Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 stycznia 2021 r. – Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że K. W. jako pracownik u płatnika składek (...) A. C. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 lipca 2020 r.

W uzasadnieniu decyzji ZUS podniósł, że w przedmiotowej sprawie świadczenie pracy w ramach umowy o pracę nie miało miejsca i stosunek pracy nie został nawiązany. Przedłożone dokumenty nie stanowią wystarczającego dowodu świadczącego o wykonywaniu pracy, brak jest dokumentów firmowych podpisanych przez ubezpieczoną. Ponadto przed nawiązaniem stosunku pracy z płatnikiem K. W. od 10 lipca 2018 r. nie miała innego tytułu do ubezpieczeń społecznych. Wobec powyższego organ doszedł do przekonania, że umowa o pracę zawarta między ubezpieczoną a płatnikiem składek nosi znamiona czynności pozornej, której celem jest obejście przepisów prawa i dzięki temu uzyskanie świadczenia wypłacanego z ubezpieczenia społecznego - zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Zatem na podstawie art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy organ stwierdził , że umowa o pracę zawarta między ww. płatnikiem składek, a wnioskodawczynią jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, a zatem z tytułu zawartej umowy o pracę ww. nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 1 lipca 2020r.

/ decyzja k. 99-101 akt ZUS/

W dniu 11 lutego 2021 r. odwołanie od powyższej decyzji w całości wniosła K. W. żądając jej zmiany i uznania, iż od 1.07.2020 r. podlega ubezpieczeniom jako pracownik. W uzasadnieniu wskazanego stanowiska podniosła, iż praca na warunkach określonych w art. 22 kp na rzecz pracodawcy A. C. była przez nią w spornym okresie faktycznie wykonywana.

/ odwołanie k. 3-11/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 30-31/

W piśmie z dnia 26.05. 2021 r. wnioskodawczy potrzymała swoje dotychczasowe stanowisko procesowe.

/ pismo k. 62-64/

Na rozprawie w dniu 19.10.2021 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie , pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych. Zainteresowana A. C. poparła odwołanie.

/ stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 r. 00:01:47—00:02:10/

W toku dalszego postępowania stanowisko stron nie uległo zmianie.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 00:25:30-00:28:30/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni K. W. jest absolwentką (...) na kierunku finanse i rachunkowość w specjalności rachunkowość i zarządzanie finansami na (...). W 2014 r. uzyskała tytuł magistra. Posiada doświadczenie w pracy na stanowisku księgowej. Pracowała w Biurze (...), gdzie poznała i współpracowała z A. C..

/ dyplom k. 66 akt ZUS, świadectwa pracy k. 69 akt ZUS, k. 25, 59, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44, 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57 zeznania świadka M. S. protokół z rozprawy z dnia19.10.2021 r 00:44:16 -00:49:41/

Zainteresowana A. C. z dniem 1.07.2020 r. otworzyła własną działalność gospodarczą pod firmą (...) przedmiotem, której jest działalność rachunkowo – księgowa, doradztwo podatkowe.

/ wypis z (...) k. 12 oraz k. 2-3 , koperta k. 78 zeznania świadka M. S. protokół z rozprawy z dnia19.10.2021 r 00:44:16 -00:49:41/

Z dniem 1.07.2020 r. strony tj. K. W. i A. C. zawarły umowę o pracę na czas określony na okres od 1.07.2020 do 31.12.2020 r. na stanowisku księgowa w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 3500 zł brutto miesięcznie.

/ umowa o pracę k. 83 akt ZUS nadto w załączonych aktach osobowych zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

P. zatrudniła wnioskodawczynię ponieważ otwierając działalność i przejmując do obsługi 50 firm potrzebowała pomocy.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44, 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

W dniu 13.07.2020 r. tj. po upływie terminu, płatnik złożył za K. W. jako pracownika dokument zgłoszeniowy (...) z datą zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia od 1 .07.2020 r.

/ bezsporne, /

Przed przedmiotowym zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych wnioskodawczyni od 10.07.2018 r. nie miała tytułu do ubezpieczeń społecznych w związku z zatrudnieniem. W okresie od 8.07.2019 do 31.07 .2019 r. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników jako rolnik/małżonka, a w okresie od 1.08.2019 r. do 30.06.2020 jako rolnik /małżonka sprawujący opiekę nad dzieckiem.

/ bezsporne, zaświadczenie k. 16, k. 70 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44, 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

Wnioskodawczyni w spornym okresie była uprawniona do podpisywania dokumentów firmowych i poświadczała swoim podpisem dokonanie poszczególnych czynności, sporządzenie poszczególnych dokumentów.

/ bezsporne , dokumenty firmowe z podpisem wnioskodawczyni k. 17- 21

Do zakresu obowiązków wnioskodawczyni należało księgowanie dokumentów spółek, z działalności gospodarczych, sprawdzanie ich pod względem merytorycznym. Wyliczanie podatków. Sprawdzanie wyników finansowych robienie zestawień z ksiąg. Wnioskodawczyni obsługiwała ponad 20 podmiotów

/maile wysłane przez K. W. k. 41- 56 akt ZUS, zestawienia sporządzonych dokumentów dla poszczególnych firm za okres od lipca do września 2020 r., 38-40 akt ZUS , k. 22-24 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44, 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

Wnioskodawczyni wykonywała pracę w godzinach 8-16 w biurze płatnika mieszczącym się w Ł. przy ul (...). Natomiast po zwolnieniu lekarskim w od sierpnia 2020 r., ze względu na stan zdrowia, praca w porozumieniu z pracodawcą była wykonywana zdalnie w domu z dojazdami po dokumenty do biura lub bezpośrednio do klienta. Gdy zachodziła konieczność odbioru dokumentów od klienta w biurze, praca była wykonywana w biurze. Dokumenty wnioskodawczyni dowoził też jej mąż, zainteresowana i M. S.. Wnioskodawczyni pracowała poprzez zdalny pulpit, przez to miała dostęp do programów księgowych znajdujących się w firmie. Skarżąca nie miała bezpośredniego kontaktu z klientami. Gdy potrzebowała określonych informacji otrzymywała je za pośrednictwem zainteresowanej A. C. kierując do niej mailowe zapytania.

/polecenie pracy zdalnej od 3.08.2020 k. 61,19 akt ZUS maile wysłane przez K. W. k. 41- 56 akt ZUS, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44, 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57 zeznania świadka E. P. protokół z rozprawy z dnia19.10.2021 r00:42:10-00:42:51, zeznania świadka M. S. protokół z rozprawy z dnia19.10.2021 r 00:44:16 -00:49:41, zeznania świadka J. J. protokół z rozprawy z dnia19.10.2021 r 00:49:41-00:54:35/

Praca wnioskodawczyni była wykonywana pod bezpośrednim nadzorem płatniczki. Zarówno pracując w biurze, jak i zdalnie, była z nią w stałym kontakcie telefonicznym i mailowym.

/maile wysłane przez K. W. k. 41- 56 akt ZUS, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57

Wynagrodzenie za pracę było przekazywane wnioskodawczyni w okresach obecności w pracy w formie gotówki, natomiast w okresach zwolnień lekarskich w postaci przelewów bankowych na konto.

/listy płac za okres od lipca do października 2020 r. wraz z potwierdzeniami przelewu i upoważnieniami do odebrania wynagrodzenia k. 69-75 akt ZUS, oryginały koperta k. 78 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:4400:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

Wnioskodawczyni podpisywała listy obecności, a w czasie pracy zdalnej robiła też własne zapiski co do czasu pracy.

/ listy k. 76 -79 akt ZUS oryginały koperta k. 78 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

Płatnik utworzył dokumentację pracowniczą dotyczą ubezpieczonej, w której m.in. znalazły się następujące dokumenty: umowa o pracę na czas określony od 1 lipca 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. z 1 lipca 2020 r., arkusz zakresu czynności, orzeczenie lekarskie z 20 czerwca 2020 r., karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP, lista obecności za okres od lipca do września 2020 r., listy płac za okres od lipca do października 2020 r. wraz z potwierdzeniami przelewu i upoważnieniami do odebrania wynagrodzenia, kwestionariusz osobowy dla osoby ubiegającej się o zatrudnienie, kwestionariusz osobowy dla pracownika, dyplom ukończenia (...) na kierunku rachunkowość i zarządzanie finansami, świadectwo pracy z 13 lipca 2018 r., wniosek o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych z 1 lipca 2020 r., oświadczenie dla celów podatkowych, informacje o warunkach zatrudnienia, polecenie pracy zdalnej od 3.08.2020, oświadczenie w sprawie korzystania z uprawnień związanych z rodzicielstwem, PIT-2, upoważnienie do czynności związanych z odbiorem dokumentacji księgowej, odbiorem dokumentacji księgowej bezpośrednio z siedziby klienta, odbiorem faktur, wystawianiem oraz podpisywaniem faktur, odbiorem korespondencji, podpisywaniem dokumentów sporządzonych zgodnie z zakresem obowiązków; wniosek o udzielenie dnia wolnego za święto przypadające w sobotę.

/ wskazana dokumentacja k. 83-97, 12-19 akt ZUS nadto częściowo w załączonych aktach osobowych koperta k. 78/

W dniach 21-23.07.2020 wnioskodawczyni była hospitalizowana z powodu zagrażającego poronienia. Wówczas nie określono wieku płodu. Wnioskodawczyni dzień przed przyjęciem do szpitala zrobiła sobie test ciążowy bo miała krwawienie, którego mieć nie powinna. W związku z pozytywnym wynikiem testu zgłosiła się na (...). Na badaniu kontrolnym u specjalisty ginekologa była również w dniu 29.07.2020 r. W pierwszym badaniu ginekologicznym odnotowanym w karcie ciąży z dnia 12.08 2020 stwierdzono 8 tydzień ciąży OM 4.06.2020 r.

/ karta ciąży k. 26, 56-58, 67- 69 karta informacyjna ze szpitala k. 27-28, k. 65-66 dokumentacja medyczna k. 83-93 historia choroby ze (...) Szpitala powiatowego sp. zo.o k. 98-105 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

K. W. była niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży od 21.07.2020 do 2.08.2020 r., a następnie od 30.09.2020 r.

/ bezsporne karta informacyjna ze szpitala k. 27-28 dokumentacja medyczna k. 83-93 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:4400:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

W dniu 29.03.2021 r. wnioskodawczyni urodziła córkę.

/ bezsporne skrócony odpis aktu urodzenia k. 60 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44, 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

W okresie niezdolności do pracy wnioskodawczyni jej obowiązki przejęła płatniczka Nadto od końca października 2020 do 25.12.2020 zostały zatrudnione w oparciu o umowę o pracę (...) inne osoby do pomocy w księgowaniu (za wynagrodzeniem miesięcznym 2000 zł). Od 30.12.2020 r. płatnik zatrudnił jedną z ww. osób w oparciu o umowę zlecenie z wynagrodzeniem 20zł / h. W okresie od 6.07.2020 -8.08.2020 r. płatnik zatrudnił też w oparciu o umowę o pracę za wynagrodzeniem 3000 zł osobę na stanowisku pomocy biurowej. Od dnia 29.01.2021 r. płatnik poszukuje kolejnej osoby do pracy na stanowisku księgowej.

/ pismo k. 13, oferta pracy screen k. 14- 15 zestawienie osób zatrudnionych u płatnika w okresie 01-12.2020 koperta k. 78/

Płatnik składek złożył za K. W. imienne raporty miesięczne o należnych składkach za okres od lipca do listopada 2020 , w których wskazywał miesięczne podstawy wymiaru składek za ubezpieczenia społeczne za lipiec 2020 w wysokości (...),97, za sierpień 2020 r. w wysokości 3266,66 zł , za wrzesień 2020 r. w wysokości 3383,33 zł, za październik i listopad 2020 r. w wysokości 0,00 zł

/ bezsporne/

W świetle zestawienia dochodów i wydatków za okres 07-10/ 2020 r łącznie przychód wyniósł 42155,10 zł, wydatki na wynagrodzenia (...),63 inne wydatki 15828,96 zł. Z tytułu prowadzonej działalności w 2020 r. płatnik osiągnął łączny dochód w wysokości 3695,96 zł

/podsumowanie księgi przychodów i rozchodów za okres od stycznia do grudnia 2020 r., k. 37 akt ZUS, PIT-4R za 2020 r. oraz VAT-7 za okres od lipca do października 2020 r. k. 23-36 zestawienie przychodów i rozchodów za okres 01-12.2020 r. koperta k. 78/

Wnioskodawczyni nie powróciła do pracy u płatnika. Stosunek pracy został rozwiązany z upływem okresu na jaki umowa została zawarta (umowa podlegała przedłużeniu do dnia porodu)

/ świadectwo pracy k. 54-55 oryginał w aktach osobowych koperta k. 78, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44, 00:23:45-00:35:29 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57/

Wnioskodawczyni ma wspólne konto wraz z mężem w Banku (...) i w Banku Spółdzielczym, przy czym kartę ma tylko do pierwszego nich. Wnioskodawczyni i jej mąż w okresie zatrudnienia wnioskodawczyni u płatniczki, wspólnie dokonywali płatności i zakupów przy użyciu wskazanej karty. Z historii rachunku bankowego wynika, iż płatności wykonywano zarówno w dniach wykonywania pracy przez wnioskodawczynię, jak i w dniach wolnych, nadto w dniach kiedy wnioskodawczyni była hospitalizowana, zarówno miejscu jej zamieszkania S., jak i innych miejscowościach np. 12.08. w S..

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 26.04.2022 r. 00:04:49-00:21:44 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 19.10.2021 00:02:30 - 00:22:57, pismo k. 118-119 ,historia rachunku bakowego k. 120-139 143-162

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy, a także w oparciu o zeznania wnioskodawczyni i świadków, które ze sobą wzajemnie korespondowały i nie zostały skutecznie podważone przez organ rentowy. W tym miejscu wskazać należy, iż zainteresowana, pomimo prawidłowego wezwania pod rygorem pominięcia dowodu z jej zeznań, nie stawiła się na ostatnim terminie rozprawy i nie potwierdziła swych informacyjnych wyjaśnień. Z tych względów jej wyjaśnienia nie mogą być traktowane jak dowód i stanowić podstawy ustaleń w sprawie.

Sąd uznał, iż zarówno zeznania wnioskodawczyni, jak i przesłuchanych w procesie świadków są spójne, konsekwentne i logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym w spornym okresie, na podstawie zawartej umowy zajmowała się wnioskodawczyni, jakie miała obowiązki, jak była kontrolowana i rozliczana z ich wykonywania. Nie budzą również zastrzeżeń Sądu okoliczności jakie legły u podstaw zatrudnienia K. W. , która już wcześniej, lecz w innej firmie współpracowała z A. C., a która otwierając własną działalność i potrzebując wsparcia w rozliczaniu klientów zdecydowała się jej zaoferować zatrudnienie.

W ocenie Sądu na wykonywanie pracy przez ww. wskazuje przede wszystkim złożony w postępowaniu wykaz rozliczeń poszczególnych klientów, dokumenty firmowe – finansowe klientów ze spornego okresu opatrzone podpisem wnioskodawczyni i korespondencja mailowa między stronami, której treść wskazuje bezpośrednio na wykonywanie obowiązków pracowniczych przez ubezpieczoną. Ponadto także przesłuchani w procesie świadkowie potwierdzili faktyczne realizowanie przez nią obowiązków pracowniczych wskazując, iż czynności powierzone w ramach kwestionowanej przez ZUS umowy ubezpieczona świadczyła zarówno stawiając się w biurze, jak i poprzez pracę zdalną. Wskazywali nadto, że w spornym okresie rzeczywiście pracę wykonywała pod kontrolą płatnika.

Bez wpływu na powyższą ocenę pozostaje przedłożona w procesie historia rachunku bakowego powódki. W istocie wskazuje ona, iż w dniach, w których wnioskodawczyni miała świadczyć pracę w różnych miejscach dokonywano płatności kartą. Niemniej jednak samo to nie podważa faktu wykonywania pracy przez wnioskodawczynie, nie świadczy również o tym, że była ona faktycznie w innym miejscu niż podaje. Po pierwsze, nie jest jasnym w jakich godzinach dokonywano wskazanych transakcji. Po drugie, w świetle wiarygodnych wyjaśnień wnioskodawczyni z karty korzystała zarówno ona jak i jej mąż – płatności kartą dokonywano bowiem poza szpitalem nawet wtedy, gdy wnioskodawczyni była hospitalizowana. Tym samym w oparciu o zapisy historii wskazanego rachunku nie sposób wywieść wniosku, iż bezwzględnie płatności dokonywała wnioskodawczyni.

Mając to na uwadze Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 kpc pominął wniosek pełnomocnika organu rentowego zobowiązanie wnioskodawczyni do złożenia wyciągu z drugiego rachunku bankowego jaki posiada na fakt dokonywania płatności w dniach i w godzinach , w których wnioskodawczyni miała wykonywać sporne zatrudnienie alternatywnie o udzielenie przez wnioskodawczynię zgody na zwrócenie się przez Sąd do Banku o przesłanie informacji o dniach i godzinach dokonywania transakcji w okresach lipiec – wrzesień 2020 r. z obydwu kont, gdyż wnioski te jak podniesiono były nieprzydatne do ustalenia wskazanego faktu i zmierzały tylko i wyłącznie do przewlekania postepowania. Jeszcze raz wskazać należy, że skoro bezspornie z karty nie korzystała sama wnioskodawczyni lecz także jej mąż, fakt wykonywania poszczególnych transakcji w określonym czasie i miejscu nie może wpłynąć na podważenie ustaleń w zakresie wykonywania przez ubezpieczoną obowiązków pracowniczych zwłaszcza, że okoliczność tę potwierdza pozostały wiarygodny materiał dowodowy.

Sąd przy tym nie traci z pola widzenia, że powódka zawierając umowę o pracę i przystępując do wykonywania obowiązków na rzecz pracodawcy najprawdopodobniej była w ciąży. Niemniej jednak, co znamienne, zgromadzona w postępowaniu dokumentacja medyczna nie potwierdza, iż o tym fakcie w chwili zawarcia umowy mogła wiedzieć. Ponadto, o czym jeszcze będzie mowa, prawo nie zabrania nawiązywania stosunków rodzących tytuł do ubezpieczenia z kobietami w ciąży. Istotnym dla ustalenia jego istnienia jest bowiem tylko fakt czy umowa stanowiąca tytuł ubezpieczenia była faktycznie realizowana.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 291 t.j.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 22, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczoną a płatnikiem składek, wskazując na jej pozorny charakter.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania, a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takiej zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, a strony zmierzały wyłącznie do nabycia prawa do wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych, o których mowa w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133 t.j.), co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których w sposób przekonywujący, merytorycznie wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy. Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Wskazać należy, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

Stosownie do treści art. 22 §1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę z dnia 1 lipca 2020 zawarta między ubezpieczoną, a płatnikiem składek, jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Nadto ponownie wspomnieć należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) można wyczytać, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy, w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego, musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek w spornym okresie od 1.07.2020 r. istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca się osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona na rzecz płatnika składek w spornym okresie wykonywała umówioną pracę księgowej, księgując dokumenty spółek, dokumenty z działalności gospodarczych, sprawdzając je pod względem merytorycznym, wyliczając podatki, sprawdzając wyniki finansowe, sporządzając zestawienie z ksiąg.

Zeznania zarówno wnioskodawczyni, jak i świadków, niepodważone przez organ rentowy, jednoznacznie wskazują, że ubezpieczona wykonywała cały szereg czynności związanych z obsługą klientów i prowadzeniem księgowości. Przy czym czynności te wnioskodawczyni wykonywała pod kontrolą płatnika bezpośrednio w biurze, a od sierpnia 2020 r. zdalnie, będąc w stałym kontakcie telefonicznym i mailowym z A. C., odbierając z firmy niezbędne i dowożone jej dokumenty, w ustalonym czasie pracy, który był ewidencjonowany za pomocą list obecności i na ryzyko płatniczki, za co otrzymywała wynagrodzenie.

W sprawie niniejszej zostały stwierdzone omówione powyżej elementy świadczące o tym, iż ubezpieczona wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę i łączył ją z płatnikiem stosunek pracy. Zeznania wszystkich przesłuchanych w procesie świadków, jak i wnioskodawczyni, jednoznacznie wskazują, że ubezpieczona mimo tego, iż była w zagrożonej ciąży (co stwierdzono w trakcie hospitalizacji już w dniu 21 lipca 2020 r.), w spornym okresie wykonywała swoje obowiązki. Powyższe znajduje także potwierdzenie w przedstawionej w procesie korespondencji mailowej, dokumentach firmowych ze spornego okresu opatrzonych podpisem wnioskodawczyni oraz zestawieniach bezpośrednio obsłużonych przez nią klientów. Tym samym stałe i osobiste wykonywanie pracy przez K. W. nie budzi zastrzeżeń.

Zostało też wykazane, co jest elementarnym i podstawowym składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie wnioskodawczyni poleceniom pracodawcy. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Powyższe niewątpliwie miało miejsce na gruncie rozpatrywanego przypadku. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że płatnik składek kierował pracą ubezpieczonej gdyż decydował o czasie pracy i miejscu wykonywania czynności a także zadaniach do wykonania co potwierdza treść korespondencji mailowej .

Płatnik oczekiwał od pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy, co miało wspomóc płatniczkę w obsłudze przejętych klientów w ramach nowo rozpoczętej działalności gospodarczej. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Zatrudnienie wnioskodawczyni było oparte na rzeczywistej potrzebie pracodawcy wynikającej z warunków prowadzenia działalności .

Podkreślić należy też, iż praca świadczona przez wnioskodawczynię była wykonywana na ryzyko płatniczki. To ona ponosił ryzyko osobowe i ekonomiczne związane z brakiem należytej obsady pracowniczej, terminowym wykonaniem prac i kosztami z tym związanymi. W związku z nieobecnością powódki płatnik zmuszony był do poszukiwania innych pracowników, zatrudniał też przejściowo osoby na podstawie umów zlecenie. Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił konstytutywne cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p.

Natomiast z uzyskaniem przez K. W. statusu pracownika wiązał się skutek w postaci nabycia przez nią uprawnień do świadczeń ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę zawarta przez płatnika z K. W. była realizowana. K. W. wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę, a płatnik pracę przyjmował. Podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że zamiarem wnioskodawczyni i płatniczki nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego dla skarżącej w postaci zasiłku chorobowego czy świadczeń związanych z macierzyństwem. Fakt, że wnioskodawczyni wkrótce po rozpoczęciu pracy stała się niezdolna z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży (o której nie wiedziała zawierając sporną umowę o pracę , co wynika wprost z dokumentacji medycznej), a potem korzystała z zasiłku macierzyńskiego - sam w sobie nie może stanowić podstawy uznania zatrudnienia za pozorne, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak było w rozpatrywanej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, iż wnioskodawczyni podlega ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie tj. od 1.07.2020 r.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS (r.pr. S. P.) przez PI

J.L