Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4.01.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w T. w związku ze skargą o wznowienie postępowania wniesioną przez M. Z. odmówił mu wznowienia postępowania w sprawie.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że T. Konstytucyjny w wyroku z 15 listopada 2023 r. orzekł, że artykuł 17 ustawy zmieniającej z dnia 24.06.2021 r. związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy emerytalnej z dnia 17.12.1998 r., w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 16 listopada 2023 r. i od tego dnia wszedł w życie.

ZUS podał, że zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. ubezpieczony mógł wnieść do organu rentowego skargę o wznowienie postępowania w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, tj. do 16 grudnia 2023 r. Z uwagi na to, że 16 grudnia 2023 r. to sobota, a 17 grudnia 2023 r. to niedziela (dzień uznany ustawowo za wolny od pracy), zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin na zgłoszenie skargi o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, tj. 18 grudnia 2023 r.

Ponieważ skarga ubezpieczonego została wniesiona 4.01.2024 r., tj. po ustawowym terminie i nie zwrócił się on z wnioskiem o przywrócenie terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania – organ rentowy odmówił wznowienia postępowania. (decyzja k. 42 akt ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł M. Z., wnosząc o przeliczenie emerytury zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego gdyż pozbawiono go waloryzacji kwartalnej z uwagi na miesiąc złożenia wniosku o emeryturę. (odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 4-5)

Na rozprawie w dniu 5.08.2024 r. wnioskodawca nie stawił się, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. (e-protokół z 5.08.2024 r.: 00:00:24-00:00:59)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. Z. urodził się w dniu (...) (okoliczność bezsporna)

W dniu 15 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt P 7/22) po rozpoznaniu, z udziałem (...), pytania prawnego Sądu Okręgowego w Elblągu orzekł, że art. 17 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP Wyrok został ogłoszony w Dzienniku Ustaw w dniu 16 listopada 2023 r. i od tego dnia wszedł w życie. (okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca nie występował w 2021 r. ani w 2022 r. z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej z dnia 24.06.2021 r. oraz nie otrzymał decyzji odmownej, w związku z takim wnioskiem. (okoliczność bezsporna)

W dniu 4.01.2024 r. wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno – rentowego zgodnie z zasadami określonymi w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku wydanego w sprawie o sygn. akt P 7/22. (wniosek - k. 40 akt ZUS)

Termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania upływał zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. w dniu 18.12.2023 r. (okoliczność bezsporna)

W dniu 10.01.2024 r. (...) Oddział w T. wydał zaskarżoną decyzję. Organ rentowy stał na stanowisku, że skoro skarga ubezpieczonego o wznowienie postępowania została wniesiona 4.01.2024 r., tj. po ustawowym terminie to zasadnym było odmówienie wznowienia postępowania. (decyzja – k. 42 akt ZUS)

W dniu 30.01.2024 r. wnioskodawca w odwołaniu od decyzji nie wnosił o przywrócenie terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania a jedynie podniósł że decyzja jest niesprawiedliwa i krzywdząca. (wniosek – k. 3)

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny między stronami, Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których wiarygodność nie budziła wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego, czy ZUS zasadnie odmówił wnioskodawcy wznowienia postępowania w sprawie w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 15.11.2023 r., sygn. akt P 7/22.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (dalej jako „k.p.a.”) można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 r., sygn. akt P 7/22 został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 16 listopada 2023 r., to miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS winien upłynąć w dniu 16 grudnia 2023 r. jednakże biorąc pod uwagę, że 16 grudnia 2023 r. przypadał w sobotę, to termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania upływał zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. w dniu 18.12.2023 r., będącym pierwszym dniem roboczym po 16 grudnia 2023 r. przypadającym w sobotę. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego, że zgodnie z art. 57 § 4 k.p.a. termin do złożenia wniosku o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu tj. sobota, a więc 18 grudnia 2023 r. (poniedziałek). Odwołujący natomiast wniósł skargę o wznowienie postępowania dopiero w dniu 4.01.2024 r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego na jej złożenie.

Wymieniony termin jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 24 listopada 2010r., sygn. akt II SA/Go 710/10, LEX 753130). W przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jest ona uregulowana w art. 58 § 1 i 2, który stanowi, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin. Wnioskodawca takiego wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi nie złożył.

Przedmiotem postepowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie owej legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Mówiąc inaczej - postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNAPiUS rok 2005, Nr 3, poz. 43.). Postępowanie sądowe jest bowiem wtórne wobec postępowania administracyjnego, a kontrola sądu winna korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej.

Na organie administracji publicznej nie ciąży obowiązek poinformowania strony, po stwierdzeniu, że wniosek o wznowienie postępowania administracyjnego w oparciu o podstawę z art. 145a § 1 KPA został złożony po upływie terminu jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, że przysługuje jej prawo do złożenia prośby o przywrócenie terminu (zob. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 listopada 2009 r. I OSK 168/09, L.).

Na marginesie Sąd Okręgowy zważył, że wskazywany powyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku wydany w sprawie o sygn. akt P 7/22, ma charakter tzw. wyroku zakresowego, a skutkiem tego typu wyroku jest częściowa utrata mocy obowiązującej przepisu, polegająca na wyłączeniu możliwości jego stosowania w zakresie oznaczonym w wyroku. Utrata mocy obowiązującej, jako skutek orzeczenia negatoryjnego, nie dotyka całego przepisu, który nadal pozostaje elementem ustawy (zob. np. wyr. TK z 18.12.2008 r., K 19/07, OTK-A 2008, Nr 10, poz. 182).

W uzasadnieniu wskazanego rozstrzygnięcia Trybunał stwierdził, że nie sam mechanizm waloryzacji kwartalnej tzw. emerytur czerwcowych jest nieodpowiedni, lecz zbyt wąskie ujęcie art. 17 ustawy nowelizującej z 2021 r. Przepis ten rozstrzyga, że nowe – wprowadzone ustawą nowelizującą z 2021 r. – zasady waloryzacji składek w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu mają zastosowanie nie tylko na przyszłość, lecz także do sytuacji sprzed wejścia w życie ustawy, przy czym tylko do niektórych z nich, a mianowicie do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony po 31 maja 2021 r. lub przyznanych na podstawie art. 24a u.e.r. FUS osobom, które wiek emerytalny ukończyły po 31 maja 2021 r. Tymczasem, takiej samej sytuacji, jak emeryci, którzy zgłosili wniosek w czerwcu 2021 r. lub którym, w tym miesiącu, przyznano emeryturę z urzędu, są także osoby, które wystąpiły z wnioskiem lub którym przyznano emeryturę z urzędu, w czerwcu, w latach poprzednich (Rzecznik wskazuje na lata 2009-2019). To podobieństwo sytuacji powoduje, że nowy mechanizm waloryzacji kwartalnej „emerytur czerwcowych” powinien mieć szersze, niż przyjęto, zastosowanie do sytuacji (zdarzeń) przeszłych.

W obrębie wyróżnionej wyżej grupy podmiotów – wskutek postanowienia wyrażonego w art. 17 ust. 1 i 2 ustawy nowelizującej z 2021 r. – doszło do zróżnicowania: część osób uzyskała możliwość przeliczenia wcześniej przyznanej emerytury z uwzględnieniem nowego korzystniejszego sposobu waloryzacji kwartalnej, natomiast części osób takiej możliwości od-mówiono.

Zdaniem Trybunału oceniane rozwiązanie nie ma charakteru relewantnego, ponieważ nie pozostaje w bezpośrednim związku z deklarowanym celem jego wprowadzenia, którym były naprawa wcześniej obowiązującego stanu prawnego i przyjęcie jednolitych zasad waloryzacji składek także dla osób, które występują z wnioskiem o emeryturę w czerwcu, w szczególności wobec osób, które z takim wnioskiem wystąpiły również przed wejściem w życie ustawy nowelizującej z 2021 r.

Zakresowe wyeliminowanie ograniczeń o charakterze podmiotowym (nie tylko co do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony po 31.05.2021 r.) nie powoduje dysfunkcjonalności ustawy, gdyż możliwe jest odnalezienie w treści art. 17 ustawy nowelizującej i przepisów z nim skorelowanych wszystkich elementów podmiotowych, przedmiotowych i czasowych koniecznych dla zrekonstruowania normy (norm) prawnej określającej prawo do określonego mechanizmu waloryzacji .

Treść tego wyroku przede wszystkim jest skierowana do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest znowelizowanie przepisu, którego treść Trybunał Konstytucyjny uznał za niepełną (art. 17 ustawy z dnia 24.06.2021 o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ). Sam wyrok nie spowodował żadnej zmiany normatywnej, a jedynie spowodował nałożenie na ustawodawcę obowiązku uzupełnienia wskazanej luki prawnej. W szczególności z wyroku nie wynika, iż mechanizm waloryzacji przewidziany w art. 17 może być wprost zastosowany do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony przed 1.06.2021 r.

W konsekwencji powszechnie obowiązujący i ostateczny wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku (art. 190 Konstytucji) nie dotyczy odwołującego się, bo ten nie wystąpił z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej z dnia 24.06.2021 r. oraz nie otrzymał decyzji odmownej i w efekcie rzeczony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z uwagi na jego charakter nie może stać się podstawą wznowienia postępowania zakończonego prawomocną decyzją na podstawie art. 145 i nast. k.p.a. Z powyższych względów w przypadku wnioskodawcy nie istniałaby zatem podstawa do wznowienia postępowania.

Przepisy te służą wzruszeniu decyzji wydanej m.in w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, a zatem do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji i ponownego, merytorycznego rozstrzygnięcia. Jednakże możliwość wznowienia postępowania istnieje tylko w takim zakresie, w jakim Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności danego przepisu z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Organ administracji publicznej, czy sąd wydając postanowienie o wznowieniu postępowania, a w konsekwencji decyzję lub wyrok, jest związany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Nie można w takiej sytuacji przez analogię zastosować instytucji wznowienia w innej chociażby podobnej sytuacji por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2020 r., III AUa 890/19, Legalis Numer 2327829/.

Oznacza to, że nawet gdyby wnioskodawca złożył skargę o wznowienie postępowania w terminie to i tak nie było by podstaw do wznowienia postępowania w sprawie ze wskazanych wyżej przyczyn.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Łodzi na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania wnioskodawcy, uznając je za niezasadne.

/Jacek Chrostek/