Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31.03.2025 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., odmówił wznowienia postępowania w sprawie emerytury W. P..

W uzasadnieniu, organ rentowy wskazał, że w dniu 4 czerwca 2024 r., Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie dotyczącej obliczenia emerytury poprzez pomniejszenie podstawy obliczenia emerytur w wieku powszechnego o kwotę pobranych wcześniej emerytur. Trybunał uznał, że przepis ustawy na to pozwalający, w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z przepisami Konstytucji.

Organ rentowy podniósł, że w przypadku, gdy Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją ustawy, na podstawie której została wykazana decyzja, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Orzeczenie Trybunału dotyczące ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Dniem ogłoszenia orzeczeniem Trybunału jest dzień ogłoszenia tego orzeczenia w postaci elektronicznej na stronie internetowej organu wydającego dziennik urzędowy.

W konkluzji ZUS stwierdził, że w związku z tym, że wyrok Trybunału z 4 czerwca 2024r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw, brak jest podstaw do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z 20.08.2020 r.

(decyzja - k. 51-51 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożył ubezpieczony W. P. wnosząc o jej zmianę poprzez przeliczenie świadczenia zgodnie z wyrokiem TK z dnia 4.06.2024 roku SK 140/20 oraz przyznanie i wypłacanie wyrównania wraz z odsetkami za okres wypłaty zaniżonej emerytury.

(odwołanie - k. 3-3 verte)

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

(odpowiedź na odwołanie - k. 4-4 verte)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. P. urodził się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca ma przyznane prawo do emerytury wcześniejszej o symbolu (...) na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej od 01.07.2015 r.

(decyzja – k. 21-22 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 20.08.2020 r. ZUS przyznał wnioskodawcy emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym, od 01.07.2020 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

W uzasadnieniu decyzji, organ wyjaśnił, że do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Podstawa obliczenia emerytury podlegała pomniejszeniu o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur o symbolu (...), w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego.



kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 205993,50 zł;



kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 723667,64 zł;



suma kwot pobranych wcześniej emerytur po uwzględnieniu kwoty wypłaconego wyrównania wyniosła 174805,60 zł



średnie dalsze trwanie życia wyniosło 216,90 m-cy;



wyliczona kwota emerytury wyniosła 3480,20 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: [( (...),50 + (...),64) – (...),60] / 216,90 = 3480,20 zł.

Do emerytury przysługiwał ekwiwalent za deputat węglowy miesięcznie w kwocie od 01.07.2020 r. – 136,53 zł.

Jednocześnie ZUS poinformował, że od miesiąca września 2020 r. wstrzymał wypłatę emerytury o symbolu (...) jako świadczenia niekorzystnego.

(decyzja – k. 44-46 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 4 czerwca 2024 r., w sprawie o sygn. akt SK 140/20, orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r (przed ogłoszeniem ustawy wprowadzającej)., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. W uzasadnieniu wskazano, że wyrok wpłynie wyłącznie na sytuację osób , które nie nabyły prawa do emerytury wynikającej z osiągnięcia wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 roku – uposażeni mieli świadomość zmian oraz możliwość uniknięcia ich konsekwencji. (bezsporne, a nadto informacja na stronie TK pod adresem https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art (...)-obliczenie-naleznego-swiadczenia-emerytalnego-poprzez-pomniejszenie-emerytury-z-wieku-powszechnego-o-kwote-pobranych-wczesniej-emerytur, (...) poz. 67 )

W dniu 21.03.2025 r. ubezpieczony zwrócił się do ZUS z wnioskiem o ponowne obliczenie emerytury, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 4.06.2024 r. SK 140/20.

(wniosek - k. 50 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W tym stanie rzeczy wydano zaskarżoną decyzję.

(decyzja - k. 51-51 verte załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentów, znajdujących się w aktach sprawy oraz aktach organu rentowego, które nie budziły żadnej wątpliwości, zaś rozstrzygnięcie sprawy obejmowało wyłącznie kwestie natury prawnej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Na wstępie wskazać należy, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności jak i merytorycznej zasadności (tak Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 18.03.2015 r, III AUa 15/15, niepubl.). Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Nie ulega więc wątpliwości, że w toku postępowania zgodnie z art. 321 k.p.c., sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Z ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego i poglądów doktryny wynika jednoznacznie, że odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe (tak postanowienie Sądu Najwyższego z 19.06.1998 r., II UK 105/98, OSNAPiUS 1999 Nr 16, poz. 529 oraz z 26.09.2005 r., II UZ 52/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 254). Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (por. wyroki Sądu Najwyższego z 13.05.1999 r., II UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 601 oraz z 25.05.1999 r. II UKN 622/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 591). Z powyższego wynika, że kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej, bowiem zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23.04.2010 r., II UK 309/09).

Ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego. We wniosku nie powoływał się na art. 114 ustawy emerytalnej, ani żadne okoliczności, objęte dyspozycją tego przepisu. Organ rentowy rozpoznał wniosek ubezpieczonego, na podstawie art. 145 a k.p.a., o czym świadczy treść decyzji.

Zatem, przedmiotem rozpoznania była decyzja organu rentowego, która odmawiała wznowienia postępowania w trybie art. 145 a kpa.

Nie ulega wątpliwości, że żądanie wnioskodawcy wznowienia postępowania oparte zostało na treści niepublikowanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. (SK 120/40).

Ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2012 poz. 637 z dnia 6 czerwca 2012 r.), dokonano m.in. nowelizacji przepisu art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez dodanie w art. 25 ustępu 1b w brzmieniu: Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę częściową lub emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Nie ulega wątpliwości, iż organ rentowy obliczając wysokość emerytury ubezpieczonego w wieku powszechnym zastosował ten przepis, pomniejszając podstawę obliczenia jego emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranej dotychczas emerytury w wieku obniżonym (o symbolu (...)), co wynika jednoznacznie z treści decyzji z dnia 20.08.2020 r..

Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z art. 145a § 1 i 2 k.p.a. nie stanowi podstawy do skutecznego żądania wznowienia samo orzeczenie Trybunału o niezgodności. Muszą tutaj wystąpić dwie przesłanki: zarówno wydanie takiego orzeczenia przez Trybunał, jak i utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego. Orzeczenia Trybunału wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującej. Dopiero utrata mocy obowiązującej przez przepisy, które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia we wcześniejszym postępowaniu administracyjnym, rodzi sytuację, w której prawa i obowiązki jednostki mogą zostać określone w sposób jednoznacznie zgodny z wymogami Konstytucji RP. Por. także wyrok WSA w Gliwicach z 8.09.2014 r., (...) SA/Gl 896/14, LEX nr 1513348, zgodnie z którym stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów, na podstawie których została wydana decyzja administracyjna, może stanowić podstawę wznowienia postępowania administracyjnego zgodnie z art. 145a. /por. w tym zakresie : M. Jaśkowska, M. Wilbrandt – Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do KPA, opubl. W LEX/.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20), podtrzymał wcześniejszą linię orzecznictwa wyrażoną w wyroku z dnia 6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16), przyjmując, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. Samo jednak wydanie powyższego orzeczenia nie jest wystarczającą podstawą do wznowienia postępowania w przedmiocie wysokości należnej wnioskodawcy emerytury.

Zgodnie, bowiem, z art. 145a§1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a§2 k.p.a. wskazuje, że w sytuacji określonej w art. 145a§1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Należy, również, zauważyć, iż zgodnie z art. 190 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. nr 76 poz. 483 ze zmianami), orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny – dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

Zgodnie zaś z art. 9 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast zgodnie z art. 21 powyższej ustawy z 2000 r., Dziennik Ustaw wydaje Prezes Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji, przy czym Rządowe Centrum Legislacji może zlecić wyspecjalizowanym podmiotom niektóre czynności związane z wydawaniem tych dzienników w sposób, o którym mowa w art. 2a ust. 2

Tymczasem, na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, a nawet na dzień wydania wyroku przez Sąd, wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Mając na względzie powyższe przepisy ustawy z 2000 r., trzeba zaznaczyć, że publikacja wyroku TK na stronie internetowej TK czy w publikatorze „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór (...) nie jest ogłoszeniem w rozumieniu art. 190 Konstytucji, a w konsekwencji nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania przez organ rentowy na podstawie art. 145a§1 kpa. Tym samym w realiach niniejszej sprawy nie zaszła przesłanka wymagana wskazanym przepisem do wznowienia postępowania zakończonego prawomocną decyzją organu rentowego. Brak przy tym jakichkolwiek podstaw prawnych do stosowania odmiennej niż literalna, wykładni normy art. 145a§1 k.p.c., który wiąże możliwość wznowienia postępowania administracyjnego z dniem wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, nie zaś z jakimkolwiek innym zdarzeniem związanym z takim orzeczeniem jak chociażby jego wydanie.

Sąd zdaje sobie przy tym sprawę, że nieogłoszenie przez Prezesa Rady Ministrów orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego jest wynikiem sporów politycznych toczących się wokół statusu sędziów samego Trybunału. Stan ten ma więc negatywny wpływ na sytuację prawną obywateli, którzy pozostają w stanie niepewności co do obowiązującego prawa – tak jak ma to miejsce na gruncie niniejszej sprawy. Nie zmienia to jednak faktu, że sporne orzeczenie TK nie weszło w życie, a więc organ rentowy nie mógł go zastosować przy rozstrzyganiu w sprawie ubezpieczonego.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne, orzekając jak w sentencji wyroku.