VIII U 550/22 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2022-07-07
Sygn. akt VIII U 550/22
UZASADNIENIE
Decyzją z 17.2.202r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku z 7.02.2022r. na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (T.J. Dz.U. 2017r., poz. 1383 ze zm.) odmówił J. K. ponownego wyliczenia emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy podał, że po uprawomocnieniu się decyzji w zakresie wysokości emerytury wnioskodawca nie doręczył żadnych dokumentów ani nie ujawnił żadnych okoliczności mogących mieć wpływ na wysokość świadczenia, konkludując, że brak zatem podstaw do ponownego ustalenia wysokości emerytury /decyzja k. 41 ostatniej części akt ZUS/.
Wnioskodawca J. K. złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnoszą o jej zmianę i zobowiązanie organu rentowego do przeliczenia jego emerytury z uwagi na ujawnienie nowej okoliczności jaką jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2021r. wydany w sprawie III USKP 52/21, który w jego ocenie ma znaczenie dla ustalenia wysokości jego emerytury.
/odwołanie k. 2-4/.
W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie /odpowiedź na odwołanie k. 5/.
Na rozprawie z dn. 22.06.2022r. – bezpośrednio poprzedzającej wyroku w n/n sprawie – wnioskodawca poparł odwołanie zaś pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania /e-prot. z 22.06.2022r.: 00:03:29/.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
J. K. urodził się (...) (bezsporne)
Decyzją z 19.12.2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy emeryturę w wieku obniżonym na podstawie art. 184 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, której wysokość obliczono na zasadzie art. 183 w/w ustawy z 17.12.1998 r. w ten sposób, że 70 % emerytury obliczono na zasadzie art. 53 ustawy a 30 % emerytury na zasadzie art. 26 ustawy. (bezsporne)
Decyzją z 18.05.2018 r. organ rentowy przyznał odwołującemu od 1.04.2018 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej, której wysokość obliczono na zasadzie art. 26 w zw. z art. 25 ust. 1 b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, czyli podstawę emerytury pomniejszono o sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wypłata emerytury została zawieszona, gdyż emerytura obliczona na zasadzie art. 26 w zw. z art. 25 ust. 1 b ww. ustawy była mniej korzystna niż dotychczasowa emerytura. (bezsporne)
Wyrokiem z 6.03.2019 r. wydanym w sprawie P 20/16 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1 b ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019, poz. 39) w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. w zakresie w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. (okoliczność notoryjna; Dz.U. z 2019 r., poz. 539)
W dn. 31.10.2019 r. J. K. złożył w ZUS wniosek o ponowne ustalenie wysokości jego emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019 r. wskazując jako podstawę art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy emerytalnej z uwagi na błąd legislacyjny, który zgodnie z ugruntowana linią orzeczniczą należy traktować jako błąd organu rentowego. (wniosek – k. 11 akt ZUS)
W wyniku rozpoznania w/w wniosku ZUS II Oddział w Ł. decyzją z dnia 15.01.2020 r., odmówił J. K. uchylenia dotychczasowej decyzji z 18.05.2018 r. i przeliczenia emerytury, argumentując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6.03.2019 r. P 20/16 dotyczy wyłącznie kobiet urodzonych w (...) r., które do obliczenia emerytury miały zastosowany art. 25 ust. 1 b ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.). Zdaniem Zakładu wyrok ten nie dotyczy mężczyzn, a zatem nie ma podstaw do uchylenia decyzji przyznającej emeryturę wnioskodawcy. (decyzja - k. 12 akt ZUS)
Rozpoznając sprawę na skutek odwołania J. K. Sąd Okręgowy w Łodzi prawomocnym wyrokiem z dnia 27 października 2020 roku w sprawie VIII U 450/20 oddalił odwołanie wnioskodawcy. Sąd Apelacyjny w Łodzi rozpoznając apelację ubezpieczonego od powyższego wyroku Sądu Okręgowego wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2021r. w sprawie III AUa 2084/20 oddalił apelację ( wyrok S.O. w Łodzi i S.A. w Ł. akta sprawy VIII U 450/20 załączone do akt sprawy)
W dniu 7 lutego 2022 roku J. K. złożył wniosek o ponowne przeliczenie emerytury przy uwzględnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2021r. sygn.. akt III USKP 52/21 ( wniosek k.40 ostatniej części akt ZUS).
Zaskarżoną decyzją z 17 lutego 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpoznaniu w/w wniosku na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (T.J. Dz.U. 2017r., poz. 1383 ze zm.) odmówił J. K. ponownego wyliczenia emerytury, wskazując w uzasadnieniu, że wnioskodawca nie doręczył żadnych dokumentów ani nie przedstawił żadnych nowych okoliczności mogących mieć wpływ na wysokość świadczenia, konkludował, że tym samym brak podstaw do ponownego ustalenia wysokości emerytury /decyzja k. 41 akt ZUS/.
Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, których nie kwestionowała żadna ze stron, a i sąd nie znalazł żadnych powodów by czynić to z urzędu.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Odwołanie jako niezasadne podlega oddaleniu.
Na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2021 r. poz. 291 z późn. zm.), w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.
Z cytowanego przepisu art. 114 ust. 1 pkt 1 wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442/.
Zwrot "przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie "ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy, ale także uchybienia przez organ rentowy normom prawa procesowego lub materialnego, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną osoby zainteresowanej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 r., III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).
Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, że skoro przedmiotowe postępowanie zostało wszczęte w oparciu o wniosek z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to obowiązkiem organu rentowego a następnie Sądu orzekającego, była w pierwszej kolejności ocena, czy wystąpiły określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku. Należało zatem ustalić i ocenić, czy wnioskodawca przedłożył nowe dowody mogące mieć wpływ na zmianę poprzedniej decyzji, ewentualnie, czy ujawniły się takie okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mogły rzutować na przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury. Ocena, że przesłanki te nie były spełnione (wnioskodawca nie przedłożył nowych dowodów ani nie ujawnił okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które miały wpływ na prawo do świadczeń) powinna prowadzić do odmowy ponownego ustalenia świadczenia przez organ rentowy oraz oddalenia odwołania przez Sąd, bez potrzeby merytorycznego zbadania wysokości świadczenia przysługującego ubezpieczonemu. Bez spełnienia przesłanek formalnych wniosku z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prowadzenie postępowania dotyczącego merytorycznej oceny wysokości świadczenia, jest bezcelowe i bezprzedmiotowe.
Środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury i renty, zgodnie z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49 ze zm.), są - dla pracowników - zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków. Wskazana regulacja niewątpliwie wyznacza kierunek postępowania dowodowego, ale nie oznacza, że wysokość uzyskiwanego uposażenia nie może być dowiedziona w inny sposób. W postępowaniu sądowym nie obowiązują bowiem ograniczenia co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 20 rozporządzenia / por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r. sygn. akt II UKN 186/97 OSNP 1998/11/342/, a tym samym ich wysokość może być ustalona także w oparciu o inne pisemne środki dowodowe – stwierdzające wysokość zarobku lub dochodu, a nawet zeznania świadków.
Dokonując wszechstronnej analizy zgromadzonego w sprawie materiału procesowego Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że skarżący w toku postępowania przed organem rentowym wywołanym złożeniem wniosku o ponowne przeliczenie emerytury nie spełnił przesłanki wniosku o ponowne ustalenie prawa do emerytury na zasadach określonych w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Skarżący nie przedłożył nowych dowodów na potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed uprawomocnieniem się decyzji o przyznaniu emerytury, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia.
Skarżący w toku niniejszego postępowania nie ujawnił również żadnych okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na wysokość emerytury. Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, w toku postępowania przed organem rentowym, wywołanego wnioskiem wnioskodawcy z 7 lutego 2022r. nie zostało ujawnione nic nowego, co dawałoby Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych podstawę do ponownego przeanalizowania sytuacji prawnej wnioskodawcy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma podstaw do ponownego ustalenia emerytury, jeśli zainteresowany nie przedstawi dokumentów lub okoliczności zmieniających jego sytuację (por. wyrok. Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., III UK 150/13, LEX nr 1458793).
Przy czym stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy oraz z zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r. sygn. akt II UKN 186/97, opubl. OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r. sygn. I UK 115/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2007, Nr 17-18, poz. 257, str. 753/. Nie jest natomiast możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997 r., z.6-7, poz. 76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Należy wskazać, że ubezpieczony w odwołaniu wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do przeliczenia emerytury, powołując się na wyrok SN z 6 maja 2021r. ( (...) 52/21), stanowiący nową okoliczność w sprawie o charakterze prawnym (zmiana wykładni przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej polegająca na potrącaniu wyłącznie kwot emerytury w wieku obniżonym wypłaconych po osiągnięciu przez ubezpieczonego wieku uprawniającego do nabycia emerytury w wieku powszechnym.
Sąd Okręgowy przeanalizował zasadność roszczenia ubezpieczonego. Stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny. Natomiast wskazać należy, że w świetle powyższych rozważań nie sposób za ujawnioną nową okoliczność istniejącą przed wydaniem decyzji, która ma wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości, uznać powoływany wyrok Sądu Najwyższego z 6 maja 2021r. r. ( (...) 52/21). Powołanego wyroku nie można uznać za fakt dotyczący ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Nie stanowi on określonego w przepisach prawa materialnego faktu warunkującego powstanie uprawnień ubezpieczeniowych (tj. przesłanki nabycia prawa do świadczeń) oraz uchybienia normom prawa materialnego lub/i procesowego wpływających na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną zainteresowanego. Przykładowo ustalenie na podstawie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, że wydanie decyzji określającej sposób wyliczenia emerytury było nieprawidłowe jest nową okolicznością. Ten nieprawidłowy sposób istniał już w chwili wydawania poprzedniej decyzji, gdyż niekonstytucyjność istniała od początku, jedynie ujawnienie tej okoliczności nastąpiło dopiero na skutek wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny. Nadto za błąd organu rentowego uznać należy obiektywną niezgodność z prawem decyzji organu rentowego, która to niezgodność wyszła na jaw na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 czerwca 2020 r., III AUa 747/19, LEX nr 3063271). Jednakże w niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z wydaniem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, mocą którego ustalono, że wydanie decyzji określającej sposób wyliczenia emerytury było nieprawidłowe. Konsekwentnie zatem wbrew stanowisku wnioskodawcy nie można także w przedmiotowej sprawie przyjąć koncepcji błędu organu rentowego.
Niezależnie od powyższego wskazać należy, że powołany wyrok SN z 5.05.2021 r., wydany w określonym stanie faktycznym, nie wiąże Sądu w żaden sposób. Sąd jest niezawisły w orzekaniu, w każdej sprawie czyni własne ustalenia faktyczne stanowiące podstawę do rozstrzygnięcia. Jedyne odstępstwo od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu cywilnego w postaci wiążącego prejudykatu w postaci skazującego wyroku sądu karnego zostało wprowadzone na mocy art. 11 k.p.c. Nadto orzeczenia Sądu Najwyższego są wiążące tylko wtedy, gdy sąd odwoławczy zada pytanie prawne w kwestii budzącej wątpliwości. Wówczas pogląd prawny wyrażony w uchwale SN wiąże sąd w tej konkretnej sprawie. Inne natomiast orzeczenia SN formalnie sądów niższych nie wiążą.
W konsekwencji decyzję organu rentowego z 17.02.2022 r. uznać należy za prawidłową bowiem w chwili jej wydawania nie zachodziły przesłanki z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej.
Mając powyższe na uwadze odwołanie, na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c., podlegało
oddaleniu.
Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem
doręczyć wnioskodawcy Pocztą.
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Jacek Chrostek
Data wytworzenia informacji: