Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8.02.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że B. A. jako pracownik u płatnika składek (...) K. A. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu rentowym chorobowemu i wypadkowemu od 16.11.2020 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w przedmiotowym wypadku świadczenie pracy w ramach umowy o pracę nie miało miejsca, a zgodnym zamiarem i wolą stron zawartej umowy było wyłącznie nadanie jej nazwy umowy o pracę. B. A. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie po to by zatrudniający ją syn nie utracił kontraktu na dostawę cateringu na szkolenia organizowane przez C. Archidiecezji (...). Wcześniej B. A. nie posiadała innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, była zarejestrowana jako osoba bezrobotna. Przez większą cześć trwania umowy ww. była nieobecna w pracy z powodu choroby, a jej obowiązków nie powierzono innej osobie. Jej praca nie przynosiła bezpośrednio przychodów dla firmy. Dodatkowo B. A., w okresie kwestionowanego zatrudnienia, była zgłoszona jako pracownik od 19.04.do 31.05 2021 r. u innego płatnika w pełnym wymiarze czasu pracy. Miała by więc wykonywać zatrudnienie w dwóch firmach na 1 ½ etatu. Wobec tego na podstawie art. 83 § 1 kc w zw. z art. 300 KP ZUS stwierdził, że umowa o pracę zawarta między stronami, jako zawarta dla pozoru jest nieważna, a zatem z tytułu zwartej umowy o pracę ww. nie podlega ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie.

/ decyzja k. 94-97 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła ubezpieczona B. A., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, domagając się jej zmiany i ustalenia, iż ubezpieczona jako osoba zatrudniona u Zainteresowanego na podstawie umowy o pracę, począwszy od dnia 16.11.2020 r., podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, nadto zasądzenia od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wg norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu odwołania podniesiono, iż spornym okresie wnioskodawczyni faktycznie wykonywała pracę na rzecz płatnika , tym samym jej zatrudnienie nie jest pozorne i stanowi tytuł do ubezpieczeń.

/ odwołanie k. 3-9/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów wg norm przepisanych podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 17-18/.

Na rozprawie w dniu 16.05.2023 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie , zainteresowany płatnik przyłączył się do odwołania, pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

/ stanowisko procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 r. 00:01:31-00:02:15/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik K. A. prowadzi działalność pod firmą (...) od 10.12.2012 r. Przeważającym przedmiotem działalności wg (...) są restauracje i inne placówki gastronomiczne. Część swojej działalności gospodarczej polegającej na gotowaniu obiadów, sprzedaży napojów, organizacji cateringów płatnik prowadził przy ul. (...), Szpital (...), (...). Wskazana część działalności – bar stanowiła rodzinny interes. W jego ramach płatnik zatrudniał ojca oraz zmiennie od 2-4 pracowników.

/ wypis z (...) k. 10-11akt ZUS oraz koperta k. 78 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59, zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:41:01 00:43:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:28:59-00:53:20, 01:33:06-01:41:05

Wnioskodawczyni B. A. jest matką K. A..

/ bezsporne/

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. decyzją nr (...) z 22 stycznia 2020 r. stwierdził, że B. A. jako pracownik u płatnika składek K. A. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 15 października 2019 r. Od powyższej decyzji nie zostało złożone odwołanie. Płatnik, jak i wnioskodawczyni, nie chcieli prowadzić procesu przed sądem. Uznali, że przy niskim przychodzie odwołane do sądu stanowi zbyt duże wyzwanie.

/ bezsporne zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59, zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:41:01 00:43:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:28:59-00:53:20, 01:33:06-01:41:05

We wrześniu 2020 r. płatnik wygrał przetarg na dostawę cateringu do Caritas Archidiecezji (...) , na szkolenia dla osób wykluczonych i warunkiem podpisania umowy było spełnienie klauzuli społecznej tj. zatrudnienie osoby bezrobotnej na pół etatu. Płatnik podejmował rozmowy z wieloma kandydatami do pracy, jednak ci nie byli ostatecznie zainteresowani współpracą.

Płatnikowi udało się zatrudnić bezrobotnego A. A. (1), z którym podpisał umowę od 1 października 2020 r. Jednakże już 17 listopada 2020 r. zrezygnował z pracy.

Płatnik, aby nie stracić umowy z Caritas, musiał natychmiast podpisać umowę z kolejnym pracownikiem i stąd decyzja o zatrudnieniu wnioskodawczyni z dniem 16 listopada 2020 r.

/ zestawienie osób zatrudnionych koperta k. 78 umowa z Caritas k. 38 – 40 akt ZUS k. 12-15, faktury na usługi cateringowe Caritas od 1.12.2020 -31.05.2021 r. k. 305-327, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:41:01 00:43:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:28:59-00:53:20 01:33:06-01:41:05/

W dniu 12 listopada 2020 r. pomiędzy stronami (...) K. A., a B. A. została zawarta umowa o pracę. Zgodnie z umową B. A. została zatrudniona na czas nieokreślony od 16 listopada 2020 r., na stanowisku kucharka, w wymiarze czasu pracy 1/2 etatu, za wynagrodzeniem ustalonym w kwocie 1300,00 zł brutto. Miejsce wykonywania pracy (...)-(...) Ł. ul. (...). Z przedłożonego aneksu do umowy o pracę wynika, że od 1 stycznia 2021 r. uległo zmianie wynagrodzenie na 1400,00 zł brutto.

/ umowa o pracę i aneks k. 16 -17, 31 akt ZUS oraz k. 11 w aktach osobowych koperta k. 78 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59/

B. A. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 16 listopada 2020 r. z kodem tytułu ubezpieczenia pracownik. Dokument zgłoszeniowy (...) został przekazany w obowiązującym terminie tj. 20 listopada 2020 r.

/ bezsporne/

Przed zgłoszeniem w charakterze pracownika od 16 listopada 2020 r., B. A. nie posiadała tytułu do ubezpieczeń społecznych, w tym do ubezpieczenia chorobowego od 3 października 2020 r. Wnioskodawczyni w okresie od 24 stycznia do 14 października 2019 r., od 3 marca do 15 listopada 2020 r. była zgłoszona jako osoba bezrobotna.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59/

Wnioskodawczyni pracowała na ul. (...), Szpital (...), (...) w godzinach przeważnie 8.00-12.00 lub 15.00 -19.00. Powyższe było determinowane czasem wydawania posiłków, szykowaniem cateringu na szkolenia. Rano przygotowywała kanapki dla pracowników szpitala, potem przygotowywano obiady. Przygotowywano też posiłki dla Caritasu. Z uwagi na okres pandemii obsługa bufetu sprowadzała się do sprzedaży jedzenia dla personelu medycznego, ale często personel robił zakupy również dla pacjentów, którzy wcześniej składali zamówienia. Sprzedażą zajmował się mąż wnioskodawczyni. Najwięcej zamówień z Caritasu było w okresie od października do grudnia 2020 r. Wnioskodawczyni na tych samych zasadach pracowała też wcześniej tj. w okresie, który zakwestionował ZUS wcześniejszą decyzją.

/ faktury na usługi cateringowe Caritas od 10/2020 – 11/2021 r. k. 305-327, zestawienie operacji bankowych k. 71-76, 297-304, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:41:01 00:43:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:28:59-00:53:20, 01:33:06-01:41:05 zeznania świadka K. B. protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:57:15-01:11:04, zeznania świadka J. K. protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 01:11:04 01:30:38, zeznania świadka M. L. protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 r. 00:05:49-00:18:31, zeznania świadka J. B. protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 r. 00:18:31 -00:26:14 /

W trakcie spornego zatrudnienia B. A. była jednocześnie zgłoszona jako pracownik od 19 kwietnia do 31 maja 2021 r. u innego płatnika - (...) Spółka z o.o. w pełnym wymiarze czasy pracy, wykonując pracę tymczasową montera filtrów na rzecz (...) Spółka z o.o. Umowa została rozwiązana z upływem okresu na jaki została zawarta. Będąc zatrudnioną u tego płatnika wnioskodawczyni pracowała na dwie zmiany 6-14 i od 14-20.

/ świadectwo pracy k. 46 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59/

Gdy wnioskodawczyni pracowała w ww. firmie od rana, to do baru przychodziła po południu. Wtedy szykowała obiady na następny dzień. Wówczas jej syn zajmował się pakowaniem w pojemniki i ich wydawaniem. Płatnik robił również zakupy, sprzątał, robił zamówienia. Zdarzało się, że przychodziła w niedzielę przygotować posiłki na poniedziałek. Z uwagi na to, że bar był firmą rodzinną każdy robił co musiał. Gdy trzeba było zostać zostawał dłużej, odbierając to sobie w inne dni. W marcu i kwietniu 2021 doszła pani A., która zajmowała się sprzątaniem, robieniem surówek, obieraniem ziemniaków – była pomocą w kuchni. Bar został zamknięty z końcem czerwca 2021 r. z uwagi na zakończenie współpracy z Caritasem i niskie obroty w bufecie.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59 zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:41:01 00:43:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:28:59-00:53:20, 01:33:06-01:41:05, zeznania świadka K. B. protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:57:15-01:11:04, zeznania świadka J. K. protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 01:11:04 01:30:38/

Wnioskodawczyni stała się niezdolna do pracy z powodu choroby od dnia 5.05.2021r. We wrześniu 2021 r. wnioskodawczyni wstawiono endoprotezę kolana.

/ bezsporne, dokumentacja medyczna k. 49-70 dokumentacja medyczna koperta k. 85, koperta k. 87 dokumentacja medyczna k. 90-135, dokumentacja medyczna k. 142-155, k.158-204, k. 207-264 k. 270-272 zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:32:22- 00:41:01 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:01:26- 00:28:59.

W związku z nieobecnością B. A. nie został zatrudniony kolejny pracownik, w zakładzie pracy nie było innych osób zatrudnionych na tym samym stanowisku, w tym samym czasie.

/zestawienie osób zatrudnionych koperta k. 78/

Stosunek pracy między stronami został rozwiązany w dniu 28.02.2022 r., na skutek oświadczenia pracodawcy, bez zachowania okresu wypowiedzenia art. 30 § 1 pkt 3 kp po okresie świadczenia rehabilitacyjnego.

/ świadectwo pracy k. 45/

Płatnik korzystał z tarczy antykryzysowej dwukrotnie uzyskał środki z (...). Warunkiem ich utrzymania było utrzymanie stanu zatrudnienia. Po zamknięciu bufetu nadal prowadził działalność i zatrudniał pracowników. Organizował szkolenia prowadził pośrednictwo finansowe, nadal zatrudniał ojca, choć nie zmienił mu nazwy stanowiska pracy.

/zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:41:01 00:43:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:28:59-00:53:20, 01:33:06-01:41:05/

Płatnik zatrudniał w 2019 r. 2 osoby na umowę o pracę: ojca J. A. jako kierownika punktu gastronomicznego, S. P. w okresie 03-04/2019 na ½ etatu jako pomocnika kuchni oraz na umowę zlecenia E. S. w okresie 01-02/2019 do przygotowywania posiłków , K. F. jako pomoc w kuchni w okresie 01-08/2019, A. A. (3) do przygotowywania posiłków i kontroli stanów produktów spożywczych przez cały 2019 r.

W 2020 r. płatnik poza wnioskodawczynią na umowę o pracę zatrudniał: ojca J. A. jako kierownika punktu gastronomicznego, A. A. (1) jako kierowcę na ½ etatu w 10-11/2020 r., na umowę zlecenie na stanowisku kucharki A. A. (3) w okresie 01-03/2020, M. Ś. na umowę zlecenie na stanowisku telemarketera przez cały rok,.

W 2021 r. poza wnioskodawczynią płatnik na umowę o pracę zatrudniał: ojca J. A. jako kierownika punktu gastronomicznego, na umowę zlecenia M. Ś. na stanowisku telemarketera w okresie 01-05/2021 r. , A. M. celem opracowania wniosków o dofinasowanie w 11/2021 r.. A. A. (4) na umowę zlecenia w 03/2021 i umowę o pracę w okresie 04-06.2021 r. na wykonanie posiłków i celem kontroli stanów spożywczych, P. R. na umowę zlecenie (...).2021 celem zarządzania placówką bankową i H. S. na stanowisku obsługa klienta w 10-11. 2021 r.

/ zestawienie osób zatrudnionych koperta k. 78, zeznania płatnika protokół z rozprawy z dnia 16.05.2023 00:41:01 00:43:26 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 20.12.2022 r. 00:28:59-00:53:20, 01:33:06-01:41:05/

Płatnik sporządził m.in. następujące dokumenty dotyczące ubezpieczonej: umowa o pracę z 12 listopada 2020 r., aneks do umowy o pracę z 4 stycznia 2021 r., karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP, orzeczenie lekarskie, miesięczne karty ewidencji czasu pracy od listopada 2020 r. do listopada 2021 r., przelewy wynagrodzenia na rachunek bankowy, listy płac, deklaracje podatkowe, księgę przychodów i rozchodów za lata 2019 -2020.

/ wskazane dokumenty k. 13-17, k. 20 -84 akt ZUS nadto w aktach osobowych koperta k. 78/

Płatnik składek złożył za B. A. imienne raporty miesięczne o należnych składkach, w których wykazał miesięczne podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za listopad 2020 r. w wysokości 715,00 zł, za grudzień 2020 r. w wysokości 1300,00 zł, od stycznia do kwietnia 2021 r. w wysokości 1400,00 zł, za maj 2021 r. w wysokości 186,67 zł, od czerwca do grudnia 2021 r. w wysokości 0,00 zł.

Płatnik składek w imiennych raportach miesięcznych o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek wykazał od 5 do 18 maja 2021 r. - wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy finansowane ze środków pracodawcy, od 19 maja do 2 listopada 2021 r. - zasiłek chorobowy, od 3 do 31 grudnia 2021 r. - świadczenie rehabilitacyjne.

/ bezsporne/

Z tytułu prowadzonej działalności płatnik:

- w okresie od stycznia do grudnia 2019 miał dochód 33045,92 zł

- w okresie od stycznia do listopada 2020 r. miał stratę -7478, 21 zł .

/ księga przychodów i rozchodów k. 73 akt ZUS, rozliczenie księgi przychodów i rozchodów k. 70 akt ZUS

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy, w tym dokumentacji medycznej, a także w oparciu o zeznania wnioskodawczyni, płatnika i świadków, które ze sobą wzajemnie korespondowały i nie zostały skutecznie podważone przez organ rentowy.

Sąd uznał, iż zarówno zeznania wnioskodawczyni, płatnika, jak i przesłuchanych w procesie świadków są spójne, konsekwentne i logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym w spornym okresie, na podstawie zawartej umowy, faktycznie zajmowała się wnioskodawczyni, jakie miała obowiązki. Nie budzą również zastrzeżeń Sądu okoliczności jakie legły u podstaw zatrudnienia wnioskodawczyni a następnie rozwiązania jej stosunku pracy.

Czyniąc ustalenia Sąd, na podstawie art. 235/2 § 1 pkt 3 i 5 pominął wniosek pełnomocnika organu rentowego o zwrócenie się do Szpitala (...) o przekazanie informacji jakie obostrzenia covidowe funkcjonowały w szpitalu w okresie od marca 2020 do czerwca 2022, w jakim czasie poszczególne oddziały były oddziałami covidowymi, jak wyglądała możliwość odwiedzania pacjentów, na okoliczność nieznacznego zapotrzebowania na sprzedaż posiłków w tym okresie i w konsekwencji braku potrzeby zatrudnienia wnioskodawczyni. Sąd ocenił wskazy wniosek jako nieprzydatny do wykazania wskazanego faktu i zmierzający do przewlekania postepowania. Zaznaczyć należy, iż zeznający w procesie świadkowie potwierdzili - okoliczność te przyznali też wnioskodawczyni i płatnik – iż zapotrzebowania na usługi baru, z uwagi na stan pandemii, było ograniczone. Zakupy w bufecie faktycznie robił wyłącznie personel medyczny. Niemniej jednak podkreślić należy, iż powyższe pozostawało bez wpływu na ocenę faktu zatrudnienia wnioskodawczyni, gdyż ta wynikała przede wszystkim, co było od początku podnoszone w procesie, z faktu zawarcia umowy na usługi cateringowe z Caritasem. Natomiast te usługi, co potwierdza zgromadzony w sprawie materiał, zwłaszcza przedłożone faktury i zawarta z tym podmiotem umowa, w spornym okresie były przez płatnika realizowane.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 t.j.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku, do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczoną a płatnikiem składek w okresie od 16.11.2020r., wskazując na jej jedynie pozorny charakter.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania, a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, a strony zmierzały wyłącznie w tym celu, by zatrudniający ją syn nie utracił kontraktu na dostawę cateringu na szkolenia organizowane przez C. Archidiecezji (...), co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy.

Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Wskazać należy również, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

Stosownie do treści art. 22 §1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę zawarta od 16.11.2020r. między ubezpieczoną, a płatnikiem składek, jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Ponownie podkreślić należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano , że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, a płatnikowi, iż zmierzał do utrzymania zawartego kontraktu z Caritasem czy uzyskania środków z (...) pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy, Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołująca się w spornym okresie osobiście świadczyła pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawczyni obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona osobiście, w sposób stały, na rzecz płatnika składek w spornym okresie wykonywała umówioną pracę kucharki, za co otrzymywała wynagrodzenie.

Przy wykonywaniu obowiązków była bezpośrednio podporządkowana płatnikowi składek. Zeznania świadków (osób obcych w stosunku do stron, a zatrudnionych w szpitalu), płatnika, jak i wnioskodawczyni jednoznacznie wskazują, że ubezpieczona w wyznaczonym czasie, w wymiarze ½ etatu, aż do chwili powstania niezdolności do pracy, wykonywała szereg czynności związanych z obsługą kuchni bufetu szpitalnego, jak i przygotowaniem cateringu na szkolenia. Ubezpieczona zajmowała się gotowaniem posiłków, utrzymaniem porządku w kuchni, pakowaniem posiłków. Potwierdzili to zwłaszcza świadkowie, którzy wprost zeznawali, że widzieli skarżącą przy pracy w kuchni. Często też pukali właśnie do kuchni, żeby o coś zapytać, czy złożyć zamówienia dla siebie o pacjentów.

Zostało też wykazane, co jest podstawowym składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie wnioskodawczyni poleceniom pracodawcy. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Powyższe niewątpliwie miało miejsce na gruncie rozpatrywanego przypadku. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że płatnik składek kierował pracą ubezpieczonej, gdyż decydował o codziennym czasie pracy i wykonywanych na bieżąco czynnościach związanych czy to z pracą bufetu, czy też przygotowywaniem cateringu na szkolenia.

Płatnik oczekiwał od wnioskodawczyni jako pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu. Zatrudnienie wnioskodawczyni było oparte na rzeczywistej potrzebie pracodawcy wynikającej z warunków prowadzenia działalności, było przede wszystkim determinowane zawartym kontraktem z Caritasem. Płatnik zdecydował się na zatrudnienie matki, która w wcześniej doraźnie pomagała mu w czynnościach z uwagi na bark innego chętnego do pracy, konieczność wynikającą ze wspomnianej umowy i realną potrzebę przygotowania zamówionego cateringu.

Podkreślić należy też, iż praca świadczona przez wnioskodawczynię była wykonywana na ryzyko płatnika. To on ponosił ryzyko osobowe i ekonomiczne związane z brakiem należytej obsady pracowniczej, zapewnieniem właściwego funkcjonowania bufetu kosztami z tym związanymi.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nosił konstytutywne cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p.

Natomiast z uzyskaniem przez B. A. statusu pracownika wiązał się skutek w postaci nabycia przez nią uprawnień do świadczeń ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę zawarta przez płatnika z B. A. była w spornym okresie realizowana. Na pracę wnioskodawczyni w spornym okresie istniało realne zapotrzebowanie. Płatnik nie zatrudnił jej tylko by utrzymać kontrakt z Caritasem i otrzymać wsparcie z (...), lecz by rzeczywiście wskazaną umowę o dostarczenie cateringu realizować. Wnioskodawczyni wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę, a płatnik pracę przyjmował. Podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika też, że zamiarem wnioskodawczyni nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego. Fakt, że B. A. stała się od 5.05.2021 r. niezdolna do jej wykonywania - sam w sobie nie może stanowić podstawy uznania zatrudnienia za pozorne, jeżeli umowa o pracę jest faktycznie realizowana, a tak było w rozpatrywanej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt. 1 sentencji wyroku.

O zwrocie kosztów procesu Sąd orzekł w pkt. 2 wyroku na podstawie art.98 §1 -3 k.p.c., w zw. §9 ust 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tj. Dz. U. z 2018 r., poz.265).

J.L.