Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 stycznia 2024 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z dnia 28 grudnia 2023 r., odmówił K. Ż. przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ponieważ nie udokumentował on co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W uzasadnieniu Zakład wskazał, że nie uwzględnił pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach w (...) Sp. z o.o. (...) Sp. z o.o. w likwidacji w G. od 1 września 1982 r. do 30 czerwca 1995 r. i od 2 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. (zakład pracy w świadectwie pracy w szczególnych warunkach błędnie wskazał datę zatrudnienia 1 kwietnia 1995 r. – 30 września 2001 r.) na stanowisku przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, ponieważ przedłożone świadectwo wskazuje rozporządzenie Rady M. z dnia 7 lutego 1983 r. Wykaz A, dział XIV poz. 5. W powyższym rozporządzeniu w pozycji 5 wykazano wykonywanie prac szczególnie obciążających narządu wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia – w kartografii, montażu mikroelementów wymagających posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Przedstawione przez wnioskodawcę świadectwo pracy zawiera informację o wykonywaniu pracy przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, co nie odpowiada ściśle powołanemu wyżej rozporządzeniu. Pracodawca nie może posłużyć się nazwą podobną lub niepełną. Przedłożone przez wnioskodawcę świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie zawiera powołania przez zakład pracy zarządzenia resortowego i szczegółowego wykazania działu, pozycji, punktu zarządzenia resortowego na które zakład pracy powinien się powołać.

(decyzja – k. 10 verte pliku I akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył K. Ż., uznając ją za krzywdzącą. Skarżący wniósł o wydanie orzeczenia przyznającego mu prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zgodnie z art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych oraz o zobowiązanie ZUS do jej ustalenia wraz ze związanym z tym ustaleniem nowej wysokości kapitału początkowego oraz nowej wysokości emerytury i dokonania wypłaty w całości należnych ubezpieczonemu świadczeń z wyrównaniem, począwszy od dnia złożenia przez skarżącego pierwotnego wniosku w sprawie tj. dnia 28 grudnia 2023 r.

W uzasadnieniu odwołania skarżący wskazał, że organ błędnie przyjął, iż w okresie od 1 września 1982 r. do 30 czerwca 1995 r. oraz od 2 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. ubezpieczony nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach. Skarżący podkreślił, że świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 26 września 2001 r. zostało mu wydane przez zatrudniający go w tym czasie zakład pracy i nie jest to jego prywatny dokument. Ewentualne nieścisłości czy błędy w treści tego dokumentu nie powinny i nie mogą skutkować pozbawieniem ubezpieczonego nabytych uprawnień emerytalnych w zakresie prawidłowego ustalenia wysokości przysługującego mu świadczenia i przekreślać lat jego ówczesnej pracy w szczególnych warunkach.

(odwołanie od decyzji – k. 3-8)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie Zakład wyjaśnił, że nazwa stanowiska pracy, na jakim był zatrudniony pracownik, stwierdzona w świadectwie pracy powinna odpowiadać nazwie wymienionej w wykazie aktu resortowego. Zakład rozpatrując prawo do rekompensaty ubezpieczonego nie uwzględnił jako pracy w warunkach szczególnych okresów:



od 1 września 1982 r. do dnia 30 czerwca 1995 r. na stanowisku operator systemu komputerowego (...), programista w (...) Centrum S.A. Oddział w G. – stanowisko to nie jest tożsame z pkt 5, dział XIV, wykaz A rozporządzenenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Jednocześnie Zakład wskazał, że istnieje następstwa prawcy w/w pracodawcy, a więc ubezpieczony ma możliwość pozyskania świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, czego jeszcze nie uczynił;



od 1 lipca 1995 r. do 31 marca 1997 r. na stanowisku programista w S. (...) w Ł. – w punkcie 8 świadectwa pracy z dnia 31 marca 1997 r. wskazano, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach;



od 2 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. na stanowisku administrator systemów informatycznych w (...) Sp. z o.o. – w przedłożonym świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie wskazano konkretnego stanowiska pracy wymienionego odpowiednio w wykazie, dziale, pozycji i punkcie resortowego aktu prawnego – zarządzenia, nadto wymienione okresy zatrudnienia są błędne.

(odpowiedź na odwołanie – k. 30-31)

Na ostatniej rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. e-protokół (...):24:18 - 00:24:37 – koperta k. 72)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. Ż. urodził się (...)

(bezsporne)

Jak wynika ze świadectwa pracy z dnia 30 czerwca 1995 r. K. Ż. w okresie od 1 września 1982 r. do 30 czerwca 1995 r. był zatrudniony w (...) Centrum S.A. o/G. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operator systemu komp. (...), programista.

(świadectwo pracy z dnia 30 czerwca 1995 r. – k. bez numeru akt osobowych wnioskodawcy)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 31 marca 1997 r. K. Ż. był zatrudniony w S. (...) w Ł. w okresie od 1 lipca 1995 r. do 31 marca 1997 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie zatrudnienia wykonywał pracę programisty. W świadectwie pracy wskazane zostało, że ubezpieczony nie wykonał pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(świadectwo pracy z dnia 31 marca 1997 r. – k. bez numeru akt osobowych wnioskodawcy)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 30 września 2001 r. wystawionym przez (...) Sp. z o.o. (...) Sp. z o.o. K. Ż. w okresie od 2 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. był zatrudniony w w/w zakładzie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie zatrudnienia pracownik wykonywał pracę administratora sytemów informatycznych. W świadectwie pracy zaznaczono, że ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(świadectwo pracy z dnia 30 września 2001 r. – k. bez numeru akt osobowych wnioskodawcy)

Jak wynika ze świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 26 września 2001 r. K. Ż. był zatrudniony w okresie od 1 września 1982 r. do 30 czerwca 1995 r. i od 1 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. w (...) Sp. z o.o. (...) Sp. z o.o. w likwidacji z/s w G.. W okresie zatrudnienia od 1 września 1982 r. do 30 czerwca 1995 r. oraz od 1 kwietnia 1995 r. do 30 września 2001 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obsługiwał elektroniczne monitory ekranowe. W. wyżej prace wyszczególnione są w Dziale XIV poz. 5 Wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz. U. nr 8 poz. 43).

(świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 26 września 2001 r. – k. bez numeru akt osobowych wnioskodawcy)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 31 października 2001 r. wystawionym przez (...) Sp. z o.o. (...) Sp. z .o.o. K. Ż. w okresie od 3 października 2001 r. do 31 października 2001 r. był zatrudniony w w/w zakładzie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie zatrudnienia pracownik wykonywał pracę administratora sytemów informatycznych. K. Ż. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(świadectwo pracy z dnia 31 października 2001 r. – k. bez numeru akt osobowych wnioskodawcy)

W (...) S.A. o/G. ubezpieczony był programistą i pisał programy. Świadczył pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Początkowo pracował na komputerze Mera 9150, czyli monitorze ekranowym z klawiaturą (ekran był kineskopowy). Przez terminal wprowadzał kod do programu. Praca wiązała się z patrzeniem przez cały czas pracy na monitor ekranowy. W zakładzie była cała komórka informatyczna, ale skarżący był jedynym programistą. Pozostała osoby wprowadzały dane do systemu. Była także osoba techniczna, która opiekowania się sprzętem i kierownik. W zakładzie pracy były zakładane na monitory filtry w celu ochrony wzroku.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. e-protokół (...):18:52 - 00:24:18 – koperta k. 72 w związku z wyjaśnieniami informacyjnymi na rozprawie z dnia 2 lipca 2024 r. e - protokół (...):06:52-00:21:26 – koperta k. 63, zeznania świadka Z. M. na rozprawie z dnia 2 lipca 2024 r. e – protokół (...):23:51-00:31:39 – koperta k. 63, zeznania świadka B. T. na rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. e-protokół (...):02:10 - 00:15:59 – koperta k. 72)

W (...) Sp. z o.o. (...) Sp. z o.o. skarżący był administratorem. Początkowo zajmował się migracją danych z systemu Mera do nowego systemu, który pracował na komputerach klasy PC. Ubezpieczony pisał w tym celu program, który umożliwił zaimportowanie danych ze starego systemu do nowego. Program można było modyfikować i przerabiać. Tym właśnie zajmował się skarżący spędzając cały dzień przy monitorze ekranowym. Monitor nie był niczym zabezpieczony. Ubezpieczony pracował także przy monitorze kineskopowym S. o wielkości 19 cali.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. e-protokół (...):18:52 - 00:24:18 – koperta k. 72 w związku z wyjaśnieniami informacyjnymi na rozprawie z dnia 2 lipca 2024 r. e - protokół (...):06:52-00:21:26 – koperta k. 63, zeznania świadka Z. M. na rozprawie z dnia 2 lipca 2024 r. e – protokół (...):23:51-00:31:39 – koperta k. 63, zeznania świadka B. T. na rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. e-protokół (...):02:10 - 00:15:59 – koperta k. 72)

(...) Centrum S.A. to była ta sama firma, co (...) Sp. z o.o. Początkowo były to (...) Zakłady (...), potem przejęło to (...) Centrum S.A., a na koniec były to (...) Zakłady (...) (zakłady zmieniały nazwę i właściciela).

(zeznania świadka Z. M. na rozprawie z dnia 2 lipca 2024 r. e – protokół (...):23:51-00:31:39 – koperta k. 63)

W w/w zakładach pracy było więcej kompurerów niż pracowników, więc w razie awarii skarżący pracował na innych komputerach.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. e-protokół (...):18:52 - 00:24:18 – koperta k. 72 w związku z wyjaśnieniami informacyjnymi na rozprawie z dnia 2 lipca 2024 r. e - protokół (...):06:52-00:21:26 – koperta k. 63)

Za pracę w w/w zakładach pracy przysługiwał dodatek za pracę w warunkach szczególnych (dodatek DC).

(karty wynagrodzeń – k. bez numeru akt osobowych wnioskodawcy, zeznania świadka Z. M. na rozprawie z dnia 2 lipca 2024 r. e – protokół (...):23:51-00:31:39 – koperta k. 63, zeznania świadka B. T. na rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. e - protokół (...):02:10 - 00:15:59 – koperta k. 72)

W między czasie ubezpieczony pracował w firmie (...) serwis Sp. z o.o. Skarżący też był tam programistą, tam były komputery PC, była mała jednostka centralna i monitor ekranowy, też kineskopowy. Ubezpieczony w w/w zakładzie pracy pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Poza nim było dwóch programistów, którzy pracowali tak samo jak skarżący. Firma usługowa pisała programy dla odbiorców zewnętrznych, głównie programy były pisane dla MOPS-ów. Skarżący w zasadzie cały czas spędzał przed przy monitorze ekranowym, chyba że jeździł do ośrodków prezentować programy, ale tam też prezentacja odbywała się na komputerze.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 23 lipca 2024 r. e-protokół (...):18:52 - 00:24:18 – koperta k. 72 w związku z wyjaśnieniami informacyjnymi na rozprawie z dnia 2 lipca 2024 r. e - protokół (...):06:52-00:21:26 – koperta k. 63)

W dniu 28 grudnia 2023 r. ubezpieczony złożył do organu rentowego wniosek o emeryturę wraz z wnioskiem o przyznanie rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(wniosek – k. 3-3 verte pliku I akt ZUS)

Decyzją z dnia 23 stycznia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 28 grudnia 2023 r. przyznał K. Ż. emeryturę od 10 grudnia 2023 r. tj. daty nabycia uprawnień do emerytury.

(decyzja o przyznaniu emerytury – k. 8-8 verte pliku I akt ZUS)

W dniu 23 stycznia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wydał również zaskarżoną decyzję odmawiającą ubezpieczonemu przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(decyzja – k. 10 verte – 11 pliku I akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy, w tym w aktach ZUS, a także zeznań samego wnioskodawcy i świadków: Z. M. i B. T., które pracowały razem z wnioskodawcą w zakładzie pracy (...) Centrum S.A. o/ (...) Sp. z o.o. (...) Sp. z o.o., a tym samym mogły obserwować, na czym konkretnie polegała praca skarżącego w badanym okresie, jakie konkretnie czynności wykonywał. Zeznania te razem z dostępną dokumentacją tworzą spójną, logiczną całość, wobec czego Sąd uznał je za wiarygodne.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że w spornym okresie tj. od 1 września 1982 r. do 30 czerwca 1995 r. oraz od 2 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. wnioskodawca pracował wyłącznie na elektronicznych monitorach ekranowych (kineskopowych).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Na wstępie należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r., poz. 164, dalej: ustawa o emeryturach pomostowych) ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U z 2022 r., poz. 504, 1504 i 2461).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 w/w ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 roku i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 r., K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477).

Art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

Tym samym analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948r., które przed 1 stycznia 2009r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty, będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W przedmiotowej sprawie nie zachodzi negatywna przesłanka przyznania wnioskodawcy prawa do rekompensaty. Bezspornym w sprawie jest, że ubezpieczony urodził się po 31 grudnia 1948 r. i nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Natomiast zdaniem organu rentowego ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. W ocenie Zakładu, rozpatrując prawo do rekompensaty ubezpieczonego, nie można uwzględnić okresów zatrudnienia:



od 1 września 1982 r. do dnia 30 czerwca 1995 r. na stanowisku operator systemu komputerowego (...), programista w (...) Centrum S.A. Oddział w G. – stanowisko to nie jest tożsame z pkt 5, dział XIV, wykaz A rozporządzenenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Jednocześnie Zakład wskazał, że istnieje następstwa prawcy w/w pracodawcy, a więc ubezpieczony ma możliwość pozyskania świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, czego jeszcze nie uczynił;



od 1 lipca 1995 r. do 31 marca 1997 r. na stanowisku programista w S. (...) w Ł. – w punkcie 8 świadectwa pracy z dnia 31 marca 1997 r. wskazano, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach;



od 2 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. na stanowisku administrator systemów informatycznych w (...) Sp. z o.o. – w przedłożonym świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie wskazano konkretnego stanowiska pracy wymienionego odpowiednio w wykazie, dziale, pozycji i punkcie resortowego aktu prawnego – zarządzenia, nadto wymienione okresy zatrudnienia są błędne.

Z powyższym stanowiskiem nie zgodził się odwołujący. W jego ocenie w okresie od 1 września 1982 r. do dnia 30 czerwca 1995 r. i od 2 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on pracę w warunkach szczególnych, a tym samym decyzja organu rentowego odmawiającą mu przyznania prawa do rekompensaty jest błędna.

W tym miejscu należy przypomnieć, że stosownie do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1251), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 w/w ustawy stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 w/w rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (zob. SA w S. w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (zob. SA w S. w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525).

W ocenie Sądu Okręgowego powołane powyżej tezy, wyrażone w orzecznictwie, w sposób jednoznaczny wskazują te okoliczności, których spełnienie jest niezbędne dla ustalenia prawa do świadczenia zgodnie z przepisami ustawy o Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a ponadto wskazują te uprawnienia strony, które umożliwiają dowodzenie swoich racji zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak też w postępowaniu przed sądem powszechnym.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 II UK 21/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050). Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Analiza treści wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wskazuje w poz. 5 Działu XIV – prace różne – prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia – przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach dopuścił dowód z zeznań wnioskodawcy oraz świadków, a także przeprowadził dowód z dokumentacji zatrudnienia ubezpieczonego.

W ocenie tutejszego Sądu Okręgowego, mając na względzie wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego, ubezpieczony udowodnił, że legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009 r., a tym samym wnioskodawca spełnił przesłanki pozytywne konieczne do tego, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Jak wynika bowiem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wnioskodawca w okresie od 1 września 1982 r. do 30 czerwca 1995 r. był zatrudniony na stanowisku operator systemu komputerowego (...), programista w (...) Centrum S.A. Oddział w G., a w okresie od 2 kwietnia 1997 r. do 30 września 2001 r. na stanowisku administrator systemów informatycznych w (...) Sp. z o.o.

W w/w spornych okresach skarżacemu powierzone zostały obowiązki wyłącznie na elektronicznych monitorach ekranowych (kineskopowych). W (...) S.A. ubezpieczony był programistą i pisał programy. Początkowo pracował na komputerze Mera 9150, czyli monitorze ekranowym z klawiaturą (ekran był kineskopowy). Przez terminal wprowadzał kod do programu. Praca wiązała się z patrzeniem przez cały czas pracy na monitor ekranowy. Z kolei w (...) Sp. z o.o. skarżący jako administrator zajmował się migracją danych z systemu Mera do nowego systemu, który pracował na komputerach klasy PC. Ubezpieczony pisał w tym celu program, który umożliwił zaimportowanie danych ze starego systemu do nowego. Program można było modyfikować i przerabiać. Ubezpieczony również w tym zakładzie pracował stale przy monitorze kineskopowym.

Jak wynika z dokonanych ustaleń, w/w prace były wykonywane przez ubezpieczonego stale, w pełnym wymiarze czasu pracy, przed kineskopowym monitorem ekranowym. Były więc pracami szczególnie obciążającymi narząd wzroku i wymagającymi precyzyjnego widzenia – (…) pracami w okresie objętym sporną decyzją właśnie – przy obsłudze monitorów ekranowych. Taką konkluzje orzeczniczą, Sąd wysnuł na podstawie zeznań świadków i wnioskodawcy.

Jednocześnie Sąd zwraca uwagę, że czynności wykonywane przez wnioskodawcę w spornych okresach zatrudnienia nie polegały na pracy tzw. „biurowej”, w której zasadniczym elementem jest praca z dokumentami, a jedynie do realizacji części obowiązków używany jest komputer. Wnioskodawca w spornym okresie wykonywał wszystkie czynności przy elektronicznym monitorze ekranowym.

Odnosząc się do do prac przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych należy zauważyć, że w judykaturze wyjaśniono, że nie chodzi o samo posługiwanie się komputerem na stanowisku pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21 – 22, poz. 329; z dnia 8 marca 2010 r., II UK 236/09, z dnia 13 czerwca 2012 r., II UK 319/11, z dnia 18 listopada 2014 r., II UK 45/14, z dnia 17 grudnia 2014 r., I UK 171/14, z dnia 13 czerwca 2017 r., III UK 160/16). Brak jest bowiem pozytywnej regulacji normatywnej, która ex definitione pozwalałaby przyjąć, że każda praca w pełnym wymiarze czasu na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanego przepisu. Takiej kwalifikacji prawnej podlega jedynie praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, jeżeli oddziaływa na wzrok pracownika i wymaga precyzyjnego widzenia, bo z tej przyczyny została ujęta w wykazie prac szczególnie szkodliwych na podstawie dotychczasowych przepisów. Chodzi wszak o pracę o znacznej szkodliwości i uciążliwości, co powinno pozostawać w związku z określoną czynnością polegającą na obsłudze, a nie tylko na posługiwaniu się w pracy elektronicznym monitorem ekranowym.

Jak zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 listopada 2018 r., II UK 367/17 (LEX nr 2583834), w okresie, w którym tworzony był wykaz A, wskazana poz. 5 działu XIV odnosiła się do monitorów starej generacji o niskiej rozdzielczości i to determinowało założenie prawodawcy, że praca z wykorzystaniem takich urządzeń wymagała precyzyjnego widzenia, co szczególnie obciążało wzrok. Postęp technologiczny w tej dziedzinie stopniowo powodował, że to założenie traciło na aktualności i w tej sytuacji konieczna stawała się ocena wykonywanej pracy przez pryzmat ponadstandardowego (stosunku do przeciętnej pracy przy komputerze) obciążenia wzroku. W związku z tym trafne jest spostrzeżenie, że poz. 5 działu XIV wykazu A nie ma na uwadze samego posługiwania się komputerem w pracy, lecz pracę szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

Jak trafnie wskazał SN w wyroku z dnia 4 czerwca 2019 r., III UK 150/18 (opubl. OSNP 2020/5/45) prawo do rekompensaty przysługuje takiemu pracownikowi, który przy użyciu monitora wykonywał pracę wymagającą precyzyjnego widzenia w warunkach szczególnego obciążenia wzroku (art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm. w związku z poz. 5 działu XIV Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że praca wnioskodawcy ramach spornych okresów zatrudnienia była pracą w szczególnych warunkach. Wszystkie jego obowiązki były związane z pracą przed ekranem komputera, a więc przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, a praca ta była pracą wymagającą precyzyjnego widzenia w warunkach szczególnego obciążenia wzroku.

W związku z powyższym nie ulega wątpliwości, że wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach ponad 15 lat, a tym samym, że spełnione zostały wszystkie pozostałe przesłanki do nabycia prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

W myśl art. 100 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Na mocy art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

A zatem Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do rekompensaty, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.

/Jacek Chrostek/