowała się sprawowaniem opieki nad młodzieżą ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, jeździła z nimi na wycieczki, prowadziła na terenie internatu różnego rodzaju warsztaty profilaktyczne – wychowanie w trzeźwości, ochrona środowiska. Zdarzało się, że prowadziła zajęcia z udziałem tzw. ,,specjalnych gości” np. policjantów, lekarzy, osób zatrudnionych w administracji publicznej, używając do tego języka migowego. Wnioskodawczyni prowadziła zajęcia usamodzielniające np. z szycia, gotowania, sprzątania. Tego typu zajęcia prowadzone były przy współudziale drugiego pracownika, chodziło o względy bezpieczeństwa. Skarżąca brała udział w imprezach integracyjnych, zajęciach sportowych. Wnioskodawczyni miała dyżury (zajęcia) we wtorki i czwartki, były to stałe, planowe godziny do przepracowania z młodzieżą.

(sprawozdania z pracy – k. 28-36, k. 39-40, plan pracy – k. 37-38, karty wycieczek – k. 41-52, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):20:25 – 01:24:10 – płyta CD – k. 97 w związku z rozprawą z dnia 10 października 2023 roku e-protokół (...):01:10 – 00:26:53 – płyta CD – k. 87, zeznania świadka E. D. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):09:28 – 00:26:51 – płyta CD – k. 97, zeznania świadka A. B. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):33:33 – 01:02:47 – płyta CD – k. 97)

Powyższe dyżury odbywały się w godzinach: od 8 do 13 lub od 14 do 19.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):24:10 – 01:27:49 – płyta CD – k. 97)

Bywały sytuacje, że w razie nieobecności któregoś z nauczycieli wychowawców wnioskodawczyni zastępowała go.

(zeznania świadka E. D. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):09:28 – 00:19:59 – płyta CD – k. 97, zeznania świadka A. B. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):44:22 – 01:02:47– płyta CD – k. 97)

Wnioskodawczyni tak jak inni nauczyciele wychowawcy odbywała także nocne dyżury, które wliczały się do pensum. W przypadku skarżącej było to jeden raz w tygodniu.

(zeznania świadka A. B. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):09:10 – 01:17:52– płyta CD – k. 97)

Dyrektor internatu A. S. sprawdzała czy skarżąca faktycznie realizowała pensum 10 godzin tygodniowo.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):20:25 – 01:24:10 – płyta CD – k. 97 w związku z rozprawą z dnia 10 października 2023 roku e-protokół (...):26:53 – 00:27:55 – płyta CD – k. 87)

Nauczyciela wychowawcę zatrudnionego w internacie (...) Ośrodka Szkolno- (...) w Ł. obowiązywało pensum 24 godziny tygodniowo.

(zeznania świadka E. D. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):26:51- 00:33:33 – płyta CD – k. 97, zeznania świadka A. B. na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):33:33 – 00:44:22 – płyta CD – k. 97)

Przez cały okres zatrudnienia w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł. wnioskodawczyni otrzymywała dodatki za pracę w warunkach trudnych i uciążliwych.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 11 stycznia 2024 roku e-protokół (...):20:25 – 01:24:10 – płyta CD – k. 97 w związku z rozprawą z dnia 10 października 2023 roku e-protokół (...):26:53 – 00:27:55 – płyta CD – k. 87)

Wnioskodawczyni zatrudniona była w (...) Ośrodkiem Szkolno- (...) w Ł. do dnia 24 stycznia 2023 roku.

(świadectwo pracy – k. 1 część C załączonych do sprawy akt osobowych wnioskodawczyni dot. zatrudnienia w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł.

W dniu 30 grudnia 2022 roku wnioskodawczyni złożyła do ZUS wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą

(wniosek – k. 1-3 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Organ rentowy uwzględnił wnioskodawczyni 13 lat, 10 m-cy i 6 dni jako pracę w szczególnym charakterze.

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie niekwestionowanych przez strony dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, organu ubezpieczeniowego oraz aktach osobowych odwołującej dot. zatrudnienia w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł., kart wynagrodzeń za okres od 09.1992 r. do 31.12.2022 r. załączonych do sprawy. Sąd nie znalazł żadnych podstaw do podważenia ich wiarygodności z urzędu. Ponadto za podstawę ustaleń faktycznych zostały przyjęte wiarygodne zeznania ubezpieczonej, oraz świadków - osób niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracowników – nauczycieli wychowawców zatrudnionych tak jak wnioskodawczyni w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł. w analogicznym jak ona okresie były zgodne z tymi dokumentami. Nie ulega zatem wątpliwości, że owi świadkowie mieli bezpośredni kontakt z wnioskodawczynią, co potwierdzili w toku swych zeznań przed sądem, przez co posiadają wiedzę na temat charakteru wykonywanych przez nią czynności jako kierownika internatu. Relacje tych świadków i wnioskodawczyni wzajemnie się uzupełniały i ze sobą korelowały. Dlatego też zeznania te Sąd uznał za wiarygodne w całości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r., poz. 164), rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Warunki przyznania prawa do rekompensaty określone zostały w art.21 ww. ustawy o emeryturach pomostowych.

Art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych określa ogólne warunki nabycia prawa do rekompensaty, czyli – zgodnie z definicją legalną zamieszczoną w art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych – do odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze przez osoby, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Prawo do rekompensaty przysługuje ubezpieczonemu, który legitymuje się co najmniej 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych).

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477/.

Bezspornym w sprawie jest, że ubezpieczona urodziła się po 31.12.1948 r. i nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2023.0.1251) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Art. 32 ust. 3 pkt 5 tej ustawy wskazuje, że dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.U.2023.0.984).

Art. 86 Karty Nauczyciela zalicza nauczycieli do pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze. W związku z tym sprecyzowania wymaga pojęcie „nauczyciel” oraz „praca w szczególnym charakterze” przez sięgnięcie do art. 3 pkt 1 w związku z art. 1 ust. 1 Karty Nauczyciela. W przepisach tych nauczyciele zostali zdefiniowani jako nauczyciele, wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz placówkach doskonalenia nauczycieli działających na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1082, z późn. zm.), z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 1a, 1b oraz pkt 2 lit. a, okręgowych ośrodkach wychowawczych, zakładach poprawczych oraz schroniskach dla nieletnich działających na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz. U. poz. 1700 oraz z 2023 r. poz. 289). Nie budziło wątpliwości organu rentowego, ani Sądu, że Specjalny Ośrodek Szkolno- (...) w Ł., gdzie zatrudniona była w spornym okresie odwołująca się, jest publiczną placówką, o której stanowi art. 1 ust. 1 Karty Nauczyciela.

W świetle § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić /por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)/.

Zgodnie z § 15 wskazanego rozporządzenia nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny wykonujący pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 pkt 1 - 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, określoną w tej ustawie jako praca zaliczona do (...) kategorii zatrudnienia, nabywa prawo do emerytury na zasadach określonych w § 4 i jest uważany za wykonującego pracę w szczególnym charakterze.

Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97 i z dnia 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest jednak dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowi dowodu tego, co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej, ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2013 r., III AUa 783/13). Jednak w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego, dla wykazania okoliczności mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przez Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być więc udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Z tego wynika, że brak świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, czy odpowiedniej adnotacji pracodawcy w świadectwie pracy, a więc dokumentów wystawianych przez pracodawcę zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, nie niweczy możliwości ustalenia, że zatrudnienie w danym okresie powinno było kwalifikowane jako wykonywane w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze.

Okoliczność sporna w przedmiotowej sprawie dotyczyła posiadania przez ubezpieczoną na dzień 31.12.2008 roku wymaganego co najmniej 15 letniego okresu pracy wykonywanej w szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał wnioskodawczyni 13 lat, 10 m-cy i 6 dni pracy w takim charakterze. Ubezpieczona wskazywała, że okresem pracy w szczególnym charakterze była jej praca w (...) Ośrodkiem Szkolno- (...) w Ł. w okresie od 1 września 2006 roku do 1 stycznia 2009 roku. Wnioskodawczyni przyznała, że będąc kierownikiem internatu w w/w ośrodku zajmowała się sprawowaniem opieki nad młodzieżą ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, prowadziła zajęcia w obniżonym wymiarze godzin. Z tabeli tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć stanowiącej załącznik do uchwały Rady Miejskiej w Ł. z dnia 28 sierpnia 2002 roku wynika, że w specjalnych ośrodkach szkolno- wychowawczych pensum dla kierownika internatu wynosiło wówczas 10 godzin tygodniowo. Natomiast, nauczyciela wychowawcę zatrudnionego w internacie (...) obowiązywało pensum 24 godziny tygodniowo zgodnie z art. 42 ust 3 Karty Nauczyciela (punkt 8c).

W analizowanej sprawie nie budziło wątpliwości, że wnioskodawczyni będąc zatrudniona w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł. w okresie od 5.09.1992 r. do 31.08.2006 r. na stanowisku wychowawczyni w internacie wykonywała pracę, o której mowa w art. 1 ustawy - Karta Nauczyciela, która jest pracą w szczególnym charakterze.

Sporne zatem pozostawało, czy pełniąc funkcję kierownika internatu, może być zaliczona do grona pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze.

W toku postępowania organ rentowy podnosił, że w nieuwzględnionym w/w okresie od 1 września 2006 roku do 31 grudnia 2008 roku (2 lata, 4 miesiące) nie sposób uznać, że wnioskodawczyni wykonywała swoje zatrudnienie stale i w września pełnym wymiarze czasu pracy. ZUS stał na stanowisku, że w spornym okresie wnioskodawczyni zajmowała stanowisko kierownika internatu, nie wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy czynności wychowawcy oraz nie prowadziła zajęć dydaktyczno –wychowawczych w takim zakresie jak to czynił nauczyciel wychowawca. Skarżąca przedłożyła swój zakres obowiązków jako kierownik internatu, a zatem jako zajmująca w szkole stanowisko kierownicze korzystała z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć, dzieląc w tym czasie obowiązki pedagogiczne wraz z obowiązkami kierowniczymi. Podsumowując, ZUS zakwestionował kwalifikację powyższego okresu zatrudnienia jako pracy w szczególnym charakterze, w pełnym wymiarze, ze względu na pełnienie przez skarżącą funkcji kierownika internatu, co wiązało się z obniżeniem tygodniowego obowiązkowego wymiaru.

Regulacja dotycząca ustalania czasu pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć, ustanowiona w art. 42 Karty Nauczyciela czyni powyższą interpretację organu rentowego nieprawidłową. Stanowisko organu rentowego jest zbyt uproszczone, a przedmiotowe zagadnienie prawne wymaga głębszej analizy.

W art. 42 Karty Nauczyciela uregulowane są zasady dotyczące ustalania czasu pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć, ustalając dla poszczególnych stanowisk i typów szkół obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych.

(...) tak, z art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela (punkt 8c tabeli) wynika, że tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, wychowawców zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych ustalono na 24 godziny.

Obniżenie tygodniowego wymiaru zajęć bądź zwolnienie od obowiązku realizacji zajęć przez organ prowadzący placówkę (art. 42 ust. 7 Karty Nauczyciela) nie powoduje, że zmianie ulega podstawa wymiaru czasu pracy, będącego kryterium istnienia prawa do rekompensaty z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z art. 42 ust. 5 Karty Nauczyciela, praca wykonywana w oparciu o ustalenia z ust. 7 powyższej ustawy jest traktowana, w zakresie uprawnień pracowniczych, jako wykonywana w pełnym wymiarze zajęć ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 13 października 2016 r., III AUa 810/16). Warto wskazać, że obniżenie wymiaru zajęć nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, w tym kierownikowi internatu jest obligatoryjne, co wynika z brzmienia przepisu ustawy, w świetle którego dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycielowi, który obowiązki kierownicze pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze, obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy lub zwalnia się ich od obowiązku realizacji zajęć, o których mowa w ust. 3 (art. 42 ust. 6 Karty Nauczyciela). Z regulacji tej wynika, że obniżenie wymiaru nauczycielowi pełniącemu tak jak wnioskodawczyni funkcję kierownika internatu jest obowiązkiem ustawowym i nie pozostawia w tym zakresie żadnej swobody decyzyjnej organowi prowadzącemu szkołę. Niektóre uprawnienia pracownicze przysługują nauczycielom w zależności od zatrudnienia w określonym, obowiązującym wymiarze zajęć.

Zdaniem Sądu Okręgowego wnioskodawczyni, której wymiar zajęć rozumianych jako stałe i planowe godziny do przepracowania z młodzieżą został obniżony na powyższej podstawie, jest uznawana za zatrudnioną w pełnym wymiarze w zakresie uprawnień pracowniczych. W przeciwnym wypadku, gdyby pominąć w ocenie stanu faktycznego brzmienie art. 42 ust. 5 Karty Nauczyciela, sytuacja wnioskodawczyni pełniącej funkcję kierownika internatu byłaby w wysokim stopniu grosza od nauczycieli niepełniących powyższej funkcji, gdyż ze względu na obligatoryjne obniżenie wymiaru nigdy nie mógłby jej dotyczyć „pełen wymiar zajęć”.

Analizując zatem sporny okresy zatrudnienia wnioskodawczyni należało stwierdzić, iż wykonywała ona wówczas pracę w szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy i stale.

Rada Miejska w Ł. w uchwale z dnia 28 sierpnia 2002 roku ustaliła tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć w specjalnych ośrodkach szkolno – wychowawczych na stanowisku kierownika internatu. W konkretnym przypadku powódki, w sytuacji gdy realizowała ona godziny opiekuńczo – wychowawcze jej pensum wynosiło 10 godzin tygodniowo. Sąd Okręgowy po przeanalizowaniu zeznań wnioskodawczyni i powołanych w sprawie świadków, doszedł do przekonania, że zeznania te uzupełniały się, wzajemnie ze sobą korelowały. W ramach obowiązującego wnioskodawczynię w spornym okresie wskazanego pensum dla jej stanowiska pracy zajmowała się sprawowaniem opieki nad młodzieżą ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, jeździła z nimi na wycieczki, prowadziła na terenie internatu różnego rodzaju warsztaty profilaktyczne, zajęcia usamodzielniające, imprezy integracyjne, zajęcia sportowe. Dyrektor internatu A. S. sprawdzała czy skarżąca faktycznie realizowała pensum 10 godzin tygodniowo.

Tym samym, powierzenie wnioskodawczyni funkcji kierownika internatu nie wpłynęło na jej wymiar czasu pracy w tym sensie, że dalej była zatrudniona na pełen etat na stanowisku nauczyciela - wychowawcy. Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach należało zatem uwzględnić sporny okres zatrudnienia w (...) Ośrodku Szkolno- (...) w Ł. będący okresem wykonywania pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 3 pkt 5 ustawy emerytalnej. W tym czasie odwołująca wykonywała czynności nauczyciela wychowawcy w pełnym wymiarze czasu pracy w ramach obowiązującego ją pensum 10 godzin tygodniowo. Po doliczeniu spornego okresu tj. od 1.09.2006 r. do 31.12.2008 r. - 2 lata, 4 miesiące, do już zaliczonego przez organ rentowy okresu pracy w szczególnych warunkach tj. 13 lat, 10 m-cy i 6 dni, skarżąca niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15 lat pracy w szczególnych warunkach (16 lat, 2 miesiące, 6 dni) i tym samym przyznania rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych, o której stanowi ustawa o emeryturach pomostowych.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.