Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 marca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 114 w zw. z art. 175 ust 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz.504) w rozpoznaniu wniosku z 20 lutego 2023 r. odmówił W. K. prawa do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego, a tym samym do przeliczenia emerytury.

W uzasadnieniu decyzji podniesiono, że przeliczenie kapitału i emerytury z uwzględnieniem wynagrodzenia osiąganego w okresie pracy w (...) od 1 marca 1989 r. do 31 maja 1991 r. na podstawie przedłożonych angaży dokonano decyzją o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z 22 grudnia 2022 r. oraz decyzją zaliczkową o przeliczeniu emerytury z 23 grudnia 2022 r.

Organ rentowy wskazał, że przedłożone przez wnioskodawcę dokumenty do wniosku z 20 lutego 2023 r. nic nie wnoszą do sprawy, ponieważ brak w nich jest informacji o okresach w jakich obowiązywały poszczególne kwoty wynagrodzenia oraz nie pozwalają na ustalenie stałych składników wynagrodzenia, co do których nie ma wątpliwości, że podlegały składce na ubezpieczenie społeczne.

Zaznaczono, że decyzją o przeliczeniu z lutego 2023 r. poinformowano wnioskodawcę, że może dostarczyć zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za okres pracy w (...), ponieważ może ono zawierać dodatkowe składniki (oprócz kwot wskazanych w angażach) wynagrodzenia, które podlegały oskładkowaniu np. kwot zasiłków lub innych dodatkowych składowych.

/decyzja k. 62 akt ZUS/

W. K. wniósł odwołanie od powyższej decyzji domagając się jej zmiany i przeliczenia kapitału początkowego oraz emerytury z uwzględnieniem wysokości wynagrodzenia wskazanego w zaświadczeniu (...) z 11 sierpnia 1993 r. - za okres zatrudnienia od 1 marca 1989 r. do 31 maja 1991 r. Odwołujący podniósł, iż organ rentowy bezzasadnie przyjmuje, iż w kontekście treści wskazanego zaświadczenia brak jest informacji w jakich okresach obowiązywały poszczególne kwoty wynagrodzenia. Błędnym – jego zdaniem - jest również twierdzenie, że nie można ustalić, które elementy wynagrodzenia podlegały składce - jak wynika bowiem z umowy o pracę jak i wspomnianego zaświadczenia o zarobkach wynagrodzenie składało się z wynagrodzenia podstawowego i prowizji wyliczanej od efektów pracy, brak było więc podstaw do uznania, iż ten element wynagrodzenia nie podlegał składce na ubezpieczenia społeczne. /odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację podniesioną w zakażonej decyzji. Organ stwierdził, iż na podstawie przedłożonych w dniu 20 lutego 2023 r. dokumentów nie jest w stanie dokonać prawidłowego wyliczenia kwot, które będzie można uwzględnić w podstawie wymiaru kapitału początkowego, gdyż z zaświadczeń nie wynikają poszczególne składniki wynagrodzenia i ich charakter. /odpowiedź na odwołanie k. 4- 5 /

Na rozprawie w dniu 16 kwietnia 2024 r. poprzedzającej wydanie wyroku wnioskodawca poparł odwołanie i wniósł o zmianę decyzji i przyjęcie do przeliczenia świadczenia wysokości jego wynagrodzenia w spornym okresie obejmującego także prowizję. Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania. /końcowe stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 16.04.2024 r. 00:38:28-00:40:25/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 16 listopada 2022 r., zmienioną decyzją z dnia 22 grudnia 2022 r., ustalono wartość na dzień 1 stycznia 1999 r. kapitału początkowego W. K. (urodzonego (...)) przyjmując:

-15 lat, 11 miesięcy i 8 dni - okresów składkowych, łącznie 191 miesięcy;

- 4 lata, 6 miesięcy, 0 dni - okresów nieskładkowych, tj. 54 miesiące;

Do obliczenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął współczynnik proporcjonalny do - osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. - wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 63,25 % i średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 209 miesięcy.

Ustalony w ten sposób kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 85.919,90 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1998 r.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 77,57%, a sama podstawa wymiaru kapitału początkowego została ustalona na kwotę 947,04 zł.

/decyzje o ponownym ustaleniu kapitału początkowego k. 3-5 i k. 9-10 akt kapitałowych ZUS/

Decyzją z dnia 18 listopada 2022 r. - kolejno zmienioną decyzjami o przeliczeniu emerytury z dnia 23 grudnia 2022 r., 13 lutego 2023 r. oraz 2 maja 2023 r.(wydaną już po wydaniu zaskarżonej decyzji) na podstawie wskazanych decyzji kapitałowych, obliczono wysokość emerytury wnioskodawcy.

Wskazano, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 1052666, 86 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła (...),49

- średnie dalsze trwanie życia wyniosło 196, 20 m-cy

- ostatecznie ustalona wysokość emerytury wnioskodawcy wyniosła 7928,06 zł , o waloryzacji od 1.03.2023 - 9148,16 zł

/decyzje emerytalne k. 26-28 k. 41- 42 k. 47- 49 k. 56-57 akt emerytalnych ZUS/

W dniu 20 lutego 2023 r. W. K. złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego, przedkładając do niego zaświadczenia o zarobkach uzyskiwanych podczas pracy w Przedsiębiorstwie (...) S.A. za lata 1989-1991r. datowane na:

- 11 sierpnia 1993 r. - podpisane przez prokurenta ww przedsiębiorstwa (...), w którym wskazano, iż W. K. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) SA w okresie 01.03.1989 do 31.05.1991 na stanowisku dyrektora Zakładu (...) i otrzymywał wynagrodzenie (bez potrąceń na NW i (...) oraz bez zasiłku rodzinnego) w wysokości:

za 1989 r. - wynagrodzenie 1.164.400, - prowizja 19.848.450,-

za 1990 r. - wynagrodzenie 3.272.000, - prowizja 37.056.064,-

za 1991 r. - wynagrodzenie 2.805.000, -prowizja 55.563.693,-

- 12 sierpnia 1993 r. (3 zaświadczenia) podpisane przez prokurenta wskazanego przedsiębiorstwa (...), w których wskazano, iż W. K. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) SA na stanowisku Dyrektora zakładu za wynagrodzeniem:

w 1989 r. - 21.012.850,-

w 1990 r. - 40.328.064,-

w 1991 r. - 58.368.693,-

/wniosek k. 49 akt ZUS zaświadczenia k. 50- 53 akt emerytalnych ZUS oraz k. 14-16/

W rozpoznaniu wskazanego wniosku wydano zaskarżoną decyzję. /bezsporne/

Wnioskodawca w trakcie trwania niniejszego postępowania przedstawił zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu RP- 7 uzyskane w toku procesu od likwidatora przedsiębiorstwa (...) SA. T. A. datowane na dzień 25.08.2003 r. wystawione w świetle jego treści na podstawie list wynagrodzeń, w którym wskazano, iż łączna kwota wynagrodzenia i świadczeń pieniężnych ubezpieczonego wyniosła:

- w 1989 r. 1.164.400, -

- w 1990 r. 3.272.000, -

- w 1991 r. 2.805.000, -

/ zaświadczenie RP - 7 k. 12 k. 72-73/

W świetle zeznania podatkowego wnioskodawcy za 1991 r. jego dochody podlegające opodatkowaniu w tym roku wyniosły 64.876.000 zł przy czym dochód ogółem łącznie ze składnikami wyłączonymi spod opodatkowania, kosztami uzyskania i podatkiem od wynagrodzenia z przedsiębiorstwa (...) wyniósł 60.071.200,- /kopia zeznania podatkowego k. 17 oryginał koperta k. 77/

W świetle zawartych z wnioskodawcą umów o pracę i angaży za sporny okres zatrudnienia miał on otrzymywać wynagrodzenie wg. zasad wynagradzania w przedsiębiorstwie (...) - stawkę płacy zasadniczej określonej kwotowo plus ruchoma część wynagrodzenia uzależniona od efektów ekonomicznych świadczonej pracy. / umowy o prace i angaże k. 12-21 akt emerytalnych ZUS/

Wnioskodawca będąc dyrektorem zakładu (...) S.A. otrzymywał wynagrodzenie złożone pensji stałej oraz prowizji uzależnionej od wyników jednostki. Prowizja była uzależniona od sprzedaży - wyników pracy Zakładu (...), był to procent od zysków zależny od wyników finansowych. Wynik finansowy stanowiła różnica między przychodami a kosztami. Prowizja stanowiła znaczną część uzyskiwanego wynagrodzenia- nawet 10 krotność wynagrodzenia zasadniczego -pensji stałej . Była wypłacana co miesiąc wraz z wynagrodzeniem zasadniczym. Prowizja była różna w zależności od okresu. Jej kwota nie była stała. Zasady jej wypłaty regulował regulamin. Dyrektor miał pulę zysku zależną od wyników i dzielił ją między siebie i pozostałych pracowników Zakładu (...) wynagradzanych w analogiczny sposób. Kwoty prowizji były różne między pracownikami. Nie miały na nią wpływu nieobecności w pracy czy inne czynniki. /zeznania świadka J. K. e-protokół z rozprawy z dnia 8.02.2024 r. 00:06:02 -00:13:33, zeznania świadka W. P. protokół z rozprawy z dnia 8.02.2024 r. 00:13:33-00:20:46 zeznania świadka T. C. e-protokół z rozprawy z dnia 8.02.2024 r. 00:20:46 - 00:28:43, zeznania wnioskodawcy e-protokół z rozprawy z dnia 16.04.2024 00:29:13 - 00:38:28 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami -protokół z rozprawy z dnia 8.02.2024 00:28:51-00:36:02/

T. A. wypełnił zaświadczenie RP - 7 wnioskodawcy z dnia 25 sierpnia 2003 r. w oparciu o dane listy wynagrodzeń i kartoteki. Nie wiedział o tym, że wnioskodawca otrzymywał prowizję w spornym okresie. Po tym jak zapoznał się z treścią zaświadczeń wystawionych przez (...) nie widział potrzeby sprostowania zaświadczenia z uwagi na to, że wynagrodzenie składało się z dwóch składników, z których wynagrodzenie zasadnicze pensja było „ozusowane”, a prowizja nie. Wypełniając zaświadczenie dla wnioskodawcy posiłkował się dokumentacją płacową, z której nie wynikało, by od prowizji odprowadzano składki. Gdyby tak było wskazałby to w zaświadczeniu. Były likwidator (...) S.A. nie posiada kartotek pracowniczych, które zostały uwzględnione w zaświadczeniach, które już wydał. Uznawał te sprawy za zakończone, w związku z czym wskazana dokumentacja została zniszczona. Uważa, że prowizja była związana z wynikami przedsiębiorstwa, nie wie dokładnie jak była wyliczana. /zeznania świadka T. A. e-protokół z rozprawy z dnia 16.04.2024 00:08:45-00:27:27/

Uwzględniając wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy wskazanego w druku RP- 7 z 25 sierpnia 2003 r. za okres zatrudnienia od 1 marca 1989 r. do 31 maja 1991 r. w Przedsiębiorstwie (...) S.A. kapitał początkowy wynosi 88.597,19 zł., przy tym hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z lat 1989-1998 r. wynosi 81,97 %, zaś tak ustalony kapitał początkowy po waloryzacji na dzień przyznania emerytury wynosi 518.487, 49 zł., a emerytura wnioskodawcy z uwzględnieniem tych wynagrodzeń od 1 października 2022 r. wyniosła brutto 8.007,92 zł, od 1 stycznia 2023 r. – 8.048,64 zł, a po waloryzacji od 1 marca 2023 r. – 9.239,84 zł. /wyliczenie hipotetyczne k. 24-29/

Uwzględniając wysokość wynagrodzenia odwołującego liczonego jako suma wynagrodzenia zasadniczego i prowizji wynikających z zaświadczeń z dnia 11 sierpnia 1993 r. i 12 sierpnia 1993 r. na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 171.419,71 zł, przy tym hipotetyczny wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyliczony z lat 1989 -1998 r. wynosi 218,12%., kapitał początkowy po waloryzacji na dzień przyznania emerytury wynosi 1.003.180,41 zł., a emerytura wnioskodawcy z uwzględnieniem tych wynagrodzeń od 1.2022 r. wyniosła brutto 10478,32 zł, od 1 stycznia 2023 r. – 10.519,04 zł., a po waloryzacji od 1 marca 2023 r. -12.075,86 zł., po waloryzacji od 1 marca 2024 -13. 539,45 zł /hipotetyczne wyliczenie kapitału i emerytury wnioskodawcy k. 64-69/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS.

Sąd oparł się w szczególności na znajdujących się w aktach sprawy dostępnych, dokumentach osobowych i płacowych.

Ustalenia w sprawie poczyniono także w oparciu o zeznania świadków i zasadniczo w oparciu o zeznania wnioskodawcy, gdyż wzajemnie ze sobą korespondowały.

Sąd zauważa, że wnioskodawca stanowczo twierdził, iż wypłacana mu prowizja nie była związana z zyskiem przedsiębiorstwa, co znajdowało generalnie także pokrycie w zeznaniach świadków z nim w spornym okresie współpracujących. Niemniej jednak w ocenie Sądu w świetle zaoferowanego w sprawie materiału dowodowego okoliczności tej nie można kategorycznie wykluczyć. Podnieść należy, iż brak było jakiejkolwiek dokumentacji, regulaminów jednoznacznie wskazujących jak prowizja była wyliczana i czy jej uzależnienie od wyniku finansowego zakładu elektroniki, które podkreślali świadkowie i wnioskodawca nie było jednak powiązane z zyskiem samej spółki. Z tych też względów czynienie kategorycznych ustaleń w tym przedmiocie nie było możliwe.

Podnieść należy też, iż okoliczności powiązana prowizji z zyskiem nie zaprzeczył świadek T. A., który był likwidatorem przedsiębiorstwa. Wskazywał on na skomplikowany system wynagradzania w przedsiębiorstwie i obecny brak regulaminów, który jednoznacznie wskazaną okoliczność by wyjaśniał. Zatem prowizja w przypadku wnioskodawcy w świetle zgromadzonych sprawie dowodów mogła zarówno zależeć stricte tylko od wyników finansowych Zakładu (...), ale też mogła być powiązana z jego zyskami/ zyskami B..

Nie należy jednak pomijać, co znamienne i kluczowe dla rozstrzygnięcia, iż T. A. jednoznacznie wskazał, iż wypełniając zaświadczenie RP - 7 wnioskodawcy - które nie obejmowało prowizji bazował na listach płac i kartotekach płacowych. Świadek ten kategorycznie stwierdził, iż nie uwzględnił prowizji w zaświadczeniu, bowiem z dostępnej dokumentacji nie wynikało by odprowadzano od niej składki na ubezpieczenie. Świadek wskazał też, że gdyby fakt wypłaty oskładkowanej prowizji wynikał z dokumentów źródłowych powyższe znalazłoby niewątpliwie swe odzwierciedlenie w wypełnionym przez niego zaświadczeniu RP -7, skoro zaś takiej informacji zabrakło należy uznać, iż wnioskodawcy nie wypłacano żadnych innych oskładkowanych składników wynagrodzenia i prowizja nie miała charakteru na jaki wskazuje ubezpieczony. W konsekwencji prowizja nie mogła wchodzić podstawy wyliczeń należnych wnioskodawcy świadczeń.

Podkreślenia wymaga jednak, iż w świetle zeznań T. A. i treści zaświadczenia RP - 7 wnioskodawcy na dzień 25 sierpnia 2003 r. wykazał jednak kwoty otrzymywanych wynagrodzeń - pensji zasadniczej ujętej w tym zaświadczeniu, która niewątpliwie była oskładkowana, a która dotychczas nie była ujęta przez ZUS w ramach wyliczenia świadczenia należnego wnioskodawcy.

Z tych też względów dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się na hipotetycznym wyliczeniu kapitału początkowego wykonanym przez ZUS w wariancie uwzględniającym właśnie wynagrodzenia ujęte w zaświadczeni RP- 7 wnioskodawcy z 25 sierpnia 2003 r.

W ocenie Sądu wskazane wyliczenie było w pełni miarodajne dla rozstrzygnięcia. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności pozwalających na jego zdyskredytowanie. Nie było ono również pod względem matematycznym negowane przez wnioskodawcę. Jednocześnie, co już podnoszono, brak było podstaw do uwzględnienia wariantu, w którym wynagrodzenie ustalono z uwzględnieniem prowizji, gdyż nie korespondowało to z zapisem w RP- 7 opartym na oryginalnej dokumentacji płacowej za wskazy okres.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 17 powołanej ustawy ust.1. Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Przepis art. 15 ust. 3 stosuje się odpowiednio. Nie ustala się podstawy wymiaru renty dla ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 1, jeżeli nie pozostawał on w ubezpieczeniu co najmniej przez 1 rok kalendarzowy ( ust. 2). Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego ( ust. 3).

W myśl art. 18 ust. 1. podstawę wymiaru emerytury lub renty dla osób posiadających okresy ubezpieczenia za granicą, o których mowa w art. 8, ustala się na zasadach określonych w art. 15-17. Zgodnie z ust. 2 przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok pozostawał w ubezpieczeniu za granicą. Jeżeli w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, zainteresowany nie był ubezpieczony w Polsce, podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą ( ust. 3).

Jak stanowi art. 15 ust. 4 cytowanej ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a więc dla osób takich jak W. K. określa przepis art.24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

Zgodnie z art. 114 ust. 1 cytowanej prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy wnioskodawca wywodził, iż zarówno sposób wyliczenia kapitału początkowego jak i emerytury winien zostać zmieniony z uwagi na konieczność uwzględnienia faktycznie osiąganych przez niego zarobków za okres zatrudnienia

udokumentowanych treścią zaświadczeń z dnia 11 sierpnia 1993 r. i 12 sierpnia 1993 r. podpisanych przez prokurenta (...) S.A. - M. L., obejmujących wynagrodzenie podstawowe i prowizję, które w zakresie wynagrodzenia zasadniczego - pensji podstawowej znajdowało też potwierdzenie w zaświadczeniu - RP 7 uzyskane w toku procesu od likwidatora przedsiębiorstwa (...) SA. T. A. datowane na dzień 25 sierpnia 2003 r.

Zgodnie z treścią § 21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz.1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

W konsekwencji ubezpieczony nie może w postępowaniu przed organem rentowym wykazywać okoliczności wpływających na prawo do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub jego wysokość na podstawie dowodów innych niż świadectwo pracy, zaświadczenie pracodawcy albo legitymacja ubezpieczeniowa lub inne dokumenty pracownicze. (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 26.11.2013 r., III AUa 678/13)

Wskazana regulacja § 21 ust.1 powołanego rozporządzenia wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak, aby sporne wynagrodzenia za okresy zatrudnienia nie mogły być wykazane w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków. W postępowaniu dowodowym potwierdzającym powyższe w postępowaniu przed organem rentowym dowodem jest tylko to, co prawo za dowód uznaje i jako dowód dopuszcza. Takie ograniczenia nie występują natomiast w procedurze cywilnej, w której okoliczności sporne mogą być wykazywane wszelkimi dowodami. (por. postanowienie SN z dnia 11.01.2018r., II UK 94/17)

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe dotyczą wyłącznie postępowania przed organami. (por. wyrok SO w Kaliszu z dnia 6.12.2013 V U 980/13)

Wobec tego wysokość uzyskiwanego uposażenia może być wskazana i w inny sposób, np. przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak stanowi m. in. teza wyroku SN z dnia 25.07.1997 roku - II UKN 186/97, a także wyroki: SA w W. z dnia 4 marca 1997 roku - III AUa 105/97, SA w R. z dnia 27 czerwca 1995 roku - III AUr 177/95, SA w B. - III AUr 294/93).

Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być uwzględnione tylko wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez ubezpieczonego w danym okresie, a nie zaś wynagrodzenie ustalone na podstawie przypuszczeń czy też uśrednień. Jedynie wynagrodzenie ubezpieczonego ustalone w sposób niewątpliwy, wobec którego nie istnieje wątpliwość, iż zostało ono zawyżone, może być podstawą do ustalenia współczynnika wysokości podstawy wymiaru. Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia jego charakteru nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego (ostatecznie w oparciu o wiarygodne i precyzyjne zeznania świadków). W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 18.01.2012 r., III AUa 1555/11).

Wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w danych okresach, przyjmowana dla potrzeb ustalenia wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, wynikać musi z nie budzących żadnych wątpliwości, spójnych i precyzyjnych dowodów. (vide wyrok SA w Gdańsku z dnia 3.12.2015 r. .III AUa 1088/15).

W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się uwzględnienia przy obliczeniu kapitału początkowego i należnej mu emerytury zarobków osiągniętych w trakcie zatrudnienia w (...) S.A. udokumentowanych treścią zaświadczeń z dnia 11 sierpnia 1993 r. i 12 sierpnia 1993 r., przy czym wiarygodność wskazanego dokumentu słusznie została zakwestionowana przez organ rentowy w zakresie uwzględnionych w nim prowizji, także w zestawieniu z przedstawionym w toku procesu zaświadczeniem o zatrudnieniu i wynagrodzeniu RP- 7 datowanym na dzień 25 sierpnia 2003 r., nie zawierającym tego składnika wynagrodzenia.

Podkreślić należy, iż do 31 grudnia 1989 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników uspołecznionych zakładów pracy określały następujące akty prawne:

- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1987 r. w sprawie zgłaszania pracowników do ubezpieczenia społecznego oraz składek na to ubezpieczenie (Dz. U Nr 37 poz 211 z 1988 nr 36 poz. 284)- obowiązujące od 1 stycznia 1987 r. do 31 grudnia 1989 r.

- uchwała nr 33 Rady Ministrów z dnia 25 marca 1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń jednostkach gospodarki uspołecznionej (M.P. nr 15, poz. 85),

- zarządzanie nr 21 Prezesa GUS z dnia 18 maja 1984 r. w sprawie klasyfikacji składników wynagrodzeń (Dz. Urz. GUS nr 3, poz. 6).

Zgodnie z powyższymi aktami (a dokładnie z § 6 cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów w zw. z § 2 i 8 powołanej uchwały nr 33 Rady Ministrów) podstawy wymiaru składek nie stanowiły wypłaty z zysku do podziału w przedsiębiorstwach państwowych i innych jednostkach gospodarki uspołecznionej oraz z nadwyżki bilansowej w spółdzielniach.

Od 1 stycznia 1990 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników określało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (t.j. Dz.U. z 1993 r. nr 68, poz. 769 z poźn. zm. - Dz.U. z 1994 r. nr 25, poz. 86 i nr 140, poz. 769; z 1996 r. nr 111, poz. 532; z 1997 r. nr 20, poz. 107; z 1998 r. nr 76, poz. 493).

Pierwotna wersja rozporządzenia - wraz ze zmianami wprowadzonymi przed ogłoszeniem tekstu jednolitego - była publikowana w Dziennikach Ustaw: z 1990 r. - nr 7, poz. 41 i nr 71, poz. 418 z 1991 r. - nr 12, poz. 49, nr 28, poz.120 i nr 69, poz. 295 z 1992 r. -nr 18, poz. 76 z 1993 r. - nr 33,poz. 146.

Należy zaznaczyć, że od 1 stycznia 1990 r. nastąpiło ujednolicenie przepisów regulujących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników z przepisami normującymi podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych. Wobec tego zgodnie z § 7 ust. 1 pkt 24 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. podstawy wymiaru składek nie stanowiła prowizja od zysku przedsiębiorstwa.

Z zeznań świadków i samego wnioskodawcy wynika, że sporna premia była uzależniona od „wyniku finansowego”, przy czym w chwili obecnej z uwagi na brak dokumentacji źródłowej dokładne wyjaśnienie tego terminu nie jest możliwe.

W sprawie brak jest jednoznacznych dowodów potwierdzających powiązanie wskazanej premii tylko z wynikami sprzedaży - wynikami finansowymi samego Zakładu (...) bez jej powiązania z jego zyskami/ zyskami (...) S.A.

Podkreślić należy, iż świadek T. A. likwidator wskazanego przedsiębiorstwa wskazywał na skomplikowany charakter zasad dotyczących wypłaty wynagrodzeń w tym zakładzie, uregulowany regulaminami wewnętrznymi które obecnie nie są dostępne. Brak jest zatem możliwości weryfikacji tych okoliczności. Jednocześnie świadek kategorycznie wskazywał, iż wszystkie składniki wynagrodzenia odwołującego, od których odprowadzano składkę na ubezpieczenia społeczne zostały ujęte w zaświadczeniu RP - 7 wnioskodawcy. Zaświadczenie - w świetle jego zeznań - wystawiono w 2003 r. w oparciu o oryginalną dokumentacje płacową. W ocenie świadka prowizja nie została ujęta w tym zaświadczeniu z uwagi na fakt braku odprowadzania od niej składek na ubezpieczenie społeczne. Świadek kategorycznie twierdził, iż gdyby od jakiegokolwiek innego składnika wynagrodzenia wnioskodawcy odprowadzano by składkę w świetle dostępnej wówczas dokumentacji miałoby to swoje odzwierciedlenie w tym zaświadczeniu.

Z tych tez względów przyjęcie iż prowizja nie była powiązana z zyskiem przedsiębiorstwa i odprowadzano na nią składkę na ubezpieczenie społeczne nie jest obecnie dopuszczalne i możliwe.

Nie jest możliwe ustalanie wielkości wynagrodzenia - wyliczenie kapitału początkowego, obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) (por. wyrok SN z 17 grudnia 1996r., sygn. akt I CKU 45/96, wyrok SN z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98)

W konsekwencji powyższego uznać należało, iż w procesie wiarygodnie udowodniono jedynie wysokość wynagrodzenia zasadniczego (podstawowego, stałego) wypłacanego wnioskodawcy potwierdzonego treścią wskazanego zaświadczenia RP- 7 z 25 sierpnia 2003 r. zeznaniami świadka T. A. jak i pośrednio treścią zaświadczeń z 11 sierpnia 1993 i 12 sierpnia 1993 r.

W świetle wskazanych dowodów - w ocenie Sądu - nie ma wątpliwości, iż wskazany element wynagrodzenia był wnioskodawcy wypłacany w spornym okresie i odprowadzano za niego składki na ubezpieczenia społeczne, a fakt ten winien mieć odzwierciedlenie przy wyliczeniu należnych wnioskodawcy świadczeń.

Reasumując - z uwzględnieniem wszystkich podanych wyżej okoliczności hipotetycznie wyliczony przez organ rentowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w najkorzystniejszym wariancie z lat 1989-1998 r. wynosi 81,97 %. a ustalony na jego podstawie kapitał początkowy 88.597,19 zł., kapitał początkowy po waloryzacji na dzień przyznania emerytury wynosi 518.487,49 zł., emerytura wnioskodawcy z uwzględnieniem tych wynagrodzeń od 1 października 2022 r. wyniosła brutto 8.007,92 zł, od 1 stycznia 2023 r. – 8.048,64 zł., a po waloryzacji od 1 marca 2023 r. - 9.239,84 zł.

Tak wyliczony kapitał początkowy i ustalona na jego podstawie emerytura są ewidentnie korzystniejsze niż te przyjęte przez organ rentowy na dzień wydania zaskarżonej decyzji. Wobec tego w tym zakresie odwołanie wnioskodawcy jako zasadne należało uwzględnić.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wartość kapitału początkowego W. K. na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 88.597,19, w pozostałym zaś zakresie na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie - jako bezzasadne - oddalił .

SSO Paulina Kuźma

J.L.