Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14.04.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że D. M. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp Z o.o.: nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 01.12.2022 r.- 28.02.2023 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że świadczenie pracy w ramach umowy o pracę przez D. M. nie miało miejsca i stosunek nie został nawiązany. Wnioskodawca został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako pracownik od 1.12. 2022 r. a już od 2.01.2023 r. stał się niezdolny do pracy. Bezpośrednio przed zatrudnieniem w oparciu o umowę o pracę u płatnika składek (...) Sp z o.o.: wnioskodawca nie posiadał tytułu do ubezpieczeń. W okresie od 7.01.2022 r. do 18.03.2022 r. i od 27.01.2023 r. do 28.02.2023 r. wnioskodawca zgłosił się wprawdzie do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, jednakże nie zgłosił się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Za sporny okres nie podał konkretnych miejsc świadczenia pracy, wskazał, iż chodziło wyłącznie o budowy na terenie Ł. i okolic. Nie załączył żadnych dokumentów do swoich wyjaśnień, choćby umowy o pracę czy potwierdzeń otrzymania wynagrodzenia za pracę. W ocenie oddziału wnioskodawca miał być zatrudniony u płatnika jedynie w celu uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń, a co za tym idzie prawa do wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i skorzystania z zasiłku chorobowego. Wobec tego na podstawie art. 83 § 1 kc w zw. z 300 kp organ stwierdził że umowa o pracę między wnioskodawca a płatnikiem jako zawarta dla pozoru jest nieważna. Zatem z tytułu tej umowy ww nie podlega ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie.

/decyzja k. 23-25 akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony D. M. domagając się jej zmiany i ustalenia, iż jako osoba zatrudniona w (...) Sp z o.o. na podstawie umowy o pracę w okresie 01.12.2022 r. - 28.02.2023 r. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W uzasadnieniu stanowiska skarżący podniósł, że umowa była faktycznie przez strony realizowana. Odwołujący wskazał, iż w ramach powierzonych mu obowiązków kierowcy zaopatrzeniowca dostarczał materiały budowlane dla ekip na poszczególnych budowach. W tym zakresie był nadzorowany przez kierowników budów. Wskazał, iż był upoważniony do podpisywania faktur sprzedażowych. Podkreślił, iż niezdolność do pracy w krótkim okresie od podjęcia pracy powstała z przyczyn od niego niezależnych- odnowił się mu dawny uraz kolana.

/odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, podnosząc argumentację jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie k. 12-13/

Płatnik reprezentowany przez prezesa zarządu A. J. nie zajął merytorycznego stanowiska w sprawie.

/bezsporne/

W toku procesu strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

/bezsporne/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca D. M. posiada prawo jazdy kategorii B, ma wykształcenie budowlane.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:43:44-00:49:37 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:05:14-00:19:10/

Płatnik składek (...) sp. z o.o. prowadzi działalność od września 2015r., jej przedmiotem są roboty budowlane. Zatrudnia około 20 pracowników, w tym pracowników ogólnobudowlanych, kadrę zarządzającą. W ramach wykonywanych robót, realizowanych jest zazwyczaj kilka inwestycji równolegle.

/zestawienie osób zatrudnionych k. 39-40, karty zasiłkowe k. 42-48, zeznania działającego w imieniu płatnika A. J. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 00:49:37-00:53:03 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10.01.2024 00:03:27-00:17:28, zeznania świadka A. Z. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:04:04 -00:20:59/

Wnioskodawca dowiedział się o możliwości zatrudnienia z polecenia kolegi, a następnie odbył rozmowę z właścicielem.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:43:44-00:49:37 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:05:14-00:19:10, zeznania działającego w imieniu płatnika A. J. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 00:49:37-00:53:03 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10.01.2024 00:03:27-00:17:28/

W dniu 1.12.2022 r. wnioskodawca i płatnik zawarli umowę o pracę na okres próbny od 1.12.2022 r. do 28.02.2023 r. w ramach, której wnioskodawca zobligował się do wykonywania pracy w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy zaopatrzeniowca za wynagrodzeniem 3.500 brutto miesięcznie. Miejsce wykonywania pracy określono pod adresem -Piłsudskiego 67 Ł..

/umowa o prace k. 8, 30/

Płatnik składek (...) sp. z o.o. zgłosił D. M. jako pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 1 grudnia 2022 r. do 28 lutego 2023 r, z kodem wykonywanego zawodu: kierowca samochodu dostawczego. Zgłoszenie ww. do ubezpieczeń płatnik składek przekazał w obowiązującym terminie, tj. 1 grudnia 2022 r.

/bezsporne/

Bezpośrednio przed zatrudnieniem w oparciu o umowę o pracę u płatnika składek wnioskodawca nie posiadał tytułu do ubezpieczeń społecznych. We wcześniejszym okresie od 1 października 2020 r. do 31 grudnia 2021 r. ww był zgłoszony przez innego płatnika składek do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jako pracownik, a od 7 stycznia 2022 r. do
18 marca 2022 r. i od 27 stycznia 2023 r. do 28 lutego 2023 r. ww był zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą – taksówka.

/bezsporne, a nadto zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:43:44-00:49:37 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:05:14-00:19:10/

Stanowisko zaopatrzeniowca - kierowcy nie było u płatnika stanowiskiem nowoutworzonym. Około rok wcześniej przed zatrudnieniem wnioskodawcy, płatnik zatrudniał jednego pracownika przez 3 lata na tym stanowisku. Pracownik ten był przez pół roku na zwolnieniu lekarskim. W tym czasie, jak i dodatkowo - łącznie przez około rok czasu, w tym zakresie płatnik korzystał też z usług firmy zewnętrznej, która wykonywała zadania transportu.

/zeznania działającego w imieniu płatnika A. J. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 00:49:37-00:53:03 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10.01.2024 00:03:27-00:17:28, zeznania świadka A. Z. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:04:04 -00:20:59, zeznania świadka T. C. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:20:59- 00:32:35/

Wnioskodawca w spornym okresie świadczył pracę w godzinach od 7- 15 , 8-16.

/zeznania działającego w imieniu płatnika A. J. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 00:49:37-00:53:03 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10.01.2024 00:03:27-00:17:28, zeznania świadka T. C. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:20:59- 00:32:35/

Do obowiązków wnioskodawcy należało dostarczanie materiałów na wskazane przez płatnika budowy - z hurtowni i sklepów budowlanych, takich jak C. (...), O., Hurtownia (...), 3W, A.. L. M.. Wnioskodawca miał do dyspozycji dostawczy samochód firmowy D. i codziennie zaopatrywał budowy w potrzebne materiały budowlane. Woził kleje, gipsy, płytki. Wnioskodawca codziennie dzwonił do pracowników, by dowiedzieć się co jest potrzebne na daną budowę, następnie jechał zakupić materiały i je im zawoził. Miał kontakt 6-8 osobami ze wszystkich budów. Wnioskodawca dostawał też niejednokrotnie dyspozycje skąd ma odebrać towar i gdzie go dostarczyć. Przekazywano mu dzień wcześniej kartki w tym przedmiocie lub wysyłano wiadomość sms. Czasami w zależności od tego, w której hurtowni współpracującej z płatnikiem wnioskodawca się znajdował, podejmował decyzję z której wziąć towar. Kierowca w 90% przypadków decydował, gdzie jechać po towar, zdarzało się, że wprost kierownik budowy wskazywał skąd towar ma być. W przerwach oczekiwał na zlecenia w biurze na budowie przy ul. (...). Towar był zamawiany codziennie, był to towar różnej wartości ,w zależności od potrzeb. Ubezpieczony odbierał faktury zakupowe za materiały i raz w tygodniu oddawał je płatnikowi. Nie podpisywał się na fakturach. Większość faktur hurtownie wysyłały płatnikowi zbiorczo mailem. Zakupów, a także płatności za paliwo, wnioskodawca dokonywał z zaliczek pobranych od płatnika, z których się rozliczał. Duże hurtownie przesyłały faktury z terminem płatności, wtedy bezpośrednio opłacał je sam płatnik. Ubezpieczony odnotowywał pobrane kwoty i dokonane płatności gotówkowe, robiąc notatki i zestawienia w systemie E.. Wnioskodawca kontaktował się z płatnikiem codziennie. Wnioskodawca obsługiwał budowy: przy ul (...), tam mieściło się biuro budowy, „Zatoka sportu” ul (...), archiwum Zakładowe (...) Urzędu Wojewódzkiego ul. (...), Firma (...) ul. (...), W. ul. (...), Firma (...) ul (...), magazyny spedycyjne w S.. Pracę wnioskodawcy nadzorowali kierownicy budów i właściciel firmy.

/zestawienia rozliczeń gotówkowych za zakupy k. 120-125, zeznania działającego w imieniu płatnika A. J. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 00:49:37-00:53:03 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10.01.2024 00:03:27-00:17:28, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:43:44-00:49:37 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:05:14-00:19:10, zeznania świadka A. Z. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:04:04 -00:20:59, zeznania świadka T. C. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:20:59- 00:32:35/

Wynagrodzenie za pracę przekazywano wnioskodawcy w gotówce za poświadczeniem odbioru.

/paski płacowe i listy płac k. 4-7, zeznania działającego w imieniu płatnika A. J. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 00:49:37-00:53:03 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10.01.2024 00:03:27-00:17:28/

W dniu 2.01. (...). wnioskodawca stał się niezdolny do pracy z powodu choroby- odnawianą kontuzją kolana. Do wykonywania pracy u płatnika nie powrócił.

/bezsporne, a nadto dokumentacja medyczna k. 54-61oraz k.78-88, 96-106, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:43:44-00:49:37 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:05:14-00:19:10 /

W czasie nieobecności wnioskodawcy płatnik miał utrudnienia w zaopatrzeniu. Musiał je wykonać jakiś pracownik z biura lub budowy, czasem hurtownie dowoziły towar. Od 1.05.2022 r. na miejsce wnioskodawcy został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy inny zaopatrzeniowiec kierowca N. D.. Jemu także jest wypłacane wynagrodzenie do ręki.

/zeznania działającego w imieniu płatnika A. J. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 00:49:37-00:53:03 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 10.01.2024 00:03:27-00:17:28, zestawienie osób zatrudnionych k. 39-40, zeznania świadka A. Z. protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:04:04 -00:20:59/

Płatnik sporządził następującą dokumentacje osobowo - kadrową dotyczącą zatrudnienia wnioskodawcy: umowę o pracę na okres próbny, informacje o warunkach zatrudnienia i uprawnieniach pracowniczych, kwestionariusz osobowy, oświadczenie pracownika dla celów obliczenia miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych, karta szkolenia wstępnego w zakresie BHP, orzeczenie lekarskie dopuszczające wnioskodawcę do pracy na stanowisku zaopatrzeniowiec -kierowca z dnia 10.11.2022 r. informację do świadectwa pracy, świadectwo pracy, kartotekę dochodową za okres 01-03/2023.

/wskazane dokumenty w aktach osobowych wnioskodawcy k. 30- 38, kartoteka dochodowa k. 41/

Umowa o pracę z wnioskodawcą została rozwiązana w dniu 28.02.2023 r. z upływem okresu na jaki została zawarta.

/świadectwo pracy k. 11, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 24.04.2024 r. 00:43:44-00:49:37 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 13.03.2024 r. 00:05:14-00:19:10/

Płatnik przekazał za wnioskodawcę dokumenty rozliczeniowe, w których wykazał pełny wymiar czasu pracy i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za grudzień 2022 r. w wysokości 0,00 zł, za styczeń 2023 r. w wysokości 3500,00 zł, za luty 2023 r. w wysokości 0,00 zł i po ustaniu zatrudnienia za marzec 2023 r. w wysokości 0,00 zł. Płatnik składek wykazał również w dokumentach rozliczeniowych wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy finansowane ze środków pracodawcy za okres od 2 stycznia 2023 r. do 3 lutego 2023 r., a zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego od 4 lutego 2023 r. do 28 lutego 2023 r. W oddziale został złożony wniosek o wypłatę dla ubezpieczonego zasiłku chorobowego za okres od 4 lutego 2023 r. do 25 kwietnia 2023 r. Łącznie zwolnienia lekarskie wnioskodawcy przedłużono do 6.06.2023 r.

/bezsporne/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego i załączonych do akt sprawy w tym dokumentacji medycznej, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy, płatnika i świadków, które ze sobą wzajemnie korespondowały i nie zostały skutecznie podważone przez organ rentowy.

Sąd uznał, że zarówno zeznania wnioskodawcy, płatnika jak i przesłuchanych w procesie świadków są spójne, konsekwentne i logiczne. Z zeznań tych wynika wprost czym w spornym okresie na podstawie zawartej umowy o pracę faktycznie zajmował się wnioskodawca, jakie miał obowiązki, jaki był charakter jego pracy. Nie budzą również zastrzeżeń Sądu okoliczności tłumaczące kiedy i ze względu na jakie przyczyny stosunek pracy uległ rozwiązaniu.

Czyniąc ustalenia Sąd pominął na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 kpc wnioski organu rentowego o zobowiązanie płatnika do złożenia kopii akt osobowych pracowników zatrudnionych przed i po wnioskodawcy na fakt, w jakim okresie mieliby wykonywać pracę zaopatrzeniowca jak również na okoliczność czy firma potrzebuje zaopatrzeniowca, do podania danych i adresów hurtowni, w których wnioskodawca miał odbierać towar, zwrócenie się do tych firm o przesłanie faktur sprzedażowych w ustawionych okresie od 11/2022 do 01/2023 i udzielenie informacji w jaki sposób był kwitowany odbiór towaru na fakt czy wnioskodawca odbierał towar. W ocenie Sądu wskazane wnioski zmierzały wyłącznie do zbędnego przedłużania postępowania. Sąd nie jest zobligowany dopuszczać dowody tak długo aż strona udowodni forsowaną przez siebie tezę. Podnieść należy że zgromadzony w sprawie materiał wyjaśniał sporne okoliczności sprawy i był wystarczający do wydania rozstrzygnięcia. Znamiennym jest, że okoliczność, iż płatnik zatrudniał zaopatrzeniowców, zarówno przed jak i po zatrudnieniu wnioskodawcy, z uwagi na takie zapotrzebowanie okoliczność ta była podnoszona przez płatnika już na pierwszym terminie rozprawy. Natomiast już w odwołaniu wnioskodawca wskazywał hurtownie wraz z adresami i markety, od których kupował i pobierał towar w ramach swojego zatrudnienia dla płatnika. Organ rentowy, na którym w procesie spoczywał ciężar dowodu i wykazania, iż zanegowana przez niego umowa o pracę zwarta między stronami miała charakter pozorny - aż do ostatniego terminu rozprawy wskazanych okoliczności, choć niewątpliwie miał taką możliwość - nie kwestionował. Przedstawione w procesie dowody, w tym zeznania świadków i wnioskodawcy natomiast spójnie potwierdzały gdzie i w jakich okolicznościach powód dokonywał zakupów, gdzie towar odbierał i na jakich zasadach. Zeznania te potwierdzały też stałą potrzebę zatrudnienia u płatnika zaopatrzeniowca - kierowcy z uwagi na konieczność zaopatrzenia w materiały kilku inwestycji równolegle. Fakt zatrudnienia kolejnej osoby na stanowisku zaopatrzeniowca wynika też z zestawienia pracowników przedstawionego przez stronę pozwaną. Zgłoszone w tej materii wnioski dowodowe uznać więc należy za spóźnione i zbędne dla rozstrzygnięcia. Podkreślić należy także, że zarówno płatnik jak i wnioskodawca w procesie konsekwentnie twierdzili, iż żadnych faktur sprzedażowych kierowcy nie kwitowali. Wnioskodawca w ramach swych obowiązków miał je w istocie dowodzić płatnikowi, lecz miało to ograniczony charakter, bowiem część faktur hurtownie zbiorczo wysyłały mailem. Tym samym przeprowadzenie tego dowodu było też nieprzydatne dla wykazania podnoszonego przez organ rentowy faktu.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym – podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Zgodnie z art. 9 ust. 4 w/w ustawy, osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 2, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 36 ust. 1 w/w ustawy, każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Ustęp 2 stanowi, że obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracowników), należy do płatnika składek.

W myśl ustępu 11 w/w przepisu, każda osoba, w stosunku, do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Zgodnie z treścią art. 17 ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1 (za pracowników), obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek.

W niniejszej sprawie organ rentowy podważał skuteczność umowy o pracę zawartej między ubezpieczonym a płatnikiem składek w okresie od 1.12.2022 r. do 28.12.2022 r., wskazując na jedynie jej pozorny charakter w tym czasie.

Należy wskazać, że organ rentowy ma prawo do badania, a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę w spornym okresie miała charakter pozorny, a strony działały w celu innym niż wynikający z umowy lub realizowały kontrakt niepracowniczy. Brak było w sprawie materiału dowodnego, który wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy we wskazanym okresie. Co prawda organ zgłaszał wnioski w tej materii, ale jak wskazywano były one spóźnione bądź nieprzydatne dla rozstrzygnięcia, a co za tym idzie zmierzły wyłącznie do przedłużenia postępowania. Wniosek powodujący konieczność odroczenia rozprawy, pomimo, że taki strona mogła złożyć na poprzednich terminach rozprawy i w istocie zmierzający do wykazania okoliczności, które nie są przydatne dla sprawy - z punktu widzenia art. 235 ² § 1 pkt 5 KPC - podlegać powinien oddaleniu /wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - I Wydział Cywilny z dnia 28 lutego 2022 r., I ACa 32/21/.

Wskazać należy również, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

Stosownie do treści art. 22 § 1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę zawarta między ubezpieczonym a płatnikiem w okresie od 1.12.2022 r. do 28.02.2023 r. jest nieważna, bowiem została zawarta dla pozoru i faktycznie nie była wykonywana.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 roku, II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to SN stwierdza, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Ponownie podkreślić należy, iż w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 roku, I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (lex nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (Lex numer 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego musiał zatem badać, czy pomiędzy ubezpieczonym a płatnikiem składek istotnie doszło realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.. W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny w spornym okresie nosił konstytutywne cechy stosunku pracy, czy też co sugerował organ rentowy strony upozorowały zawarcie umowy o pracę.

W tym celu Sąd zbadał, czy odwołujący się w spornych okresach osobiście świadczył pracę podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy) w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla objęcia wnioskodawcy obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że ubezpieczony osobiście w sposób stały na rzecz płatnika składek w spornym okresie wykonywał umówioną pracę kierowcy zaopatrzeniowca, za co otrzymywał wynagrodzenie. Wnioskodawca codzienne zgodnie z przyjętym u płatnika systemem pracy zbierał zamówienia na materiały budowlane od kierowników budów i pracowników poszczególnych realizowanych przez płatnika inwestycji, następnie dokonywał zakupów tych materiałów i dowoził je na teren budowy. Przy tym w zależności od okoliczności dokonywał płatności gotówką, odbierał fakturę lub po prostu odbierał towar, przy tym większość faktur była przesyłana bezpośrednio do płatnika drogą mailowa. Taką organizację pracy potwierdzili zarówno przesłuchani w procesie świadkowie, jak i wnioskodawca oraz płatnik.

Przy wykonywaniu obowiązków odwołujący był bezpośrednio podporządkowany płatnikowi składek. Polecenia wydawali wnioskodawcy także kierownicy poszczególnych budów. Wnioskodawca na bieżąco rozliczał się z płatnikiem z przyjętej gotówki i zamówionego towaru, co potwierdzają przedstawione przez niego zestawienia w systemie E.. Dostarczał mu też faktury, które otrzymywał bezpośrednio z marketu lub hurtowni. Zeznania świadków, jak i wnioskodawcy oraz płatnika jednoznacznie wskazują, że ubezpieczony w wyznaczonym przez pracodawcę miejscu i czasie, aż do chwili powstania niezdolności do pracy, wykonywał powierzoną mu pracę. Zostało też wykazane, co jest podstawowym składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie wnioskodawcy poleceniom pracodawcy. Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Powyższe niewątpliwie miało miejsce na gruncie rozpatrywanego przypadku. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że płatnik składek kierował pracą ubezpieczonego, gdyż decydował o charakterze wykonywanych prac, charakterze i sposobie jej wykonania.

Płatnik oczekiwał też od wnioskodawcy jako pracownika obecności i rzetelnego wykonywania pracy, sukcesywnego dowożenia materiałów na liczne inwestycje bez czego nie mogły by być one na bieżąco realizowane. Jest to istotne, jeżeli uwzględni się, że zatrudnienie pracownicze odwołuje się do staranności, a nie rezultatu.

Nadto zatrudnienie wnioskodawcy było oparte na rzeczywistej potrzebie pracodawcy wynikającej z warunków prowadzenia działalności, zawartych kontraktów obsługiwania poszczególnych inwestycji. To potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Z ugruntowanego orzecznictwa wynika, że przy ocenie pozorności umowy o pracę, racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy / III AUa 62/21 - wyrok SA Poznań z dnia 30-06-2022 III AUa 23/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 20-10-2021 III AUa 396/20 - wyrok SA Szczecin z dnia 22-12-2020/. Pracodawca ma pełną swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej, tym bardziej w zatrudnianiu pracowników. Jednak ocena racjonalności jego postępowania (potrzeby zatrudnienia konkretnej osoby na konkretnym stanowisku i na określonych warunkach) ma wpływ na uznanie skuteczności zawartej umowy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym takiej osoby / (...) 7/21 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 04-02-2021/.

Stanowisko zajmowane przez wnioskodawcę nie było stanowiskiem nowym w strukturze zatrudnienia płatnika. Co potwierdzili przesłuchani w procesie zatrudniał on już wcześniej osobę na tym stanowisku, a w przypadku jej braku zmuszony był korzystać z usług firmy zewnętrznej świadczącej usługi transportu. Nadto na miejsce wnioskodawcy po zakończeniu jego stosunku pracy, płatnik zatrudnił w tym samym charakterze kolejną osobę. Nieuprawnionym jest więc twierdzenie organu, że na prace tego rodzaju płatnik nie miał zapotrzebowania.

Podkreślić należy też, iż praca świadczona przez wnioskodawcę była wykonywana na ryzyko płatnika. To on ponosił ryzyko osobowe i ekonomiczne związane z brakiem należytej obsady pracowniczej, brakiem materiałów, niewykonania poszczególnych prac i kosztów z tym związanych. Podnieść należy, iż zaoferowany w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje by ubezpieczony chociaż miał już wcześniej kłopoty ze zdrowiem co sam przyznał, nie był zdolny do jej wykonywania, miał świadomość konieczności korzystania z długotrwałych zwolnień lekarskich. Ponadto w procesie okazano orzeczenie lekarskie dopuszczające wnioskodawcę do pracy na stanowisku kierowca -zaopatrzeniowiec.

Brak więc dowodów na to by strony działały tylko i wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego przez wnioskodawcę lub by ten w okresie od 1.12.2022r. nie realizował zawartej umowy. Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony były związane umową o pracę, także w okresie od 1.12.2022r. do 28.02.2022 r., gdyż sporny stosunek prawny nosił wówczas konstytutywne cechy umowy o pracę, wynikające z art. 22 § 1 k.p.

Natomiast z uzyskaniem przez D. M. statusu pracownika w tym okresie wiązał się skutek w postaci nabycia przez niego uprawnień do świadczeń ubezpieczenia społecznego. Skutek ten nie został wywołany działaniem niezgodnym z przepisami obowiązującego prawa, ale wynika z obowiązującego systemu prawnego. W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż umowa o pracę zawarta przez płatnika z D. M. była w kwestionowanym okresie kontynuowana. Na pracę wnioskodawcy w spornym okresie istniało zapotrzebowanie. WW. wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę, a płatnik pracę przyjmował. Jeszcze raz podkreślić należy, że z żadnego z dowodów nie wynika, że zamiarem wnioskodawcy nie było świadczenie pracy, a jedynie stworzenie pozorów jej wykonywania, w celu uzyskania w przyszłości świadczeń z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego. Fakt, że wnioskodawca w skutek choroby stał się wkrótce niezdolny do jej wykonywania sam w sobie nie może stanowić podstawy uznania zatrudnienia w spornym okresie za pozorne, skoro umowa o pracę była faktycznie realizowana, a tak w świetle zgromadzonego w procesie materiału dowodowego, było w rozpatrywanej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

J.L.