Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 grudnia 2023 r. nr (...) na podstawie art. 100 § 1 oraz art. 97 § 1, art. 98 § 1 i § 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2383) w związku z art. 31 i 32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1230 ze zm.) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł.:

I.  określił wysokość zobowiązań zmarłego 24 listopada 2017 r. H. S. (1) na dzień otwarcia spadku na łączną kwotę 28.634,66 zł, w tym:

1.  na ubezpieczenia społeczne:

⚫

10.843,55 zł – z tytułu nieopłaconych składek za okres: 08/2008, 11/2008, (...), (...), od 11/2012 do 08/2013, od 06/2014 do 07/2014, (...);

⚫

6.059,00 zł – z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 24 listopada 2017 r.;

⚫

803,90 zł – z tytułów kosztów postępowania egzekucyjnego;

⚫

58,40 zł – z tytułu kosztów upomnienia;

2.  na ubezpieczenie zdrowotne:

⚫

5.249,34 zł – z tytułu nieopłaconych składek za okres: 08/2008, 11/2008, (...), (...), od 11/2012 do 08/2013, od 06/2014 do 07/2014, (...);

⚫

2.850,00 zł – z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 24 listopada 2017 r.;

⚫

374,50 zł – z tytułu kosztów postępowania egzekucyjnego;

⚫

58,40 zł – z tytułu kosztów upomnienia;

3.  na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

⚫

1.328,27 zł – z tytułu niepłaconych składek za okres: 08/2008, 11/2008, od 03/2010 do 05/2010, (...), od 11/2012 do 08/2013, (...) do (...);

⚫

840,00 zł – z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 24 listopada 2017 r.;

⚫

113,70 zł – z tytułu kosztów postępowania egzekucyjnego;

⚫

55,60 zł – z tytułu kosztów upomnienia.

II.  orzekł, że Gmina M. Ł. ponosi, jako spadkobierca ww. płatnika odpowiedzialność zza wymienione w pkt. 1 zobowiązania.

W uzasadnieniu wskazanego rozstrzygnięcia podniesiono, że pismem z 13 listopada 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiadomił Gminę M. Ł. (potwierdzenie odbioru 15 listopada 2023 r.) o wszczęciu z urzędu postępowania o przeniesieniu odpowiedzialności na spadkobierców za zobowiązania zmarłego H. S. (1) z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. ZUS zwrócił uwagę, że H. S. (1) prowadził działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji gospodarczej nr (...)
z 21 stycznia 2000 r. Z tego tytułu był płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. 24 listopada 2017 r. H. S. (1) zmarł. Po dokonaniu analiz konta zmarłego stwierdzono zaległość z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i FGŚP w łącznej kwocie 28.634,66 zł.

Organ wskazał przy tym, że Sąd Rejonowy w Łowiczu Wydział I Cywilny postanowieniem z 24 czerwca 2021 r. I Ns 203/18 stwierdził, że spadek po H. S. (1) synu R. i M. zmarłym w dniu 24 listopada 2017 r. w G., a ostatni stale zamieszkałym w Ł. na podstawie ustawy nabyła w całości z dobrodziejstwem inwentarza Gmina M. Ł.. Orzeczenie uprawomocniło się 2 lipca 2021 roku. (decyzja k. 68-69v. akt ZUS)

Odwołanie od powyżej decyzji wniosła Gmina M. Ł. reprezentowana przez B. (...) Ł., zaskarżając ją w całości. W odwołaniu podniesiono zarzut przedawnienia co do wszystkich wskazanych w tej decyzji zobowiązań zmarłego, tj. co do nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, nieopłaconych składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych jak również co do zobowiązań z tytułu odsetek za zwłokę oraz kosztów postępowania egzekucyjnego i kosztów upomnień.

W ocenie odwołującej, przedmiotowe należności uległy przedawnieniu po upływie 5 lat od daty ich wymagalności, a w sprawie nie zostało wykazane podjęcie czynności przerywających bieg tego okresu, w szczególności nie zostało wykazane, że zmarły dłużnik został o takich czynnościach poinformowany. Ponadto, ewentualne zawieszenie biegu przedawnienia tych należności spowodowane śmiercią dłużnika nie mogło trwać dłużej niż 2 lata od śmierci, tj. nie dłużej niż do dnia 24 listopada 2019 roku. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w kwocie 3600 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Odnosząc się do zarzutów podniesionych w odwołaniu, organ rentowy podniósł, że należności określone w zaskarżonej decyzji nie uległy przedawnieniu ze względu na okoliczności powodujące zawieszenie biegu terminu przedawnienia, ponieważ:

- w dniu 25 marca 2013 roku doręczono H. S. (1) zawiadomienie
o wszczęciu z urzędu postępowania w przedmiocie określenia należności z tytułu składek za okresy: sierpień 2008 roku, listopad 2008 roku, kwiecień 2010 roku i listopad 2010 roku,

- decyzją z dnia 28 maja 2013 roku, która uprawomocniła się 17 lipca 2023 roku określono wysokość zadłużenia H. S. (1) z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz FP i FGŚP za miesiące sierpień 2008 – listopad 2010 roku
w łącznie kwocie 9442,02 zł,

- w dnia 25 marca 2013 roku, 9 lipca 2013 roku, 11 października 2013 roku, 28 sierpnia 2014 roku i 8 lutego 2017 roku doręczono H. S. (1) upomnienia za okres: marzec 2010 roku, maj 2010 roku, styczeń-sierpień 2013 roku, czerwiec-lipiec 2014 roku i lipiec 2016 roku, na których podstawie Dyrektor ZUS I Oddział w Ł. wszczął postępowanie egzekucyjne w dniach: 10 września 2013 roku, 30 października 2013 roku, 24 września 2014 roku i 14 marca 2017 roku,

- od 24 listopada 2017 do 24 listopada 2019 roku na podstawie art. 24 ust. 6h pkt 3 ustawy systemowej, zgodnie z którym bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 6g, ulega zawieszeniu od dnia śmieci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

Organ rentowy wskazał przy tym, że zgodnie z art. 24 ust. 5f ustawy systemowej bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia przez Zakład postępowania
w sprawie wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Na podstawie art. 24 ust. 6b ustawy systemowej 5b bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony m.in. od podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do ostatniego dnia miesiąca, w którym zakończono potrącenia, lub do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Dodatkowo organ rentowy wskazał, że w świetle obowiązującego do 31 grudnia 2011 roku art. 24 ust. 4 ustawy systemowej należności z tytułu składek ulegały przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, z zastrzeżeniem ust. 5-6. (odpowiedź na odwołanie k. 6-7)

Pismem procesowym z dnia 24 maja 2024 roku pełnomocnik odwołującej się gminy zaprzeczył okolicznościom wskazywanym przez organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie, które według organu rentowego miałyby spowodować zawieszenie terminu przedawnienia. Odwołująca zaprzeczyła, że w dniu 25 marca 2013 roku doręczono H. S. (1) zawiadomienie o wszczęciu z urzędu postępowania w przedmiocie określenia należności
z tytułu składek za okresy 08/2008, 11/2008, (...) i (...). Strona odwołująca zaprzeczyła również, że decyzja z dnia 28 maja 2013 r., co do której organ rentowy twierdzi, że uprawniła się 17 lipca 2023 r. i w której określono wysokość zadłużenia H. S. (1) z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz FP i FGŚP za miesiące 08/2008- (...) w łącznej kwocie 9 442,02 zł została doręczona H. S. (1) jak również zaprzeczyła, że H. S. (2) doręczono zawiadomienie o wszczęciu postępowania mającego na celu wydanie tejże decyzji. Skarżąca zaprzeczyła również, że w dniach 25 marca 2013 r., 9 lipca 2013 r., 3 września 2013 r., 11 października 2013 r., 28 sierpnia 2014 r. i 8 lutego 2017 r. doręczono H. S. (1) upomnienia za okres 03/2010, 05/2010, 01-08/2013, 06-07/2014 i (...), na podstawie których Dyrektor ZUS I Oddział w Ł. wszczął postępowanie egzekucyjne w dnia 10 września 2013 r., 30 października 2013 r., 24 września 2014 r. i 14 marca 2017 r. Strona odwołująca zaprzeczała także, iż H. S. (1) został zawiadomiony przez organ rentowy o czynnościach zamierzających do wyegzekwowania któregokolwiek z przedmiotowych należności za okres 08/2008, 11/2008, (...), (...), (...)- (...), 06-07/2014 i (...). W ocenie odwołującej w aktach postępowania organu rentowego brak jest dowodów na to, że H. S. (1) został zawiadomiony o powyższych czynnościach. Odwołująca zwrócił również uwagę, że zaskarżona decyzja dotyczy zobowiązań zmarłego z tytułu nieopłaconych składek za okresy 08/2008, 11/2008, (...), (...), (...)- (...), 06-07/2014 i (...), a zatem powoływane przez organ rentowy okoliczności, że H. S. (1) zostały doręczone upomnienia za okres (...)
i (...) nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. (pismo procesowe
k. 29-30)

Pismem procesowym z dnia 25 czerwca 2024 roku pełnomocnik odwołującej się gminy, podniósł, iż organ rentowy nie wykazał, aby H. S. (1) doręczono zawiadomienie
o wszczęciu postępowania w przedmiocie określenia należności z tytułu składek czy też decyzje z dnia 25 marca 2013 roku. W ocenie pełnomocnika odwołującej, z koperty z 28 maja 2013 r. załączonej do akt nie wynika, aby wysłano decyzję, na kopercie nie wskazano numeru decyzji, brak również adresu na jaki została wysłana korespondencja. Koperty z adnotacją „zwrot nie podjęto w terminie” nie stanowią dowodu doręczenia H. S. (1) korespondencji. Organ nie wykazał, aby w dacie wszczęcia postępowania czy wydania decyzji H. S. (1) zamieszkiwał pod adresem (...)/27, tym samym aby skuteczne było doręczenie przez awizo. (pismo procesowe k. 47-48)

Pismem z dnia 8 sierpnia 2024 roku pełnomocnik organu rentowego podniósł, że nie zgadza się ze stanowiskiem prezentowanym przez odwołującą. Organ rentowy wskazał ponadto, że postępowanie egzekucyjne nie może być wszczęte bez wcześniejszego doręczenia upomnienia, w związku z czym jest to warunek obligatoryjny i konieczny do tego, by w sposób skuteczny prowadzić egzekucję. Jeśli więc jest ono pierwszą i do tego skuteczną czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, skoro bez doręczenia upomnienia wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie byłoby możliwe. W ocenie organu rentowego, czynność ta mieści się zatem w dyspozycji art. 24 ust. 5b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. (pismo procesowe k. 51-52)

Na rozprawie w dniu 18 października 2024 r., bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

(końcowe stanowiska procesowe stron e-protokół z rozprawy z 18 października 2024 r. 00:02:15-00:03:28 – płyta CD k. 66)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. S. (1) prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą. Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej jako płatnik składek był zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

(bezsporne)

H. S. (1) zmarł w dniu 24 listopada 2017 roku.

(bezsporne, a nadto odpis skrócony aktu zgonu k. 12 akt ZUS)

Zadłużenie H. S. (1) z tytułu nieopłaconych składek na dzień otwarcia spadku, tj. na dzień 24 listopada 2017 roku wynosiło:

na ubezpieczenie społeczne:

⚫⚫

⚫

10.843,55 zł – z tytułu nieopłaconych składek za okres 08/2008, 11/2008, (...), (...), od 11/2012 do 08/2013, od 06/2014 do 07/2014, (...);

⚫

6.059,00 zł – z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 24 listopada 2017 r.;

⚫

803,90 zł – z tytułów kosztów postępowania egzekucyjnego;

⚫

58,40 zł – z tytułu kosztów upomnienia;

na ubezpieczenie zdrowotne:

⚫⚫

⚫

5.249,34 zł – z tytułu nieopłaconych składek za okres 08/2008, 11/2008, (...), (...), od 11/2012 do 08/2013, od 06/2014 do 07/2014, (...);

⚫

2.850,00 zł – z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 24 listopada 2017 r.;

⚫

374,50 zł – z tytułu kosztów postępowania egzekucyjnego;

⚫

58,40 zł – z tytułu kosztów upomnienia;

na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych

⚫⚫

⚫

1.328,27 zł – z tytułu niepłaconych składek za okres 08/2008, 11/2008, od 03/2010 do 05/2010, (...), od 11/2012 do 08/2013, (...) do (...);

⚫

840,00 zł – z tytułu odsetek za zwłokę naliczonych na dzień 24 listopada 2017 r.;

⚫

113,70 zł – z tytułu kosztów postępowania egzekucyjnego;

⚫

55,60 zł – z tytułu kosztów upomnienia.

Łącznie: 28.634,66 zł

(zestawienie należności z tytułu składek H. S. (1) k. 65-67 akt ZUS)

W dniu 24 stycznia 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego upomnienia nr (...), (...) oraz (...), którymi organ wzywał H. S. (1) do uregulowania należności
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za listopad i grudzień 2012 roku. Decyzja ta została wysłana do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 11 lutego 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(upomnienia wraz z kopertą k. 4-10 pliku ZUS zawierającego wystawione upomnienia)

W dniu 6 marca 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego zawiadomienie o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za sierpień 2008 roku, listopad 2008 roku, kwiecień 2010 roku oraz listopad 2020 roku. Zawiadomienie zostało wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 22 marca 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(zawiadomienie o wszczęciu postępowania wraz z kopertą w aktach ZUS)

W dniu 7 marca 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego upomnienie nr (...), którym organ wzywał H. S. (1) do uregulowania należności z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za marzec oraz maj 2010 roku. Upomnienie to zostało wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 25 marca 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(upomnienie wraz z kopertą k. 1-3 pliku ZUS zawierającego wystawione upomnienia)

W dniu 22 marca 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego tytuły wykonawcze nr: (...), (...) oraz (...), które dotyczyły należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za listopad oraz grudzień 2012 roku. Wskazane powyżej tytuły wykonawcze zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 9 kwietnia 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(tytuły wykonawcze wraz z kopertą k. 357-400 pliku ZUS zawierającego tytuły wykonawcze)

W dniu 11 kwietnia 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego tytuł wykonawczy nr (...), który dotyczył należności z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za marzec oraz maj 2010 roku. Wskazany powyżej tytuł wykonawczy został wysłany do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 29 kwietnia 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(tytuł wykonawczy wraz z kopertą k. 401-418 pliku ZUS zawierającego tytuły wykonawcze)

Decyzją z dnia 28 maja 2013 roku organ rentowy stwierdził, że H. S. (1) jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w ramach zakresów deklaracji 01-39 za sierpień 2008 roku, listopad 2008 roku, kwiecień 2010 roku oraz listopad 2010 roku. W dniu 29 maja 2013 roku decyzja ta została wysłana do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 17 czerwca 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(decyzja wraz z załącznikiem oraz kopertą w aktach ZUS)

W dniu 21 czerwca 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego upomnienia nr: (...), (...) oraz (...), którymi organ wzywał H. S. (1) do uregulowania należności
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od stycznia do kwietnia 2013 roku. Upomnienia te zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 9 lipca 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(upomnienia wraz z kopertą k. 11-18 pliku ZUS zawierającego wystawione upomnienia)

W dniu 16 sierpnia 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego upomnienia nr (...), (...) oraz (...), którymi organ wzywał H. S. (1) do uregulowania należności
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za maj oraz czerwiec 2013 roku. Upomnienia te zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 3 września 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto
w terminie”.

(upomnienia wraz z kopertą k. 19-25 pliku ZUS zawierającego wystawione upomnienia)

W dniu 12 września 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego tytuły wykonawcze nr: (...), (...) oraz (...), które dotyczyły należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od stycznia do kwietnia 2013 roku, a także tytuły wykonawcze nr: (...), (...) oraz (...), które dotyczyły należności
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za sierpień i listopad 2008 roku oraz kwiecień i listopad 2010 roku. Wskazane powyżej tytuły wykonawcze zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 30 września 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto
w terminie”.

(tytuły wykonawcze wraz z kopertą k. 419-530 pliku ZUS zawierającego tytuły wykonawcze)

W dniu 25 września 2013 roku, organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego upomnienia nr: (...), (...) oraz (...), którymi organ wzywał H. S. (1) do uregulowania należności
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za lipiec oraz sierpień 2013 roku. Upomnienia te zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 11 października 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(upomnienia wraz z kopertą k. 26-33 pliku ZUS zawierającego wystawione upomnienia)

W dniu 4 listopada 2013 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego tytuły wykonawcze nr: (...), (...), (...), (...), (...) oraz (...), które dotyczyły należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za: okres od maja do sierpnia 2013 roku. Wskazane powyżej tytuły wykonawcze zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 20 listopada 2013 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(tytuły wykonawcze wraz z kopertą k. 541-617 pliku ZUS zawierającego tytuły wykonawcze)

W dniu 13 sierpnia 2014 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego upomnienia nr: (...), (...) oraz (...), którymi organ wzywał H. S. (1) do uregulowania należności
z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za czerwiec i lipiec 2014 roku. Upomnienia te zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja została doręczona pełnomocnikowi pocztowemu w dniu 28 sierpnia 2014 roku.

(upomnienia wraz z kopertą k. 34-37 pliku ZUS zawierającego wystawione upomnienia)

W dniu 25 września 2014 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego tytuły wykonawcze nr: (...), (...) oraz (...) które dotyczyły należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za czerwiec i lipiec 2014 roku. Wskazane powyżej tytuły wykonawcze zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja została doręczona pełnomocnikowi pocztowemu w dniu 8 października 2014 roku.

(tytuły wykonawcze wraz z kopertą k. 618-633 pliku ZUS zawierającego tytuły wykonawcze)

W dniu 7 lutego 2017 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego upomnienia nr (...) oraz (...), którymi organ wzywał H. S. (1) do uregulowania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne za lipiec 2016 roku. Upomnienia te zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja została doręczona dorosłemu domownikowi w dniu 8 lutego 2017 roku.

(upomnienia wraz z kopertą k. 38-40 pliku ZUS zawierającego wystawione upomnienia)

W dniu 15 marca 2017 roku organ rentowy nadał za pośrednictwem operatora pocztowego tytuły wykonawcze nr: (...) oraz (...), które dotyczyły należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne za lipiec 2016 roku. Wskazane powyżej tytuły wykonawcze zostały wysłane do H. S. (1) przez organ rentowy za pośrednictwem operatora pocztowego na adres: ul. (...), (...)-(...) Ł.. Korespondencja w dniu 31 marca 2017 roku została zwrócona do organu rentowego z adnotacją: „zwrot nie podjęto w terminie”.

(tytuły wykonawcze wraz z kopertą k. 634-642 pliku ZUS zawierającego tytuły wykonawcze)

Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Łowiczu z 24 czerwca 2021 roku sygn. akt I Ns 203/18, spadek po zmarłym H. S. (1) na podstawie ustawy
z dobrodziejstwem inwentarza nabyła w całości z dobrodziejstwem inwentarza Gmina M. Ł..

(postanowienie k. 29 akt ZUS)

Z protokołu spisu inwentarza o sygnaturze akt Kmn 103/22, w skład masy stanu czynnego spadku wchodziły: udział wynoszący 1/8 części ograniczonego prawa rzeczowego w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nr (...) położonego na osiedlu (...) w Ł. o wartości 22.125,00 zł oraz składki odprowadzone do OFE
w wysokości 9.961,68 zł.

(protokół spisu inwentarza k. 47-48 akt ZUS)

Ostatecznie zadłużenie z tytułu zaległych składek zamarłego H. S. (1) stanowi łącznie kwotę niższą niż wartość stanu czynnego spadku, tj. 32.086,68 zł.

(bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty, w tym zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS. Wbrew twierdzeniom pełnomocników strony skarżącej, zgromadzony materiał dowodowy pozwala na ustalenie, że H. S. (1) w sposób skuteczny doręczano zarówno zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności, decyzję stwierdzającą, że jest on dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek, jak również upomnienia, a następnie tytuły wykonawcze. Trzeba tu zaznaczyć, że wbrew twierdzeniom pełnomocnika strony skarżącej – na kopertach, a także na załączonych do kopert potwierdzeniach odbioru wskazano numery: decyzji, upomnień czy tytułów wykonawczych znajdujących się w poszczególnych kopertach. Organ rentowy wykazał zatem, że doręczył ww. pisma poprzez dwukrotną awizację.

Co zaś do prawidłowości adresu, na który organ kierował korespondencję do zmarłego, to należy wskazać, że adres ten wynikał z informacji o adresie do doręczeń zawartej w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Zmarły – jako przedsiębiorca miał obowiązek aktualizacji danych w (...), co wynikało z ówcześnie obowiązującego art. 30 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2010 nr 220 poz. 1447). Z kolei z art. 33 powyższej ustawy należało domniemywać, że dane wpisane do (...) są prawdziwe. Przepis ten stanowił także, iż osoba fizyczna wpisana do (...) ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do (...) nieprawdziwych danych, jeżeli podlegały obowiązkowi wpisu na jej wniosek, a także niezgłoszeniem danych podlegających obowiązkowi wpisu do (...) w ustawowym terminie albo brakiem zgłoszenia zmian danych objętych wpisem, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą osoba wpisana do (...) nie ponosi odpowiedzialności.

Trzeba też zauważyć, iż upomnienia o numerach (...), (...), (...), (...) oraz (...), a także odpisy tytułów wykonawczych o numerach (...), (...), (...) nie zostały doręczone poprzez dwukrotną awizację, a były doręczane pełnomocnikowi pocztowemu bądź dorosłemu domownikowi – okoliczności te również przemawiają za poprawnością adresu, pod który organ kierował korespondencję do H. S. (1). Część tytułów została doręczony adresatowi bezpośrednio na ujawniony adres (k.121,191,232,253 akt zus)

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu jako bezzasadne.

Stosownie do treści art. 31 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 497) do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio art. 97 § 1, art. 98 § 1 i § 2 punkt 1, 2, art. 100, art. 101, ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.

Zgodnie z treścią art. 32 ustawy do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Spadkobiercy płatnika (podatnika) co do zasady przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy (art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej). Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania składkowe (podatkowe) spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz
o odpowiedzialności za długi spadkowe (art. 98 § 1 Ordynacji podatkowej). Przepisy te stosuje się również do odpowiedzialności spadkobierców za zaległości składkowe (podatkowe)
i odsetki za zwłokę od zaległości składkowych (podatkowych) spadkodawcy (art. 98 § 1, § 2 punkt 1 i 2 Ordynacji podatkowej). (tak: uchwała Sądu Najwyższego z 7 maja 2008 r., II UZP 1/08, OSNP 2008, nr 23-24, poz. 352)

Organ rentowy orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji (art. 100 § 1 Ordynacji podatkowej). Organ rentowy nalicza odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy oraz oprocentowanie niezwróconych zaliczek naliczonego podatku od towarów i usług naliczane są do dnia otwarcia spadku (art. 101 § 1 Ordynacji podatkowej).

Przy ustalaniu odpowiedzialności spadkobierców za zaległe zobowiązania składkowe, organ rentowy ma obowiązek wziąć pod uwagę m.in. art. 1012 k.c. i art. 1031 § 1 i 2 k.c.

Z art. 1012 k.c. wynika, że spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza - jak to miało miejsce
w rozpoznanej sprawie - spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wysokości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (art. 1031 § 2 k.c.).

Ograniczenie odpowiedzialności do masy czynnej spadku dotyczy wszelkich długów spadkowych. Stosownie do treści art. 1032 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie otwarcia spadku Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza i spłacił niektóre długi spadkowe, a nie wiedział i przy dołożeniu należytej staranności nie mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za niespłacone długi spadkowe tylko do wysokości różnicy między wartością stanu czynnego spadku
a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów spadkowych, które spłacił.

Stosownie do treści § 2 art. 1032 k.c. Spadkobierca, który przyjął spadek
z dobrodziejstwem inwentarza i spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Nie dotyczy to spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych oraz spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza powoduje, że odpowiedzialność spadkobiercy zostaje ograniczona do wartości stanu czynnego spadku (art. 1031 § 1 i 2 k.c.). Wyczerpanie sumy wyznaczającej granice odpowiedzialności w zasadzie zwalnia spadkobiercę od dalszej odpowiedzialności. Ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy do wartości czynnej spadku oznacza, że wierzyciele spadkowi mogą poszukiwać zaspokojenia nie tylko
z przedmiotów i praw wchodzących do spadku, lecz również ze składników majątku osobistego spadkobiercy, byleby łączna wartość roszczeń wierzycieli nie przekraczała wartości udziału spadkowego, jaki otrzymał konkretny spadkobierca. Według art. 1032 § 2 k.c., spadkobierca taki odpowiada względem niezaspokojonych wierzycieli do takiej tylko wysokości, w jakiej byłby zadośćuczynić tym wierzycielom, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.
W literaturze przedmiotu ponoszono także, iż analogiczną odpowiedzialność ponosi spadkobierca, który nie wiedział o istnieniu niektórych długów spadkowych wskutek rażącego niedbalstwa, w szczególności zaś z powodu niezapoznania się ze spisem inwentarza lub zignorowania pozostawionych przez spadkodawcę dokumentów, odzwierciedlających istnienie stosunków zobowiązaniowych oraz wielkość wynikających z nich wierzytelności (Elżbieta Skowrońska-Bocian, Komentarz do kodeksu cywilnego, Wydawnictwo Prawnicze, s. 202).

W sytuacji, gdy spadkobierca nabywa spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a jest możliwość, że istnieją inne długi niż zaległości stwierdzane w decyzji, organ administracyjny nie powinien zobowiązywać do wpłaty całej kwoty stanowiącej wartość czynnego spadku, jeśli nawet została ona ustalona, lecz poprzestać na orzeczeniu o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy za zobowiązania spadkodawcy.

Stąd też treść decyzji o odpowiedzialności spadkobiercy musi być pełna, tj. w pełni oddawać zakres odpowiedzialności wynikający z przepisów prawa materialnego, w tym z art. 1031 § 1 i 2 k.c. – i tak też prawidłowo postąpił organ rentowy w zaskarżonej decyzji.

Stosownie do przepisu art. 1034 § 1 k.c. do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Solidarny charakter odpowiedzialności oznacza, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela.

Jeżeli chodzi o kwestię wydania zaskarżonej decyzji obciążającej stricte skarżącą gminę, to nie było sporu, że Gmina M. Ł. może ponosić odpowiedzialność za zadłużenie zmarłego H. S. (1) z tytułu składek, albowiem jak wynika z postanowienia Sądu Rejonowego w Łowiczu, spadek po H. S. (1) synu R. i M. zmarłym w dniu 24 listopada 2017 r. w G., a ostatni stale zamieszkałym w Ł. na podstawie ustawy nabyła w całości z dobrodziejstwem inwentarza Gmina M. Ł..

Zaskarżona decyzja dotyczy przy tym łącznej kwoty zobowiązania, która jest niższa od wartości czynnej spadku, której wielkości strony nie kwestionowały.

Możliwość przeniesienia odpowiedzialności na spadkobierców znajduje również jednoznaczne potwierdzenie w orzecznictwie. W uchwale z dnia 7 maja 2008 r. (II UZP 1/08 OSNP 2008, nr 23-24, poz. 352), Sąd Najwyższy wprost stwierdził, że niezapłacone w terminie składki na Fundusz Pracy i ubezpieczenie zdrowotne (oraz należności z nimi związane) mogą być pobrane przez organ rentowy od spadkobiercy osoby zobowiązanej do zapłaty takich składek w granicach odpowiedzialności danego spadkobiercy za długi spadku (art. 922 § 1 i § 3 k.c. oraz art. 1030 i następne tego Kodeksu w związku z art. 97 § 1 oraz art. 98 § 1 i § 2 pkt 1, 2, 5 i 7 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 32 tej ustawy). (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 24 listopada 2009 r., II UK 118/09, LEX nr 564787)

Jednocześnie przy tym nie należy pomijać, że ustalenie czy istnieje spadek pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego. Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada za długi spadku tylko do wysokości stanu czynnego spadku, ustalonego w spisie inwentarza. W związku z tym - jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych, albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów, ani ich wartości, uwzględnić powództwo, zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. (por. wyrok Sądu Najwyższej z dnia 22 października 1977 r., II CR 335/77, OSNC 1978, nr 9, poz. 159)

Z przepisów Ordynacji podatkowej nie wynika konieczność dokonania spisu inwentarza jako warunku orzekania o odpowiedzialności podatkowej spadkobierców; jeżeli spis inwentarza zostanie dokonany, to spadkobiercy na jego podstawie będą mogli ustalić granice ponoszonej odpowiedzialności podatkowej; dopóki tego nie uczynią, obowiązują ustalenia dokonane na podstawie zgłoszeń nabycia spadku, czyli takich dowodów, jakimi dysponował organ, wydając decyzję. (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w O.
z dnia 11 czerwca 2019 r., I SA/O. 316/10, LEX nr 648307)

Na etapie postępowania dotyczącego przeniesienia odpowiedzialności za długi spadkowe nie bada się więc czy istnieje majątek, z którego zaspokoić się może wierzyciel/ wierzyciele. Istotne natomiast z punktu widzenia decyzji organu rentowego w tym przedmiocie pozostaje jedynie to, kto jest spadkobiercą (lub spadkobiercami) dłużnika oraz jaki jest jego zakres odpowiedzialności za długi spadkowe.

Decyzja organu rentowego ma charakter konstytutywny i jest pierwszym krokiem, zmierzającym do egzekucji należności, albowiem jest konieczna, aby żądać od spadkobiercy ich zapłaty. Oznacza to zarazem, że pozostałe okoliczności faktyczne, które mogą w jakikolwiek sposób wpływać na możliwość uiszczenia zaległych składek (jak np. brak wystarczającego majątku) nie mają dla wydania przedmiotowej decyzji znaczenia, gdyż mogą wpłynąć jedynie na możliwość rzeczywistego pokrycia zaległości.

W związku z tym w sprawie uznać należało, że sam fakt potwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu, spadkobrania przez odwołującą się gminę po zmarłym płatniku, uzasadniał po stronie ZUS wydanie stosownej decyzji, stwierdzającej, że ponosi ona odpowiedzialność za nieopłacone składki. Przy czym niekwestionowanym było, iż zadłużenie zmarłego z tytułu składek w istocie było takie jak określone w zaskarżonej decyzji.

Kwestią wymagającą dalszej oceny jurydycznej było rozstrzygnięcie o tym ,czy zaległe należności składkowe nie uległy przedawnieniu.

Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że ZUS jest jednostką wykonującą zadania administracji publicznej, toteż obowiązany jest działać na podstawie i w granicach prawa. Organ rentowy w świetle przepisów Ordynacji podatkowej miał nie tylko prawo, ale i obowiązek wydania decyzji, o której mowa w art. 97 § 1 Ordynacji, a elementem koniecznym decyzji w myśl art. 100 § 1 Ordynacji podatkowej było określenie zobowiązań zmarłego spadkodawcy. Wymaga też zaznaczenia, że w toczącym się procesie ciężar dowodu spoczywał na odwołującej się gminie, które miały obowiązek wykazania zasadności podnoszonych przez siebie argumentów. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 8 września 2015 r., III AUa 472/15, LEX nr 1820450; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 13 marca 2012 r., III AUa 789/11, LEX nr 1298252)

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia należności z tytułu zaległych składek objętych zaskarżoną decyzją Sąd nie znalazł podstaw do jego uwzględnienia.

Kwestię przedawnienia należności na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy zawarto w art. 24 ust. 5-6 o systemie. Przepis ten znajduje zastosowanie wprost do składek na ubezpieczenia społeczne, zaś odpowiednio do składek na ubezpieczenie zdrowotne (art. 93 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki z zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Fundusz Pracy, a także Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 32 ustawy systemowej).

Obecne brzmienie art. 24 ust. 4 zostało nadane przez ustawę z 28 kwietnia 2011 r.
o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
z 2011 r. nr 138, poz. 808) zmieniającą ustawy systemowej z dniem 20 lipca 2011 r., a następnie przez ustawę z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli
i przedsiębiorców (Dz.U. z 2011 r., nr 232, poz. 1378, dalej: u.r.n.o.) z dniem 1 stycznia 2012 r.

Od 1 stycznia 2012 r. należności te ulegają więc przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

Co do należności wcześniejszych należnych w rozpoznawanym przypadku od września 2011 Zgodnie z dyspozycją art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych –
w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2011 roku należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne,
z zastrzeżeniem ust. 5-5d.

Z dniem 1 stycznia 2012 r., na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U Nr 232, poz.1378 z późn.zm.) zmieniającego treść art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, skrócony został więc okres przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne z 10 do 5 lat.

Jako że bieg przedawnienia części spornych należności składkowych z tytułu ubezpieczenia rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy kluczowe znaczenie ma też art. 27 powyższej ustawy regulujący zagadnienia intertemporalne. Zgodnie z jego ust.1, do przedawnienia należności z tytułu składek, o którym mowa w art. 24 ust.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą,
z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r.

Wedle zatem zasady wynikającej z tego przepisu do należności składkowych nieprzedawnionych do 1 stycznia 2012 r. (wedle starych zasad z zastosowaniem 10-letniego okresu przedawnienia) ma zastosowanie 5-letni termin przedawnienia, z tym jednakże bardzo istotnym zastrzeżeniem, że liczy się go nie od daty ich wymagalności, tak jak o tym stanowi art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale od dnia 1 stycznia 2012 r.

Wyjątek od tej zasady ustanawia ust. 2 przywołanego przepisu, stosownie do którego jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie
z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Powołana regulacja oznacza, że wybór odpowiedniego terminu przedawnienia 5-letniego (liczonego od dnia 1 stycznia 2012 r.) lub 10-letniego (liczonego od daty wymagalności składki) - zależy od tego, który z nich upłynie wcześniej. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2013 roku I UK 613/12, LEX nr 1438529, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 czerwca 2014 roku III Aua 1800/13, LEX nr 1567055)

Niezależnie od tego wskazać należy, że termin przedawnienia należności
w przypadkach określonych w art. 24 ust. 5a-6 ustawy systemowej ulega przerwaniu lub zawieszeniu. Przerwanie biegu przedawnienia ma ten skutek, że po ustaniu okoliczności powodującej przerwanie biegu przedawnienia, termin przedawnienia biegnie od nowa. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia sprawia zaś, że w terminie przedawnienia nie uwzględnia się co prawda okresu, w którym bieg przedawnienia był zawieszony, ale uwzględnia się okres przedawnienia, który poprzedzał okres zawieszenia./tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 17 lipca 2014 r., III AUa 175/14, LEX nr 1496038/

Zmiana stanu prawnego wprowadzona od 1 stycznia 2003 r. przez dodanie art. 24 ust. 5b ustawy systemowej dotyczyła zawieszenia terminu przedawnienia. Przepis ten przewidywał zawieszenie biegu terminu przedawnienia, od dnia wszczęcia do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego oraz sądowego, z wyłączeniem wcześniejszych faz postępowania. Na skutek kolejnej nowelizacji przepisów od 1 lipca 2004 r. ustawodawca rozszerzył zakres zawieszenia biegu terminu przedawnienia na okres od podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Stosownie do obowiązującego art. 24 ust. 5b ustawy systemowej bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Mając na względzie powyższe przede wszystkim należy wskazać, iż pierwszą czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności składkowych nie musi być czynność stricte egzekucyjna, czyli aż zajęcie rachunku bankowego dłużnika. Konsekwentnie, warunkiem stwierdzenia istnienia takiej czynności w rozumienia art. 24 ust. 5b u.s.u.s. nie jest też skuteczność egzekucji. Słowo „zmierzać” oznacza dążenie do czegoś. Tym samym, w sprawie mogą to być czynności poprzedzające czynności ściśle egzekucyjne, zatem wcześniejsze niż podjęte oraz prowadzone przez organ egzekucyjny i skierowane bezpośrednio na wykonanie tytułu wykonawczego (egzekucyjnego) (por. wyrok Sądu Najwyższego
z 7 lutego 2024 r., I (...) 52/23, LEX nr 3701114).

Przedawnienie należności składkowych należy oceniać według stanu prawnego, który obowiązywał w dniu upływu terminu przedawnienia, uwzględniając zdarzenia powodujące nierozpoczęcie, zawieszenie lub przerwanie biegu tego terminu, a także podjęte działania mające wpływ na wydłużenie terminu wymagalności należności. Na gruncie zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne ustawodawca przyjął, że do zawieszenia biegu terminu przedawnienia wystarczające jest podjęcie czynności zmierzającej do wyegzekwowania zaległości. Czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest niewątpliwie wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ, ale za czynności zmierzające do ściągnięcia należności mogą być uznane również inne czynności, tj. orzeczenia, pisma kierowane do strony itp., z których treści czy uzasadnienia wynika bezpośrednio, że zmierzają one do ściągnięcia należności. Taką czynnością jest doręczenie upomnienia z zagrożeniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego w rozumieniu art. 15 § 1 u.p.e.a. (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 kwietnia 2024 r., I (...) 561/20, LEX nr 3718785).

Upomnienie zatem należy uznać za obligatoryjny element postępowania egzekucyjnego, bez którego egzekucja skutecznie nie może być wszczęta i prowadzona. Jest więc ono pierwszą i bezwzględnie konieczną czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek. Bowiem bez doręczenia upomnienia wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie byłoby możliwe. Czynność ta mieści się zatem w dyspozycji art. 24 ust. 5b u.s.u.s. Doręczenie takiego upomnienia zawiesza bieg terminu przedawnienia do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego
z 5 kwietnia 2024 r., I (...) 561/20, LEX nr 3718785, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z 18 maja 2022 r., III AUa 377/22, LEX nr 3400674)

Czynnością zmierzającą do ściągnięcia należności jest niewątpliwie wystawienie tytułu wykonawczego przez właściwy organ, ale za czynności zmierzające do ściągnięcia należności mogą być uznane również inne czynności, tj. orzeczenia, pisma kierowane do strony itp.,
z których treści czy uzasadnienia wynika bezpośrednio, że zmierzają one do ściągnięcia należności. Taką czynnością jest doręczenie upomnienia z zagrożeniem wszczęcia postępowania egzekucyjnego w rozumieniu art. 15 § 1 u.p.e.a. Z treści tego przepisu wynika, że postępowanie egzekucyjne nie może być wszczęte bez wcześniejszego doręczenia upomnienia, w związku z czym jest to warunek obligatoryjny i konieczny do tego, by w sposób skuteczny prowadzić egzekucję. Jest więc ono pierwszą i do tego konieczną czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, skoro bez doręczenia upomnienia wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie byłoby możliwe. Czynność ta mieści się zatem
w dyspozycji art. 24 ust. 5b u.s.u.s. (tak: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w B. z 18 października 2022 r., I SA/Bd 410/22, LEX nr 3431279)

Trzeba również zauważyć, że za pierwszą czynność bezpośrednio związaną
z postępowaniem egzekucyjnym może być uznana także decyzja w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek, na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne (a więc taka jak wydana w niniejszej sprawie dnia 28 maja 2013 roku). Taka decyzja wywołuje skutek prawny w postaci zawieszenia biegu przedawnienia w kontekście art. 24 ust. 5b u.s.u.s. W jej następstwie, po jej uprawomocnieniu się, organ rentowy jest uprawniony do wystawienia na jej podstawie tytułu wykonawczego bez uprzedniego doręczenia upomnienia. (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 10 maja 2022 r., (...) 501/21, LEX nr 3435385)

W tym miejscu należy podkreślić, iż w aktach rentowych przedłożonych przez organ rentowy w toku trwania przedmiotowego postępowania znajdują się potwierdzenia odbioru przesyłek zawierających zarówno decyzję w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek, jak i upomnień odnoszących się do wszystkich okresów będących przedmiotem sporu w niniejszej sprawy, jak również korespondencji zawierających odpisy wystawianych następnie tytułów , co bezsprzecznie zawieszało bieg przedawnienia.

Dodatkowo należy wskazać, iż Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko wyrażone przez Wojewódzki Sądu Administracyjnego w S. w wyroku z dnia 2 lutego 2023 r. (I SA/Sz 764/22, LEX nr 3503003), w którym Sąd choć zauważa, że okres prowadzonego przez organ postępowania egzekucyjnego jest bardzo długi, a aktywność organu nieznaczna, to jednak zgodnie z art. 24 ust. 5b u.s.u.s. pozostaje to bez wpływu na skuteczność zawieszenia terminu przedawnienia w rozpoznawanej sprawie.

Odnosząc się zaś do podniesionego w odwołaniu zarzutu, iż sporne należności są przedawnione, gdyż zawieszenie biegu przedawnienia należności zgodnie z art. 24 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych trwało jedynie do dnia 24 listopada 2019 roku,
w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy, to należy wskazać, że istotnie okres zawieszenia biegu terminu przedawnienia zakończyłoby się z tą datą, ale jedynie wówczas, gdyby nie zaistniały inne okoliczności zawieszające bieg terminu przedawnienia. Takimi okolicznościami są zaś wskazywane powyżej: doręczenia upomnień, doręczenie decyzji czy
w końcu doręczenia tytułów wykonawczych.

Z powyższych przyczyn, uwzględniając okres zawieszenia biegu terminu przedawnienia, z uwagi na wszczęte czynności egzekucyjne mające na celu wyegzekwowanie spornych należności, o których powiadomiono zmarłego w zakresie najstarszych należności już w 2013 roku, zaś o należnościach późniejszych – odpowiednio w roku 2014 oraz roku 2017,
a także mając na względzie okres podstawowy przedawnienia poszczególnych składek, niewątpliwie żadna z zaległości składkowych objęta zaskarżoną decyzją, a w konsekwencji tego i odsetki nie uległa przedawnieniu na dzień wydania zaskarżonej decyzji tj. 20 grudnia 2023 r.

Podkreślić również należy, że odwołująca się gmina, choć to na niej w tym zakresie spoczywał ciężar dowodu nie udowodniła także, iż sporne zobowiązania zmarłego
zostały pokryte w jakiejkolwiek części.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie o czym orzekł, jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie 2. sentencji orzeczenia, zgodnie z art. 98 k.p.c., w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935) – mając na uwadze, że wartość przedmiotu sprawy wyniosła 28.634,66 zł.