Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 lutego 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 16 stycznia 2024 r., odmówił M. B. przyznania emerytury z rekompensatą.

W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty, ponieważ nie został udokumentowany 15-letni okres wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do pracy w szczególnych warunkach nie zaliczono okresów zatrudnienia od 17 sierpnia 1977 r. do 17 listopada 1977 r. na stanowisku stażysta-formierz, od 10 listopada 1980 r. do 30 kwietnia 1988 r. na stanowisku frezer, od 1 maja 1988 r. do 30 września 1988 r. na stanowisku frezer-wiertacz, od 1 października 1988 r. do 31 marca 1994 r. na stanowisku frezer, od 1 kwietnia 1994 r. do 31 sierpnia 1995 r. na stanowisku wytatacz-frezer, ponieważ stanowiska te nie zostały wymienione w Zarządzeniu Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. Ponadto nie zaliczono okresów zatrudnienia od 8 września 1995 r. do 30 września 1995 r. na stanowisku frezer, od 1 października 1995 r. do 30 września 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz, od 1 października 1996 r. do 31 października 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz, jako okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ponieważ stanowiska te nie odpowiadają stanowiskom wymienionym w wykazie A dział III poz. 23 pkt 3 Zarządzenie Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r.

Na podstawie posiadanej dokumentacji ubezpieczony udowodnił staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 12 lat, 11 miesięcy i 28 dni.

(decyzja – k. 15 pliku I akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył M. B., uznając ją za krzywdzącą. Ubezpieczony wniósł o uznanie pracy w warunkach szczególnych w Odlewni (...) w okresie od 17 sierpnia 1977 r. do 31 sierpnia 1995 r. W w/w okresie odwołujący wykonywał prace stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na następujących stanowiskach:

a)  od 17 sierpnia 1977 r. do 25 października 1978 r. – formierz (zgodnie z rozporządzeniem RM z 7 lutego 1983 r. Wykaz A dział III pkt 21 przygotowanie mas formierskich i prace formierzy oraz rdzeniarzy, jak również zgodnie z zarządzeniem Nr 3 MH i PM z 30 marca 1985 r. Dział III poz. 21 pkt 2 formierz ręczny),

b)  od 10 listopada 1980 r. do 30 kwietnia 1988 r. – frezer (zgodnie z rozporządzeniem RM z 7 lutego 1983 r. Wykaz A Dział III pkt 23 wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów, jak również zgodnie z zarządzeniem Nr 3 MH i PM z 30 marca 1985 r. Dział III poz. 23 pkt 3 operator maszyn do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych),

c)  od 1 maja 1988 r. do 30 września 1988 r. – frezer-wiertacz (zgodnie z rozporządzeniem RM z 7 lutego 1983 r. Wykaz A Dział III pkt 23 wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów, jak również zgodnie z zarządzeniem Nr 3 MH i PM z 30 marca 1985 r. Dział III poz. 23 pkt 3 operator maszyn do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych),

d)  od 1 października 1988 r. do 31 marca 1994 r. – frezer (zgodnie z rozporządzeniem RM z 7 lutego 1983 r. Wykaz A dział III pkt 23 wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów, jak również zgodnie z zarządzeniem Nr 3 MH i PM z 30 marca 1985 r. Dział III poz. 23 pkt 3 operator maszyn do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych),

e)  od 1 kwietnia 1995 r. do 31 sierpnia 1995 r. – wytaczacz-frezer (zgodnie z rozporządzeniem RM z 7 lutego 1983 r. Wykaz A Dział III pkt 23 wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów, jak również zgodnie z zarządzeniem Nr 3 MH i PM z 30 marca 1985 r. Dział III poz. 23 pkt 3 operator maszyn do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych),

(odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie organ wskazał, iż uwzględnił następujące okresy zatrudnienia wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych (z wyłączeniem zasiłków chorobowy): od 18 listopada 1977 r. do 31 maja 1978 r., od 1 czerwca 1978 r. do 25 października 1978 r. oraz od 1 listopada 1996 r. do 31 grudnia 2008 r. Łącznie 12 lat, 11 miesięcy oraz 28 dni.

(odpowiedź na odwołanie – k. 7-9)

W piśmie procesowym z dnia 15 lipca 2024 r. ubezpieczony, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, ostatecznie wniósł o zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach następujących okresów:

a)  od 8 września 1995 r. do 30 września 1995 r. na stanowisku frezer w Odlewni (...) w K.,

b)  od 1 października 1995 r. do 30 września 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz w Odlewni (...) w K.,

c)  od 1 października 1996 r. do 31 października 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz (...) Odlewni (...) w K..

Wskazują na to zapisy w świadectwach pracy informujące, że ubezpieczony ową pracę wykonywał w warunkach szczególnych.

d)  od 10 listopada 1980 r. do 30 kwietnia 1988 r. na stanowisku frezer w Odlewni (...) w K.,

e)  od 1 października 1988 r. do 31 marca 1994 r. na stanowisku frezer w Odlewni (...).

Praca jaką wykonywał odwołujący w Odlewni (...) w K. w okresach od 10 listopada 1980 r. do 30 kwietnia 1988 r. oraz od 1 października 1988 r. do 31 marca 1994 r. jako operator maszyn do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych to praca przy żeliwach odlewnych. Taka praca była wykonywana w znacznymi nasileniu pyłu odlewniczego w wysokiej temperaturze przy specyficznych zapachach metalicznych. Praca ta była w systemie 3-zmianowym w jednej hali i jednym ciągu procesu technologicznego.

(pismo procesowe – k. 30-31)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. B. urodził się w dniu (...)

(bezsporne)

W dniu 16 stycznia 2024 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę i przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(wniosek – k. 1-5 verte pliku I akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 13 lutego 2024 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu przyznania emerytury z rekompensatą. W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty, ponieważ nie został udokumentowany 15-letni okres wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do pracy w szczególnych warunkach nie zaliczono okresów zatrudnienia od 17 sierpnia 1977 r. do 17 listopada 1977 r. na stanowisku stażysta-formierz, od 10 listopada 1980 r. do 30 kwietnia 1988 r. na stanowisku frezer, od 1 maja 1988 r. do 30 września 1988 r. na stanowisku frezer - wiertacz, od 1 października 1988 r. do 31 marca 1994 r. na stanowisku frezer, od 1 kwietnia 1994 r. do 31 sierpnia 1995 r. na stanowisku wytaczacz-frezer, ponieważ stanowiska te nie zostały wymienione w Zarządzeniu Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. Ponadto nie zaliczono okresów zatrudnienia od 8 września 1995 r. do 30 września 1995 r. na stanowisku frezer, od 1 października 1995 r. do 30 września 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz, od 1 października 1996 r. do 31 października 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz, jako okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ponieważ stanowiska te nie odpowiadają stanowiskom wymienionym w wykazie A dział III poz. 23 pkt 3 Zarządzenie Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r.

(decyzja – k. 15 pliku I akt ZUS)

Na podstawie posiadanej dokumentacji ubezpieczony udowodnił staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 12 lat, 11 miesięcy i 28 dni.

(decyzja – k. 15 pliku I akt ZUS)

Ubezpieczony w dniu 6 listopada 1980 r. zawarł umowę o pracę na czas nieokreślony z Zakładem (...) w K.. Ubezpieczony został zatrudniony w Wydziale Obróbki Wstępnej na czas nieokreślony. Powierzono mu obowiązki frezera. Skarżący miał się zgłosić do pracy na w/w stanowisku w dniu 10 listopada 1980 r.

(umowa o pracę – k. 79)

Jak wynika z pisma z dnia 1 maja 1988 r. nazwa zajmowanego przez ubezpieczonego stanowiska co prawda uległa zmianie na frezer-wiertacz, ale zakres jego obowiązków się nie zmienił.

(pisma – k. 98)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 22 sierpnia 1995 r. ubezpieczony był zatrudniony w Odlewni (...) w K. w okresie od 17 sierpnia 1977 r. do 31 sierpnia 1995 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. W wymienionym wyżej okresie ubezpieczony zajmował stanowisko stażysta-formierz, a ostatnio stanowisko frezer-wytatacz. Skarżący odbywał służbę wojskową, zasadniczą służbę w obronie cywilnej lub służbę zastępczą, przypadającą w czasie zatrudnienia w w/w zakładzie pracy od dnia 26 października 1978 r. do 9 listopada 1980 r.

(świadectwo pracy z dnia 22 sierpnia 1995 r. – k. 3-3 verte pliku II akt ZUS)

Ubezpieczony posiada świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, z dnia 22 października 1996 r. z którego wynika, że w Odlewni (...) w K. był zatrudniony od 17 sierpnia 1977 r. do 31 sierpnia 1995 r. i w tym okresie od dnia 17 sierpnia 1977 r. do 25 października 1978 r., od 10 listopada 1980 r. do 31 sierpnia 1995 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace: formierskie, zalewacza, frezera, wiertacza na stanowisku: formierz, zalewacz, frezer, wiertacz wymienione w dziale III poz. 21 pkt 2, poz. 22 pkt 21, poz. 23 pkt 3 załącznika nr 1 zarządzenia Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. Załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. – Wykaz A Dział III pkt 2, 21, 3.

(świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k. 5 pliku II akt ZUS)

Jak wynika ze świadectwa pracy z dnia 28 września 1996 r. ubezpieczony był zatrudniony w Odlewni (...) w upadłości w okresie od 8 września 1995 r. do 30 września 1996 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie zatrudnienia wykonywał pracę frezer-wiertacz. W okresie zatrudnienia wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (zarządzeniem Nr 1-3 MH i PM z 30 marca 1985 r. Dział III poz. 23 pkt 3).

(świadectwo pracy z dnia 28 września 1996 r. – k. 9 pliku II akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 31 października 1996 r. skarżący był zatrudniony w (...) Odlewnia (...) Sp. z o.o. w okresie od 1 października 1996 r. do 31 października 1996 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku frezer-wiertacz. W okresie zatrudnienia wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (zarządzeniem Nr 1-3 MH i PM z 30 marca 1985 r. Dział III poz. 23 pkt 3).

(świadectwo pracy z dnia 31 października 1996 r. – k. 10)

Ubezpieczony przez cały sporny okres pracował w jednej firmie, w tym samym miejscu i na tych samych maszynach, z tym, że firma została przejęta przez innego właściciela. Jako frezer pracował na maszynach do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych na wydziale skórowani (to był Wydział Obróbki Wiórowej Odlewów). Hala mieściła 12 dużych maszyn, gdzie pracownicy obrabiali wszystkie odlewy żeliwne. To były maszyny tzw. ramówki na maszynach, pracownicy mieli odlewy nawet po 20 ton. Skarżący obsługiwał maszynę, zakładał zestawy frezów i frezował, robił obróbkę zgrubną i wiórową. Należało odkryć wierzchnią powierzchnię odlewów, żeby sprawdzić czy odlew jest dobry. Jak był dobry to był kierowany do klienta. Wnioskodawca zdejmował wierzchnią warstwę odlewów. W firmie skarżącego było robione także całe metro (...). Wszyscy zatrudnieni pracownicy wykonywali te same czynności. Praca początkowo była jednozmianowa, później dwuzmianowa, a następnie także w nocy. Każdy miał przydzieloną swoją maszynę, zmiennik przychodził i jak nieskończony był odlew to on dalej go frezował. Praca na stanowisku frezera wiertacza nie różniła się niczym od pracy na stanowisku frezera. Dalej skarżący obsługiwał te same maszyny w ten sam sposób. Nazwa zmieniła się tylko dlatego, bo oprócz obróbki trzeba było jeszcze wiercić otwory w odlewach. Z tym, że skarżący co do zasady obsługiwał tylko frezarki, a wpis w angażu był dlatego taki, żeby odwołujący mógł w razie czego zastąpić innego pracownika.

(zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):34:03-00:34:20 – koperta k. 131 w związku z wysłuchaniem informacyjnym ubezpieczonego na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):1:57-00:14:37 – koperta k. 131, zeznania świadka K. M. na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):17:15-00:24:57 – koperta k. 131, zeznania świadka K. M. na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):17:15-00:26:07 – koperta k. 131, zeznania świadka H. S. na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):26:27-00:32:35 – koperta k. 131)

W hali było bardzo dużo pyłu, bo jak jest żeliwo to jest dużo węgla i to wszytko się unosiło. Z jednego odlewu leciało nawet 100-200 kg wiórów. Ubranie trzeba było najpierw moczyć zanim się je wyprało w pralce. Nie było masek przeciwpyłowych, były natomiast ubrania robocze.  Na hali było czuć zapach metalu, żeliwa. Początkowo były zupy regeneracyjne, a później już nie. Jak były mrozy to na hali woda zamarzała, było bardzo zimno, nie było tam ogrzewania. Natomiast latem było gorąco.  Na hali był huk, maszyny bardzo szumiały. Były zapewnione stopery do uszu.

(zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):34:03-00:34:20 – koperta k. 131 w związku z wysłuchaniem informacyjnym ubezpieczonego na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):1:57-00:14:37 – koperta k. 131, zeznania świadka K. M. na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):17:15-00:26:07 – koperta k. 131, zeznania świadka H. S. na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):26:27-00:32:35 – koperta k. 131)

W tych warunkach ubezpieczony pracował do końca 2008 r. Skarżący otrzymał świadectwo pracy w szczególnych warunkach za ten okres.

(zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):34:03-00:34:20 – koperta k. 131 w związku z wysłuchaniem informacyjnym ubezpieczonego na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):1:57-00:14:37 – koperta k. 131)

Świadkowie K. M. i H. S. pracowali w tym samym miejscu co wnioskodawca, na takich samych maszynach i w takich samych warunkach. Organ rentowy zaliczył im ten okres do pracy w warunkach szczególnych.

(zeznania świadka K. M. na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e - protokół (...):17:15-00:26:07 – koperta k. 131, zeznania świadka H. S. na rozprawie z dnia 8 października 2024 r. e-protokół (...):26:27-00:32:35 – koperta k. 131)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy, w załączonych do akt sprawy aktach ZUS oraz uzyskanych aktach osobowych wnioskodawcy z Odlewni (...) w K.. Zgromadzone dokumenty nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności i w ocenie Sądu mogą stanowić podstawę rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie.

Ponadto Sąd Okręgowy oparł się o zeznania wnioskodawcy i świadków. Należy zauważyć, że przesłuchani w sprawie świadkowie, to osoby obce dla wnioskodawcy. Byli oni jego współpracownikami w spornym okresie zatrudnienia i mieli bezpośredni wgląd i styczność z wykonywanymi przez niego czynnościami. Świadkowie dysponowali, więc niezbędnymi wiadomościami w zakresie charakteru czynności wykonywanych przez wnioskodawcę, jego obowiązków, warunków zatrudnienia i zasad organizacji pracy. Zeznania świadków są logiczne i spójne, korelują ze sobą, z zeznaniami skarżącego, jak również ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją. W świetle tego stwierdzenia wymaga, że również, zeznania skarżącego złożone w trybie art. 299 k.p.c. zasługują na pełne uwzględnienie.

Tym samym, zdaniem Sądu Okręgowego, przeprowadzone postępowanie dowodowe umożliwiało wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku, K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477).

Skoro zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 w/w rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)).

W niniejszym postępowaniu, w ocenie organu rentowego skarżący nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych, albowiem nie było możliwe uwzględnienie jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 17 sierpnia 1977 r. do 17 listopada 1977 r. na stanowisku stażysta-formierze, od 10 listopada 1980 r. do 30 kwietnia 1988 r. na stanowisku frezer, od 1 kwietnia 1994 r. do 31 sierpnia 1995 r. na stanowisku wytatacz-frezer, ponieważ stanowiska te nie zostały wymienione w Zarządzeniu Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. Ponadto Zakład nie zaliczył okresów zatrudnienia od 8 września 1995 r. do 30 września 1995 r. na stanowisku frezer, od 1 października 1995 r. do 30 września 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz, od 1 października 1996 r. do 31 października 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz, jako okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ponieważ stanowiska te nie odpowiadają stanowiskom wymienionym w wykazie A dział III poz. 23 pkt 3 Zarządzenie Nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. Na podstawie posiadanej dokumentacji ubezpieczony, w ocenie organu rentowego, udowodnił staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 12 lat, 11 miesięcy i 28 dni.

Z powyższym stanowiskiem nie zgodził się ubezpieczony. W jego ocenie okres pracy od 10 listopada 1980 r. do 30 kwietnia 1988 r. na stanowisku frezer w Odlewni (...) w K., od 1 października 1988 r. do 31 marca 1994 r. na stanowisku frezer w Odlewni (...), od 8 września 1995 r. do 30 września 1995 r. na stanowisku frezer w Odlewni (...) w K., od 1 października 1995 r. do 30 września 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz w Odlewni (...) w K. oraz od 1 października 1996 r. do 31 października 1996 r. na stanowisku frezer-wiertacz (...) Odlewni (...) w K. powinien zostać uwzględniony do pracy w warunkach szczególnych.

Należy w tym miejscu zauważyć, że przywołane powyżej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Co jednak istotne, świadectwo pracy nie tworzy praw podmiotowych, ani ich nie pozbawia, nie ma też cech wyłączności w zakresie dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw oraz że świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny, który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). W ten sposób wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 25 listopada 1997 r. (sygnatura akt: III AUa 897/97, apel. W - wa 1998/1/4), a także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 2009 r . (sygnatura akt II PK 1/09, LEX nr 533086).

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (tak orzekł - Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (por. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r., III AUa 41/16 LEX nr 2151525).

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornych okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (tak: SA w Ł. w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050).

Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 maja 2016 r., III AUa 101/16, LEX nr 2107442).

Przy czym, należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych, stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Przedkładając powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej należy stwierdzić, że z ustaleń poczynionych w postępowaniu, w oparciu o dostępną dokumentację osobową i zeznań ubezpieczonego oraz świadków wynika, iż odwołujący w spornym okresie – pomimo różnych nazw stanowiska – pracował jako frezer. Co istotne, ubezpieczony przez cały sporny okres pracował w tej samej firmie z tym, że została ona przejęta przez innego właściciela. Praca skarżącego była natomiast świadczona w tym samym miejscu i na tych samych maszynach.

Jako frezer ubezpieczony pracował na maszynach od obróbki wiórowej odlewów żeliwnych na wydziale skórowani (to był Wydział Obróbki Wiórowej Odlewów). Hala mieściła 12 dużych maszyn, gdzie pracownicy obrabiali wszystkie odlewy żeliwne. To były maszyny tzw. ramówki na maszynach, pracownicy mieli odlewy nawet po 20 t. Skarżący obsługiwał maszynę, zakładał zestawy frezów i frezował, robił obróbkę zgrubną i wiórową. Należało odkryć wierzchnią powierzchnię odlewów, żeby sprawdzić czy odlew jest dobry. Jak był dobry to był kierowany do klienta. Wnioskodawca zdejmował wierzchnią warstwę odlewów. W firmie skarżącego było robione także całe metro (...). Wszyscy zatrudnieni pracownicy wykonywali te same czynności. Praca początkowo była jednozmianowa, później dwuzmianowa, a następnie także ze zmianami nocnymi. Każdy miał przydzielona swoją maszynę, zmiennik przychodził i jak nieskończony był odlew to on dalej go frezował. Praca na stanowisku frezera wiertacza nie różniła się niczym od pracy na stanowisku frezera. Dalej skarżący obsługiwał te same maszyny w ten sam sposób. Nazwa zmieniła się tylko dlatego, bo oprócz obróbki trzeba było jeszcze wiercić otwory w odlewach. Z tym, że skarżący co do zasady obsługiwał tylko frezarki, a wpis w angażu był dlatego taki, żeby odwołujący mógł w razie czego zastąpić innego pracownika.

W hali było bardzo dużo pyłu, bo jak jest żeliwo to jest dużo węgla i to wszytko się unosiło. Z jednego odlewu leciało nawet 100-200 kg wiórów. Ubranie trzeba było najpierw moczyć zanim się je wyprało w pralce. Nie było masek przeciwpyłowych, były natomiast ubrania robocze.  Na hali było czuć zapach metalu, żeliwa. Początkowo były zupy regeneracyjne, a później już nie. Jak były mrozy to na hali woda zamarzała, było bardzo zimno, nie było tam ogrzewania. Natomiast latem było gorąco.  Na hali był huk, maszyny bardzo szumiały. Były zapewnione stopery do uszu.

Wyżej wymienione prace były wykonywane w sposób stały i w pełnym wymiarze czasu pracy przez wnioskodawcę. Stanowiły jego podstawowe i zasadnicze zajęcie jako pracownika.

W tym miejscu należy podkreślić, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426).

W związku z powyższym stwierdzić należy, że ubezpieczony wykazał, iż stale, a więc w sposób ciągły w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy świadczył prace w okresie od 10 listopada 1980 r. do 30 kwietnia 1988 r., od 1 kwietnia 1994 r. do 31 sierpnia 1995 r., od 8 września 1995 r. do 30 września 1995 r., od 1 października 1995 r. do 30 września 1996 r., od 1 października 1996 r. do 31 października 1996 r. wymienione w Wykazie A dziale III pkt 23 (tj. wybijanie, oczyszczanie i wykańczanie odlewów) rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43).

Nadto w/w prace ubezpieczonego są wymienione w Dziale III poz. 23 pkt 3 (operator maszyn do obróbki wiórowej odlewów żeliwnych) załącznika do zarządzenia Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego (Dz. Urz. z 1985 r. Nr 1-3 poz. 1).

Przypomnienia wymaga, że organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu do pracy w szczególnych warunkach okres od 18 listopada 1977 r. do 31 maja 1978 r., od 1 czerwca 1978 r. do 25 października 1978 r. oraz od 1 listopada 1996 r. do 31 grudnia 2008 r., który po wyłączeniu zasiłków chorobowych wyniósł łącznie 12 lat, 11 miesięcy i 28 dni, a zatem po uwzględnieniu w/w spornych okresów, niezaliczonych przez organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych wystarczy, aby stwierdzić, że skarżący niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15-letniego okresu pracy w takim charakterze.

Podsumowując, na tle powyższego stwierdzić należało, że wnioskodawca spełnia wymóg posiadania co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty o czym orzekł w sentencji.