Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 24 czerwca 2024 roku - w zakresie punktu 2

Decyzją z dnia 31 stycznia 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił Z. D. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wskazując, że Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 4.01.2024 r. ustalił, że jest częściowo niezdolny do pracy do 31.01.2025 r. Data powstania częściowej niezdolności do pracy: 18.06.2022 r. Na wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 5 lat w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. w okresie od 18.06.2012 r. do 17.06 2022 r. ubezpieczony udokumentował łącznie 3 lata, 6 miesięcy, 12 dni, w tym okresów składkowych 3 lata, 3 miesiące, 29 dni oraz 2 miesiące, 13 dni okresów nieskładkowych. Z kolei w dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku o świadczenie, tj. w okresie od 04.12.2013 r. do 03.12.2023 r. ubezpieczony udokumentował łącznie 4 lata, 5 miesięcy, 9 dni, w tym okresów składkowych 3 lata, 3 miesiące, 29 dni oraz 1 rok 7 miesięcy i 29 dni okresów nieskładkowych, które w trybie przepisów art.5 ust.2 ustawy zostały ograniczone do 1/3 okresów składkowych i przyjęte w wymiarze: 1 rok, 1 miesiąc, 10 dni. Wobec powyższego brak jest podstaw do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. (decyzja – k.9 plik III załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od powyższej decyzji złożył Z. D. wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ubezpieczony zakwestionował przyjęte przez ZUS okresy składkowe i nieskładkowe podnosząc, że w 2013 roku był także zatrudniony na terenie Wielkiej Brytanii, lecz dokumenty potwierdzające ten fakt zostały mu skradzione. Ubezpieczony wniósł też o ustanowienie na jego rzecz przez sąd pełnomocnika z urzędu. (odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. (odpowiedź na odwołanie – k. 15-15 verte)

Postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2024 r. sąd ustanowił dla Z. D. w niniejszej sprawie pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata. (postanowienie – k. 28)

W piśmie procesowym z dnia 17 maja 2024 r. pełnomocnik ZUS wskazał, że w dniu 13 maja 2024 r. (po potwierdzeniu w dniu 18 kwietnia 2024 r. przez brytyjską instytucję ubezpieczeniową okresów ubezpieczenia wnioskodawcy na terenie Wielkiej Brytanii) wydano decyzję o przyznaniu renty z tytułu niezdolności do pracy dla wnioskodawcy od 12 grudnia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a od 1 stycznia 2024r. do 31 stycznia 2025r. - z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Organ rentowy wskazał, iż roszczenie wnioskodawcy w przedmiotowej sprawie zostało zaspokojone i w związku z tym wniósł o umorzenie postępowania. (pismo procesowe – k. 33)

Pismem procesowym złożonym w dniu 21 czerwca 2024 roku wnioskodawca reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika cofnął odwołanie, wniósł o umorzenie postępowania oraz wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu oświadczając, że koszty te nie zostały uiszczone w żadnej części. (pismo procesowe – k. 38)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 108 § 1 k.p.c. Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

Jak stanowi art. 98 § 1 k.p.c. regulujący zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu) strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do kosztów procesu zalicza się: koszty sądowe, czyli opłaty i wydatki, koszty strony występującej osobiście albo będącej reprezentowaną przez pełnomocnika niebędącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, a także koszty strony reprezentowanej przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego.

Zasada wyrażona w przytoczonym przepisie odnosi się również do zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej stronie z urzędu, co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wskazał, że rozstrzygnięcie o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu uzależnione jest od wyniku sprawy, tj. od tego, czy strona zastępowana przez tego pełnomocnika proces wygrała, czy przegrała. Jeżeli bowiem strona taka wygrała sprawę w całości, wówczas wynagrodzenie pełnomocnika oraz poniesione przez niego wydatki są zasądzane w ramach zwrotu kosztów procesu - na zasadzie art. 98 § 1 k.p.c. - od strony przegrywającej proces na rzecz strony wygrywającej. Natomiast w razie przegrania sprawy przez stronę, którą zastępował pełnomocnik z urzędu, sąd generalnie przyznaje wynagrodzenie pełnomocnikowi od Skarbu Państwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2023 roku, I CSK 2854/22, i powołane w jego uzasadnieniu orzecznictwo, LEX nr 3590617).

Zgodnie z poglądem utrwalonym w doktrynie i orzecznictwie, na gruncie postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, za przegrywającego uznaje się ubezpieczonego, którego odwołanie nie zostało uwzględnione lub organ rentowy, w przypadku zmiany zaskarżonej decyzji i uwzględnienia odwołania.

W realiach niniejszej sprawy, decyzją z dnia 31 stycznia 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił Z. D. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania natomiast, organ rentowy (po potwierdzeniu w dniu 18 kwietnia 2024 r. przez brytyjską instytucję ubezpieczeniową okresów ubezpieczenia wnioskodawcy na terenie Wielkiej Brytanii) wydał decyzję o przyznaniu wnioskodawcy renty z tytułu niezdolności do pracy od 12 grudnia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r. z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a od 1 stycznia 2024r. do 31 stycznia 2025r. - z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Zgodnie z treścią art. 477 ¹³ § 1 k.p.c., zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji lub wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności zaskarżonego orzeczenia przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji lub orzeczenia uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części. Poza tym zmiana lub wykonanie decyzji lub orzeczenia nie ma wpływu na bieg sprawy.

Co do zasady, decyzja uwzględniająca w całości lub w części żądanie stron w rozumieniu art. 477 ¹³ k.p.c. to nie tylko decyzja zmieniająca, lecz każda forma decyzji, byleby z niej w sposób jednoznaczny wynikało, że rozstrzyga o materialnoprawnym stosunku, będącym przedmiotem wcześniejszej decyzji i to zgodnie z żądaniem odwołania (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2022 roku, (...) 57/22, Lex nr 3490209).

Wydanie przez organ rentowy, przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd, decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony stanowi szczególną postać uznania powództwa i powoduje, że wydanie wyroku staje się zbędne, a sprawa wraca na drogę postępowania przed organem rentowym. Umorzenie postępowania następuje wówczas na podstawie art. 477 ¹³ k.p.c., który stanowi lex specialis w stosunku do art. 355 § 1 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 kwietnia 2019 roku, III AUa 890/18, Lex nr 2669309).

Wobec zbędności dalszego prowadzenia postępowania w niniejszej sprawie (nastąpiło uwzględnienie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w całości żądania wnioskodawcy – przyznana mu została renta z tytułu niezdolności do pracy) zachodziły podstawy do umorzenia postępowania na podstawie art. 477 ¹³ § 1 k.p.c.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy przed prawomocnym zakończeniem sprawy wydał nową decyzję, w całości zaspokajającą roszczenie wnioskodawcy, tym samym anulował zaskarżoną decyzję z dnia 31 stycznia 2024 roku, a zatem stroną przegrywającą stał się w tym wypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych z obowiązkiem poniesienia odpowiedzialności za wynik toczącego się postępowania.

Na wysokość należnych kosztów, stanowiących wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu złożyła się kwota 180 zł ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j.Dz.U. z 2023r., poz.1964).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie było podstaw aby kosztami zastępstwa procesowego pełnomocnika wnioskodawcy obciążać Skarb Państwa.

Zgodnie bowiem z § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. z Dz.U.2023r., poz.2631) – aktualnym na dzień wydania zaskarżonej decyzji, w której kosztami procesu został obciążony przeciwnik procesowy strony korzystającej z pomocy udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, koszty, o których mowa w § 2 powyższego rozporządzenia, sąd przyznaje po wykazaniu bezskuteczności ich egzekucji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, w tym wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu, uzależnione jest od wyniku postępowania. Inne podmioty są zobowiązane i uprawnione do zwrotu kosztów, w tym obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu, gdy obowiązek pokrycia tych kosztów spoczywa na przeciwniku strony zastępowanej przez pełnomocnika z urzędu, a inne, kiedy obciążają one Skarb Państwa. Zasadą jest, że koszty pomocy prawnej strony wygrywającej i korzystającej z pomocy prawnej z urzędu, ponosi przeciwnik procesowy (art. 122 § 1 k.p.c). Odpowiedzialność Skarbu Państwa za koszty nieopłaconej pomocy prawnej aktualizuje się dopiero, gdy nie ma podstaw do obciążenia kosztami procesu przeciwnika strony reprezentowanej przez pełnomocnika z urzędu albo gdy egzekucja zasądzonych od tej strony kosztów okaże się bezskuteczna. (por. postanowienie SN z dnia 28 marca 2024 r., I CSK 1642/23, postanowienie SN z dnia 24 maja 2023 r., (...) 322/22, postanowienie SN z dnia 18 maja 2022 r., I CSK 959/22)

Zwrot kosztów adwokackich zasądza się zatem na rzecz strony reprezentowanej przez adwokata, także wówczas, gdy adwokat został ustanowiony na podstawie art. 117 k.p.c. Dopiero jeżeli koszty procesu nie zostały na rzecz tej strony zasądzone w wysokości nie pozwalającej zaspokoić opłat na rzecz adwokata, (art. 122 k.p.c.) adwokat może tej należności dochodzić tylko w odrębnym procesie.

Obowiązek pokrycia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej nie jest bowiem obowiązkiem mieszczącym się w formule obowiązku zwrotu kosztów procesu miedzy stronami, lecz ma charakter publicznoprawny i subsydiarny , gdyż powstaje dopiero wówczas, gdy egzekucja kosztów zasądzonych od przeciwnika procesowego strony korzystającej z pomocy prawnej udzielonej z urzędu okazała się bezskuteczna albo gdy kosztami procesu została obciążona strona korzystająca z pomocy prawnej z urzędu, czy też jeżeli koszty procesu zostały stosunkowo rozdzielone lub wzajemnie zniesione, a opłaty z tytułu udzielonej pomocy prawnej nie zostały zapłacone w całości lub w części (zob. wyrok SA w Gdańsku z dnia 10 października 2013 roku w sprawie o sygn. akt I ACa 23/13 LEX nr 1386079).

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punkcie 2 sentencji postanowienia.

SSO Paulina Kuźma