Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 8.02.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. uchylił decyzję z dnia 30.09.2022 r. i z dnia 21.12.2022 r. oraz jednocześnie odmówił G. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia od zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, tj. od 29.08.2023 r., gdyż ubezpieczona 24.08.2022 r. osiągnęła powszechny wiek emerytalny a zatem spełniła warunki wymagane do uzyskania emerytury. (decyzja k. 47 akt ZUS)

Wnioskodawczyni odwołała się od ww. decyzji wnosząc o jej zmianę z uwagi na błędy formalne ZUS-u przy przyznaniu jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, argumentując, że Zakład z urzędu powinien uchylić decyzję o przyznaniu jej świadczenia rehabilitacyjnego, a zamiast tego przyznać jej prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, nie zaś odbierać jej teraz prawo do świadczenia rentowego po wydaniu ostatecznej decyzji. (odwołanie k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie, podtrzymując zajęte stanowisko jak w zaskarżonej decyzji, a dodatkowo podał, że w dniu 9.02.2023 r. wstrzymano od 1.02.2023 r. wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy i wdrożono postępowanie w zakresie prawa do emerytury, która przysługuje od 24.08.2022 r. skarżącej. (odpowiedź na odwołanie k. 6)

Postanowieniem z 31.07.2023 r. Sąd Okręgowy ustanowił dla wnioskodawczyni pełnomocnika z urzędu w osobie radcy prawnego. (k. 35)

Na rozprawie z 10.10.2023 r. pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni poparł odwołanie i oświadczył, że jego zdaniem termin świadczenia rehabilitacyjnego powinien zakończyć się wcześniej i w to miejsce winna wejść renta. (e-prot. z 10.10.2023 r.: 00:00:51)

Na ostatnim terminie rozprawy z 28.06.2024 r. pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego z urzędu, oświadczając, że nie zostały one pokryte w żadnej części, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. (e-prot. z 28.06.2024 r.: 00:07:41)

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Wnioskodawczyni G. S. urodziła się (...) (niesporne)

Odwołująca podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia od 28.11.2019 r. do 30.04.2021 r. u płatnika składek (...) Sp. z o.o., a podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, wypadkowe wynosiła w 2019 r. 200 zł, w 2020 r. 1200 zł, w 2021 r. 400 zł. (k. 22 II Tom akt ZUS, poświadczenie k. 73-74)

Jednym (...) spółki (...) był S. Z., który zmarł, a jego jedyną spadkobierczynią jest jego córka D. Z., która nabyła po nim spadek z dobrodziejstwem inwentarza. D. Z. nie ma żadnej wiedzy na temat okresu wykonywania przez wnioskodawczynię umowy zlecenia w ww. spółce. (okoliczności niesporne, a nadto podane przez D. Z. na rozprawie z 26.03.2024 r. – e-prot. z 26.03.2024 r.: 00:01:45 i na rozprawie z 28.06.2024 r. – e-prot. z 28.06.2024 r.: 00:04:00)

Prawomocną decyzją z 9.02.2022 r. ubezpieczonej przyznano prawo do świadczenia rehabilitacyjnego od 31.01.2022 r. do 28.08.2022 r. (niesporne, a nadto decyzja k. 75-76)

Odwołująca złożyła 24.05.2022 r. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, który prawomocną decyzją z 9.06.2022 r. został rozpoznany odmownie na podstawie art. 100 ust. 2 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, z uwagi na to, że ubezpieczona przebywa na świadczeniu rehabilitacyjnym. Wnioskodawczyni nie zaskarżyła tej decyzji. (niesporne, a nadto wniosek k. 76, k. 3 Tom IV ZUS, k. 1 kopii akt ZUS, k. 22 Tom V akt ZUS)

Ubezpieczona złożyła w dniu 29.07.2022 r. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia. (niesporne)

Decyzją z 30.09.2022 r. przyznano wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na okres od 29.08.2022 r. (tj. po zakończeniu świadczenia rehabilitacyjnego) do dnia 31.08.2023 r. (niesporne, a nadto decyzja k. 77-78)

Decyzją z 21.12.2022 r. przeliczono wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy i ponownie ustalono wysokość tego świadczenia. (niesporne)

Wnioskodawczyni w dniu 24.08.2022 r. osiągnęła wiek emerytalny. (niesporne)

Zaskarżoną decyzją z 8.02.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. uchylił decyzję z dnia 30.09.2022 r. i z dnia 21.12.2022 r. oraz jednocześnie odmówił G. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia od zaprzestania pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, tj. od 29.08.2023 r., gdyż ubezpieczona 24.08.2022 r. osiągnęła powszechny wiek emerytalny a zatem spełniła warunki wymagane do uzyskania emerytury. (decyzja k. 47 akt ZUS)

W dniu 10.05.2023 r. wydano decyzję o przyznaniu wnioskodawczyni prawa do emerytury kapitałowej od 24.08.2022 r. oraz o przyznaniu emerytury z FUS od 24.08.2022 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. ZUS wypłacił ubezpieczonej stosowne wyrównanie za okres od 24.08.2022 r. do 31.05.2023 r., z którego potrącono kwotę wypłaconej renty z tytułu niezdolności do pracy za ten okres. (niesporne)

Powyższy stan faktyczny został odtworzony na podstawie dokumentów zalegających w aktach ZUS i w aktach niniejszej sprawy. Wnioskodawczyni nie wykazała, aby po 30.04.2021 r. nadal podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia, albowiem płatnik składek spółka (...), której jedynym wspólnikiem był zmarły S. Z., nie zgłosił jej do ZUS i nie opłacał składek po tej dacie, a jego spadkobierczyni D. Z. oświadczyła na rozprawie z 28.06.2024 r., że nie zna konkretnych dat kiedy wnioskodawczyni wykonywała umowę zlecenia u płatnika, wobec czego Sąd na podstawie art. 235 [2] pkt 2 i 5 k.p.c. pominął wniosek dowodowy pełnomocnika wnioskodawczyni o jej przesłuchanie w charakterze świadka. Podkreślić także należy, że na rozprawie z 14.05.2024 r. pełnomocnik wnioskodawczyni został poinformowany, że następny termin rozprawy będzie ostatecznym terminem do złożenia dodatkowych dokumentów pod rygorem pominięcia (e-prot. z 14.05.2024 r.: 00:05:31). W zakreślonym terminie pełnomocnik wnioskodawczyni nie złożył żadnych dodatkowych dokumentów dotyczących umowy zlecenia wykonywanej po potwierdzonym okresie do 30.04.2021 r., wobec czego na rozprawie z 28.06.2024 r. Sąd na podstawie art. 235 [2] pkt 5 k.p.c. pominął podtrzymywany nadal wniosek przez pełnomocnika skarżącej o załączenie dodatkowych dokumentów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z art. 57 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który m.in. nie ma ustalonego prawa do emerytury lub nie spełnia warunków do jej uzyskania. Wedle zaś regulacji zawartej w art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2.

Zgodnie z art. 114 ust. 1 ww. ustawy, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:

1)po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;

2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Z niespornych ustaleń w sprawie wynika, że wnioskodawczyni ukończyła 60 rok życia, tj. powszechny wiek emerytalny, w dniu 24.08.2022 r., wobec czego wydanie decyzji z dnia 30.09.2022 r. o przyznaniu jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od 29.08.2022 r. do 31.08.2023 r. a także decyzji z 21.12.2022 r. o przeliczeniu tej renty było błędem ZUS, gdyż w dacie przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy odwołująca była uprawniona do emerytury zgodnie z art. 24 ustawy emerytalnej. Osiągnięcie przez wnioskodawczynię w dniu 24.08.2022 r. powszechnego wieku emerytalnego uniemożliwiało bowiem przyznanie odwołującej renty z tytułu niezdolności do pracy zgodnie z powołanym wyżej przepisem art. 57 ust.1 pkt 4 ustawy emerytalnej, wobec spełnienia przez ubezpieczoną warunków do przyznania jej prawa do emerytury z wieku powszechnego zgodnie z art. 24 ustawy emerytalnej. Art. 57 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej wskazuje bowiem na prawo do emerytury zarówno w myśl koncepcji nabycia prawa do emerytury in abstracto ("nie spełnia warunków do jej uzyskania"), jak i w myśl koncepcji prawa do emerytury in concreto ("nie ma ustalonego prawa do emerytury"). Nie ma więc znaczenia, czy prawo do emerytury zostało już ustalone decyzją organu rentowego, a jeśli zostało ustalone, to czy emerytura jest faktycznie pobierana przez emeryta. Nawet w sytuacji, gdy emerytura nie podlega wypłacie, to zgodnie z art. 103a ustawy emerytalnej należy uznać, że wnioskodawca o rentę z tytułu niezdolności, który tylko spełnia przesłanki do nabycia prawa do emerytury, jak również ten, który ma już ustalone prawo do emerytury, nie spełnia przesłanki wynikającej z art. 57 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej. Błąd organu rentowego, wskutek którego nastąpiło przyznanie świadczenia lub nieprawidłowe obliczenie jego wysokości w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organu rentowego, stanowi samodzielną podstawę uchylenia lub zmiany tej decyzji oraz ponownego ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości (art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 504 z późn. zm., w obowiązującym od 18.04.2017 r. brzmieniu nadanym ustawą z dnia 10.02.2017 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2017 r. poz. 715), chociaż dopuszczalność uchylenia lub zmiany decyzji została ograniczona zarówno co do terminu (art. 114 ust. 1e pkt 3 tej ustawy), jak również ze względu na zasadę proporcjonalności i słuszności ochrony praw osób, które nabyły prawo na podstawie prawomocnej decyzji (art. 114 ust. 1g tej ustawy) (zob. wyrok SN z 8.12.2021 r., I USKP 92/21, OSNP 2022, nr 11, poz. 111).

Nie ma przy tym racji skarżąca, że ZUS winien uchylić decyzję z 9.02.2022 r. o przyznaniu jej świadczenia rehabilitacyjnego na okres od 31.01.2022 r. do 28.08.2022 r., czy też zmienić tę decyzję w ten sposób, że skrócić okres przyznanego jej świadczenia rehabilitacyjnego i przyznać wcześniej prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż decyzja z 9.02.2022 r. jest prawomocna. Wnioskodawczyni nie zaskarżyła tej decyzji, ani też nie zaskarżyła decyzji z 9.06.2022 r., którą odmówiono jej, po rozpoznaniu jej wniosku z 24.05.2022 r., prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 100 ust. 2 ustawy emerytalnej z uwagi na przebywanie na świadczeniu rehabilitacyjnym do dnia 28.08.2022 r. Brak zatem podstaw pozwalających na wycofanie się z ustaleń decyzji z 9.02.2022 r., a fakt jej kontestacji obecnie przez odwołującą wynikał z innych przyczyn, niż te, które legły u podstaw jej wydania oraz wydania prawomocnej decyzji z 9.06.2022 r. o odmowie przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na wniosek z 24.05.2022 r. Ponadto w toku n/n postępowania wnioskodawczyni nie wykazała żadnych nowych dokumentów i okoliczności, które pozwoliłyby wzruszyć decyzję z 9.02.2022 r. o przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego do 28.08.2022 r. – w szczególności w postaci innej dokumentacji dotyczącej wykonywania umowy zlecenia u zmarłego płatnika po okresie od 28.11.2019 r. do 30.04.2021 r., który został poświadczony przez ZUS, a który nie miał wpływu na ocenę decyzji o przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego. Dokumentów takich pełnomocnik wnioskodawczyni nie złożył mimo, iż został zakreślony ostateczny termin na rozprawie z 14.05.2024 r. do dnia kolejnej rozprawy na złożenie dodatkowej dokumentacji dotyczącej ewentualnej umowy zlecenia wykonywanej u płatnika składek – tj.spółki, której wspólnikiem był S. Z. po 30.04.2021 r. Natomiast jedyna spadkobierczyni płatnika składek S. D. Z., która nabyła po nim spadek z dobrodziejstwem inwentarza (e-prot. z 26.03.2024 r.:00:01:45), oświadczyła wprost na rozprawie z 28.06.2024 r., że nie zna dat kiedy odwołująca wykonywała umowę zlecenia u płatnika. Wynika stąd, iż decyzja organu rentowego o przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego jest prawomocna, a do jej zmiany wymagane było zaistnienie przyczyn opisanych w punktach 1 do 6 art. 114 ustawy, co w sprawie nie miało miejsca.

W świetle ustalonych faktów i powołanych wyżej przepisów zaskarżona decyzja z 8.02.2023 r. odpowiada zatem prawu. Z tych przyczyn Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd Okręgowy przyznał ze Skarbu Państwa kasy Sądu Okręgowego w Łodzi radcy prawnemu K. K. kwotę 221,40 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, na podstawie § 15 ust. 2 i w § 4 ust. 3 zw. z § 24 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2024 r. poz. 764), przyjmując stawki, jak dla pełnomocnika z wyboru, mając na względzie orzecznictwo TK w tym zakresie.