Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 stycznia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS odmówił A. K. wypłaty niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 2 stycznia 2023 r. E. P.. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż stosownie do art. 136 ustawy o emeryturach i rentach świadczenie niezrealizowane należne do dnia śmierci osoby , która zgłosiła wniosek o świadczenie określone ustawą wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi zmarły prowadził wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał ,że A. K. nie jest uprawniona do renty po zmarłym , a ponadto E. P. nie pozostawał na jej utrzymaniu (zmarły pobierał własną emeryturę).

/decyzja k.65 plik I akt ZUS/

Odwołanie od ww. decyzji w dniu 16 lutego 2023 r. złożyła A. K. wnosząc o wypłatę niezrealizowanego świadczenia po zmarłym bratu. W treści uzasadnienia podkreśliła ,że E. P. był osobą niepełnosprawną , a ona opiekowała się nim i ponosiła z tego tytułu koszty m.in. zakupu pampersów , czy też zakupu pościeli.

/odwołanie k.3 – 3 odwrót/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.4 - 4 odwrót/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zmarły E. P. od dnia 1 grudnia 1994 r. był uprawniony do emerytury. Łączna wysokość otrzymywanych przez E. P. świadczeń z ZUS wynosiła około 2 300,00 zł. Termin płatności świadczenia organ rentowy ustalił na 5 dzień każdego miesiąca.

/okoliczności bezsporne/

E. P. zmarł w dniu 2 stycznia 2023 r. E. P. legitymował się znacznym stopniem niepełnosprawności , a od 1 października 2019 r. był trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji.

/akt zgonu k.66 plik I akt ZUS , orzeczenie o niepełnoprawności k.9 – 10 plik II akt ZUS , orzeczenie lekarza orzecznika ZUS k.13 – 14 plik II akt ZUS/

Wnioskodawczyni A. K. jest siostrą E. P..

/okoliczność bezsporna/

E. P. w ostatnim okresie swojego życia mieszkał z siostrą oraz jej mężem. A. K. opiekowała się schorowanym bratem , w tym ponosiła częściowo koszty związane z zakupem pampersów oraz leków dla brata. A. K. wspólnie z mężem pobierają świadczenia emerytalne w wysokości około 5 000,00 zł

/okoliczności bezsporne/

W dniu 10 stycznia 2023 r. A. K. złożyła wniosek o przyznanie jej niezrealizowanego świadczenia po zmarłym E. P.. Po rozpatrzeniu wniosku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżoną decyzję.

/wniosek k.60 - 61 plik I akt ZUS , decyzja k.65 plik I akt ZUS/

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego oraz zgromadzonych w aktach sprawy. Powołane wyżej dokumenty nie były przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. W ocenie Sądu wprawdzie nie ulega wątpliwości ,że wnioskodawczyni pomagała swojemu bratu , to jednak zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na przyjęcie , że zmarły był w jakikolwiek sposób uzależniony finansowo od swojej siostry.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie oraz poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych odwołanie nie jest zasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Stosownie do art. 136 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2022 r., poz. 504) w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Należy wskazać, że art. 136 ustawy, ustanawia odrębne od dziedziczenia następstwo prawne. Treść art. 136 ustawy określa grono osób, którym przysługuje status następcy prawnego zmarłego emeryta lub rencisty. Są to osoby enumeratywnie wymienione w dyspozycji omawianej normy prawnej, a ich krąg nie jest tożsamy z kręgiem spadkobierców. Uprawnionych do niezrealizowanego świadczenia zgrupowano przy tym w trzech kategoriach i uszeregowano w ten sposób, że następstwo prawne osób należących do dalszego kręgu uzależnione jest od braku następców z kręgu wcześniejszego (wyrok SN z dnia 13 stycznia 2015 r., II UK 144/14, Legalis nr 1200472).

Przepis ten wskazuje, że w pierwszej kolejności prawo do tego świadczenia mają małżonek i dzieci, z którymi osoba zmarła prowadziła wspólne gospodarstwo domowe. W razie ich braku prawo do niezrealizowanego świadczenia mają małżonek i dzieci, z którymi osoba zmarła nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego. Dopiero wówczas, gdy brak jest w ogóle osób wymienionych powyżej, otwiera się droga do nabycia niezrealizowanego świadczenia przez innych członków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej po osobie zmarłej lub na których utrzymaniu pozostawała osoba zmarła (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 listopada 2012 r., III AUa 476/12, legalis nr 734913).

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że w pierwszej kolejności należy rozważyć, czy wnioskodawczyni należy do kręgu osób wymienionych we wskazanym przepisie. Jak wskazano powyżej w/w art. 136 ust. 1 wymienia różne kategorie osób uprawnionych. Świadczenie przysługuje następującym osobom w podanej kolejności:

- małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe,

- w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego,

- w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej,

- w razie ich braku - innym członkom rodziny, na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Należy wskazać, że wnioskodawczyni jest siostrą zmarłego, a zatem nie jest osobą wprost wskazaną w cytowanym przepisie.

Na mocy art. 67 ust. 1 cytowanej ustawy do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

1) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

2) przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

3) małżonek (wdowa i wdowiec);

4) rodzice.

Jak wynika z cytowanego przepisu wnioskodawczyni nie należy także do kręgu osób, które mogłyby ubiegać się o rentę rodzinną po zmarłym. Może zatem domagać się wypłaty niezrealizowanego świadczenia tylko w sytuacji gdyby zmarły pozostawał na jej utrzymaniu.

Podkreślić przy tym należy, iż pozostawianie na utrzymaniu nie może być utożsamiane z prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego. Taka okoliczność nie stanowi bowiem przesłanki do przyznania świadczenia niezrealizowanego po osobie zmarłej. O pozostawaniu na utrzymaniu można mówić wtedy gdy zmarły nie miał środków na własne utrzymanie lub posiadane środki były tak niskie w stosunku do niezbędnych wydatków, że członek rodziny musiał łożyć na utrzymanie osoby zmarłej.

Podobnie kwestię "pozostawania na utrzymaniu innych członków rodziny" w rozumieniu art. 136 ust. 1 rozstrzygnął Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, który uznał, że za osoby pozostające na utrzymaniu innych członków rodziny uważa się osoby, które bądź to nie posiadają żadnych własnych świadczeń emerytalno-rentowych (gdyż dopiero wystąpiły z wnioskiem o nie), bądź też pobierają wprawdzie takie świadczenia, ale w najniższej wysokości przewidzianej ustawą, a koszt zaspokajania ich usprawiedliwionych potrzeb jest znacznie wyższy (zob. wyroki Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 lipca 2012 r., III AUa 516/12, LEX nr 1217827; w K. z dnia 24 kwietnia 2013 r., III AUa 1439/12, LEX nr 1314760 oraz w S. z dnia 21 maja 2013 r., III AUa 20/13, LEX nr 1378797);

Podzielić należy przy tym pogląd wyrażony w judykaturze, że świadczenie doraźnej pomocy, a nawet opieki nie wchodzi w zakres pojęcia "pozostawanie na utrzymaniu"; pojęcie to bowiem ma ściśle materialne znaczenie, a miarą jego jest zapewnianie środków pieniężnych koniecznych do zaspokojenia "usprawiedliwionych potrzeb" osoby będącej na utrzymaniu (wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 marca 2011 r., III AUa 2026/10, LEX nr 1102954 w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 stycznia 1997 r., w sprawie III AUa 166/96, które co prawda zapadło w innym stanie prawnym, ale zachowuje aktualność. Sąd stwierdził tam, iż „Użyte w art. 104 ust. 1 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zmianami) określenie "pozostawania zmarłego na utrzymaniu", jako kryterium przyznania niezrealizowanego przez wnioskodawcę świadczenia członkowi rodziny, nie będącemu małżonkiem lub dzieckiem zmarłego i nie spełniającemu warunków do przyznania po nim renty rodzinnej - nie jest równoznaczne z pojęciem "przyczyniania się do utrzymania" i nie może być stosowane zamiennie.”

Analogicznie rozstrzygnął także Sąd Apelacyjny w Białymstoku, w wyroku z dnia 29 listopada 2017 r., w sprawie III AUa 380/17, gdzie podkreślił, że (...)pozostawania na utrzymaniu" ma ściśle materialne znaczenie, a miarą jego jest zapewnienie środków pieniężnych koniecznych do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb osoby będącej na utrzymaniu. Za osoby pozostające na utrzymaniu innych członków rodziny w rozumieniu art. 136 ust. 1 u.e.r.f.u.s. uważa się osoby, które bądź to nie posiadają żadnych własnych świadczeń emerytalno-rentowych (gdyż dopiero wystąpiły z wnioskiem o nie), bądź też pobierają wprawdzie takie świadczenia, ale w najniższej wysokości przewidzianej ustawą, a koszt zaspokajania ich usprawiedliwionych potrzeb jest znacznie wyższy. Zatem, niezbędne jest istnienie silnej ekonomicznej zależności od osoby utrzymującej.”

Odnosząc się do sytuacji ustalonej w niniejszej sprawie wskazać należy, iż w ocenie Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, że zmarły pozostawał na utrzymaniu wnioskodawczyni , a tylko wówczas możliwym byłoby przyznanie jej prawa do wypłaty świadczenia niezrealizowanego po zmarłym E. P.. Podkreślić przy tym należy ,że zmarły miał stałe źródło dochodu w postaci emerytury , które z całą pewnością pozwalało mu na zaspokajanie własnych potrzeb. Okoliczność zatem ,że wnioskodawczyni pomagała bratu w codziennej egzystencji , a nadto kupowała mu pampersy , czy też leki pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy , podobnie jak fakt poniesienia przez nią kosztów związanych z pogrzebem brata.

Reasumując, pomoc w utrzymaniu osoby zmarłej, także finansowa, nie stanowi przesłanki do przyznania prawa do świadczenia, o ile osoba ta nie finansuje w znacznej części usprawiedliwionych wydatków osoby zmarłej. W niniejszej sprawie brak jest podstaw do przyjęcia ,że wnioskodawczyni czyniła wydatki wyłącznie na potrzeby zmarłego.

A zatem w świetle powyższych rozważań należy uznać, że decyzja organu rentowego jest prawidłowa, wobec czego Sąd Okręgowy, działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie wnioskodawczyni , uznając je za bezzasadne.

/Jacek Chrostek/