Treść orzeczenia VIII U 821/24 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

VIII U 821/24 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2024-10-17

Sygn. akt VIII U 821/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23.01.2024 r. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 7.12.2023 r. i
15.01.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał W. D. prawo do emerytury od 7.01.2024 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego i jednocześnie odmówił prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu decyzji poinformowano, iż zgodnie z art.21 ustawy z dn. 19.12.2008r. rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli do dnia 31.12.2008 ma okres pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat.

Zakład odmówił przyznania rekompensaty, ponieważ na wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wnioskodawca nie udokumentował jakiegokolwiek okresu. Nie uznano okresów pracy w szczególnych warunkach od 10.01.1984r. do 14.06.2002r. w FO (...), gdyż brak jest świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, a na przedłożonym świadectwie pracy znajduje się informacja, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach, brak jest punktu pozycji zajmowanych stanowisk, odpowiednich zrządzeń resortowych, na które powinien powołać się zakład pracy.

/decyzja k. 8-10 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 6.03.2024 r. wniósł W. D. reprezentowany przez radcę prawnego.

Zaskarżonej decyzji zarzucił:

naruszenie przepisu prawa tj.:

- art. 21 ust. 1 i 2 oraz art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych poprzez ich niezastosowanie, a w konsekwencji nieprzyznanie prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z powodu pracy w szczególnych warunkach,

- art. 32 ust 2 i ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich błędną wykładnię polegająca na uznaniu, że wykonywana przez W. D. praca na stanowisku drukarza, nic była wykonywana w szczególnych warunkach -w rozumieniu przywołanych powyższej przepisów.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie W. D. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, nadto wniósł o zasądzenie od organu na rzecz ubezpieczonego kosztów postępowania według norm przepisanych.

/odwołanie k. 3-5/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu wskazanego stanowiska podniósł, iż nazwa stanowiska pracy, na jakim był zatrudniony pracownik, stwierdzona w świadectwie pracy powinna odpowiadać nazwie wymienionej w wykazie aktu resortowego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpatrując prawo do rekompensaty nie uwzględnił jako pracy w warunkach szczególnych okresów:

- od 10.01.1984 r. do dnia 14.06.2002 r. na stanowiskach pomoc stolarza, operator maszyn, brygadzista, drukarz-brygadzista i drukarz w Fabryce (...) (poprzednio PPHU (...) s.c. oraz (...) LTD) - brak zaświadczenia o pracy w warunkach szczególnych oraz odpowiedniego wpisu w świadectwie pracy z dnia 14.06.2002 r. wraz z podaniem podstawy prawnej, nadto brak wskazania okresów, w jakich wnioskodawca zajmował poszczególne stanowiska;

- od 1.08.2002 r. do 31.12.2002 r. na stanowisku drukarz w (...) Sp. z o.o. w Ł. - w punkcie 8 świadectwa pracy z dnia 31.12.2002 r. wskazano, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych;

- od 4.03.2004 r. do 31.12.2004 r. na stanowisku magazynier-drukarz w PPHU (...) M. L. (1) - w punkcie 8 świadectwa pracy z dnia 31.12.2004 r. wskazano, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych;

- od 1.01.2005 r. do 31.05.2005 r. na stanowisku magazynier-drukarz w (...) s.c. M. L. (1), M. L. (2)-w punkcie 8 świadectwa pracy z dnia 31.05.2005 r. wskazano, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych;

- od 1.06.2005 r. do 31.12.2008 r. na stanowisku drukarz w PPHU (...) T. L. - w punkcie 3) świadectwa pracy z dnia 26.05.2022 r. wskazano, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych; Jednocześnie podniesiono, że wskazany pracodawca nadal istnieje, zatem wnioskodawca ma możliwość pozyskania świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, czego jednak nie uczynił.

/odpowiedź na odwołanie k. 23-24/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca W. D. urodzony (...), w dniu 7.12.2023 r. i 15.01.2024 r. złożył wniosek o emeryturę z rekompensatą.

/bezsporne, a nadto wniosek –k 1-3 akt ZUS/

Na skutek powyższego, zaskarżoną decyzją z 23.01.2024 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do świadczenia od 7.01.2024 r., jednocześnie odmawiając prawa do rekompensaty z uwagi na brak udokumentowania 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

/decyzja k. -8-10 akt ZUS/

W okresie od dnia 10.01.1984 r. do dnia 14.06.2002 r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Fabryce (...) - poprzednio PPHU (...) s.c. oraz (...) LTD na stanowiskach pomoc stolarza, operator maszyn, brygadzista, drukarz-brygadzista i drukarz.

/świadectwo pracy z14.06.2002 k. 11 akt kapitałowych ZUS oraz k. 15-16, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 2.10.2024 00:05:04-00:11:14 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 00:05:05-00:47:11/

Za wskazany okres zatrudnienia wnioskodawca nie dysponuje świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Także pozostałym zatrudnionym w zakładzie drukarzom nie wydano świadectw potwierdzających fakt pracy w warunkach szczególnych. Nadto w świadectwie pracy z dnia 14.06.2002 r. brak jest wpisu wskazującego na fakt wykonywania przez niego pracy w warunkach szczególnych. Niedostępna jest dokumentacja osobowa za wskazany okres zatrudnienia.

/bezsporne, a nadto świadectwo pracy z14.06.2002 k. 11 akt kapitałowych ZUS oraz k. 15-16, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 2.10.2024 00:05:04-00:11:14 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 00:05:05-00:47:11/

Firma (...) zajmowała się przetwórstwem tworzyw sztucznych i wyrobem toreb foliowych. Firma prowadziła też stolarnię. Początkowo wnioskodawca na podstawie umowy zlecenie - poprzedzającą zawarcie umowy pracę – pracował w tej firmie na stolarni. Potem został przeniesiony na tworzywa sztuczne do brygady drukarzy. W wydziale tym produkowana była folia, reklamówki i obrusy foliowe. Na folię nanoszono druk. Wnioskodawca zajmował się - najpierw jako pomocnik drukarza, potem jako drukarz obsługą drukarki fleksograficznej. Jego przełożonym był W. F.. Samodzielnie jako drukarz wnioskodawca pracował od października 1985 r. w związku z ze zwolnieniem dyscyplinarnym W. F.. Od tej chwili pracował na zmiany z A. B. na jednej maszynie. Do zakładu była przywożona folia, na której drukowano różnego rodzaju loga, oferty reklamowe. Do obowiązków wnioskodawcy jako pomocy drukarza/drukarza należało uzbrojenie cylindrów drukowych w łożyska, w odpowiednie koła zębate, oraz zainstalowanie mudra regulującego przesuw poprzeczny cylindra w maszynie. Drukarz podejmował decyzje i odpowiadał za ten proces. Czynności te były zawsze wykonywane przez dwie osoby drukarza i pomocnika drukarza. Po uzbrojeniu cylindra formowego obowiązkiem drukarza było umycie cylinder, za pomocą rozpuszczalników, potem należało je okleić taśmą i obkleić właściwą matrycą. Każdy druk miał inną matrycę. Taka potrzeba zachodziła codziennie, nawet 2-3 razy dziennie. Wnioskodawca odpowiadał też za uszlachetnianie druku, tj. odpowiednie dobranie farby i jej dostosowanie za pomocą odczynników, tak by farba odzyskała jak najlepsze parametry wydruku. Maszyny chodziły przez cały czas. Praca odbywała się pierwotnie na jednej, a od 1989 r. na dwóch maszynach na 3 zmiany. Wnioskodawca obsługiwał wyłącznie maszynę fleksograficzną. Wnioskodawca zajmował się zarówno obsługą maszyny, jak i przygotowaniem maszyny do druku. Następnie od 18.09.2000r. firma została przejęta przez PPHU (...) s.c. W okresie tym wnioskodawca pracował na niezmienionych warunkach w tym samym miejscu. Potem od 24.04.2001r. zakład został przejęty przez Fabrykę (...). Tu także do 14.06.2002r. wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze jako drukarz - maszynista z tymi samymi obowiązkami, na tym samym stanowisku przy tych samych maszynach w pełnym wymiarze czasu pracy. Żadnych przestojów w pracy nie było.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 2.10.2024 00:05:04-00:11:14 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 00:05:05-00:47:11, zeznania świadka W. H. protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 00:55:32-01:02:36, zeznania świadka M. N. protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 01:02:36-01:10:33, zeznania świadka A. B. protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 01:10:33-01:21:18, zeznania świadka P. D. protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 01:21:18-01:26:40/

Praca wykonywana w ww zakładach na analogicznych zasadach przez innego drukarza A. B. została zakwalifikowana w postępowaniu sądowym VIII (...) do pracy w warunkach szczególnych. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 20.01.2022 r. przyznano A. B. prawo do rekompensaty.

/bezsporne, wyrok z 20.01.2022 r. w sprawie VIII U 2327/20 z uzasadnieniem w ww aktach załączonych do akt sprawy niniejszej/

W okresie od 1.08.2002 r. do 31.12.2002 r. wnioskodawca w oparciu o umowę o pracę świadczył pracę na stanowisku drukarz w (...) Sp. z o.o. w Ł., wówczas pracował przy obsłudze drukarki fleksograficznej. W punkcie 8 świadectwa pracy z dnia 31.12.2002 r. wskazano, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

/bezsporne, a nadto świadectwo pracy z 31.12.2002r. k. 17-18, zeznania wnioskodawcy - protokół z rozprawy z dnia 2.10.2024 00:05:04-00:11:14 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 00:05:05-00:47:11/

W okresie od 4.03.2004 r. do 31.12.2004 r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku magazynier-drukarz w PPHU (...) M. L. (1) W punkcie 8 świadectwa pracy z dnia 31.12.2004 r. dotyczącego wskazanego okresu zatrudnienia wskazano, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

/bezsporne, nadto świadectwo pracy k. 19/

We wskazanym okresie zatrudnienia wnioskodawca pracował generalnie w charakterze drukarza maszynisty na drukarce fleksograficznej. Drukarka stała w dużym pomieszczeniu, gdzie znajdował się magazyn z farbami oraz magazynek z foliami przed drukiem i po druku, dlatego wnioskodawca w swych obowiązkach miał też wpisane obowiązki magazyniera. Zajmował się przy tym przede wszystkim obsługą maszyny.

W okresie od 1.01.2005 r. do 31.05.2005 r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku magazynier-drukarz w (...) s.c. M. L. (1), M. L. (2). W punkcie 8 świadectwa pracy z dnia 31.05.2005 r. za wskazany okres zatrudnienia wskazano, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych;

/świadectwo pracy k. 20/

Wskazana firma została utworzona przez braci L., tam wnioskodawca kontynuował zatrudnienie na niezmienionych zasadach.

W okresie od 1.06.2005 r. do 23.05.2022 r. wnioskodawca pracował w oparciu o umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku drukarz w PPHU (...) T. L.. Zatrudnienie na tym stanowisku potwierdza też dostępna za wskazany okres zatrudnienia dokumentacja osobowa. W punkcie 3) świadectwa pracy z dnia 26.05.2022 r. dotyczącym powyższego okresu zatrudnienia wskazano, iż wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych. Powyższy zakład pracy odmówił wnioskodawcy sprostowania świadectwa pracy w zakresie wskazania, iż nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych.

/bezsporne, nadto świadectwo pracy z 26.05.2022 k. 21, dokumentacja osobowa nadesłana przy piśmie k. 66 załączona do akt sprawy, dokumentacja płacowa k. 67 -109, karta badań i pomiarów czynników szkodliwych k 110-141, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 2.10.2024 00:05:04-00:11:14 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 9.09.2024 r. 00:05:05-00:47:11/

T. L. przejął firmę od synów. Wskazany zakład toczył folie, którą następnie wnioskodawca w ramach zatrudnienia nadrukowywał. Wnioskodawca był jedynym drukarzem w tej firmie, obsługującym jedną maszynę fleksograficzną. Tu praca odbywała się na jednej zmianie. Druga maszynę zakupiono w 2016 r., zakres obowiązków wnioskodawcy nie uległ zmianie. Wnioskodawca był też odpowiedzialny za magazyn farb - to jednak było związane z drukowaniem.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS oraz dostępne akta osobowo płacowe wnioskodawcy za okres zatrudnienia w PPHU (...) T. L.. Zeznania wnioskodawcy i świadków przesłuchanych w procesie co do okoliczności i warunków pracy w poszczególnych zakładach, Sąd ocenił generalnie jako wiarygodne. Sąd nie dał wyłącznie wiary wnioskodawcy, iż w okresie zatrudnienia w Fabryce (...) (poprzednio PPHU (...) s.c. oraz (...) LTD) w oparciu o umowę o pracę w ogóle nie pracował jako pomocnik stolarza (miał to robić ale w ramach zlecania) a tylko pierwotnie jako pomocnik drukarza, a potem drukarz. Podnieść należy, iż twierdzenie to nie znajduje poparcia w świetle jedynego dokumentu dostępnego za wskazany okres zatrudnienia, a mianowicie świadectwa pracy, które wśród stanowisk na jakich zatrudniano wnioskodawcę wymieniało: pomoc stolarza, operator maszyn, brygadzista, drukarz-brygadzista i drukarz. Wobec tego, zdaniem Sądu okoliczności tej nie należało pomijać. Jednocześnie podnieść należy, iż z zeznań przesłuchanych w procesie świadków, jak i wyjaśnień odwołującego wynika, iż ten pracował potem jako pomocnik drukarza, a następnie drukarz, przy czym uwzględniając brak dokumentacji osobowej, w świetle zeznań świadków, niewątpliwie obowiązki w tym charakterze wykonywał od października 1985r., kiedy to zwolniono jego przełożonego i zaczął pracować na zmiany z innym drukarzem A. B.. W ocenie Sądu zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, co do charakteru pracy odwołującego w spornym okresie zatrudnienia od 1.10.1985 r. do dnia 14.06.2002 r. W świetle zeznań świadków skonfrontowanych z treścią świadectwa pracy wnioskodawca niewątpliwie dopiero w tym okresie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na zmianę z innymi pracownikami, pracę przy obsłudze drukarki fleksograficznej.

Natomiast co do okresu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w Ł. poza twierdzeniami wnioskodawcy co do charakteru pracy w tym zakładzie, brak jest jakichkolwiek dokumentów bądź też zeznań świadków. Faktu wykonywania pracy w szczególnych warunkach w tym okresie nie można wiec uznać za dostatecznie wykazany wyłącznie w oparciu o twierdzenia ubezpieczonego.

Co do okresu pracy w PPHU (...) M. L. (1) w (...) s.c. M. L. (1), M. L. (2) podnieść należy, iż świadkowie generalnie wskazywali na fakt wykonywania przez wnioskodawcę pracy drukarza w pełnym wymiarze czasu pracy - jedynie dorywczo prac w magazynie. Sposób i charakter pracy wnioskodawcy na przestrzeni lat pomimo zmiany zakładów miał nie ulegać żadnym zmianom. Niemniej jednak, świadectwa pracy za wskazany okres zatrudnienia traktowały także o zatrudnieniu wnioskodawcy w charakterze magazyniera. W ocenie sądu przy braku dokumentacji osobowej za wskazany okres, w kontekście powyższego, jednoznaczne rozstrzygniecie co do faktu wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze nie jest możliwe.

Natomiast zakład PPHU (...) T. L., który przejął ostatecznie zatrudnienie wnioskodawcy rzekomo na analogicznych zasadach, konsekwentnie odmawiał wnioskodawcy sprostowania świadectwa pracy, utrzymując, iż praca przez niego wykonywana nie była pracą w warunkach szczególnych. Niemniej jednak świadkowie zgodnie podnosili, iż w okresie tym w praktyce niczym innym poza obsługą drukarki fleksograficznej wnioskodawca się nie zajmował. Z dokumentacji osobowej za wskazany okres zatrudnienia wynika też, że wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku drukarza a zatem postępowanie pracodawcy, który odmawiał uznania wskazanego okresu pracy jako pracy w szczególnych warunkach musi zostać zakwestionowane przez Sąd .

Przy czym, nawet gdyby dojść do wniosków przeciwnych, okoliczność ta nie ma bezpośredniego zaznaczenia dla rozstrzygnięcia - przyznania prawa do rekompensaty, skoro fakt wykonywania pracy w warunkach szczególnych w okresie od 1.10.1985 r. do dnia 14.06.2002 r. został dostatecznie wykazany- na co wskazywano powyżej.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 235² § 1 pkt 5 kpc w zw. z art. 242 k.p.c. pominął wniosek pełnomocnika organu rentowego o zwrócenie się do w PPHU (...) T. L. o podanie informacji, czy firma jest następca prawnym PPHU (...) M. L. (1) oraz (...) s.c. M. L. (1), M. L. (2), jak również podanie czy praca wykonywana przez wnioskodawcę została uznana za pracę w szczególnych warunkach, a jeżeli nie, to z jakich powodów odmówiono jej uznania za pracę w warunkach szczególnych, bowiem podmiot ten uchylał się od wykonania wskazanego zobowiązania, a zebrany w sprawie materiał dowodowy był wystarczający dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 164) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawca domagał się ustalenia, że w spornych okresach zatrudnienia:

- od 10.01.1984 r. do dnia 14.06.2002 r. w Fabryce (...) poprzednio PPHU (...) s.c. oraz (...) LTD

- od 1.08.2002 r. do 31.12.2002 r. w (...) Sp. z o.o. w Ł.

- od 4.03.2004 r. do 31.12.2004 r. w PPHU (...) M. L. (1)

- od 1.01.2005 r. do 31.05.2005 r. w (...) s.c. M. L. (1), M. L. (2)

- od 1.06.2005 r. do 31.12.2008 r. w PPHU (...) T. L.

stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych i tym samym spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne /tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869/.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego /tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/.

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę we wskazanych zakładach w wymienionych wyżej okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
8 czerwca 2011 r. I UK 393/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 II UK 21/10).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy /tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050/. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia /wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235/.

Analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku wskazuje, że wymienione w Dziale XI w przemyśle poligraficznym poz. 4 prace polegające na drukowaniu i uszlachetnianiu druków, stanowią pracę w szczególnych warunkach.

Ponadto załącznik Nr 1 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca
1987 r. (Dz.Urz.MG Nr 4, poz. 7) w Wykazie A Dział XI. w przemyśle poligraficznym poz. 4. Drukowanie i uszlachetnianie druków wymienia stanowiska pkt 1 maszynista maszyn typograficznych arkuszowych, a w pkt 6 stanowisko maszynista maszyn fleksograficznych.

Przedkładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że z ustaleń poczynionych w procesie w oparciu o dostępną dokumentację, zeznania ubezpieczonego i świadków wynika, iż stanowiska drukarza, na których faktycznie prace wykonywał ubezpieczony w Fabryce (...) oraz u jego dwóch poprzedników prawnych (...) LTD i PPHU (...) s.c. w okresie od 1.10.1985 r. do 14.06.2002 r., oraz w PPHU (...) T. L. od 1.06.2005 r. do 31.12.2008 r., pomimo niezgodności ich nazewnictwa ściśle załącznikiem do rozporządzenia resortowego, odpowiadały jednak swym charakterem: stanowisku maszynisty maszyn fleksograficznych – pracom przy drukowaniu i uszlachetnianiu druków, wymienionym w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz w Załączniku do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r.

Podkreślić należy, iż zgromadzony i niepodważony przez organ rentowy materiał dowodowy, w postaci zeznań świadków i spójnych z nimi zeznań samego wnioskodawcy w kontekście dostępnej dokumentacji osobowej, jednoznacznie potwierdza, że obowiązki ubezpieczonego w ramach zajmowanych przez niego stanowisk, wykonywane w pełnym wymiarze czasu pracy odpowiadały pracy i stanowiskom określonym w ww. aktach prawnych. Wnioskodawca we wskazanych zakładach stale w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w charakterze maszynisty maszyn fleksograficznych. Robił wszystko to co wiązało się pracą na maszynie i było niezbędne do wykonania druku. Wnioskodawca przygotowywał farby dodając do nich m.in. rozpuszczalniki, wyjmował i wkładał cylindry, naklejał matrycę na wałki kontrolował wydruk. Zatem ubezpieczony, udowodnił, za pomocą wskazanych dowodów, iż we wskazanych spornych okresach wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Co do okresów zatrudnienia, od 1.08.2002 r. do 31.12.2002 r. w (...) Sp. z o.o. w Ł. na stanowisku drukarz, od 4.03.2004 r. do 31.12.2004 r. w PPHU (...) M. L. (1), od 1.01.2005 r. do 31.05.2005 r. w (...) s.c. M. L. (1), M. L. (2) na stanowiskach na stanowisku magazynier-drukarz podnieść należy, iż wnioskodawca zeznawał, że praca wówczas na nich wykonywana, odpowiadała pracy wymienionej w rozporządzeniu i stanowiskom wymienionym w zarządzeniu resortowym, tj. także maszynisty maszyn fleksograficznych i była wykonywana na cały etat. Co do zatrudnienia w PPHU (...) M. L. (1), i w (...) s.c. M. L. (1), M. L. (2), świadkowie generalnie potwierdzili, iż wnioskodawca obsługiwał drukarkę fleksograficzną, jednak ze świadectw pracy - wyłącznej dokumentacji pracowniczej dostępnej za ten okres wynika, iż wnioskodawca jednocześnie wykonywał też obowiązki magazyniera. Niemniej jednak w ocenie Sądu powyższe nie jest wystarczające dla ustalenia wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracy w szczególnych warunkach.

Podnieść należy, iż nie ma żadnych podstaw, by okres pracy w warunkach szczególnych niezbędny do prawa do rekompensaty ustalać w inny sposób, niż miało to miało miejsce przy określaniu prawa ubezpieczonych do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie ustawy emerytalnej /III AUa 563/19 - wyrok SA Białystok z dnia 18-12-2019/. Dla dokonania oceny, czy wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, należy zbadać faktycznie wykonywane przez wnioskodawcę obowiązki, ich charakter i ryzyko oraz obciążenie dla organizmu pracownika. Nie jest wystarczające oparcie się jedynie na fakcie zaliczania zajmowanego przez pracownika stanowiska do stanowisk, na których praca jest wykonywana w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przez zatrudniającego pracodawcę. Kluczowe są bowiem faktycznie wykonywane przez pracownika obowiązki, a nie jedynie nazwa stanowiska / (...) 39/21 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 09-03-2021/.

Nie ulega wprawdzie wątpliwości, że to nie nazwa zajmowanego stanowiska, lecz zakres faktycznie wykonywanej przez ubezpieczonego pracy, decyduje o uznaniu jej za pracę w warunkach szczególnych, jednakże z uwagi na wyjątkowy charakter dochodzonego przez wnioskodawcę świadczenia (będącego odstępstwem od ogólnej reguły w nabycia prawa do emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego) wymagane jest wykazanie przez niego (stosownie do art. 232 KPC) wykonywania pracy w warunkach szczególnych dowodami precyzyjnymi, jednoznacznymi i absolutnie pewnymi. Choć zatem należy przyznać słuszność stanowisku, że co do zasady przepisy KPC nie zawierają jakiejkolwiek gradacji środków dowodowych, to jednak dowód tylko z zeznań świadków bądź tylko wyjaśnień samego wnioskodawcy nie jest wystarczający do przesądzenia o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych /III AUa 1202/19 - wyrok SA Wrocław z dnia 04-02-2020/.

Wnioskodawca, co do zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. w Ł., poza własnymi gołosłownymi twierdzeniami nie przedłożył żadnych miarodajnych dowodów potwierdzających warunki jego pracy. Tym samym w oparciu tylko o jego wyjaśnienia, nie sposób jednoznacznie rozstrzygać, czy mogą one zostać zakwalifikowane jako praca w warunkach szczególnych. Powyższe odnieść należy także do zatrudnienia w PPHU (...) M. L. (1), i w (...) s.c. M. L. (1), M. L. (2). Co prawda, tu sąd dysponował zeznaniami świadków, którzy wskazywali że wnioskodawca faktycznie zajmował się drukowaniem na maszynie glosograficznej, a doraźnie obsługiwał magazyn farb, lecz te skonfrontowane z treścią świadectw pracy, które wskazywały na zatrudnienie wnioskodawcy także w charakterze magazyniera, przy braku jakiejkolwiek innej dokumentacji osobowej za wskazany okres zatrudnienia nie dawały jednoznacznej odpowiedzi co do charakteru wykonywanych przez wnioskodawcę obowiązków - co do tego czy praca maszynisty maszyn fleksograficznych była przez niego wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony zatem tej przesłanki w tych okresach zatrudnienia jednak nie wykazał.

Reasumując, stwierdzić należy, że po uwzględnieniu do okresu pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia od 1.10.1985 do dnia 14.06.2002 r. w Fabryce (...) poprzednio PPHU (...) s.c. oraz (...) LTD (16 lat 8 miesięcy 14 dni) i od 1.06.2005 r. do 31.12.2008 r. w PPHU (...) T. L. ( 3 lata i 7 miesięcy ww. niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15-letniego okresu pracy w takim charakterze. Tym samym wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty.

W myśl art. 100 ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Na mocy art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

O kosztach procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1-3 k.p.c., w zw § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 roku , poz. 1964 z późn. zm.).

Dodano: 10 kwietnia 2025, Opublikował(a): Beata Łuczak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Agnieszka Olejniczak-Kosiara
Data wytworzenia informacji: 17 października 2024