Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 19 grudnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., w związku z przeliczeniem kapitału początkowego wydając decyzję ostateczną, przeliczył H. P. emeryturę od 8 października 2021 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że emerytura została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji (92.042,79 zł);

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego (355.319,61 zł);

- średnie dalsze trwanie życia (204,30 miesięcy);

Wyliczona kwota emerytury wyniosła 2.189,73 zł (92.042,79 zł + 355.319,61 zł) / 204,30 = 2.189,73 zł.

Emerytura z FUS po waloryzacji od 1 marca 2022 roku wynosi 2343,01 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi 2132,14 złotych.

Organ wskazał, że do stażu pracy nie zaliczono ubezpieczonemu okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) od 09-11-1984 r. do 03-01-1985 r., ponieważ brak możliwości ustalenia (...). Ponadto do stażu nie zaliczono okresów zatrudnienia w " Fabryce (...) - F." od 15-11-1991 r. do 30-11-1994 r. oraz w Zakładach (...) SA od 10-06-1996 r. do 30-09-1996 r. i od 06-05-1996 r. do 05-06-1996 r., ponieważ brak informacji o zasiłkach chorobowych.

(decyzja – k. 87-89 akt ZUS )

W dniu 19 stycznia 2023 roku ubezpieczony złożył do organu rentowego odwołanie, w którym wskazał, że nie ma innej dokumentacji dotyczącej jego zatrudniania w żadnym z powyższych miejsc, załączając ponownie świadectwa pracy oraz informując, iż upłynął zbyt długi czas, żeby mógł pamiętać czy występowały zwolnienia lekarskie.

(pismo k. 90 akt ZUS)

Organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując dotychczasową argumentację.

(stanowisko pełnomocnika ZUS – e-protokół rozprawy z dnia 4.04.2024 r.)

Decyzją z 31 stycznia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił H. P., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 19 stycznia 2023 roku, ponownego ustalenia wysokości emerytury, z uwagi na nieprzedłożenie żadnych nowych dowodów oraz nie ujawnienie nowych okoliczności mających wpływ na wysokość świadczenia.

(decyzja – k. 93 akt ZUS)

W dniu 24 lutego 2023 roku wnioskodawca złożył odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę, ustanowienie pełnomocnika z urzędu i zwolnienie z kosztów postępowania. Ubezpieczony wniósł o uwzględnienie okresu pracy, w tym wysokości wynagrodzenia, od 27 maja 1991 roku do 30 listopada 1994 w Fabryce (...), który to okres nie został uwzględniony z powodu braku informacji o okresach nieskładkowych.

( odwołanie – k. 3-5)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując dotychczasową argumentację. Wskazał, że okres zatrudnienia wnioskodawcy w Fabryce (...) wzięto pod uwagę do dnia 14 listopada 1991 roku, a do wyliczenia kapitału początkowego nie uwzględniono okresów zatrudnienia, w których brak jest informacji o zasiłkach chorobowych.

(odpowiedź na odwołanie - k. 15)

Pismem procesowym z dnia 25 maja 2023 r. pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu oświadczając jednocześnie, że nie zostały one uiszczone w całości ani w części.

(pismo procesowe k 24)

Na rozprawie w dniu 13 lutego 2024 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wskazał, że zgadza się z hipotetycznym wyliczeniem organu rentowego, jak również wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

(stanowisko procesowe e- protokół z rozprawy z dnia 13 lutego 2024 roku 00:00:55-00:04:10 k. 69 i k 67)

Pismem procesowym z dnia 27 marca 2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy wskazał, iż pismo skarżącego złożone do akt rentowych w dniu 19 stycznia 2023 roku było faktycznie odwołaniem od decyzji z dnia 19 grudnia 2022 roku, co wynika z jego treści.

(pismo procesowe w aktach sprawy)

Na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2024 roku pełnomocnik wnioskodawcy poparł dwa odwołania, zarówno od decyzji z dnia 31 stycznia 2023 r., jak i z dnia 19 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. P. urodził się w dniu (...). W dniu 11 października 2021 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

(bezsporne, wniosek – k. 1-3 akt ZUS )

Decyzją z 20 października 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił kapitał początkowy H. P. na dzień 1 stycznia 1999 roku. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1975 r. do 31 grudnia 1984 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 40,18 % i został pomnożony przez kwotę bazową w wysokości 1.220,89 zł, w związku z czym podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 490,55 zł. ZUS uwzględnił okresy składkowe w wymiarze 17 lat i 19 dni, tj. 204 miesiące oraz nieskładkowe w wymiarze 14 dni, tj. 0 miesięcy. Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 60,23 %. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 59.542,01 zł.

Organ rentowy nie uwzględnił okresów:

- od 05-10-1983 do 28-09-1984, ponieważ prowadzone jest postępowanie z Wydziałem (...) i Składek.,

- od 09-11-1984 do 03-01-1985, od 23-08-1989 do 06-03-1990, od 15-11-1991 do 30-11-1994, ponieważ prowadzone jest postępowanie wyjaśniające z Wydziałem (...) i Składek.,

- od 30-04-1975 do 30-04-1975, od 31-12-1996 do 31-12-1996, od 30-12-1997 do 30-12-1997, gdyż w tych okresach ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym

- od 06-05-1996 do 05-06-1996, od 10-06-1996 do 30-09-1996, brak informacji o okresach nieskładkowych.

(decyzja – k. 40-41 akt ZUS)

Decyzją z 25 października 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z 11 października 2021 r., przyznał H. P. emeryturę w kwocie zaliczkowej od 8 października 2021 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że emerytura została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji (92.042,79 zł);

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego (303.038,60 zł);

- średnie dalsze trwanie życia (204,30 miesięcy);

Wyliczona kwota emerytury wyniosła 1.933,83 zł (92.042,79 zł + 303.038,60 zł) / 204,30 = 1.933,83 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty 1624,79 złotych.

Organ rentowy wskazał, że decyzja ostateczna zostanie wydana po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego z Wydziałem (...) i Składek oraz z Wydziałem Zasiłków.

(decyzja – k. 46-48 akt ZUS )

Decyzją z 31 stycznia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z 11 października 2021 r., ponownie ustalił H. P. emeryturę w kwocie zaliczkowej od 8 października 2021 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi 1759,79 złotych.

Organ rentowy wskazał, że decyzja ostateczna zostanie wydana po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego z Wydziałem (...) i Składek oraz z Wydziałem Zasiłków.

(decyzja – k. 49-50 akt ZUS )

Decyzją z 16 grudnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił kapitał początkowy H. P. na dzień 1 stycznia 1999 roku. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1975 r. do 31 grudnia 1984 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 50,63 % i został pomnożony przez kwotę bazową w wysokości 1.220,89 zł, w związku z czym podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 618,14 zł. ZUS uwzględnił okresy składkowe w wymiarze 18 lat, 5 miesięcy i 29 dni, tj. 221 miesięcy oraz nieskładkowe w wymiarze 14 dni, tj. 0 miesięcy. Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 63,50 %. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 69.814,36 zł.

Organ rentowy nie uwzględnił okresów:

- od 30-04-1975 do 30-04-1975, od 31-12-1996 do 31-12-1996, od 30-12-1997 do 30-12-1997, gdyż w tych okresach ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym,

- od 09-11-1984 do 03-01-1985, gdyż Wydział (...) i Składek nie może potwierdzić okresu ubezpieczenia. Brak możliwości ustalenia (...).,

-od 01-11-1989 do 30-11-1989, ponieważ był ubezpieczony zatrudniony w wymiarze czasu pracy niższym niż 1/2 pełnego wymiaru,

-od 15-11-1991 do 30-11-1994, od 06-05-1996 do 05-06-1996, od 10-06-1996 do 30-09-1996, brak informacji o okresach nieskładkowych.

(decyzja – k. 84-85 akt ZUS)

Decyzją z 19 grudnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., w związku z przeliczeniem kapitału początkowego wydając decyzję ostateczną, przeliczył H. P. emeryturę od 8 października 2021 roku, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że emerytura została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji (92.042,79 zł);

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego (355.319,61 zł);

- średnie dalsze trwanie życia (204,30 miesięcy);

Wyliczona kwota emerytury wyniosła 2.189,73 zł (92.042,79 zł + 355.319,61 zł) / 204,30 = 2.189,73 zł.

Emerytura z FUS po waloryzacji od 1 marca 2022 roku wynosi 2343,01 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi 2132,14 złotych.

Organ wskazał, że do stażu pracy nie zaliczono ubezpieczonemu okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) od 09-11-1984 r. do 03-01-1985 r., ponieważ brak możliwości ustalenia (...). Ponadto do stażu nie zaliczono okresów zatrudnienia w " Fabryce (...) - F." od 15-11-1991 r. do 30-11-1994 r. oraz w Zakładach (...) SA od 10-06-1996 r. do 30-09-1996 r. i od 06-05-1996 r. do 05-06-1996 r., ponieważ brak informacji o zasiłkach chorobowych.

(decyzja – k. 87-89 akt ZUS )

W dniu 19 stycznia 2023 roku ubezpieczony złożył do organu rentowego oświadczenie, w którym wskazał, że nie ma innej dokumentacji dotyczącej jego zatrudniania w żadnym z powyższych miejsc, załączając ponownie świadectwa pracy oraz informując, iż upłynął zbyt długi czas, żeby mógł pamiętać czy występowały zwolnienia lekarskie.

(pismo k. 90 akt ZUS)

W dniu 31 stycznia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja – k. 93 akt ZUS)

H. P. w okresie od 27 maja 1991 roku do 30 listopada 1994 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku ślusarza bieżącej konserwacji odlewni w " Fabryce (...) - F.", otrzymywał ostatnie wynagrodzenie w kwocie 14,700 zł za godzinę i premię w wysokości 20 %.

(bezsporne, świadectwo pracy – k. 29 akt ZUS)

H. P. w okresie od 6 maja 1996 roku do 5 czerwca 1996 roku oraz od 10 czerwca 1996 do 30 września 1996 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku operatora wytłaczarek w Zakładach (...) SA.

(bezsporne, świadectwo pracy – k. 29 akt ZUS )

Przy przyjęciu okresów zatrudnienia wnioskodawcy w " Fabryce (...) - F." od 15-11-1991 r. do 30-11-1994 r. oraz w Zakładach (...) SA od 10-06-1996 r. do 30-09-1996 r. i od 06-05-1996 r. do 05-06-1996 r., podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 618,14 zł. Okresy składkowe wynoszą wówczas 21 lat, 11 miesięcy i 7 dni, tj. 263 miesiące oraz nieskładkowe 14 dni, tj. 0 miesięcy. Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 68,33 %. Za okresy tych zatrudnieni przyjęto wynagrodzenia minimalne, z uwagi na brak jakiejkolwiek dokumentacji potwierdzającej wysokość rzeczywistych zarobków. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. Wysokość wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego nie uległa zmianie w stosunku do decyzji pierwotnej. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 78.650,88 zł.

Przy przyjęciu okresów zatrudnienia wnioskodawcy w " Fabryce (...) - F." od 15-11-1991 r. do 30-11-1994 r. oraz w Zakładach (...) SA od 10-06-1996 r. do 30-09-1996 r. i od 06-05-1996 r. do 05-06-1996 r., wyliczono:

- kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji (92.042,79 zł);

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego (400.293,05 zł);

- średnie dalsze trwanie życia (204,30 miesięcy);

Wyliczona kwota emerytury wyniosła 2.189,73 zł (92.042,79 zł + 400.293,05 zł) / 204,30 = 2.409,87 zł.

Emerytura z FUS po waloryzacji od 1 marca 2022 roku wynosi 2578,56 zł. Natomiast od dnia 1 marca 2023 roku wynosi 2960,19 zł.

( hipotetyczne wyliczenie ZUS k. 59-62)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach rentowych, dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy w postaci zachowanej dokumentacji osobowej ze spornego okresu zatrudnienia, nie kwestionowanych przez żądną ze stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania są zasadne.

W pierwszej kolejności należy rozważyć czy wnioskodawca odwołał się również od decyzji z dnia 19 grudnia 2022 roku czy tylko od decyzji z dnia 31 stycznia 2023 r.

Warto zwrócić uwagę na stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy, że wprawdzie, zgodnie z art. 477 ¹⁰ § 1, odwołanie powinno zawierać jedynie oznaczenie zaskarżonej decyzji oraz określenie i zwięzłe uzasadnienie zarzutów, a zatem jest ono odformalizowane i w odróżnieniu od pism procesowych składanych przez strony w „zwykłym” postępowaniu cywilnym nie musi spełniać wymogów formalnych określonych w art. 126, 127 i 187, co powoduje, że nie musi też dokładnie i precyzyjnie określać żądania i za wystarczający należy uznać zawarty w nim przekaz, z którego wynika, że ubezpieczony nie zgadza się z rozstrzygnięciem zawartym w decyzji, od której zostało wniesione odwołanie

Wobec tego kluczowym problemem występującym w sprawie jest ocena, czy od decyzji z dnia 19 grudnia 2022 r. wnioskodawca złożył odwołanie, czy też nie zaskarżył tej decyzji i pismem z dnia 19 stycznia 2023 r. złożył wniosek o przeliczenie emerytury.

Jako odwołanie od decyzji należy zakwalifikować każdą czynność podjętą przez ubezpieczonego na piśmie lub do protokołu w terminie do złożenia odwołania, z której wynika, że nie zgadza się on z decyzją organu rentowego (wyrok SN z 20.05.2004 r., II UK 396/03, OSNP 2005/1, poz. 12). W orzecznictwie wskazano również, że odwołanie nie musi być adresowane do sądu ani zawierać stwierdzenia, aby w razie nieuwzględnienia żądania zostało przekazane do rozpoznania sądowi. Konieczne jest jednak ustalenie okoliczności dotyczących dokonania takiej czynności, w tym przede wszystkim zamiaru (woli) osoby ją podejmującej (postanowienie SN z 10.12.2009 r., III UK 52/09, LEX nr 578160).

Zgodnie z art. 477 ⁹ § 1 k.p.c. odwołania od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Należy zwrócić uwagę na odformalizowanie tego środka prawnego. W odwołaniu nie trzeba wskazać żadnych konkretnych zarzutów, czy podstaw, a nawet wniosków. Wystarczy samo przejawienie niezadowolenia z decyzji organu rentowego i wyrażenie woli co do odmiennego rozstrzygnięcia. Jeżeli więc w terminie do złożenia odwołania ubezpieczony podejmuje na piśmie lub do protokołu czynność, z której wynika, że nie zgadza się z decyzją i uważa, że powinna być ona zmieniona lub uchylona, to należy taką czynność zakwalifikować jako odwołanie od decyzji. Konieczne jest więc ustalenie okoliczności dotyczących dokonania takiej czynności, w tym przede wszystkim zamiaru (woli) osoby ją podejmującej. Powinny być one ocenione w pierwszej kolejności przez organ rentowy, zwłaszcza gdy czynność dokonywana jest do protokołu sporządzonego przez ten organ. Podkreślić też należy, że przyjmując dokonanie czynności do protokołu organ z pewnością powinien udzielić ubezpieczonemu niezbędnych informacji i pomocy (§ 3 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń). Odpowiednia kwalifikacja czynności przed organem rentowym podlega kontroli sądu. Jeżeli więc organ rentowy nie nadał biegu odwołaniu od decyzji, gdyż potraktował czynność jako inny wniosek, to nie stoi to na przeszkodzie rozpoznaniu przez sąd takiego odwołania. Inaczej mówiąc, sąd ubezpieczeń społecznych powinien rozważyć, czy organ rentowy prawidłowo zakwalifikował czynność ubezpieczonego i czy nadał jej właściwy bieg.

Organ rentowy potraktował czynność ubezpieczonego, w postaci złożenia pisma z dnia 19 stycznia 2023 r. , w której wskazał on, że nie ma innej dokumentacji dotyczącej jego zatrudniania w żadnym z powyższych miejsc, załączając ponownie świadectwa pracy i informując o tym, że nie pamięta czy korzystał ze zwolnień lekarskich, jako wniosek o przeliczenie wysokości emerytury, a nie jako odwołanie od decyzji z dnia 19 grudnia 2022 r. Jest to ocena, zdaniem Sądu Okręgowego, nieprawidłowa. Wnioskodawca bowiem we wskazanym piśmie, co potwierdził na rozprawie w dniu 4 kwietnia 2024 r., nie tylko wskazał, że nie ma innej dokumentacji, ale składając ponownie świadectwa pracy i oświadczając, że nie pamięta czy korzystał ze zwolnień lekarskich wyraził swoją wolę, z której niewątpliwie wynika, że nie zgadza się z decyzją wydaną w dniu 19 grudnia 2022 r. Nadto pismo zostało złożone w terminie do złożenia odwołania od wskazanej decyzji. Mimo to organ rentowy nie potraktował tego pisma, tak jak należało, jako odwołania od decyzji z dnia 19 grudnia 2022r., a jako nowy wniosek o przeliczenie emerytury. Tym samym pozbawiłby skarżącego ewentualnego wyrównania świadczenia za kilkanaście miesięcy. W ocenie Sądu Okręgowego treść pisma odwołującego z dnia 19 stycznia 2023 r. wskazuje na to, że nie zgadza się on z podjętą w dniu 19 grudnia 2022 r. decyzją, a zatem powinno zostać potraktowane jako odwołanie od tej decyzji, a nie jako wniosek o ponowne przeliczenie emerytury (taki wniosek w żaden sposób nie został sformułowany w piśmie).

W odwołaniu od decyzji organu rentowego w przedmiocie wymiaru emerytury wnioskodawca ma prawo zakwestionować wszystkie jej elementy, a więc także te, które nie zostały zmienione w stosunku do poprzednich decyzji, w tym dotyczące okresu zatrudnienia. Niezakwestionowanie poprzednich decyzji w tym zakresie nie pozbawia prawa do podniesienia takiego zarzutu w odwołaniu od kolejnej decyzji (wyrok SN z 6.09.1994 r., II URN 26/94, OSNAPiUS 1994/12, poz. 198).

Reasumując decyzją z dnia 31 stycznia 2023 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy przeliczenia świadczenia emerytalnego i od tej decyzji wnioskodawca niewątpliwie złożył odwołanie. Jednak czynność wnioskodawcy z dnia 19 stycznia 2023 r. również była odwołaniem, z tym, że od decyzji z dnia 19 grudnia 2022 r. Tym samym Sąd rozpoznał w niniejszym postępowaniu dwa odwołania od obu decyzji (z dnia 19 grudnia 2022 r. i z dnia 31 stycznia 2023 r.).

Stosownie do art. 173 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy na dzień wejścia w życie ustawy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust. 2).

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przepis ust. 2 art. 174 stanowi, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to jest w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Z kolei z mocy art. 15 ust. 1 analizowanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 tego samego przepisu przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Ust. 6 tego samego przepisu stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z ust. 4 i 5 w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1)  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3,
w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2)  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3)  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty,

4)  oraz mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Natomiast stosownie do art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie do art. 25 analizowanej ustawy podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Emerytura, ustalana według zreformowanych zasad dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wieko­wi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę - art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach (ust. 2). Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2 (ust. 4).

Emerytura na tzw. starych zasadach wyliczana jest wyłącznie tym osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 roku, które mają prawo do wcześniejszej emerytury (np. na podstawie art. 88 ustawy Karta Nauczyciela).

Zatem w przypadku osób, dla których ustalany jest kapitał początkowy, wysokość emerytury uzależniona jest od kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne ewidencjonowanych od dnia 1 stycznia 1999 roku na koncie ubezpieczonego.

Zgodnie zaś z ogólną zasadą wyrażoną w art. 116 ust. 1 postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Na podstawie art. 129 ust. 1 świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

Z kolei na podstawie ust. 2a dodanego do art. 15 z dniem 1 stycznia 2009 r., jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011, Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Należy podkreślić, iż Sąd nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Wskazana regulacja § 21 ust. 1 powołanego rozporządzenia stanowiąca odpowiednik obowiązującego do dnia 23 listopada 2011 roku § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania oświadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324, a także wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 marca 1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7, Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 27 czerwca 1995 - III Aur 177/95, OSA 1996/10/32, czy Sądu Apelacyjnego Białymstoku - III Aur 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Mając powyższe na uwadze Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej ze spornymi okresami zatrudnienia wnioskodawcy.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było nieuwzględnienie okresów zatrudnienia wnioskodawcy w " Fabryce (...) - F." od 15-11-1991 r. do 30-11-1994 r. oraz w Zakładach (...) SA od 10-06-1996 r. do 30-09-1996 r. i od 06-05-1996 r. do 05-06-1996 r., kwestionowane przez organ rentowy z uwagi na brak informacji o okresach nieskładkowych na świadectwie pracy.

Wnioskodawca wniósł o uwzględnienie przy ustalaniu kapitału początkowego, jak i wysokości emerytury okresów zatrudnienia w " Fabryce (...) - F." od 15-11-1991 r. do 30-11-1994 r. oraz w Zakładach (...) SA od 10-06-1996 r. do 30-09-1996 r. i od 06-05-1996 r. do 05-06-1996 r.

Należy podkreślić, że w spornym okresie obowiązywało rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie świadectw pracy i opinii z dnia 20.11.1974 roku (Dz.U z 1974 nr 45 poz. 269 ze zmianami)

Zgodnie z jego treścią, § 7 w świadectwie pracy, oprócz danych określonych w art. 97 § 2 Kodeksu pracy, powinny być zamieszczone następujące informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracownika w nowym zakładzie pracy:

1) okres korzystania z urlopu bezpłatnego i podstawa prawna jego udzielenia,

2) okres korzystania z urlopu wychowawczego, a w wypadku likwidacji zakładu pracy - okres tego urlopu przypadający po likwidacji zakładu,

3) wykorzystanie zwolnienia od pracy przewidzianego w art. 188 Kodeksu pracy,

4) okres odbywania służby wojskowej oraz zasadniczej służby w obronie cywilnej lub służby zastępczej, przypadający w czasie zatrudnienia w zakładzie pracy, który wydaje pracownikowi świadectwo pracy,

5) okres, za który przyznano pracownikowi odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę (art. 36 ¹Kodeksu pracy),

6) termin zdarzenia uzasadniającego, na podstawie odrębnych przepisów, obniżenie pracownikowi zasiłku z ubezpieczenia społecznego.

Rozporządzenie to obowiązywało do dnia 1 czerwca 1996 r. i nie nakładało na pracodawcę obowiązku wyszczególniania w świadectwie pracy okresów zasiłkowych (§ 7 tegoż rozporządzenia).

Wobec powyższego organ rentowy powinien przyjąć do akt świadectwo pracy pierwotnie złożone przez wnioskodawcę, które potwierdzało jego zatrudnienie w " Fabryce (...) - F.". Świadectwo nie zawiera informacji o okresach nieskładkowych bowiem nie było w dacie jego sporządzenia obowiązku umieszczania takich danych na świadectwie pracy. Ponadto nie ma żadnych dowodów na to, że w spornym okresie wnioskodawca korzystał z zasiłków chorobowych, a zatem okres ten powinien być zaliczony w całości jako składkowy.

Natomiast wobec braku informacji o okresach zasiłkowych w świadectwie pracy wystawionym wnioskodawcy przez w (...) SA za pracę w okresie od 10-06-1996 r. do 30-09-1996 r. i od 06-05-1996 r. do 05-06-1996 r., Sąd uznał , że brak jest jakichkolwiek dowodów na korzystanie przez wnioskodawcę w tym okresie z zasiłków chorobowych. Tym samym należało uznać także ten okres przy wyliczeniu kapitału początkowego i emerytury wnioskodawcy. Nawet jeżeli uznać, że pracodawca „zapomniał się” i pozostał w poprzednim stanie prawnym, jeżeli chodzi o wystawianie świadectw. Trzeba przypomnieć, iż świadectwo pracy wystawione przez pracodawcę traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Jeżeli zaś zachodzą wątpliwości, co do stwierdzeń zawartych w świadectwie pracy, konieczne jest ich zweryfikowanie innymi dowodami, szczególnie dokumentami i dowodami osobowymi. ( vide: wyrok SA w Łodzi z dnia 9.06.2015 r w sprawie III AUa 741/14 LEX nr 1755237).

Organ rentowy w tym zakresie nie wykazał żadnej inicjatywy dowodowej.

W tym miejscu należy przypomnieć, że to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia okoliczności, z których wywodzi skutki prawne, czyli w tym wypadku ewentualnych okresów pobierania przez wnioskodawcę zasiłków chorobowych, w myśl art. 6 k.c. Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż w zakwestionowanych przez niego okresach zatrudnienia skarżący korzystał z zasiłków chorobowych. Stanowisko ZUS, w którym odmawia uwzględnienia okresów zatrudnienia ubezpieczonego, potwierdzonych złożonymi i nie kwestionowanymi świadectwami pracy, jedynie z tego powodu, że nie zawierają one informacji co do ewentualnego korzystania przez wnioskodawcę z zasiłków chorobowych, jest w ocenie sądu niedopuszczalne. Skarżący nie ponosi bowiem żadnej odpowiedzialności za to, że w pierwszym okresie zatrudnienia obowiązywały przepisy, zgodnie z którymi pracodawca nie był zobowiązany do umieszczania w świadectwie pracy takich informacji, a w drugim okresie zatrudnienia, że pracodawca nie zawarł stosownych informacji. Nie ponosi on również żadnej odpowiedzialności za nieprzekazanie przez pracodawcę do archiwum jego akt osobowych czy też dokumentacji płacowej. Natomiast takie stanowisko organu rentowego oznacza de facto obciążenie ubezpieczonego daleko posuniętymi konsekwencjami w postaci nie uwzględnienia okresów zatrudnienia, które udowodnił w toku postępowania, bez przedstawienia w tym zakresie jakiegokolwiek dowodu przez organ rentowy.

Zgodnie z art. 473 k.p.c., w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. To sprawia, że fakt ewentualnego korzystania przez odwołującego z zasiłków chorobowych może być dowodzony za pomocą każdego środka dowodowego. Sąd w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, inaczej niż organ rentowy w postępowaniu administracyjnym, nie obowiązują ograniczenia dowodowe. W sprawach tych, zgodnie z art. 473 § 1 k.p.c., nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. Zatem każdy istotny fakt, w tym taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania bądź pozbawienia ubezpieczonego określonego świadczenia, może być dowodzony wszelkimi dostępnymi środkami także wówczas, gdy z dokumentu prywatnego wynika co innego. Oznacza to, że treść świadectwa pracy oraz innej dokumentacji osobowej może być podważana w każdy sposób. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Zawsze jednak należy wziąć pod uwagę całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i reguły wynikające z art. 233 § 1 k.p.c.

Organ rentowy nie przedstawił zaś w przedmiotowym postępowaniu żadnego materiału dowodowego, ani nie zgłosił żadnych wniosków dowodowych celem udowodnienia swoich twierdzeń.

Sąd mając na uwadze powyższe zobowiązał organ rentowy do przeliczenia kapitału początkowego wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 roku w najkorzystniejszym jego wariancie oraz wysokości emerytury wnioskodawcy, przy przyjęciu dotychczas uwzględnionych przez organ rentowy wynagrodzeń wnioskodawcy oraz przy wzięciu pod uwagę spornych okresów zatrudnienia. Z uwagi na brak dokumentacji płacowej za sporne okresy należało przyjąć minimalne wynagrodzenie.

Organ rentowy dokonał stosownego wyliczenia wysokości kapitału początkowego oraz wysokości emerytury. Tak wyliczona wysokość kapitału początkowego wyniosła 78.650,88 zł a wysokość emerytury wyniosła 2.409,87 zł.

Podkreślić jeszcze raz należy, że w ocenie Sądu takie wyliczenia pozwolą ustalić przynajmniej taką wysokość emerytury, jaką wnioskodawca niewątpliwie powinien otrzymywać. Formułując to stanowisko należało mieć na względzie powszechnie znane trudności w dokumentowaniu nie tylko wysokości wynagrodzenia, ale nawet samego zatrudnienia w latach odległych od daty wniosku, związane z brakiem dokumentów (te podlegały bowiem niszczeniu po upływie określonego czasu), czy wręcz likwidacją zakładów pracy.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i orzekł jak w sentencji.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd przyznał ze Skarbu Państwa kasy Sądu Okręgowego w Łodzi adwokatowi M. K. kwotę 221,40 złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu biorąc pod uwagę, że odwołania dotyczyły dwóch decyzji ZUS. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. o adwokaturze (Dz.U.2020.0.1651 t.j.), koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa albo jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Sąd ustalił stosownie do treści § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U.2019.0.18 t.j.). Wartość przyznanego wynagrodzenia zwiększono zaś o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług (§ 4 ust.3).