Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 12 stycznia 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych - (...) Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z 28 listopada 2023 r. odmówił Z. R. prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że na wymagane 15 lat pracy w szczególnych warunkach wnioskodawca udowodnił 7 lat i 3 miesiące w okresie od 16 listopada 1993 r. do
31 marca 2001 r. (z wyłączeniem zasiłku chorobowego od 18 września 1997 r. do
13 października 1997 r.)

Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia:

- w Instytucie (...) w Ł. od 11 lipca 2001 r. do 31 grudnia 2002 r., ponieważ w przedłożonym świadectwie pracy z 5 grudnia 2023 r.
w punkcie 2. wskazano, że wnioskodawca wykonywał prace spawacz-ślusarz natomiast
w punkcie 8 powołano się na Zarządzenie Ministra Górnictwa i Energetyki, gdzie wskazano dział XIV, poz. 12 pkt. 9 i 10, pod wskazanymi punktami znajdują się stanowiska: spawacz gazowy, spawacz elektryczny.

- w (...) w Ł. od 25 sierpnia 2003 r. do 31 grudnia 2008 r., ponieważ
w świadectwie pracy z 30 listopada 2009 r. nie wskazano rodzaju wykonywanej pracy w szczególnych lub w szczególnym charakterze. (decyzja z 12 stycznia 2024 r. s. 43-45 akt emerytalnych ZUS)

Z. R. złożył odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ja w całości.

Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, że:

a)  Z. R., wykonywał pracę w szczególnych warunkach jedynie przez okres 7 lat i 3 miesięcy, podczas gdy skarżący wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez okres przekraczający 15 lat do 1 stycznia 2009 r.

b)  okresy zatrudnienia ubezpieczonego w Instytucie (...) w łodzi od 11 lipca 2001 roku do 31 grudnia 2002 roku oraz(...) K. w Ł. w okresie od 25 sierpnia 2003 roku do 31 grudnia 2008 roku nie podlegają zaliczeniu na okres pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach, podczas gdy ubezpieczony wykonywał w tych okresach pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy
o emeryturach pomostowych, co wynika bezpośrednio z treści załączonych do niniejszej sprawy świadectw pracy oraz faktycznego charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy.

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych poprzez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie i odmowę przyznania Z. R. prawa do rekompensaty w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, w sytuacji, gdy ubezpieczony spełnia przesłanki do uzyskania tej rekompensaty wskazane w naruszonym przepisie.

W konsekwencji odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez orzeczenie, że Z. R. przysługuje rekompensata w rozumieniu art. 2 pkt5 ustawy o emeryturach pomostowych oraz o zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz Z. R. kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odwołanie k. 3-6)

W odpowiedzi na powyższe odwołanie, organ rentowy wniósł o jego oddalenie. (odpowiedź na odwołanie k. 21-21v.)

Decyzją z 8 sierpnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - (...) Oddział w Ł. - wobec nowych środków dowodowych przedłożonych wraz z pismem procesowym pełnomocnika z dnia 2 lipca 2024 r. odmówił ponownego ustalenia prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, podtrzymując argumentuję zawartą w decyzji z 12 stycznia 2024 r. (decyzja z 8 sierpnia 2024 r. k. 95)

Wnioskodawca odwołał się także od tej decyzji, podnosząc analogiczne argumenty jak w odwołaniu od decyzji z 12 stycznia 2024 r. (odwołanie k. 3-6v. załączonych akt VIII 2319/24)

W odpowiedzi na powyższe odwołanie, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania od decyzji z dnia 8 sierpnia 2024 r. (odpowiedź na odwołanie k. 8-9 załączonych akt VIII 2319/24)

Sąd połączył sprawy obu odwołań do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. (postanowienie k. 11 załączonych akt VIII 2319/24)

Na rozprawie w dniu 10 października 2024 r. wnioskodawca wniósł o ustalenie, że pracował w szczególnych warunkach w latach 1990-1991 w (...) spółce z o.o., następnie w roku 1993 roku w Zakładzie (...), następnie w Instytucie (...) w latach 2001-2002, a następnie w T. K. (...) w latach 2003-2008. (stanowisko wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 10 października 2024 r. – płyta CD k. 101)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. R. urodził się (...) Legitymuje się wykształceniem zasadniczym zawodowym. Ubezpieczony nie ma ustalonego prawomocną decyzją prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS lub przepisów odrębnych. (bezsporne)

W dniu 2 marca 1983 r. ubezpieczony ukończył kurs podstawowy w zakresie spawania elektrycznego, w dniu 28 maja 1987 r. - kurs podstawowy w zakresie spawania gazowego, w dniu 13 czerwca 1997 r. - podstawowy kurs spawania metodą (...), w dniu 30 czerwca 2005 r. - podstawowy kurs spawania w osłonie gazów aktywnych, w dniu 27 marca 2009 r. - kurs na zmechanizowane spawanie metodą (...). (książka spawacza k. 15-16v.)

W okresie od 20 sierpnia 1977 r. do 30 sierpnia 1986 r. wnioskodawca był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach ślusarza konstrukcji metalowych oraz spawacza ślusarza. Będąc zatrudnionym w tym zakładzie pracy, wnioskodawca wykonywał przez 50% czasu prace ślusarskie, a przez 50% czasu – prace spawalnicze. (świadectwo pracy s. 7-8 akt kapitałowych ZUS, książka spawacza k. 15-16v.)

W okresie od 1 września 1986 r. do 30 listopada 1987 r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pełnomocnika ds. produkcyjno-usługowych
w (...) spółce z o.o. (...) (świadectwo pracy s. 9 akt kapitałowych ZUS, CV w części A akt osobowych)

W okresie od 1 grudnia 1987 r. do 31 stycznia 1990 r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pełnomocnika ds. produkcyjno-usługowych: ślusarza, spawacza w Zakładach Produkcyjno-Usługowych (...) spółce z o.o.
w W., Oddział w Ł.. (świadectwo pracy k. 14-14v.)

W okresie od 1 lutego 1990 r. do 31 sierpnia 1991 r. ubezpieczony był zatrudniony
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza-ślusarza w (...) sp. z o.o.
w Ł.. (świadectwo pracy k. 13-13v., akta osobowe z (...) sp. z o.o. załączone do sprawy)

Pracując w (...) spółce z o.o. wnioskodawca zajmował się wyłącznie spawaniem – spawał kryzy, zbiorniki oraz rury. Wnioskodawca spawał elektrycznie, używając maski i rękawic do spawania. Nie zajmował się pracami ślusarskimi, gdyż prace te były wykonywane przez ślusarzy. (zeznania świadka K. W. e-protokół rozprawy
z 5 grudnia 2024 r. 00:09:31-00:21:27 – płyta CD k. 127)

W okresie od 1 października 1992 r. do 28 lutego 1993 r. wnioskodawca był pracownikiem (...) spółki z o.o. w Ł., zatrudnionym w na stanowisku ślusarza-montera. (świadectwo pracy s. 21-22 akt kapitałowych ZUS)

W okresie od 1 marca 1993 r. do 30 kwietnia 1993 r. wnioskodawca był zatrudniony
pracy na stanowisku montera-spawacza w Zakładzie (...). (świadectwo pracy k. 12-12v.)

W okresie od 1 marca 1993 r. do 30 kwietnia 1993 r. wnioskodawca był zatrudniony
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku monter-spawacz w Zakładzie (...) i A. Z.. (świadectwo pracy w aktach osobowych
z (...) K., CV w części A akt osobowych, CV k. 92)

W okresie od 1 czerwca 1993 r. był pracownikiem Przedsiębiorstwa (...) spółki z o.o. w G., zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku montera w. (świadectwo pracy s. 25-26 akt kapitałowych ZUS)

Od 16 listopada 1993 r. do 31 marca 2001 r. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...). (świadectwo pracy k. 8)

Za okres pracy od 16 listopada 1993 r. do 31 marca 2001 r. pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodorowym na stanowisku spawacza wymienionym w wykazie A dziale XIV poz. 12 pkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace
w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MBiPMB nr 3 poz. 6). Powyższy okres (poza okresem zasiłku chorobowego od 18 września 1997 r. do 13 października 1997 r.) został uznany przez organ rentowy jako okres pracy w szczególnych warunkach. (bezsporne, a nadto świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k. 11 akt emerytalnych ZUS)

W okresie od 11 lipca 2001 r. do 31 grudnia 2002 r. wnioskodawca był zatrudniony
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacz-ślusarz w Instytucie (...) w Ł.. (świadectwo pracy k. 11-11v., s.17-19 akt emerytalnych ZUS)

Pracując w Instytucie (...) wnioskodawca zajmował się wyłącznie spawaniem – w tym w dużej mierze spawaniem aluminium. Prace ślusarskie mające na celu przygotowanie następnie spawanych przez niego części wykonywał maksymalnie przez pół godziny w ciągu 8-godzinnego czasu pracy i nie wykonywał ich codziennie. Wnioskodawca wykonywał swoje obowiązki w maskach, a także miał skórzany fartuch. (zeznania świadka P. S. e-protokół rozprawy z 5 grudnia 2024 r. 00:26:11-00:30:15 – płyta CD k. 127, zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 5 grudnia 2024 r. 00:32:55-00:38:17 – płyta CD k. 127 w zw. z e-protokołem rozprawy z 10 października 2024 r. 00:10:08-00:22:13 – płyta CD k. 101)

Pracując w Instytucie (...), wnioskodawca otrzymywał dodatek z tytułu pracy w warunkach szkodliwych. (karta wynagrodzeń k. 72-74)

Za okres pracy od 11 lipca 2001 r. do 31 grudnia 2002 r. pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, z którego wynikało, że w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace spawalnicze przy pracach dla energetyki i przemysłu na stanowisku spawacz-ślusarz, które jest tożsame z wymienionymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Dz.U. nr 8 poz. 43 Dział XIV poz. 12 pkt 9.10 w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa
i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. (świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach k. 75)

Od 25 sierpnia 2003 r. do 31 grudnia 2012 r. Z. R. był pracownikiem (...) spółki z o.o. (następnie (...) spółki z o.o.), zatrudnionym
w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza. W okresie tego zatrudnienia korzystał ze zwolnień lekarskich: od 10 kwietnia 2007 r. do 19 kwietnia 2007 r., od 20 kwietnia 2007 r. do 10 maja 2007 r., od 11 maja 2007 r. do 31 maja 2007 r., od 1 czerwca 2007 r. do 19 lipca 2007 r., od 20 lipca 2008 r. do 10 sierpnia 2007 r. oraz od 11 sierpnia 2007 r. do 7 września 2007 r. (świadectwo pracy k. 10-10v.)

W powyższym okresie zatrudnienia w (...) spółce z o.o. (następnie (...) Sp. z o.o.) ubezpieczony zajmował się spawaniem elektrycznym metodą 135. Spawał elementy wielkogabarytowe, takie jak: suwnice do portów, maszyny do kopalń, a także sześciany dla firmy (...). Wnioskodawca pracował na dużej hali o wielkości
1 tys. m ² przez cały dzień – z przerwą na posiłek. Nie wykonywał on żadnych innych czynności. Ubezpieczony pracował w kombinezonie ochronnym, przyłbicy samościemniającej, a także butach i rękawicach spawalniczych. (zeznania świadka A. D. e-protokół rozprawy
z 10 października 2024 r. 00:25:05-00:31:47 – płyta CD k. 101, zeznania świadka R. R. e-protokół rozprawy z 10 października 2024 r. 00:31:47-00:37:35 – płyta CD k. 101)

W trakcie zatrudnienia w (...) spółce z o.o. (następnie (...) spółce z o.o.) wnioskodawca otrzymywał dodatek za pracę w szkodliwych w wysokości 15% minimalnego wynagrodzenia brutto. (umowy o pracę i porozumienia zmieniające w aktach osobowych z (...) K., CV w części A akt osobowych)

Poza wyżej wskazanymi okresami, wnioskodawca nie był zatrudniony w żadnych innych zakładach pracy przed 1 stycznia 2009 r. (bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy,
w załączonych do akt sprawy aktach ZUS, jak również na podstawie osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz powołanych w sprawie świadków:, a także dowodu z zeznań świadków: A. D., R. R., P. S. oraz K. W., a także dowodu z przesłuchania wnioskodawcy.

Zeznania świadka K. W. oraz wnioskodawcy Sąd uznał za wiarygodne jedynie w zakresie, w jakim nie były one sprzeczne z faktami, które wynikały
z dowodów z dokumentów. Przede wszystkim Sąd nie dał wiary zeznaniom tego świadka i przesłuchaniu wnioskodawcy w zakresie, w jakim twierdzili oni, że ubezpieczony w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace spawacza w okresach pracy w (...) sp. z o.o. – od 1 września 1986 r. do 30 listopada 1987 r. oraz w, (...) sp. z o.o. – od 1 grudnia 1987 r. do 31 stycznia 1990 r.

Z dowodów z dokumentów – w tym z ze sporządzonego przez samego wnioskodawcę wpisu do CV przebiegu pracy, które złożył podczas rekrutacji do pracy w Instytucie (...), jak i w (...) sp. z o.o. (wówczas (...) sp. z o.o.) wynika, że w zakładach tych pracował na stanowiskach: pełnomocnika ds. produkcyjno-usługowych oraz pełnomocnika ds. produkcyjno-usługowych: ślusarz spawacz.

Z powyższego wynika zatem, że nawet zamierzając zatrudnić się w (...) spółce z o.o. na stanowisku spawacza, wnioskodawca nie wskazywał, że w okresach poprzedzających aplikację do nowej pracy wykonywał pracę spawacza – a więc, że posiada doświadczenie jako pełnoetatowy spawacz również z tych okresów.

Wobec powyższego brak jest zatem przekonujących Sąd dowodów na wykonywanie przez wnioskodawcę pracy spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy w okresach od
1 września 1986 r. do 30 listopada 1987 r. oraz od 1 grudnia 1987 r. do 31 stycznia 1990 r.

Warto również zauważyć, że świadek K. W. wskazał jedynie, że ubezpieczony pracował z nim „mniej więcej w tym samym czasie”. Na podstawie jego zeznań trudno zatem ustalić czy mówiąc, że wnioskodawca zajmował się tylko spawaniem odnosił się do okresu pracy wnioskodawcy w zarówno w (...) spółce z o.o., (...) spółce z o.o. oraz (...) spółce z o.o. (czyli okresu od 1 września 1986 r. do 31 sierpnia 1991 r.) czy też wyłącznie do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) spółce z o.o. od 1 lutego 1990 r. do 31 sierpnia 1991 r. – czyli do okresu, który jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach znajduje potwierdzenie także w dowodach z dokumentów i który został uznany przez tutejszy Sąd.

Jednocześnie należy wskazać, że odwołujący nie wykazał, że pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacz wykonywał również
w okresach zatrudnienia w: (...) Zakładach (...) od 20 sierpnia 1977 r. do 30 sierpnia 1986 r., Przedsiębiorstwie Usługowo-Produkcyjnym (...) sp. z o.o. od 1 października 1992 r. do 28 lutego 1993 r., Zakładzie (...) od 1 marca 1993 r. do 30 kwietnia 1993 r., Zakładzie (...) i A. Z. od 1 marca 1993 r. do 30 kwietnia 1993 r., oraz w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w G. od 1 czerwca 1993 r. do 9 października 1993 r.

W związku z pracą w powyższych okresach, wnioskodawca nie wykazał się ani aktami osobowymi, z których wynikałby charakter wykonywanej przez niego pracy, ani też nie przedstawił dowodów z osobowych źródeł dowodowych, z których wynikałoby, że wykonywał on w tych okresach pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu jako bezzasadne.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 1696 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych) ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672 oraz z 2024 r. poz. 834, 858 i 1243).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przy czym praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy), w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2008 r., (...) UK 210/07, OSNP 2009, nr 5-6, poz. 75; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z 4 października 2007 r., (...) UK 111/07, LEX nr 375689; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 329).

Przesłanka negatywna nabycia prawa do rekompensaty, została natomiast zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS – co bezspornie nie miało miejsca w niniejszej sprawie.

Treść art. 21 ust. 2 cytowanej ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku, K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, LEX nr 1979477).

Zgodnie zaś z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W świetle § 2 ust. 1 rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)).

Należy w tym miejscu zauważyć, że przywołane powyżej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Co jednak istotne, świadectwo pracy nie tworzy praw podmiotowych, ani ich nie pozbawia, nie ma też cech wyłączności w zakresie dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw oraz że świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny, który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). W ten sposób wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 25 listopada 1997 r. (III AUa 897/97, apel. W-wa 1998/1/4), a także Sąd Najwyższy w wyroku z 16 lipca 2009 r . (II PK 1/09, LEX nr 533086).

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011 nr 237 poz. 1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (tak: Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornych okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach. Sąd ustalił te okoliczności dokonując analizy dokumentacji, w tym dokumentacji osobowej wnioskodawcy oraz dopuszczając dowody z zeznań świadków oraz przesłuchania wnioskodawcy i w konsekwencji ustalając, że oprócz bezspornego okresu wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach od 16 listopada 1993 r. do 31 marca 2001 r. (z wyłączeniem okresu zasiłku chorobowego od 18 września 1997 r. do 13 października 1997 r.), wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach określone w pkt. 12 działu XIV załącznika A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.), a także wymienione w dziale XIV poz. 13 pkt 1 wykazie A stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. (Dz. Urz. MB i (...) nr. 3 poz. 6) oraz w dziale XIV poz. 12 pkt 10 wykazie A stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach (Dz. Urz. MG i E nr. 8 poz. 12) również w okresach:

- od 1 lutego 1990 r. do 31 sierpnia 1991 r. w (...) sp. z o.o.,

- od 11 lipca 2001 r. do 31 grudnia 2002 r. w Instytucie (...)

- od 25 sierpnia 2003 r. do 31 grudnia 2008 r. (z wyłączeniem okresu zwolnień lekarskich od 10 kwietnia 2007 r. do 7 września 2007 r.) w (...) spółce z o.o. (następnie (...) spółce z o.o.).

Będąc zatrudnionym w (...) spółce z o.o. wnioskodawca zajmował się bowiem wyłącznie spawaniem – spawał kryzy, zbiorniki oraz rury - elektrycznie, używając maski i rękawic do spawania. Nie zajmował się on pracami ślusarskimi, gdyż prace te były wykonywane przez ślusarzy.

Z kolei pracując w Instytucie (...) wnioskodawca zajmował się wyłącznie spawaniem – w tym w dużej mierze spawaniem aluminium. Prace ślusarskie mające na celu przygotowanie następnie spawanych przez niego części wykonywał maksymalnie przez pół godziny w ciągu 8-godzinnego czasu pracy i nie wykonywał ich codziennie. Wnioskodawca wykonywał swoje obowiązki w maskach, a także miał skórzany fartuch.

Natomiast będąc zatrudnionym w (...) spółce z o.o. (następnie (...) Sp. z o.o.) ubezpieczony zajmował się spawaniem elektrycznym metodą 135 - spawał elementy wielkogabarytowe, takie jak: suwnice do portów, maszyny do kopalń, a także sześciany dla firmy (...); pracował na dużej hali o wielkości 1 tys. m ² przez cały dzień – z przerwą na posiłek. Nie wykonywał on żadnych innych czynności. Ubezpieczony pracował w kombinezonie ochronny, przyłbicy samościemniającej, a także butach i rękawicach spawalniczych.

Uznanie powyższych okresów za okresy pracy w szczególnych warunkach nadal nie pozwala jednak na uznanie, że wnioskodawca legitymuje się co najmniej 15 latami pracy
w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Po pierwsze trzeba mieć bowiem na uwadze, że przy ustalaniu prawa do rekompensaty mogą być uwzględnione tylko te okresy, w których praca taka była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie podlegają zaś zaliczeniu te okresy trwania stosunku pracy, za które wypłacono wynagrodzenie chorobowe lub świadczenia z ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa (tak: uchwała Sądu Najwyższego z 29 października 2020 r., III UZP 3/20, OSNP 2021, nr 3, poz. 29, wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5 maja 2022 r., III AUa 677/20, LEX nr 3397864). Nie jest zatem możliwe zaliczenie wnioskodawcy jako okresów pracy w szczególnych warunkach okresów od 18 września 1997 r. do 13 października 1997 r. oraz od 10 kwietnia 2007 r. do 7 września 2007 r., gdy korzystał on z wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku chorobowego.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika także, iż nie jest możliwe uznanie wszystkich żądanych przez wnioskodawcę okresów za pracę w warunkach szczególnych – wobec czego, łączny okresów wykonywania przez wnioskodawcę pracy
w warunkach szczególnych jest niższy niż 15 lat.

W ocenie Sądu, wnioskodawca nie udowodnił bowiem, że wykonywał pracę
w pozostałych spornych okresach tj.:

- od 1 września 1986 r. do 30 listopada 1987 r. w (...) spółce z o.o.,

- od 1 grudnia 1987 r. do 31 stycznia 1990 r. (...) spółce z o.o.,

- od 1 marca 1993 r. do 30 kwietnia 1993 r. w Zakładzie (...).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało bowiem w sposób pewny i jednoznaczny, że w tych okresach wnioskodawca również wykonywał pracę spawacza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i nie wykonywał wówczas innych prac.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się bowiem z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Jednakże osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego. (tak: Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 27 października 2016 r., III AUa 41/16 LEX nr 2151525)

Trzeba mieć przy tym na uwadze, iż postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych toczy się generalnie według zasady kontradyktoryjnego postępowania, a w nim o rodzaju i zakresie roszczenia decyduje odwołujący się. Ciężar udowodnienia twierdzeń spoczywa na tej stronie, która je zgłasza (art. 232 zdanie pierwsze k.p.c.). (tak np: postanowienie Sądu Najwyższego z 18 września 2024 r., (...) 306/23, LEX nr 3784355)

Zatem to na wnioskodawcy spoczywał ciężar dowiedzenia w sposób jednoznaczny, że w pozostałych spornych okresach również stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach – czego w ocenie Sądu ubezpieczony jednak nie uczynił.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy oddalił odwołanie, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Paulina Kuźma