Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 lutego 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że K. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 16 października 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku jako zleceniobiorca u płatnika składek Teatr Wielki w Ł. i ustalił miesięczną podstawę wymiaru składek z tego tytułu na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że płatnik składek we wskazanym okresie zawierał z K. M. umowy zlecenia, którym jedynie nadawał nazwę „umów o dzieło”, a przedmiotem tych umów było przygotowanie oraz osobiste wykonanie zadania artystycznego, którym był udział w próbach i w występach w charakterze tancerza baletu w spektaklach oraz udział w próbach i występach w charakterze statysty w spektaklach. /decyzja – k. 1-2 akt ZUS dot. K. M./

Decyzją z dnia 22 lutego 2016 roku, wskazującą tożsame argumenty Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że M. W. w okresie od 21 sierpnia 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorca u płatnika składek Teatr Wielki w Ł. i ustalił miesięczną podstawę wymiaru składek z tego tytułu na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne, zaś decyzją z tego samego dnia stwierdził, że J. S. w okresie od 4 września 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorca u płatnika składek Teatr Wielki w Ł. i ustalił miesięczną podstawę wymiaru składek z tego tytułu na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne. / decyzje k 1-2 akt ZUS dot. M. W., k 14-17 akt ZUS dot. J. S./

Płatnik składek - Teatr Wielki w Ł. odwołał się od powyższych decyzji, wnosząc o ich zmianę poprzez ustalenie, że K. M., M. W. i J. S. nie podlegali w spornych okresach obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako jego zleceniobiorcy. Wniósł nadto o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Na uzasadnienie swego stanowiska wskazał, że przedmiotem umów o dzieło zawartych z wymienionymi osobami były wykonania artystyczne, a rezultat świadczeń tych artystów ma charakter niestandardowy, niepowtarzalny, wypełniający kryteria indywidualnego dzieła artystycznego, zaś wykonanie występów artystycznych to rodzaj niematerialnego dzieła. Podniósł również, że zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy, której rezultatem będzie stworzenie określonego rodzaju artystycznego wykonania przez artystę, natomiast celem umowy było uzyskanie skonkretyzowanego rezultatu w postaci występu scenicznego określonego artysty (artystycznego wykonania), wykonanego według wcześniej ustalonych przez Teatr założeń realizatorskich, przedmiot umów został wykonany poprzez osiągnięcie określonego, z góry założonego rezultatu, jakim było nie samo podjęcie i wykonywanie określonych czynności, lecz oznaczony w umowie ich wynik odpowiednio w postaci wystawienia widowiska, składającego się z poszczególnych artystycznych wykonań, odpowiadającego pewnym z góry ustalonym warunkom i założeniom. /odwołania: k. 2 - 7; k. 2 - 7 akt VIII U 867/16; k. 2 - 7 akt VIII U 870/16/

Odpowiadając na odwołania pismami z dnia 22 kwietnia 2016 roku organ rentowy podtrzymał argumentację przedstawioną w zaskarżonych decyzjach i wniósł o oddalenie odwołań. /odpowiedzi na odwołania k. 13-15 verte; akt VIII U 867/16; k. 2 - 7 akt VIII U 870/16/

Postanowieniami z dnia 28 marca 2016 roku Sąd połączył sprawy wszystkich trzech odwołań płatnika do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. / postanowienia w aktach VIII U 867/16 i aktach VIII U 870/16/

W toku postępowania ubezpieczeni nie zajęli żadnego stanowiska w sprawie. Pełnomocnik płatnika poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie. Pełnomocnik ZUS wniósł nadto o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według złożonego wyliczenia. / stanowiska stron – protokół rozprawy k 73 odw./

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16 października 2012 roku pomiędzy Teatrem Wielkim w Ł. a K. M. zawarta została umowa - nazwana „umową o dzieło”, zgodnie z którą Teatr powierzył wykonanie, a wykonawca zobowiązał się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach i występach w charakterze tancerza baletu w spektaklach „Ziemia obiecana”, (...), w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów inspicjenta lub kierownika baletu. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w terminie od 16 października 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku.

Zgodnie z § 2 umowy w celu wykonania zadania artystycznego wykonawca zobowiązał się do uwzględnienia i stosowania się do wszelkich uwag i zaleceń teatru, w tym reżysera, dyrygenta oraz innych osób wskazanych przez Teatr, związanych z przygotowaniem spektaklu i pracą nad jego wyrazem artystycznym oraz wykonaniem wyznaczonej partii w występie, na najwyższym poziomie artystycznym. Wykonawca oświadczył, że znane mu są zasady wykonywania zadań powierzonych przez Teatr i zobowiązał się do ich przestrzegania.

Wynagrodzenie K. M. za wykonanie dzieła i za przeniesienie na Teatr praw pokrewnych ustalono na 200 złotych brutto za udział w każdym występie w spektaklu „Ziemia obiecana” i „G. baletowa” i 80 zlotych brutto za udział w każdej próbie. (§ 5 pkt 1 umowy)

Stosownie zaś do § 7 pkt 1 umowy w przypadku niewykonania umowy przez wykonawcę, wykonawca był zobowiązany do zapłacenia Teatrowi każdorazowo kary umownej w wysokości 50 % umówionego wynagrodzenia w terminie do 30 dni od dnia naruszenia postanowień umowy.

/umowa - k. 18 akt ZUS dot. K. M./

W dniu 14 marca 2013 roku pomiędzy tymi samymi stronami zawarta została kolejna umowa, nazwana „umową o dzieło”, na mocy której K. M. zobowiązał się – na tych samych warunkach – wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach i występach w charakterze tancerza baletu w spektaklach (...) w okresie od 14 marca 2013 roku do 30 czerwca 2013 roku. /umowa - k. 17 akt ZUS dot. K. M./

W dniu 15 kwietnia 2013 roku pomiędzy tymi samymi stronami zawarta została kolejna umowa, nazwana „umową o dzieło”, na mocy której K. M. zobowiązał się – na tych samych warunkach – wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach i występach w charakterze tancerza baletu w spektaklach (...), „Królewna Ś. i siedmiu Krasnoludków” w okresie od 16 kwietnia 2013 roku do 30 czerwca 2013 roku. /umowa - k. 15 akt ZUS dot. K. M./

Na podstawie powyższych umów K. M. był zobowiązany do wykonywania partii tanecznych według wytycznych choreografa lub innych realizatorów./ zeznania świadka R. D. k 74 odw. - 75, przesłuchanie działającego w imieniu płatnika – P. G. k 74/

Musiał trzymać się ram wyznaczonych przez te osoby. Postąpienie sprzecznie z wizją tych osób zburzyłoby porządek spektaklu. Podlegał artystycznie dyrektorowi teatru, reżyserowi. Po zakończeniu współpracy na podstawie wskazanych umów został zatrudniony jako tancerz na podstawie umowy o pracę. / zeznania świadka R. D. k 74 odw. - 75/

W dniu 21 sierpnia 2012 roku pomiędzy Teatrem Wielkim w Ł. a M. W. zawarta została umowa - nazwana „umową o dzieło”, zgodnie z którą Teatr powierzył wykonanie, a wykonawca zobowiązał się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach i występach w charakterze muzyka orkiestry w przedstawieniach: (...), (...), (...), „Czarodziejski flet”, „Ł. z L.”, (...), (...), (...), (...), (...), (...), „Błękitny zamek”, „My fair lady”, (...), „Królewna Ś. i siedmiu krasnoludków”, „Va, P. – najpiękniejsze chóry baletowe”, (...), „Hiszpańskie fascynacje”, „Wieczór kolęd”, (...), „Podróż do R.”, (...), (...), „Oratorium na Boże Narodzenie” - w partii waltorni, w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów inspektora orkiestry. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w terminie od 21 sierpnia 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku.

Zgodnie z § 2 umowy w celu wykonania zadania artystycznego wykonawca zobowiązał się do uwzględnienia i stosowania się do wszelkich uwag i zaleceń teatru, w tym reżysera, dyrygenta oraz innych osób wskazanych przez Teatr, związanych z przygotowaniem spektaklu i pracą nad jego wyrazem artystycznym oraz wykonaniem wyznaczonej partii w występie, na najwyższym poziomie artystycznym. Wykonawca oświadczył, że znane mu są zasady wykonywania zadań powierzonych przez Teatr i zobowiązał się do ich przestrzegania.

Wynagrodzenie M. W. za wykonanie dzieła i za przeniesienie na Teatr praw pokrewnych ustalono na 250 złotych brutto za udział w każdym występie i 50 zlotych brutto za udział w każdej próbie. (§ 5 pkt 1 umowy)

Stosownie zaś do § 7 pkt 1 umowy w przypadku niewykonania umowy przez wykonawcę, wykonawca był zobowiązany do zapłacenia Teatrowi każdorazowo kary umownej w wysokości 50 % umówionego wynagrodzenia w terminie do 30 dni od dnia naruszenia postanowień umowy.

/umowa - k. 8 akt ZUS dot. M. W./

Oprócz S. W. w orkiestrze Teatru Wielkiego w Ł. zatrudnieni byli na podstawie umowy o pracę inni muzycy grający na waltorni. Podstawa zatrudnienia nie miała wpływu na sposób grania na tym instrumencie, na wartość artystyczną gry. Sposób wykonania danej partii, tempo, pauzy, przerwy wszystkim tym osobom narzuca w trakcie gry dyrygent orkiestry. /zeznania świadka R. D. k 75, przesłuchanie działającego w imieniu płatnika – P. G. k 74/

W dniu 3 września 2012 roku pomiędzy Teatrem Wielkim w Ł. a J. S. zawarta została umowa - nazwana „umową o dzieło”, zgodnie z którą Teatr powierzył wykonanie, a wykonawca zobowiązał się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach i występach w charakterze artysty chóru w przedstawieniach: „Koncert muzyki sakralnej”, (...), w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów inspektora chóru. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w terminie od 4 września 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku.

Zgodnie z § 2 umowy w celu wykonania zadania artystycznego wykonawca zobowiązał się do uwzględnienia i stosowania się do wszelkich uwag i zaleceń teatru, w tym reżysera, dyrygenta oraz innych osób wskazanych przez Teatr, związanych z przygotowaniem spektaklu i pracą nad jego wyrazem artystycznym oraz wykonaniem wyznaczonej partii w występie, na najwyższym poziomie artystycznym. Wykonawca oświadczył, że znane mu są zasady wykonywania zadań powierzonych przez Teatr i zobowiązał się do ich przestrzegania.

Wynagrodzenie J. S. za wykonanie dzieła i za przeniesienie na Teatr praw pokrewnych ustalono na 150 złotych brutto za udział w każdym występie i 50 zlotych brutto za udział w każdej próbie. (§ 5 pkt 1 umowy)

Stosownie zaś do § 7 pkt 1 umowy w przypadku niewykonania umowy przez wykonawcę, wykonawca był zobowiązany do zapłacenia Teatrowi każdorazowo kary umownej w wysokości 50 % umówionego wynagrodzenia w terminie do 30 dni od dnia naruszenia postanowień umowy.

/umowa - k. 2 akt ZUS dot. J. S./

W dniu 1 października 2012 roku pomiędzy tymi samymi stronami zawarta została kolejna umowa, nazwana „umową o dzieło”, na mocy której J. S. zobowiązał się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach w charakterze artysty chóru przy przygotowaniach do widowisk: „Va, P. – najpiękniejsze chóry operowe”, w okresie od 2 października 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku, za co przewidziano dla niego wynagrodzenie w wysokości 50 złotych brutto za udział w każdej próbie. /umowa k 3 akt ZUS dot. J. S./

W dniu 12 października 2012 roku strony zawarły aneks do powyższej umowy, na mocy którego wykonawca zobowiązał się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach i występach w charakterze artysty chóru w przedstawieniach: „V. P. – najpiękniejsze chóry operowe”, w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów kierownika chóru. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w terminie od 42 października 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku. Wynagrodzenie za udział w każdym występie wynosić miało 350 złotych brutto, a w próbie – 50 złotych brutto. /aneks k 4 akt ZUS dot. J. S./

W dniu 4 grudnia 2012 roku J. S. zawarł z Teatrem Wielkim w Ł. kolejną umowę, nazwaną „umową o dzieło”, zgodnie z którą Teatr powierzył wykonanie, a wykonawca zobowiązał się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach w charakterze artysty chóru do koncertu: „Wieczór kolęd”, w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów kierownika lub inspektora chóru. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w terminie od 5 grudnia 2012 roku do 19 grudnia 2012 roku, za co przewidziano wynagrodzenie w wysokości 50 złotych brutto za udział w każdej próbie. /umowa k 5 akt ZUS dot. J. S./

W dniu 19 grudnia 2012 roku strony zawarły umowę, nazwaną „umową o dzieło”, na mocy któreej wykonawca zobowiązał się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonywaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w występach w charakterze artysty chóru w koncercie: „Wieczór kolęd”, w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów kierownika chóru. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w dniu 19 grudnia 2012 roku. Wynagrodzenie za udział w występie ustalono na 200 złotych brutto. /umowa k 6 akt ZUS dot. J. S./

Nad pracą artystów chóru jako przełożony czuwa kierownik chóru, który pracuje z całym zespołem artystycznym. Weryfikuje braki wszystkich członków chóru, niezależnie od formy ich zatrudnienia. Reżyser przedstawienia daje także sugestie, polecenia związane z realizacją zadań artystycznych. /zeznania świadka R. D. k 75 odw./

Teatr Wielki w Ł. zatrudnia na podstawie umów o pracę pracowników na stanowiskach artystów baletu, artystów orkiestry i artystów chóru. Sporadycznie nawiązuje umowy cywilnoprawne z takimi osobami. Czynności wykonywane przez artystów w ramach umów o pracę i umów cywilnoprawnych były takie same. /zeznania świadka R. D. k 75-75 odw., przesłuchanie działającego w imieniu płatnika – P. G. k 74/

W chwili zawierania przedmiotowych umów istniał tylko ogólny zakres terminowy prób, o czym jednocześnie dowiadywali się wszyscy artyści Teatru, zarówno jego pracownicy jak i osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych. Próby były uszczegóławiane przed każdym spektaklem. /zeznania świadka R. D. k 75/

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie powołanych dowodów z dokumentów, zeznań świadka R. D. (koordynatora prac artystycznych) oraz na podstawie przesłuchania działającego w imieniu płatnika - P. G. (dyrektora Teatru). Wskazane dowody są spójne i korespondują ze sobą. Sporna w sprawie pozostawała jedynie ocena prawna charakteru umów cywilnoprawnych zawieranych przez Teatr Wielki w Ł. z zainteresowanymi.

Rozpoznając sprawę Sąd pominął jedynie dowody z dokumentów - decyzji Narodowego Funduszu Zdrowia. Dokumenty te nie mają bowiem znaczenia w rozpoznawanej sprawie, zostały wydane w odrębnym postępowaniu i nie wpływają na przeprowadzoną przez Sąd ocenę prawną spornych zagadnień.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania są niezasadne.

Zgodnie bowiem z brzmieniem art.6 ust.1 pkt 4 i art.12 ust.1 w zw. z art.13 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 963) obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Osoby te podlegają obowiązkowo wymienionym ubezpieczeniom od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.

W myśl art.9 ust.4a cytowanej ustawy osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust.2c i 4b.

W świetle art.18 ust.1 cytowanej ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art.6 ust.1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust.12. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie (ust.3).

Stosownie do treści art.20 ust.l ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Na podstawie zaś art.66 ust.1 pkt. 1e ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 1793) obowiązującej od dnia 1 października 2004 roku osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Stosownie do art.36 ust.1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Obowiązkiem płatnika składek – z mocy art.46 ust.1 i art.47 ust.1 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklaracji rozliczeniowej, imiennych raportów miesięcznych oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych „umową o dzieło”, jakie płatnik Teatr Wielki w Ł. zawarł z zainteresowanymi. Kwestią sporną było, czy strony istotnie zawarły umowy o dzieło nierodzące obowiązku ubezpieczenia społecznego, czy też zawarły umowę zlecenia, która stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Na wstępie wskazać należy, że umowa zlecenia i umowa o dzieło to podstawowe kontrakty usługowe, konkurencyjne w stosunku do umowy o pracę.

Pamiętać należy, że ocena charakteru umowy zależy nie od jej nazwy, ale od rzeczywistej treści oraz celu i zgodnego zamiaru stron (art. 65 § 2 k.c.) (tak też SN w wyroku
z dnia 25 listopada 2010 roku, w sprawie o sygn. akt I CSK 703/09, LEX nr 724984; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25 czerwca 2013 r. sygn. III AUa 13/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2013 r. sygn. III CSK 216/12).

Prawidłowe ustalenie, czy dana umowa jest umową o dzieło czy też umową zlecenia, wymaga określenia na podstawie jej treści istoty obowiązków umownych, jakie jedna ze stron przyjmuje do wykonania.

Zgodnie z art.627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem tej umowy jest zatem zobowiązanie do wykonania określonego dzieła, a umowa ta jest umową rezultatu.

Z kolei art.734 § 1 k.c. stanowi, że przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Przedmiotem tej umowy jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania). Jest to w przeciwieństwie do umowy o dzieło umowa starannego działania.

W myśl art.738 § 1 k.c. przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W wypadku takim obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy, a w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w rozumieniu art.750 k.c.

W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu - jako koniecznego do osiągnięcia - nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21 grudnia 1993 r. sygn. III AUr 357/93, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 1994, Nr 6, poz. 49, str. 63; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie
z 26 stycznia 2006 r. sygn. III AUa 1700/05, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 2008, Nr 3, poz. 5, str. 55; wyrok Sądu Najwyższego z 13 marca 1967 r. sygn. I CR 500/66; opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i (...) rok 1968, Nr 1, poz. 5).

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, na jaki umawiają się strony, musi być z góry określony i może przyjmować zarówno postać materialną jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny
i w konkretnych warunkach pewny.

W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Tymczasem umowa
o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu.

Kolejną cechą umowy o dzieło jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym a przyjmującym zamówienie. Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie swobodnemu uznaniu przyjmującego zamówienie. Ważne jest, aby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, przyznać należy rację organowi rentowemu, że sporne umowy nie stanowią umów o dzieło, a rzeczywistą wolą stron nie było ukształtowanie stosunku prawnego w sposób charakterystyczny dla takiej umowy.

Przedmiotem zawieranych z artystami umów cywilnoprawnych było bowiem przygotowanie oraz osobiste wykonywanie zadania artystycznego, którym był udział w próbach i w występach w charakterze tancerza baletu, artysty chóru, muzyka orkiestry w przedstawieniach wymienionych w umowach, w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów inspektora orkiestry, inspicjenta lub kierownika chóru.

Podkreślić należy w tym miejscu, że istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu, który może mieć postać materialną i niematerialną. Rozróżnienie to ma szczególne znaczenie w kontekście tzw. umów o dzieło autorskie, które są wypadkową regulacji kodeksowej i prawa autorskiego. Rezultaty materialne mogą zostać uchwycone w materialnym przedmiocie, ale nie musi się tak stać. Taki charakter ma utwór.

Przepis art.1 ust.1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 666) wskazano, że przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Natomiast zgodnie z art. 85 powołanej ustawy każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (ust. 1). Artystycznymi wykonaniami, w rozumieniu ust. 1, są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy
i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania (ust. 2).

W rozpoznawanej sprawie zainteresowani byli jednymi z wielu odtwórców, którzy brali udział w danych spektaklach. Wykonanie partii tanecznej, muzycznej lub partii chóru było podporządkowane choreografowi, dyrygentowi, reżyserowi i dyrektorowi Teatru.

Sąd nie kwestionuje, że wykonanie każdego z artystów stanowiło „dzieło” w sensie potocznym, bowiem musiało mieć swój indywidualny rys, co jednak nie oznacza, że nadawały one całej kompozycji choreograficznej czy muzycznej indywidualnej interpretacji.

Odwołując się w tym miejscu do definicji utworu w rozumieniu prawa autorskiego, wskazać należy, że nie można uznać, że wykonanie przez zainteresowanych utworu miało niestandardowy, niepowtarzalny, indywidualny, twórczy charakter dzieła. Uwzględniając oczywiście ich osobiste umiejętności, talent i specyficzną wrażliwość, trzeba jednak przyjąć, że działania zainteresowanych miały charakter odtwórczy.

Zauważyć należy też, że w samych umowach nie określono żadnych cech indywidualnych utworu, czy też zamówionego dzieła. Tymczasem zobowiązanie, o którym mowa w art.627 k.c. polega na realizacji ściśle oznaczonego dzieła. Oznaczenie to następuje poprzez odpowiednie sformułowanie postanowień umownych. To umowa zlecenia nacisk kładzie na określenie rodzaju czynności, które mają podlegać wykonaniu. Umowa o dzieło natomiast precyzuje efekt, rezultat pracy. W rozpoznawanej sprawie natomiast zainteresowanym zlecono w istocie wykonanie określonych czynności - udział w próbach
i przedstawieniach, które sprowadzały się do starannego wykonania powierzonego zadania. Zainteresowanym nie zlecono wykonania konkretnego dzieła.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 stycznia 2017 roku ( sygn. akt III UK 53/16) zapadłego na gruncie analogicznego stanu faktycznego wskazywał na określone czynniki weryfikujące charakter prawny zawartej umowy. Podkreślił odtwórczy charakter pracy artystów, którzy samodzielnie nie tworzą przecież spektaklu, a są jedynie jednymi z kilkudziesięcioosobowej grupy wspólnie biorącej udział w danym wydarzeniu artystycznym. Rezultatem ich pracy nie jest więc nowy byt, nieistniejący w chwili zawarcia umowy, a jedynie odtworzenie dzieła, jakim jest dany utwór. Tym bardziej nie można przyjąć, że odrębne dzieło tworzy każdy z występujących tancerzy, muzyków czy chórzystów.

Skoro wykonania zainteresowanych nie mają cech dzieła, nie podlegają ochronie prawa autorskiego. Choć zawierane z zainteresowanymi umowy przewidują wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich na Teatr, to jednak w istocie są to jedynie stawki za udział
w próbach i występach. Wysokość wynagrodzenie była zatem zależna od ilości wykonanej pracy, a sposób ustalania wynagrodzenia był podobny do wynagrodzenia określonego
w stawce godzinowej. Uzależnienie wynagrodzenia od ilości czasu poświęconego na wykonanie dzieła jest sprzeczne z istotą umowy o dzieło, która jest ze swej natury umową rezultatu.

Przy umowie zlecenia zlecający również zmierza do osiągnięcia określonego celu, jednak elementem istotnym jest tutaj sama czynność i jej dokonanie. (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 10 stycznia 2017 roku, sygn. akt III UK 53/16).

Sąd Najwyższy w powołanym orzeczeniu przesądza o tym, że z umowy, której wykonanie polegać ma na przygotowaniu i wykonaniu koncertu, nie można jednoznacznie wywieźć szczegółowych parametrów oceny umówionego rezultatu. Słusznie wskazuje, że podporządkowanie wykonawców dyrygentowi nie pozwala na przyjęcie, że mają oni wpływ na kształt zindywidualizowanego dzieła. Co więcej oznacza to, że nawet uznanie spektaklu za dzieło, musiałoby prowadzić jedynie do wniosku, że jego twórcą jest w istocie płatnik, ewentualnie występujący w jego imieniu realizujący swoją wizję: dyrektor, reżyser
i dyrygent.

Sam płatnik oraz koordynator prac artystycznych przyznali, że praca artystów pracujących na podstawie umowy o pracę i na podstawie umów cywilnoprawnych była taka sama - nie było różnic w zakresie pełnionych czynności. Inna jest ilość pracy oraz sposób wynagradzania, ale sam system pracy, przygotowania się do spektakli pozostał w istocie bez zmian. Obie grupy artystów były rozliczane z uczestnictwa w próbach odbywających się w ściśle określonym miejscu i czasie. Wszyscy wspólnie przygotowywali się do spektakli. Trudno przyjąć, aby wykonywanie tych samych czynności tylko na innej podstawie prawnej prowadziło do powstania dzieła.

Słusznie organ rentowy zwraca uwagę na okresowość charakteru zawieranych umów. Były one zawierane na czas sezonu artystycznego, podczas gdy z charakteru umowy o dzieło wynika jej terminowość, a Kodeks cywilny przewiduje określone konsekwencje nieukończenia dzieł w umówionym terminie (art.635 - 636 k.c.)

Sporne umowy nie precyzują dzieła, jakie na ich podstawie ma zostać wykonane,
a nawet czasu, kiedy ma być realizowane. W chwili ich zawierania nieznane były daty prób
i spektakli. Rodzi to dodatkowe pytanie o weryfikację wykonania tak określonego dzieła.

Istotą umowy o dzieło jest stworzenie dzieła, które w chwili zawierania umowy jeszcze nie istnieje. Tymczasem zawarte z zainteresowanymi umowy zobowiązują do udziału w próbach i spektaklach, a więc do wykonywania powtarzalnych czynności, które jak już wcześniej ustalono do stworzenia dzieła wcale nie prowadzą. Wbrew twierdzeniom płatnika udziału w próbach nie można w żaden sposób uznać za dzieło. To umowa zlecenia, a nie umowa o dzieło jest umową starannego działania.

W orzecznictwie przyjmuje się, że umowa o dzieło to umowa o określony rezultat pracy i umiejętności ludzkich (art. 627 k.c.), niezbędne jest zatem, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, z góry określonego, mającego samoistny byt oraz obiektywnie osiągalnego i pewnego ( por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., II UK 187/11, OSNP 2013 nr 9-10, poz. 115; postanowienie SN z dnia 10 października 2013 roku, II UK 235/13).

Z taką sytuacją nie mamy do czynienie w rozpoznawanej sprawie. Analiza rzeczywistej treści oraz celu i zgodnego zamiaru stron spornych umów zawieranych z zainteresowanymi przez Teatr Wielki w Ł. prowadzi do ustalenia, że umowy te były umowami zlecenia.

Mając powyższe na względzie Sąd na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania, orzekając jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Mając na uwadze wynik postępowania oraz datę wniesienia odwołania od zaskarżonej decyzji, o kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804) i zasądził od Teatru Wielkiego w Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwotę 2.760 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zgodnie z mającą status zasady prawnej uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2016 roku w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego,
o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego, biorąc za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego stawki minimalne określone w § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) ( sygn. akt III UZP 2/16, publ. LEX nr 2071356, www.sn.pl, Biul.SN 2016/7/19-20).

Wartość przedmiotu sporu w sprawach o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego albo prawa (także jego treści lub zakresu - art. 189 k.p.c.) należy odnosić do świadczeń wynikających z takiego ustalenia ( por. postanowienia Sądu Najwyższego
z 3 grudnia 2001 r., I PZ 95/01, OSNP 2003 Nr 23, poz. 572; z 5 stycznia 2006 r., I PZ 24/05, LEX nr 668929; z 14 maja 2009 r., I PZ 5/09, OSNP 2011 nr 1-2, poz. 12; z 9 lipca 2009 r., II PK 240/08, LEX nr 535829 oraz z 5 sierpnia 2009 r., II PZ 6/09, LEX nr 558584).

Oznacza to, że w razie podjęcia przez organ rentowy decyzji o objęciu określonym tytułem ubezpieczenia, odwołanie zmierza do ustalenia nieistnienia tego stosunku ubezpieczenia społecznego. Wówczas wartość przedmiotu sporu powinno odnosić się do wysokości składek na ubezpieczenia społeczne, których uiszczenie będzie skutkiem decyzji (może to też być różnica w stosunku do wysokości składek dotychczas uiszczanych z innego tytułu ubezpieczenia). Natomiast w przypadku wydania decyzji o "wyłączeniu" z określonego tytułu ubezpieczenia (ustalenia jego nieistnienia), odwołanie zmierza do ustalenia istnienia stosunku ubezpieczenia społecznego. Wartość przedmiotu sporu należy wówczas odnosić do wysokości świadczeń podlegających zwrotowi wskutek takiej decyzji, ewentualnie świadczeń, których ubezpieczony nie otrzyma. W sprawach dotyczących podstawy wymiaru składek ukształtowane orzecznictwo wyjaśniło już, w jaki sposób należy wyliczyć wartość przedmiotu zaskarżenia (por. np. postanowienie z 24 maja 2012 r., II UZ 16/12, LEX
nr (...) ) może być on zastosowany przynajmniej w niektórych sprawach o podleganie ubezpieczeniom społecznym.

Zgodnie z postanowieniem z dnia 24 maja 2012 roku, sygn. akt II UZ 16/12
( publ. LEX nr 1222163) wartość przedmiotu zaskarżenia w sprawie o wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne równa jest różnicy między wysokością składki wskazywaną przez ubezpieczonego i należną, ustaloną w zaskarżonej decyzji za okres sporny, jeżeli jest krótszy niż 12 miesięcy (art. 22 k.p.c.).