Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22.02.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 o systemie ubezpieczeń społecznych odmówił Powiatowemu Urzędowi Pracy w Ł. zwrotu nienależnie opłaconych składek z powodu braku możliwości ustalenia prawidłowego salda płatnika.

Organ wskazał, iż w dniu 18 stycznia 2023 r. płatnik złożył wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek. Zasady postępowania w przypadku powstania nadpłaty na koncie płatnika z tytułu składek regulują zapisy art. 24 ust. 6a do 6g ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Organ wskazał, iż po przeanalizowaniu stanu konta, pismem z 31 stycznia 2023 r. poinformowano, że brak jest możliwości dokonania zwrotu. Podstawą odmowy był brak możliwości ustalenia prawidłowego salda na koncie z uwagi na prowadzone postępowanie wyjaśniające, które dotyczy nieprawidłowości w dokumentach zgłoszeniowych oraz rozliczeniowych. Poinformowano, że po złożeniu wyjaśnień w sprawie oraz zakończeniu postępowania będzie istniała możliwość wystąpienia ponownie z wnioskiem o zwrot.

/ decyzja w aktach ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Powiatowy Urząd Pracy w Ł. domagając się uchylenia zaskarżonej decyzji i zasądzenia kosztów postępowania z uwzględnieniem kosztów zastępstwa prawnego. Odwołujący podniósł, iż kwestionowana decyzja została wydana przy błędnym uznaniu, że istnieje zaległość w opłacaniu składek jako płatnik i w konsekwencji, że znajduje w sprawie zastosowanie art. 24 ust 6a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i możliwość wydania decyzji odmawiającej zwrotu nienależnie opłaconych składek

Wskazał, iż wnioskiem z dnia 18.01.2023 r. wystąpił o zwrot nienależnie opłaconych składek w kwocie:

60 924 ,37 zł za grudzień 2022

29 833,77 zł za lata ubiegłe po 2000 roku.

Powiatowy Urząd Pracy w Ł. podniósł, iż jako płatnik składek za osoby bezrobotne na dzień 23.03.2023 roku nie posiada żadnych zaległych płatności w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Z informacji na platformie usług elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych saldo PUP w Ł. za osoby bezrobotne wynosi 1 640 704,44 zł (w tym FUZ 936 662,81 zł). Należne składki z zakresu 51-69 FUZ - saldo na dzień 22.03.2023 roku wynosi: zadłużenie 0,00 zł, nadpłata 936 662,81 zł.

Należne składki z zakresu 51-69 FUZ - saldo na dzień 22.03.2023 roku dla PUP Nr 1 w Ł. i PUP Nr 2 w Ł. nie wykazuje zadłużenia a jedynie nadpłaty.

/ odwołanie z załącznikami k. 3-8/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

/ odpowiedź na odwołanie k. 9-11/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Konto płatnika PUP w Ł. (NIP (...)) zostało utworzone w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych od 1 stycznia 2012r.

Płatnik PUP w Ł. jest następcą prawnym m. in. zlikwidowanego PUP nr 1 (NIP (...)). Zgodnie z Uchwałą Nr XXII/377/11 Rady Miejskiej w Ł. zobowiązania i należności likwidowanego PUP NR 1 w Ł. przejął PUP w Ł..

/uchwała Rady Miejskiej z dnia 28.09.2011 r. k. k. 37-38 statut PUP w Ł. k. 39-40, zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 00:05:12-01:33:52/

Konto płatnika PUP NR 1 w Ł. NIP (...) zostało wyrejestrowane z datą 01.01.2012 r. z kodem 311 - decyzja właściwego organu o likwidacji płatnika składek będącego jednostką sektora finansów publicznych.

/bezsporne zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 00:05:12-01:33:52/

Mimo, że PUP w Ł. jest następcą prawnym płatnika PUP nr 1 i wszedł w prawa i obowiązki zlikwidowanego PUP-u nr 1 i PUP nr 2 w Ł., to w ZUS prowadzone są zapisy księgowe na trzech oddzielnych kontach rozliczeniowych. W ZUS konta płatników zakładane są po danych identyfikacyjnych nadawanych danemu podmiotowi. PUP nr 1 posiadał dane identyfikacyjne NIP (...) i REGON (...), na tym koncie dokonywane były i są, zapisy odnośnie składanych dokumentów rozliczeniowych, zgłoszeniowych, wyrejestrowujących za okres od stycznia 1999 do 31 grudnia 2011r.

/ bezsporne, pismo z 17.11.2011 k. 42, pismo z dnia 15.12.2011 k. 41- i z dnia 22.12.2011 k. 43 zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 00:05:12-01:33:52/

PUP w Ł. posiada dane identyfikacyjne NIP (...) i REGON (...), na tym koncie dokonywane były i są zapisy odnośnie składanych dokumentów rozliczeniowych, zgłoszeniowych, wyrejestrowujących za okres od stycznia 2012 do nadal.

/bezsporne zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 00:05:12-01:33:52/

PUP w Ł. z uwagi na bycie następcą prawnym PUP nr 1 odpowiada za złożenie korekt i wyjaśnienie wszystkich nieprawidłowości na koncie zlikwidowanego płatnika.

/bezsporne zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 00:05:12-01:33:52/

Konto płatnika prowadzone jest w Systemie Ewidencji Kont i Funduszy ( (...)) i rozliczane w cyklu dobowym - dzień sprawozdawczy codziennie jest ustalane saldo na podstawie zaksięgowanych dokumentów deklaracji not i wpłat. Z uwagi na to, że na koncie płatnika PUP w Ł. codziennie księgowane są korekty dokumentów rozliczeniowych, to codziennie ustalane jest saldo konta po zaksięgowaniu tych korekt. Na rozliczenie salda mają wpływ wszystkie dokumenty rozliczeniowe za dany miesiąc i w razie nieprawidłowości PUP musi wszystko wyjaśniać Również nieprawidłowości w dokumentach zgłoszeniowych i wyrejestrowujących musi wyjaśnić płatnik. Tu są najczęstsze błędy. Nie ma możliwości czynienia z urzędu korekt na koncie czynnego płatnika. Nie ma możliwości wydania decyzji wymiarowej, bo przy osobach bezrobotnych znana jest wysokość składki.

/bezsporne zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 00:05:12-01:33:52 zeznania świadka A. F. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 01:33:52-02:27:08/

Złożenie korekt deklaracji rozliczeniowych (...) spowodowało powstanie rozbieżności między wysokością naliczonych składek na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń i luty 1999 a wysokością dokonanych wpłat tytułem tych składek. W następstwie korekt złożonych przez PUP zostały obniżone składki na ubezpieczenie zdrowotne w stosunku do pierwszorazowych deklaracji (...) i dokonanych wpłat. Do nadpłaty doszło dlatego, że pierwotnie złożono podwójne deklaracje i uiszczono podwójne składki na ubezpieczenie zdrowotne przy czym tylko do jednych deklaracji dołączono raporty imienne. Suma składek na deklaracjach zbiorczych nie odpowiadała temu co wynikało z raportów indywidualnych i dlatego nadal były składane korekty. Nadpłata wyniosła ponad 450 tysięcy złotych idotyczy to stycznia oraz lutego 1999 roku. Płatnik nie wyjaśnił pozostałych na koncie wpłat za styczeń i luty 1999 r. stanowiących nadwyżkę. Obecnie na koncie płatnika z tego tytułu figuruje nadpłata, której prawo do zwrotu uległo przedawnieniu. PUP i PUP 1 wielokrotnie był informowany o nadpłacie i wzywany do wyjaśnienia nadpłaty czego PUP z uwagi na brak dostępu do bazy świadczeniobiorców z tego okresu, brak dokumentów źródłowych nie był wstanie uczynić. W związku z powyższym PUP w Ł. nie składał nawet wniosku o przeksięgowanie nadpłaty na jego konto.

/ bezsporne, pisma ZUS w przedmiocie stanu zaległości, nieprawidłowościach w składanych dokumentach, konieczności korekt za okres od 8.03.2006 do 7.11.2023 r. k. 71-118 zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 00:05:12-01:33:52, zeznania świadka A. F. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 01:33:52-02:27:08 zeznania świadka A. M. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 r. 00:17:14 - 00:52:41, zeznania świadka I. K. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 00:53:41-01:18:18, zeznania świadka B. B. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 01:18:18-01:34:45/

W dniu 18.01.2023 r. PUP w Ł. wystąpił z wnioskiem do ZUS o zwrot nienależnie opłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za bezrobotnych bez prawa do zasiłku za miesiąc grudzień 2022 w wysokości 60.924,37 zł oraz o zwrot składek za lata ubiegłe w wysokości 29.833,77 zł w związku ze złożonymi korektami deklaracji ZUS w 01/2023 dotyczącymi okresów:

m-c 03/2004 (...) 57 03.2004, m-c 04/2004 m-c (...) 57 04.2004, m-c 05/2004 (...) 60 05.2004,

m-c 06/2012 (...), 69 06.2012, m-c 07/2012 (...) 69.07.2012, m-c 08/2012 (...) 69 08.2012, m-c 09/2012 (...) 69 09.2012, m-c 10/2012 (...) 69 10.2012, m-c 11/2015 (...) 69 11,2015,

m-c 01/2016 (...) 69 01.2016, m-c 02/2016 (...) 69 02.2016 m-c 03/2016 (...) 69 03.2016

m-c 02/2021 (...) 66 02.2021, m-c 05/2021 (...) 62 05.2021

m-c 03/2022 (...) 58 03.2022, m-c 04/2022 (...) 59 04.2022,m-c 05/2022 (...) 58 05.2022, m-c 06/2022 (...) 57 06.2022, m-c 08/2022 (...) 55 08.2022, m-c 09/2022 (...) 54 09.2022, m-c 10/2022 (...) 53 10.2022, m-c 11/2022 (...) 52 11.2022

Łączna kwota do zwrotu wyniosła 90,758, 14 zł i nie dotyczyła niewyjaśnionych do dnia dzisiejszego składek za styczeń i luty 1999 roku.

/ bezsporne wniosek z dnia 18.01.2023 r. k. 67, lista składek na ubezpieczenie zdrowotne dla osób bez prawa do zasiłku i stypendium ZUS DRA 12.2022 k. 68, zestawienie dekretów dla dokumentu księgowego za (...) k. 68v, informacja o przewidywanym zapotrzebowaniu na składki zdrowotne dla osób bez zasiłku i stypendium -12.2022 r. k. 69, zestawienie dekretu dokumentu księgowego k. 70/

Nadpłata 60 tyś zł uiszczona przez PUP w grudniu 2022 wynikała ze zmiany zasad uiszczania składki za osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku. W grudniu 2022 r. składkę zdrowotną opłacono szacunkowo za 15 tyś osób natomiast w chwili złożenia deklaracji 15.01.2023 r. po dokładnym sprawdzeniu tej liczby okazało się, że jest ona znacząco mniejsza. Środki na opłacenie wskazanej składki pochodziły od Wojewody i do Wojewody nadpłata winna zostać zwrócona. Natomiast składki za osoby bezrobotne z prawem do zasiłku są inaczej finansowane i pochodzą z Ministerstwa. Kwota 29 tysięcy była efektem korekt do ZUS za różne lata, z których wyniknęła nadpłata na ubezpieczenie zdrowotne. Wskazany wniosek nie dotyczył nadpłaty powstałej w 1999 r. Ten rok pozostaje nierozliczony.

/ bezsporne wniosek z dnia 18.01.2023 r. k. 67 zeznania świadka A. M. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 r. 00:17:14 - 00:52:41 zeznania świadka I. K. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 00:53:41-01:18:18, zeznania świadka B. B. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 01:18:18-01:34:45/

Na dzień 18.10.2023 na platformie usług elektronicznych ZUS występuje nadpłata na koncie wszystkich trzech płatników w wysokości: PUP - 334.504,46, PUP 1 - 575.369,83 zł. PUP 2 - 24.673,28 zł

/wydruki z systemu k. 45-48/

Wobec dokonanej ustawą z dnia 16.11.2022 o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw zmiany z dniem 1.01.2023 r. art. 86 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, składka na ubezpieczenie zdrowotne za bezrobotnych bez prawa do zasiłku jest finansowana z budżetu państwa, z uwagi na to odpadła możliwość dla Powiatowego Urzędu Pracy w Ł. potrącenia powstałej nadpłaty za lata ubiegłe ze składek bieżących. Przed 2023 r. następowało przeksięgowywanie przez ZUS środków z konta PUP nr 1, mających charakter nienależnych, a zatem stanowiące nadpłatę, na konto Powiatowego Urzędu Pracy w Ł.. Zdarzało się również, iż w latach 2000 wystawiono tzw. noty uznaniowe, bo ZUS współpracował z Krajowym Urzędem Pracy, obie jednostki były budżetowe i nie robiono fizycznie żadnych przelewów. Od 2023 PUP nie płaci składek za bezrobotnych bez prawa do zasiłku, w związku z tym nie ma już możliwości ich potrącania, nie może kompensować składek i ich rozliczać niezależnie od tego czy bezrobotni mieli czy nie mieli prawo do zasiłku, bowiem finasowanie pochodzi z różnych źródeł tj. od Ministra i Wojewody.

/ zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 14.12.2023 r. 00:05:12-01:33:52, zeznania świadka A. M. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 r. 00:17:14 - 00:52:41/

Zgodnie z art. 11 ustawy z 24.06 2021 o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 201 poz 1621) płatnik składek mógł przekazywać korekty dokumentów rozliczeniowych za okresy rozliczeniowe od stycznia 1999 r. do grudnia 2021 w terminie do 1 stycznia 2024 r. Oznacza to, że tylko w 2023 r. miał możliwość składania korekt dokumentów ubezpieczeniowych do ZUS za lata 1999 - 2021 oraz dokonania rozliczenia nienależnie opłaconych składek, w tym odzyskania nadpłaty składek za osoby bezrobotne za okres 1999-2021 r.

/pismo ZUS z 16.03.2023 r. k. 44 zeznania świadka A. M. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 r. 00:17:14 - 00:52:41/

W dniu 18.01.2024 r. w rozpoznaniu wniosku z dnia 3.01.2024 r. organ rentowy zwrócił PUP w Ł. kwotę 296.109,16 zł z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Zwrot dotyczył nadpłat od 2000 r. w stosunku do których PUP dokonał korekt dokumentów. Kwota zwrotu wysokości 296.109,16 zł została ustalona w oparciu o wykaz korekt deklaracji rozliczeniowych załączonych do przedmiotowego wniosku z dnia 3.01.2024 r. WW deklaracje nie dotyczyły okresów objętych zaskarżoną decyzją.

Zajmując wskazane stanowisko, pismem z dnia 4.01.2024 r. organ rentowy informował płatnika m.in., iż w grudniu 2023 r. zostały sporządzone przez ZUS korekty dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA za okres 01.1999 do 01.2000 i 01.2001r. na koncie PUP NR1. Powyższe dotyczyły wyjaśnienia rozbieżności kwot składek na raportach imiennych za świadczeniobiorców a kwotami składek wykazanych na deklaracjach (...). Korekty spowodowały wyjaśnienie rozbieżności (...) na koncie PUP NR1. Kwoty składek z raportów zgadzają się z kwotami składek wykazanymi na (...). Sporządzone korekty spowodowały zmianę salda na nieczynnym koncie PUP nr 1 NIP (...), ale nie spowodowały rozliczenia nadpłaty powstałej z wpłat za (...) i (...).

/wniosek płatnika o zwrot nienależnie pobranych składek wraz z zestawieniem korekt deklaracji których ww zwrot dotyczy k. 121 -127, stanowisko organu pismo z 4.01.2024 r. k. 128-129, potwierdzenie wykonanej operacji k. 130 zeznania świadka A. M. protokół z rozprawy z dnia 21.03.2024 r. 00:17:14 - 00:52:41/

Na dzień 2.04.2024 salda kont płatników na zakresie dotyczącym świadczeniobiorców wynoszą:

• PUP nr 1 NIP (...) (konto nieczynne) nadpłata w łącznej wysokości 534.392,61 zł.- prawo do zwrotu wskazanej nadpłaty uległo przedawnieniu.

• PUP w Ł. NIP (...) (konto czynne) nadpłata w łącznej wysokości 119.765,32 zł - przy czym prawo do zwrotu nadpłaty w kwocie 58,73 zł. uległo przedawnieniu, oraz w nadpłacie uwzględniona jest wpłata z 27 marca 2024 r. w wysokości 14.058,40 zł., którą zgodnie z opisem płatnik dokonał tytułem składek za miesiąc 03/2024 wymagalnych w terminie 20 kwietnia 2024 r.

/ bezsporne pismo k. 138-139/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

W myśl art. 19 ust. 6b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497), jeżeli w wyniku sprawdzenia wysokości rocznej podstawy wymiaru składek Zakład stwierdzi opłacenie składek od nadwyżki ponad kwotę określoną w ust. 1, informuje o tym niezwłocznie płatników składek i ubezpieczonego za pośrednictwem płatników składek.

Zgodnie z art. 24 ust. 6a. ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek, z zastrzeżeniem ust. 6c, 8 i 8d.

Art. 24 ust. 6b w/w ustawy stanowi, że Zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.

W myśl art. 24 ust. 6c, po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot.

Na mocy art. 24 ust. 6d nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c.

Z treści art. 24 ust. 6e wynika, że jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie określonym w ust. 6d, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 6c.

Zgodnie z art. 24 ust. 6f, w przypadku braku płatnika składek lub jego następcy prawnego Zakład zawiadamia ubezpieczonego o kwocie nienależnie opłaconych składek w części sfinansowanej przez ubezpieczonego i na jego wniosek zwraca nienależnie opłacone składki. Przepisy ust. 6c-6e stosuje się odpowiednio.

W myśl art. 24 ust. 6g, nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:

1) otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b;

2) opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.

Stosownie do treści art. 24 ust. 6h, bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w ust. 6g, ulega zawieszeniu:

1) w przypadku wydania przez Zakład decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek - od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna;

2) jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd - do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat;

3) od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy;

4) w przypadku wydania przez Zakład decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym lub obniżającej podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia - od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Podkreślić należy, że stosunek ubezpieczenia społecznego jest szczególnym zobowiązaniem o charakterze publicznoprawnym, który łączy zasadniczo trzy podmioty: ubezpieczyciela (ZUS), ubezpieczonego oraz płatnika. Do stosunku ubezpieczenia społecznego znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi inaczej - art. 123. W przypadkach wyraźnie w ustawie wskazanych stosuje się także przepisy Kodeksu cywilnego, co uzasadnia pogląd o autonomii prawa ubezpieczeń społecznych wobec prawa cywilnego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2007 r., I UK 90/07, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 301). Ponadto, w orzecznictwie nie jest kwestionowany pogląd, że wszelkie należności wpłacone przez płatnika tytułem składek na ubezpieczenia społeczne na konto płatnika, pozostają należnościami składkowymi ze stosunku ubezpieczenia społecznego niezależnie od tego, czy zostały uiszczone w zawyżonej wysokości lub bez ważnego tytułu. Nie nabywają one charakteru świadczeń nienależnych w rozumieniu art. 410 k.c. także dlatego, że należności składkowe podlegają na wniosek płatników zwrotowi w trybie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2008 r., II UK 71/08, OSNP 2010 nr 7-8, poz. 104, z dnia 24 stycznia 2013 r., V CSK 63/12, LEX nr 1293850). Tak więc nienależnie opłacona przez płatnika składka stanowi instytucję prawa ubezpieczeń społecznych.

Zasady postępowania w razie opłacenia nienależnych składek zostały jasno określone w art. 24 ust. 6a-7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a podstawowym sposobem postępowania w przypadku nienależnie opłaconych składek jest więc zaliczenie ich na poczet innych należności składkowych płatnika, a dopiero na wniosek płatnika organ rentowy stosuje alternatywny sposób rozliczenia płatnika tj. zwrot kwoty nienależnie opłaconych składek.

W rozpoznawanej sprawie istotę sprawy stanowią następujące okoliczności.

Po pierwsze poza sporem pozostaje fakt, że na koncie nieczynnego płatnika, jakim był PUP nr 1 w Ł. istnieje nadpłata z tytułu podwójnie uiszczonych składek na ubezpieczenie zdrowotne za osoby wówczas bezrobotne bez prawa do zasiłku, uiszczone w miesiącach styczeń i luty 1999 roku. Wynikało to prawdopodobnie z tego, że od 1 stycznia 1999 roku zaczęła obowiązywać ustawa z dnia 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, będąca bazą do reformy ubezpieczeń społecznych.

Osoby zajmujące się na stałe współpracą pomiędzy ZUS a płatnikiem jakim jest PUP (następca prawny PUP nr 1 i PUP nr 2) zdają sobie sprawę, że na dzień dzisiejszy (czyli po 25 latach) nie ma praktycznie możliwości ustalić, za których bezrobotnych (z imienia i nazwiska) opłacono podwójnie składki oraz czy nie wynikało to z tego, że w styczniu 1999 roku płacono składki za bezrobotnych zarejestrowanych w grudniu 1998 roku.

Drugą istotną okolicznością jest to, że sporny wniosek w ogóle nie dotyczy powyższych składek, bowiem chodzi o lata późniejsze.

Organ rentowy w zaskarżonej decyzji utrzymywał natomiast, iż nie mógł dokonać płatnikowi zwrotu należności wyszczególnionych we wniosku, z uwagi na brak możliwości ustalenia prawidłowego salda płatnika i prowadzone postępowania wyjaśniające dotyczące nieprawidłowości w dokumentach zgłoszeniowych i rozliczeniowych. Przy czym organ zastrzegł, iż wielokrotnie informował PUP i o nieprawidłowościach widniejącej nadpłacie i wskazywał na możliwość zwrotu po wyjaśnieniu rozbieżności. Nadto co ustalono w toku postępowania, zastrzeżenia organu wynikały przede wszystkim z braku wyjaśnienia rozbieżności powstałych w skutek działania PUP nr 1 w Ł. w styczniu i lutym 1999 r. Złożenie korekt deklaracji rozliczeniowych (...) spowodowało powstanie rozbieżności między wysokością naliczonych składek na ubezpieczenie zdrowotne za styczeń i luty 1999 a wysokością dokonanych wpłat tytułem tych składek. W następstwie korekt złożonych przez PUP zostały obniżone składki na ubezpieczenie zdrowotne w stosunku do pierwszorazowych deklaracji (...) i dokonanych wpłat. Pierwotnie złożono podwójne deklaracje i uiszczono podwójne składki na ubezpieczenie zdrowotne, przy czym tylko do jednych deklaracji dołączono raporty imienne. Suma składek na deklaracjach zbiorczych nie odpowiadała temu co wynikało z raportów indywidualnych i dlatego nadal były składane korekty. Przy tym, co także niesprzecznie potwierdza zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, złożenie korekt przez PUP w Ł. za wskazany okres w praktyce było niemożliwe z uwagi na brak dostępu do dokumentów źródłowych. A zatem należności - nadpłata za 1999 r. nie została przez płatnika odpowiednio skorygowana i wyjaśniona. Dodatkowo co podnosił organ rentowy należności z tego tytułu są przedawnione czego płatnik nie kwestionował.

Jednakże po raz kolejny należy podkreślić, że w procedowanym wniosku płatnik nie wnosił o zwrot tych należności, ale nadpłaty powstałej w grudniu 2022, która wynikała ze zmiany zasad uiszczania składki za osoby bezrobotne bez prawa do zasiłku - tu wpłacono kwotę szacunkową istotnie zawyżoną oraz zwrot kwot nadpłat będących efektem korekt czynionych w ZUS na koncie płatnika PUP nr 1 w Ł. za różne lata począwszy od 03/2004 r. tytułem składki zdrowotnej opłaconej za bezrobotnych.

ZUS utrzymywał, iż bez kompleksowego rozliczenia salda w całości żadne zwroty nie są dopuszczalne, choć - co także nie jest kwestionowane, do 2023 r. tj. do zmiany przepisów następowało przeksięgowywanie środków z konta PUP nr 1, mających charakter nienależnych a zatem stanowiących nadpłatę, na konto Powiatowego Urzędu Pracy w Ł.. Zdarzało się również, iż w latach 2000 wystawiono tzw. noty uznaniowe zaliczając poszczególne kwoty bez dokonywana przelewów z uwagi na współpracę ZUS z inną jednostką budżetową - Krajowym Urzędem Pracy.

Podnieść należy, iż zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 4 czerwca 2019 r. , III UK 155/18 (L.), o nadpłacie lub niedopłacie składek nie przesądza stan konta płatnika prowadzonego przez organ rentowy na podstawie art. 45 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, na którym prowadzone są rozliczenia należnych składek, wypłacanych przez płatnika zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych podlegających zaliczeniu na poczet składek oraz innych składek pobieranych przez Zakład. Stan nadpłaty składek może zatem istnieć, mimo że nie potwierdza go stan konta płatnika. Ustalenie rzeczywistego stanu należności składkowych, jeśli jest on niezgodny ze stanem konta płatnika (na jego korzyść), wymaga wprawdzie jego korekty (przez złożenie przez płatnika deklaracji korygujących bądź sporządzenia deklaracji korygujących z urzędu), ale ta niezgodność nie może być podstawą odmowy zwrotu nadpłaconych składek. Jeśli we wniosku o zwrot składek płatnik powołuje się na zapłacenie nienależnych składek (z braku tytułu do ubezpieczenia) w danym okresie, to obowiązkiem organu rentowego jest, po pierwsze, zajęcie stanowiska, czy składki te były opłacone nienależnie, a w przypadku podzielenia takiej kwalifikacji, po drugie, konieczne jest wyjaśnienie, czy zostały one rozliczone w myśl zasad wynikających z przepisów dotyczących rozliczania składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń chorobowego i wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz kolejności zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze i w konsekwencji, czy na dzień wniosku nadpłata składek nadal istnieje. Organ rentowy nie może natomiast odmówić zwrotu nadpłaty składek, powołując się wyłącznie na stan konta płatnika, bowiem ma on charakter wyłącznie ewidencyjny, a nie prawotwórczy. Pogląd ten Sąd Okręgowy w całości akceptuje traktując jako własne stanowisko w sprawie.

Nie należy też pomijać że nienależnie opłacona składka to składka opłacona bez podstawy prawnej, tj. wtedy, gdy albo nie istniał tytuł prawny do ubezpieczenia społecznego, albo gdy istniało zwolnienie od opłacania składek, bądź gdy zobowiązanie z tytułu ubezpieczenia było niższe niż opłacona składka. /Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 listopada 2023 r., (...) 14/23 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31 lipca 2023 r., III AUa 364/23 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 listopada 2013 r., III AUa 444/13/

Jeśli doszło do nadpłaty składek, a w chwili złożenia wniosku o jej zwrot ubezpieczony nie zalegał z zapłatą żadnych składek na ubezpieczenia społeczne, to organ rentowy nie ma podstaw prawnych do odmowy zwrotu tych środków ubezpieczonemu. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 marca 2019 r., III AUa 560/18/

W obowiązujących przepisach, wbrew zapatrywaniu organu rentowego, brak jest więc podstaw prawnych do zaakceptowania tego rodzaju konkluzji i stawiania płatnikowi takiego wymogu.

Podkreślenia wymaga też fakt iż w dniu 18.01.2024 r. w rozpoznaniu wniosku z dnia 3.01.2024 r. organ rentowy zwrócił PUP w Ł. kwotę 296 109,16 zł z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. Zwrot dotyczył nadpłat od 2000 r. w stosunku do których PUP dokonał korekt dokumentów - a więc podobnie jak w rozpatrywanym wniosku, w związku z korektami dokumentów dokonywanymi na koncie płatnika PUP nr 1. Kwota 296.109,16 zł została ustalona w oparciu o wykaz korekt deklaracji rozliczeniowych załączonych do przedmiotowego wniosku z dnia 3.01.2024 r. Przy czym, co nie jest kwestionowane, zwrotu tego dokonano mimo, iż płatnik nadal nie złożył stosownych korekt deklaracji za styczeń i luty 1999 r. i nie wyjaśnił opłacenia składek w podwójnej wysokości (bo nie mógł tego uczynić z uwagi na brak dokumentacji źródłowej), co stanowiło asumpt do wydania zakażonej decyzji.

Co prawda Sąd zauważa, iż zajmując wskazane stanowisko, pismem z dnia 4.01.2024 r. organ rentowy informował płatnika, iż w grudniu 2023 r. zostały sporządzone przez ZUS korekty dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA za okres 01.1999 do 01.2000 i 01.2001r. na koncie PUP nr 1 - co nie miało miejsca wcześniej. Powyższe korekty, jak wskazał organ rentowy w toku postępowania, dotyczyły wyjaśnienia rozbieżności w kwotach składek na raportach imiennych za świadczeniobiorców a kwotami składek wykazanych na deklaracjach (...) i spowodowały wyjaśnienie rozbieżności (...) na koncie PUP nr 1. W konsekwencji tego kwoty składek z raportów zgadzają się z kwotami składek wykazanymi na (...). Sporządzone korekty spowodowały zmianę salda na nieczynnym koncie PUP nr 1 NIP (...). Podkreślić należy, iż w niezmienionych okolicznościach faktycznych ZUS z urzędu sporządził korekty dokumentów rozliczeniowych za 1999 r. (poza styczniem i lutym) i pozytywnie rozpoznał wniosek płatnika. Nic zatem - zdaniem Sądu nie stało na przeszkodzie, by wskazanej operacji dokonał już wcześniej, rozpoznając wniosek o zwrot należności, która stanowiła podstawę wydania zaskarżonej decyzji. Nie wykazano, iż istniały jakiekolwiek przeszkody w tym przedmiocie.

Reasumując – w świetle wszystkich poczynionych rozważań błędne jest, zdaniem Sądu Okręgowego, stanowisko organu rentowego przyjęte w zaskarżonej decyzji, że odmowę zwrotu składek uzasadniał brak złożenia przez płatnika składek wszystkich korekt dokumentów rozliczeniowych za wszystkie okresy.

W efekcie Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. do zwrotu na rzecz Powiatowego Urzędu Pracy w Ł. nadpłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za bezrobotnych bez prawa do zasiłku:

- za grudzień 2022 roku w kwocie 60.924,37 złotych,

- za okresy: marzec, kwiecień i maj 2004, czerwiec, lipiec, sierpień wrzesień, październik 2012, listopad 2015, styczeń, luty, marzec 2016, luty i maj 2021, marzec, kwiecień, maj, czerwice, sierpień, wrzesień, październik i listopad 2022 roku – w łącznej kwocie 29.833,77 złotych.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023poz 1935). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

J.L.