Treść orzeczenia VIII U 908/24 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

VIII U 908/24 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2024-10-28

Sygn. akt VIII U 908/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 lutego 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 13 grudnia 2023 r. i zakończonym postępowaniu wyjaśniającym z zakładem pracy, odmówił J. G. ustalenia emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że odmówił ubezpieczonej prawa do rekompensaty, ponieważ nie został udokumentowany 15-letni okres wykonywania zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do okresów pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze Zakład uwzględnił: 01.01.1996-21.10.1996, 11.11.1996-25.08.1997, 05.09.1997-28.03.1999, 03.04.1999-15.03.2000, 25.03.2000 - 14.12.2000, 21.12.2000-11.02.2001, 20.02.2001-15.10.2001, 01.11.2001-30.04.2003, 01.04.2004-10.08.2004, 21.10.2004-28.12.2004, 31.12.2004-12.09.2005, 21.09.2005 - 07.02.2006, 15.02.2006-19.06.2006, 01.11.2006-02.03.2007, 17.03.2007-31.12.2008. Łącznie ubezpieczona udokumentowała 11 lat, 4 miesiące i 29 dni. Wobec powyższego, w ocenie organu, brak było podstaw prawnych do ustalenia emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

(decyzja – k. bez numeru pliku I akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożyła J. G., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu strona skarżąca zarzuciła nieuzasadnione nieuznanie okresów zatrudnienia wnioskodawczyni od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. oraz od 25 stycznia 1994 r. do 30 września 1995 r. i nieuwzględnienie istniejących przesłanek do ustalenia emerytury z rekompensatą z art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych w sytuacji, gdy ubezpieczona spełniła wszystkie niezbędne przesłanki. Mając na względzie powyższe strona odwołująca się wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie ubezpieczonej prawa do emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz o zasądzenie na rzecz ubezpieczonej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pełnomocnik ubezpieczonej wyjaśnił, że poza uwzględnionym przez organ rentowy okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wnioskodawczyni prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywała również w okresach:

: od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. w Zakładach (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu na stanowisku teksturowaczka;
: od 25 stycznia 1994 r. do dnia 30 września 1995 r. w Przedsiębiorstwie Produkcyjno - Handlowym (...) filia w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku prządka.

Tym samym wnioskodawczyni wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę wymienioną w wykazie A dział VII poz. 1 pkt 9 i 32 – obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie.

(odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie organ wyjaśnił, iż nie uwzględnił do pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. w Zakładach (...) w Ł. oraz od 25 stycznia 1994 r. do dnia 30 września 1995 r. w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) filia w Ł., ponieważ w świadectwach pracy brak jest zapisu potwierdzającego wykonywanie takiej pracy w rozumieniu przepisów o ustawie o emeryturach i rentach z FUS

(odpowiedź na odwołanie – k. 9-9 verte akt ZUS)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. G. urodziła się w dniu (...)

(bezsporne)

W dniu 13 grudnia 2023 r. ubezpieczona złożyła do organu rentowego wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego i przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(wniosek – k. bez numeru pliku I akt ZUS)

W dniu 27 lutego 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wydał zaskarżoną decyzję odmawiająca ubezpieczonej przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(decyzja – k. bez numeru pliku I akt ZUS)

W dniu 3 sierpnia 1979 r. J. G. zawarła umowę o pracę z Zakładami (...) reprezentowanymi przez Dyrektora Zakładu. Ubezpieczona miała odbyć wstępny staż pracy w W. (...) celem przygotowania do pracy na stanowisku teksturowaczki. Staż miał trwać od 3 sierpnia 1979 r. do 2 listopada 1979 r.

(umowa o pracę – k. 36-37)

Jak wynika z pisma dyrektora Zakładów (...) z dnia 22 sierpnia 1988 r. ubezpieczona ze względu na stan ciąży miała zostać od dnia 22 sierpnia 1988 r. przeniesiona ze stanowiska teksturowaczki na stanowisko pomoc oddziału Oddział Pracy Lekkiej. Po ustaniu przyczyny uzasadniającej przeniesienie do innej pracy odwołująca miała ponownie być zatrudniona przy pracy określonej w umowie o pracę.

(pismo z dnia 22 sierpnia 1988 r. – k. 49)

Stosownie do treści pisma dyrektora Zakładów (...) z dnia 1 lutego 1989 r. odwołująca ze względu na stan ciąży miała zostać od dnia 2 stycznia 1989 r. przeniesiona na stanowisko pomoc działu. Po ustaniu przyczyny uzasadniającej przeniesienie do innej pracy skarżąca miała być znowu zatrudniona przy pracy określonej w umowie o pracę.

(pismo z dnia 1 lutego 1989 r. – k. 50)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 8 lipca 1991 r., wydanym przez Zakłady (...) w likwidacji, J. G. była zatrudniona w w/w zakładzie pracy w okresie od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. W okresie zatrudnienia zajmowała stanowisko teksturowaczki. Korzystała z urlopu wychowawczego od 15 sierpnia 1989 r. do 15 sierpnia 1992 r. Stosunek pracy został rozwiązany – likwidacja zakładu.

(świadectwo pracy z dnia 8 lipca 1991 r. – k. 29-29 verte)

Zgodnie z zaświadczeniem z dnia 4 grudnia 2002 r. wydanym przez Zakład (...) przy (...) U. (...) w Ł. Archiwum Zakładowe J. G. była zatrudniona w Zakładach (...) w Ł. nr akt 1930 w pełnym wymiarze czasu pracy od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. W ostatnim okresie pracowała na stanowisku teksturowaczka. Ubezpieczona od 12 sierpnia 1983 r. do 16 września 1985 r. oraz od 15 sierpnia 1989 r. do 16 sierpnia 1992 r. przebywała na urlopie wychowawczym. Stosunek pracy został rozwiązany przez zakład pracy na skutek likwidacji zakładu. Zaświadczenie zostało wydane na podstawie dokumentów zlikwidowanego Z.P.Dz. (...) w Ł..

(zaświadczenie z dnia 4 grudnia 2002 r. – k. 7)

Jak wynika ze świadectwa pracy z dnia 30 września 1995 r., wydanego przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe (...) P. W. filia w Ł., ubezpieczona była zatrudniona w w/w zakładzie pracy od 25 stycznia 1994 r. do 30 września 1995 r. w pełnym wymiarze czasu. W wymienionym okresie zajmowała stanowisko pomoc prządki. Ostatnie stanowisko: prządka. Stosunek pracy został rozwiązany po czasie, na który była zawarta umowa.

(świadectwo pracy z dnia 30 września 1995 r.- k. 8-8 verte)

Ubezpieczona w okresie od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. była zatrudniona w (...) na stanowisku teksturowaczki. Korzystała z urlopów bezpłatnych w okresach wskazanych w zaświadczeniu z dnia 4 grudnia 2002 r. W wydziale skarżącej była robiona przędza. Pracowała na T.. Tam przez grzejniki przechodziły nici i wychodziła nitka sprężona i to szło na rajstopy do F.. Na jedną osobę teksturowaczki przypadały 4 maszyny do obsłużenia. Na każdej maszynie było 180 wrzecion. Tam były cewki dwóch kolorów, na jednej były nawijane nici ze skrętem S, a na drugą cewkę ze skrętem Z. To były maszyny teksturujące. Ubezpieczona obsługiwała w/w maszyny. Maszyny pracowały całodobowo, ich się nie wyłączało, jedynie na duże święta takie jak Boże Narodzenie. Skarżąca pracowała w systemie 4 brygadowym. Po przyjściu do pracy sprawdzała stan nawinięcia nici na kopsach. Jeżeli była mała ilość to podwiązywała do dużej nawijki. Potem rozkładało się cewki na maszynach. Jeżeli nawój dochodził do określonej wielkości to się to zdejmowało i zakładało nową cewkę. Później przez osiem godzin ubezpieczona chodziła dookoła maszyn i zakładała zrywy, jak zrywała się nitka. Na hali na której pracowała skarżąca były 24 maszyny.

(zeznania ubezpieczonej na rozprawie z dnia 1 października 2024 r. e-protokół (...):25:12-00:25:28 – koperta k. 76 w związku z wysłuchaniem informacyjnym ubezpieczonej na rozprawie z dnia 1 października 2024 r. e-protokół (...):02:28-00:22:38 – koperta k. 76)

W w/w zakładzie pracy dochodziło do wypadków. Te duże kopsy zakładało się na ogromne bolce, i jeżeli któryś bolec był źle dokręcony lub się poluzował to zdarzyło się, że koleżance spadł na głowę. Przy pracy przy tych maszynach można było sobie uciąć także palce. Ubezpieczona przycięła sobie tak palec. Same maszyny były wysokie, dlatego skarżąca musiała do nich wchodzić po wysokich podestach wtedy, kiedy obkładała maszynę dużymi kopsami. Odwołująca pracowała tylko ze starymi maszynami.

Natomiast od 25 stycznia 1994 r. do dnia 30 września 1995 r. skarżąca pracowała w PPHU (...). To była prywatna firma, która miała swoją siedzibę w starej fabryce na M.. Tam ubezpieczona początkowo była zatrudniona jako pomoc prządki, a potem jako prządka. Mniej więcej połowę czasu zatrudnienia wnioskodawczyni była pomocą, a połowę prządką. To była hala na której było ok. 30 dużych maszyn przędzalniczych. Na jednej stronie było 180 wrzecion. Każda prządka obsługiwała trzy takie maszyny. Jak się kończył nawój zakładało się kolejny. Jak się zapełniły cewki to ława schodziła na dół i ubezpieczona jako pomoc prządki obkładała też maszynę nowymi nawojami. Poza tym odwołująca zajmowała się wymianą biegaczy. Jako prządka musiała pilnować, żeby nie było zrywów na maszynie. Jak były to chodziła wkoło i wiązała. Maszyny pracowały całą dobę, ale na weekendy były wyłączane.

Odwołująca się w w/w zakładzie pracy nie dostawała dodatku za pracę w warunkach szczególnych ani posiłków regeneracyjnych. Na hali było jednak duże zapylenie. Mimo to nie miała zapewnionych maseczek do pracy. Był również duży hałas, ale nie dostawała żadnego zabezpieczenia na uszy. Ponadto było gorąco. Praca była niebezpieczna. Maszyny nie miały zabezpieczeń przeciwypadkowych. Zdarzyło się, że koleżance ubezpieczonej maszyna wkręciła palec. Ubezpieczona musiała sama wyłączyć maszynę, żeby jej pomóc.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w aktach niniejszej sprawy, w załączonych do akt sprawy aktach ZUS oraz uzyskanych aktach osobowych wnioskodawczyni z Zakładów (...) w Ł.. Zgromadzone dokumenty nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności i w ocenie Sądu mogą stanowić podstawę rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie. Ponadto Sąd Okręgowy oparł się o zeznania wnioskodawczyni – dając im wiarę w całości, albowiem korelowały z w/w dokumentami tworząc spójną, logiczną całość.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 235² § 1 pkt 5 k.p.c. postanowił pominąć wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu BHP na okoliczność ustalenia czy praca wykonywana przez wnioskodawczynię w spornych okresach była pracą w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy był wystarczający do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie. W związku z powyższym Sąd ocenił ten dowód jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku, K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477).

Skoro zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że ubezpieczona nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 w/w rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)).

W niniejszym postępowaniu, w ocenie organu rentowego skarżąca nie udowodniła 15 lat pracy w warunkach szczególnych, albowiem nie było możliwe uwzględnienie jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. oraz od 25 stycznia 1994 r. do dnia 30 września 1995 r., ponieważ za w/w okresy brak jest świadectw wykonywania prac w warunkach szczególnych

Należy w tym miejscu zauważyć, że przywołane powyżej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Co jednak istotne, świadectwo pracy nie tworzy praw podmiotowych, ani ich nie pozbawia, nie ma też cech wyłączności w zakresie dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw oraz że świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny, który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). W ten sposób wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 25 listopada 1997 r. (sygnatura akt: III AUa 897/97, apel. W - wa 1998/1/4), a także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 2009 r . (sygnatura akt II PK 1/09, LEX nr 533086).

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (tak orzekł - Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (por. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r., III AUa 41/16 LEX nr 2151525).

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawczynię w spornych okresach była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (tak: SA w Ł. w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050).

Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 maja 2016 r., III AUa 101/16, LEX nr 2107442).

Przy czym, należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych, stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Przedkładając powyższe rozważania na grunt sprawy niniejszej należy stwierdzić, że z ustaleń poczynionych w postępowaniu, w oparciu o dostępną dokumentację osobową i zeznań skarżącej wynika, iż ubezpieczona w okresie od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. była zatrudniona w Zakładach (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu na stanowisku teksturowaczka. W wydziale skarżącej była robiona przędza. Ubezpieczona pracowała na T.. Tam przez grzejniki przechodziły nici i wychodziła nitka sprężona i to szło na rajstopy do F.. Na jedną osobę teksturowaczki przypadały 4 maszyny do obsłużenia. Na każdej maszynie było 180 wrzecion. Tam były cewki dwóch kolorów, na jednej były nawijane nici ze skrętem S, a na drugą cewkę ze skrętem Z. To były maszyny teksturujące. Wnioskodawczyni obsługiwała w/w maszyny. Maszyny pracowały całodobowo, ich się nie wyłączało, jedynie na duże święta takiej jak Boże Narodzenie. Skarżąca pracowała w systemie 4 brygadowym. Po przyjściu do pracy sprawdzała stan nawinięcia nici na kopsach. Jeżeli była mała ilość to podwiązywała do dużej nawijki. Potem rozkładało się cewki na maszynach. Jeżeli nawój dochodził do określonej wielkości to się to zdejmowało i zakładało nową cewkę. Później przez osiem godzin ubezpieczona chodziła dookoła maszyn i zakładała zrywy, jak zrywała się nitka. Na hali na której pracowała skarżąca były 24 maszyny.

Skarżąca otrzymywała dodatek za pracę w szczególnych warunkach. Dodatkowo były posiłki regeneracyjne. To była sztuczna przędza, więc nie było dużego zapylenia. Natomiast był bardzo duży hałas. Wszystkie maszyny pracowały jednocześnie. Na początku odwołująca otrzymywała watę do uszu, a później były przydzielone słuchawki, w których pracowała. Trzeba było chodzić w czepkach na głowie, bo maszyny mogły wkręcić włosy. Latem na hali było bardzo gorąco, a zimą bardzo zimno. Były dwie sale, ubezpieczona pracowała na drugiej. Hala była dużo. Oprócz w/w maszyn było co najmniej 10 maszyn przewijających. Nie było innej wentylacji niż kanały w podłodze. Dochodziło do wypadków. Te duże kopsy zakładało się na ogromne bolce, i jeżeli któryś bolec był źle dokręcony lub się poluzował to zdarzyło się, że koleżance spadł na głowę. Przy pracy przy tych maszynach można było sobie uciąć także palce. Ubezpieczona przycięła sobie tak palec. Same maszyny były wysokie, dlatego skarżąca musiała do nich wchodzić po wysokich podestach wtedy, kiedy obkładała maszynę dużymi kopsami. Skarżąca pracowała na starych maszynach.

Biorąc pod uwagę powyższe w tym miejscu należy zauważyć, że pracę ubezpieczonej jako teksturowaczki (wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) należy zaliczyć do prac w warunkach szczególnych. Analiza treści wykazu A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) wskazuje, że pracą w warunkach szczególnych jest obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie – Dział VII pkt. 1.

Pomocnicze znaczenie w tym zakresie ma wykaz zawarty w załączniku nr 4 do zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Praca ta została wymieniona w Wykazie A Dziale VII, poz. 1, pkt 32 – teksturowacz przędzy.

W dalszej kolejności należy zauważyć, że ubezpieczona w okresie od 25 stycznia 1994 r. do dnia 30 września 1995 r. pracowała w PPHU (...). To była prywatna firma, która miała swoją siedzibę w starej fabryce na M.. Tam ubezpieczona początkowo była zatrudniona jako pomoc prządki, a potem jako prządka. Mniej więcej połowę czasu zatrudnienia wnioskodawczyni była pomocą, a połowę prządką. To była hala, na której było ok. 30 dużych maszyn przędzalniczych. Na jednej stronie było 180 wrzecion. Każda prządka obsługiwała trzy takie maszyny. Jak się kończył nawój zakładało się kolejny. Jak się zapełniły cewki to ława schodziła na dół i my wtedy jako pomoc prządki wymieniałyśmy cewki. Jak była zmiana partii to ubezpieczona jako pomoc prządki obkładała maszynę nowymi nawojami. Poza tym odwołująca zajmowała się wymianą biegaczy. Jako prządka musiała pilnować, żeby nie było zrywów na maszynie. Jak były to chodziła wkoło i wiązała. Maszyny pracowały całą dobę, ale na weekendy były wyłączane.

Wnioskodawczyni w w/w zakładzie pracy nie dostawała dodatku za pracę w warunkach szczególnych ani posiłków regeneracyjnych. Na hali było jednak duże zapylenie. Mimo to nie miała zapewnionych maseczek do pracy. Był również duży hałas, ale skarżąca nie dostawała żadnego zabezpieczenia na uszy. Ponadto było gorąco. Praca była niebezpieczna. Maszyny nie miały zabezpieczeń przeciwypadkowych. Miała miejsce sytuacja, w której maszyna wkręciła koleżance ubezpieczonej palec. Odwołująca sama musiała wyłączyć maszynę, żeby jej pomóc.

Tym samym należy stwierdzić, że ubezpieczona w/w okresie pracując na stanowiskach: pomocy prządki, a następnie prządki stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę na stanowisku ujętym w punkcie 1 w dziale nr VII (w przemyśle lekkim) wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) (obróbka surowców włókienniczych i ich przędzenie).

Co więcej powyższe prace zostały wymienione w wykazie A Dziale VII pod poz. nr 1 punkty: 9 (prządka) wykazu stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

W tym miejscu przypomnienia wymaga, iż organ rentowy uwzględnił ubezpieczonej do pracy w szczególnych warunkach okres 11 lat, 4 miesiące i 29 dni. A zatem po uwzględnieniu do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 3 sierpnia 1979 r. do 30 czerwca 1991 r. w Zakładach (...) w Ł. (z pominięciem okresu, w którym wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym), oraz od 25 stycznia 1994 r. do dnia 30 września 1995 r. w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) filia w Ł., skarżąca niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15 - letniego okresu pracy w takim charakterze.

W Zakładach (...) ubezpieczona od dnia 22 sierpnia 1988 r. miała być przeniesiona ze stanowiska teksturowaczki na stanowisko pomoc oddziału Oddział Pracy Lekkiej, a po ustaniu przyczyny uzasadniającej przeniesienie do innej pracy odwołująca miała ponownie być zatrudniona przy pracy określonej w umowie o pracę. Z kolei

Również ze względu na stan ciąży miała zostać od dnia 2 stycznia 1989 r. przeniesiona na stanowisko pomoc działu. Po ustaniu przyczyny uzasadniającej przeniesienie do innej pracy skarżąca miała być znowu zatrudniona przy pracy określonej w umowie o pracę.

Jednocześnie od 12 sierpnia 1983 r. do 16 września 1985 r. oraz od 15 sierpnia 1989 r. do 16 sierpnia 1992 r. przebywała na urlopie wychowawczym.

A zatem ze wskazanego okresu zatrudnienia w B. należało przyjąć do pracy w warunkach szczególnych okresy od 3 sierpnia 1979 r. do 11 sierpnia 1983 r., a następnie od 17 września 1985 r. do 21 sierpnia 1988 r. (tj. 4 lata i 9 dni) oraz od 25 stycznia 1994 r. do dnia 30 września 1995 r. w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) filia w Ł. ( tj. 1 rok 8 miesięcy 6 dni). Czyli łącznie 5 lat 8 miesięcy i 15 dni

Przy uwzględnieniu okresu uznanego przez organ rentowy 11 lat, 4 miesiące i 29 dni, daje to 17 lat 1 miesiąc i 14 dni.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach (pkt 1 sentencji wyroku).

Konsekwencją uwzględnienia odwołania było również zasądzenie na rzecz ubezpieczonej kwoty 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Należy zauważyć, że stroną przegrywającą jest strona, której stanowisko nie zostało uwzględnione, a więc w rozpatrywanej sprawie – organ rentowy. Koszty należne ubezpieczonemu, tj. koszty zastępstwa procesowego, ustalono na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 98 § 1¹ k.p.c. (pkt 2 sentencji wyroku).

Dodano: 10 kwietnia 2025, Opublikował(a): Beata Łuczak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Monika Pawłowska-Radzimierska
Data wytworzenia informacji: 28 października 2024