Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł. odmówił M. Z. przyznania prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, wskazując że wnioskodawca nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, a jedynie 9 lat i 7 dni w okresie zatrudnienia w (...) Miejskiej i (...) w Z. od 1 lutego 1992 r. do 31 grudnia 1992 r. oraz w G. (...) w Ł. od 1 listopada 2000 r. do 31 grudnia 2008 r.

Do stażu takiej pracy nie zaliczono wnioskodawcy okresów zatrudnienia:

- w S. (...) od 1 września 1988 r. do 8 września 1991 r., ponieważ stanowisko wymienione w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych – kierowca nie jest zgodne z uchwałą nr 24 Zarządu Krajowego Związku (...), K. i Organizacji Rolniczych z 14.06.1983 r. w Wykazie A Dział VIII poz. 2 pkt 1, gdzie wymienione jest stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony

- w (...) od 1 grudnia 1993 r. do 31 października 2000 r., ponieważ stanowisko wymienione w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych – kierowca – konwojent nie jest zgodne z zarządzeniem nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa, (...) Żywnościowej z 31.03.1988 r. w Wykazie A Dział VIII poz. 1, gdzie wymienione jest stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

(decyzja k. 12 plik I akt ZUS )

M. Z. odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do rekompensaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Odwołujący podniósł, że w obu spornych okresach zatrudnienia wykonywał prace zaliczana do prac w warunkach szczególnych jako kierowca samochodu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony. (odwołanie – k.3-9)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 10)

Na rozprawie w dniu 22 sierpnia 2024 r. pełnomocnicy wnioskodawcy w osobach adwokata i córki odwołującego – poparli odwołanie i wnieśli o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania. (e-prot. z 22.08.2024 r.: 00:02:11, 00:02:37, 00:46:56, 00:52:32)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. Z. urodził się w dniu (...) (okoliczność bezsporna)

W dniu 26 lutego 2022 roku wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą za pracę w warunkach szczególnych. (wniosek – k. 6-8 plik I akt ZUS).

Decyzją z 21 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 26 lutego 2024 r., na podstawie art. 24 w zw. z art. 26 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.), przyznał wnioskodawcy emeryturę od 1 lutego 2024 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. (decyzja – k. 7 plik I akt ZUS).

Jednocześnie ZUS I Oddział w Ł. wydał zaskarżoną decyzję z dnia 21 marca 2024r. o odmowie prawa do rekompensaty dla wnioskodawcy z uwagi na brak wykazania co najmniej 15-letniego stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, a jedynie 9 lat i 7 dni takiego stażu pracy. (decyzja – k. 12 plik I akt ZUS)

Odwołujący posiada uprawnienia do prowadzenia pojazdów kategorii C od 13 kwietnia 1981 r.

W okresie od 14 listopada 1983 r. do 31 grudnia 1991 r. ubezpieczony zatrudniony był w S. (...) w Z. na stanowisku kierowcy w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie tego zatrudnienia - od 1 września 1988 r. do 8 września 1991 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wyłącznie pracę kierowcy samochodu ciężarowego o całkowitym ciężarze dopuszczalnym powyżej 3,5 tony. Kierował samochodami ciężarowymi marki S. 200 o masie 12 ton. Dowoził materiały budowlane takie jak piasek, żwir, cement, pustaki na budowy samochodami ciężarowymi typu wywrotka o ciężarze powyżej 3,5 tony, a także przewoził samochodami ciężarowymi typu ciągnik siodłowy z naczepą o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony sprzęt budowlany typu koparki, spycharki z bazy Spółdzielni na budowy.

Spółdzielnia, w której pracował ubezpieczony zajmowała się budownictwem wiejskim w województwie (...).

W okresie tego zatrudnienia nie było żadnych przestojów w pracy.

Wnioskodawca pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony także zimą – wtedy, oprócz dowożenia materiałów budowlanych do budów, które odbywały się wewnątrz hal, zajmował się odśnieżaniem dróg rozwożąc wywrotkami piasek do rozsypania na oblodzonych nawierzchniach. Żadnych innych prac wnioskodawca w tym okresie zatrudnienia nie wykonywał.

Odwołujący poza samochodami ciężarowymi o ładowności powyżej 3,5 ton, nie kierował innymi samochodami. Ubezpieczony nie otrzymywał dodatku za pracę w warunkach szczególnych w Spółdzielni.

(świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 2 plik II akt ZUS, świadectwo pracy – k. 23, przesłuchanie wnioskodawcy e-prot. z 22.08.2024 r.: 00:02:58-00:14:57 w zw. z 00:45:46, zeznania świadka T. J. e-prot. z 22.08.2024 r.: 00:36:56-00:41:37, okazane przez pełnomocników na rozprawie prawo jazdy wnioskodawcy e-prot. z 22.08.2024 r.: 00:43:29)

Opisany zakład pracy wydał wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 31 grudnia 1991 r., w którym potwierdził, że ubezpieczony był zatrudniony w S. (...) w Z. od 14 listopada 1983 r. do 31 grudnia 1991r. oraz, że w tym czasie od 1 września 1988 r. do 8 września 1991 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony na stanowisku kierowcy wymienionym w Wykazie A dziale VIII poz. 2 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do uchwały nr 24 Zarządu Krajowego Związku (...), K. i Organizacji Rolniczych z 14.06.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych kółek rolniczych. (świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 2 plik II akt ZUS)

W okresie od 1 grudnia 1993 r. do 31 października 2000 r. wnioskodawca pracował w firmie (...) sp. z o.o., gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego wyspecjalizowanego o ładowności powyżej 3,5 tony - typu chłodnia marki V. o ładowności 16 ton oraz marki M. o ładowności 12 ton, którym dowoził mięso i wędliny z zakładów mięsnych do hurtowni usytuowanych w całej Polsce m.in. S., G., K. i L..

W okresie tego zatrudnienia ubezpieczony zaczynał pracę w zakładzie pracy mieszczącym się w Ł. przy ul. (...) ok. 2 nad ranem, pobierał samochód ciężarowy - chłodnię, następnie udawał się nim do magazynu, gdzie następował przez ok. 30 minut załadunek mięsa lub wędlin przeznaczonych do przewiezienia do hurtowni, następnie wyruszał w trasę trwającą ok. 6 godzin, a po dotarciu na miejsce następował przez ok. 30 minut wyładunek, a po rozwiezieniu towaru wnioskodawca wracał do firmy.

Codzienna praca wnioskodawcy trwała nie mniej niż 8 godzin z reguły przez 10-12 godzin, odbywała się też w soboty.

Wnioskodawca był odpowiedzialny za rozwożony towar dlatego jego stanowisko pracy nazwano kierowca – konwojent. Odwołujący musiał sprawdzić czy zgadza się towar z wydanym do rozwożenia i pilnować towaru przy rozładunku czy zgadza się ilość towaru. Ubezpieczony nie musiał podpisywać żadnych dokumentów jako konwojent – wręczał tylko faktury do podpisu.

W okresie tego zatrudnienia awarie samochodów zdarzały się rzadko. Nie było żadnych przestojów w pracy. Produkcja odbywała się przez cały rok.

Wnioskodawca żadnych innych prac nie wykonywał.

Korzystał z zasiłku chorobowego w okresie od 29 września 2000 r. do 24 października 2000 r.

Dodatki za pracę w warunkach szczególnych nie były wypłacane regularnie.

( świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 3 plik II akt ZUS, świadectwo pracy k. 21, przesłuchanie wnioskodawcy e-prot. z 22.08.2024 r.: 00:02:58-00:14:57 w zw. z 00:45:46, zeznania świadka D. N. e-prot. z 22.08.2024 r.: 00:21:00-00:27:13, zeznania świadka R. M. e-prot. z 22.08.2024 r.: 00:28:33-00:35:15 )

Opisany zakład pracy wydał wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 31 października 2000 r., w którym potwierdził, że ubezpieczony był zatrudniony w L. Zakładach (...) jw. Sp. z o.o. w Ł. oraz, że w tym czasie - od 1 grudnia 1993 r. do 31 października 2000 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych specjalizowanych, specjalistycznych samochodów członowych i ciągników samochodowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych – konwojent wymienionym w Wykazie A dziale VIII poz. 2 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 31.03.1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

( świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 3 plik II akt ZUS )

Powyższy stan faktyczny został odtworzony na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd z urzędu nie znalazł powodów by je podważyć, a nadto na podstawie korelujących z nimi zeznań świadków i przesłuchania wnioskodawcy, którym Sąd w całości dał wiarę, albowiem nie noszą one znamion konfabulacji, są logiczne, wzajemnie ze sobą korespondują, tworząc logiczną i spójną całość.

Świadkowie szczegółowo zeznali na czym konkretnie polegała w spornych okresach praca wnioskodawcy jako kierowcy samochodów ciężarowych o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 tony. Ich zeznania jako osób niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracowników pracujących w tym samym czasie i w tym samym w zakładzie pracy co wnioskodawca, nie budzą wątpliwości przy ocenie ich wiarygodności, albowiem nie są one sprzeczne ani z treścią załączonych do akt sprawy dokumentów, ani z zeznaniami wnioskodawcy.

Dodać należy, że pełnomocnik pozwanego organu rentowego nie podważył wartości dowodowej zeznań świadków, ani wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Stosownie do art. 2 pkt. 5 i art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 164) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Zgodnie z art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Artykuł 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1)  nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2)  osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W literaturze podkreśla się, że wykładnia przepisu art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 roku.

Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023r., poz.1251), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust.4 ustawy emerytalnej stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków (uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, Lex 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku III UZP 6/84, Lex 14625; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, Lex 48778).

Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 roku, II UKN 440/97, Lex 34199).

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest, stosownie do treści art. 473 §1 k.p.c., zastosowanie przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i przesłuchania stron (art. 246 i 247 k.p.c.). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także gdy z dokumentów wynika co innego. W orzecznictwie (wyroki Sądów Apelacyjnych: w S. z dnia 20 września 2012 roku, III AUa 374/12 Lex 1223476, w Ł. z dnia 3 kwietnia 2013 roku, III AUa 1267/12 - Lex 1312036, w B. z dnia 17 kwietnia 2013 roku, III AUa 10430/12 - Lex 1314677) przyjmuje się, że „dowód tylko z zeznań świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter prawa do emerytury w obniżonym wieku, nie może przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza, gdy fakty wynikające z zeznań świadków nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji pracowniczej. Inaczej mówiąc moc dowodowa zeznań świadków, jest tak niska, że dowody z zeznań świadków nie spełniają wymogu dowodów pewnych, jednoznacznych i precyzyjnych. Z tej zatem przyczyny na takich dowodach nie można oprzeć orzeczenia pozytywnego dla strony.” W tej kategorii spraw podkreśla się, że same zeznania świadków czy ubezpieczonego, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420).

Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r. sygn. II UK 306/07 Lex 528599).

Należy również wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 ww. rozporządzenia stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 roku sygn. III AUa 3113/08, Lex nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 roku sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 roku sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60). Sąd nie jest w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (art. 233 § 1 k.p.c.) – vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2009 r., sygn. I UK 316/08, LEX nr 707858, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2011r., sygn. akt III UK 213/10, LEX nr 950436).

Sąd Okręgowy miał przy tym na uwadze, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (tak: SN w wyroku z 8.06.2011 r., I UK 393/10, LEX nr 950426).

Wnioskodawca domagał się zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia w S. (...) od 1 września 1988 r. do 8 września 1991r. oraz w (...) Zakładach (...) jw. Sp. z o.o. w Ł. od 1 grudnia 1993 r. do 31 października 2000 r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Analiza treści wykazu A z powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku wskazuje, że wykonywane przez wnioskodawcę prace odpowiadają pracom wymienionym w poz. 2 działu VIII praca kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Pomocnicze znaczenie w tym zakresie stanowi wykaz zawarty w załączniku do uchwały nr 24 Zarządu Krajowego Związku (...), K. i Organizacji Rolniczych z 14 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych kółek rolniczych - (...), gdzie w Dziale VIII poz. 2 pkt 1 wymienione jest stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, a także wykaz zawarty w załączniku do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa, (...) Żywnościowej z 31 marca 1988 r. - Wykaz A, gdzie w Dziale VIII, poz. 2, pkt 1 również wymienione jest stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Przypomnieć należy, że wykładni pojęcia "przepisy dotychczasowe" w rozumieniu art.32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dokonał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01 (OSNAPiUS 2002 Nr 10, poz. 243), wskazując na przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, z wyłączeniem tych, które zobowiązywały ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralne związki spółdzielcze do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im zakładach pracy. Odesłanie do przepisów dotychczasowych w kwestii wykazów obejmujących świadczenie pracy w warunkach szczególnych, zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy o emerytalnej nie obejmuje przepisów kompetencyjnych § 1 ust. 2-3 rozporządzenia. Oznacza to, że odesłanie do przepisów dotychczasowych nie dotyczy kompetencji do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska, na których świadczy się pracę w szczególnych warunkach; stanowi o nich ustawa i utrzymane jej przepisami w mocy rozporządzenie Rady Ministrów (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24.04.2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 Nr 22, poz. 392).

W związku z tym w orzecznictwie przepisy wykazów resortowych określone zostały jako normy jedynie o charakterze informacyjnym, techniczno-porządkującym, uściślającym, o znaczeniu w sferze dowodowej jako podstawa domniemań faktycznych, a istotne znaczenie dla kwalifikacji danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ma wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7.02.1983 r. przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży (zob. wyrok SA w Łodzi z 11.06.2013 r. III AUa 1370/12, LEX nr 1339369; por. też wyroki SN z 25.02.2010 r., II UK 218/09, LEX nr 590247, z 20.10.2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306, z 9.05.2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Uwzględniając powyższe rozważania uznać należy, że istotne znaczenie dla kwalifikacji danej pracy jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ma wynikające z Wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży (tak: wyrok SA w Łodzi z 11.06.2013 r. III AUa 1370/12, LEX nr 1339369).

Dokonując więc oceny tego czy ubezpieczony rzeczywiście pracował w warunkach szczególnych i wobec tego czy przysługuje mu z tego tytułu rekompensata, Sąd zważył, że poczynionych ustaleń wynika, że analiza zgromadzonego materiału dowodowego daje podstawę do stwierdzenia, iż zarówno w okresie zatrudnienia w S. (...) w Z. od 1 września 1988 r. do 8 września 1991 r., jak i w okresie zatrudnienia w (...) Zakładach (...) jw. Sp. z o.o. w Ł. od 1 grudnia 1993 r. do 31 października 2000 r. wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca samochodu ciężarowego o masie powyżej 3,5 tony.

W przypadku pierwszego spornego okresu zgromadzony materiał dowodowy potwierdza bowiem, iż od 1 września 1988 r. do 8 września 1991 r.wnioskodawca pracując na stanowisku kierowcy kierował wyłącznie samochodami ciężarowymi o masie powyżej 3,5 tony, którymi dowoził materiały budowlane takie jak piasek, żwir, cement, pustaki na budowy, a także przewoził samochodami ciężarowymi typu ciągnik siodłowy z naczepą o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony sprzęt budowlany typu koparki, spycharki z bazy Spółdzielni na budowy. Spółdzielnia, w której w badanym okresie był zatrudniony wnioskodawca, zajmowała się budownictwem wiejskim w województwie (...). Z przesłuchania wnioskodawcy i świadka T. J. wynika, że nie było żadnych przestojów w pracy, a wnioskodawca pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony także zimą i wtedy, oprócz dowożenia materiałów budowlanych do budów wewnątrz hal, zajmował się też odśnieżaniem dróg rozwożąc wywrotkami piasek do rozsypania na oblodzonych nawierzchniach. Z zeznań ww. świadka i wnioskodawcy wynika też, że odwołujący żadnych innych prac nie wykonywał. Z okazanego zaś na rozprawie prawa jazdy wynika, że ubezpieczony posiada uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii C od 13.04.1981 r.

Zgromadzony materiał dowodowy, w tym zeznania świadków D. N. i R. M., a także przesłuchanie wnioskodawcy, potwierdziły, że także w drugim spornym okresie zatrudnienia od od 1 grudnia 1993 r. do 31 października 2000 r.wnioskodawca pracował w firmie (...) j.w. sp. z o.o. w Ł., gdzie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie pracę kierowcy samochodu ciężarowego o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 tony rozwożąc specjalistycznymi samochodami ciężarowymi typu chłodnia mięso i wędliny. Jego obowiązki pomimo nazwania stanowiska pracy kierowca - konwojent były charakterystycznymi obowiązkami kierowcy.

Oceny tej nie zmienia fakt, iż, ubezpieczony przekazywał faktury dotyczące rozwożonego towaru i że uczestniczył w czynnościach dotyczących sprawdzenia czy załadowano odpowiedni towar i czy właściwą ilość tego towaru rozładowano po jego dowiezieniu do miejsca przeznaczenia. Są to czynności bezpośrednio związane z pracą kierowcy i były związane z odpowiedzialnością materialną wnioskodawcy jako kierowcy za przewożony towar.

Zdaniem Sądu, gdy chodzi zatem o ten drugi okres zatrudnienia to nie ma podstaw do odliczania od czasu pracy kierowcy czasu przeznaczonego na czynności konwojenta, bowiem czynności te zwiększają jedynie zakres odpowiedzialności kierowcy, a nie jego zwykłych czynności.

Z istoty charakteru pracy kierowców pojazdów ciężarowych wynika, że przemieszczają oni prowadzone przez siebie pojazdy w celu przewożenia określonych ładunków. Przerw w kierowaniu pojazdami przeznaczonych na załadunek i rozładunek pojazdów nie odliczało się i nadal nie odlicza się od czasu pracy kierowcy.

Co prawda w spornym okresie nie obowiązywały odrębne od kodeksu pracy regulacje dotyczące czasu pracy kierowców, to jednak w celu ustalenia istoty tej pracy można się tutaj posiłkować przykładowo treścią przepisów nieobowiązującej już ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 roku o czasie pracy kierowców ( Dz.U. nr 123, poz. 1354 ).

Ustawą tą po raz pierwszy kompleksowo uregulowano wszystkie kwestie związane z czasem pracy kierowców. W myśl art. 20 ust. 1 tej ustawy do czasu pracy kierowców zaliczało się: 1) prowadzenie pojazdu, 2) załadunek i rozładunek, 3)kontrolę i nadzór nad osobami wsiadającymi i wysiadającymi, 4) kontrolne sprawdzanie pojazdu i ładunku, 5) czynności spedycyjne, 6) obsługę codzienną pojazdów i przyczep, 7) niezbędne czynności administracyjne, 8) inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy, 9) utrzymanie pojazdu w czystości. Podobnie tę materię reguluje art. 6 ust. 1 obecnie obowiązującej ustawy z 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców ( Dz.U. z 2004 r., nr 92 poz. 879, ze zm. ).

Nie ma też żadnego powodu, aby inaczej traktować charakter i czas pracy kierowców samochodów ciężarowych z okresu sprzed wejścia w życie cytowanych przepisów o czasie pracy kierowców, gdyż istota pracy kierowców w transporcie drogowym nie uległa zmianie. Do zwykłych czynności kierowców samochodów ciężarowych należy nadzór nad załadunkiem i rozładunkiem pojazdu. Stąd też przy ustalaniu wymiaru czasu pracy kierowcy na gruncie § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm. ) nie ma podstaw do badania ile czasu kierowcy zatrudnionemu w warunkach, o których mowa w dziale VIII pkt 2 wykazu A (załącznika do rozporządzenia) zajmowało uczestniczenie w tych czynnościach.

Badanie tych okoliczności byłoby uzasadnione tytko wówczas gdyby ubezpieczony zatrudniony na stanowisku kierowcy-konwojenta raz pracowałby faktycznie tylko jako kierowca, a innym razem wyłącznie jako konwojent towarzyszący innemu kierowcy.

To jednak z okoliczności faktycznych sprawy nie wynika, aby w Zakładach (...), w których pracował ubezpieczony w spornych latach wprowadzono taką organizację pracy. Wręcz przeciwnie - świadkowie i sam wnioskodawca zeznali, że odwołujący w tym okresie pracując jako kierowca samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony był jednocześnie konwojentem przewożonego towaru, a jego czynności dodatkowe sprowadzały się do przyjmowania bądź wydawania faktur związanych z przewożonym towarem. Wszystkie czynności związane z obsługą pojazdu i przewożonych ładunków należą zatem do obowiązków kierowców.

Powyższe okoliczności dotyczące pracy wnioskodawcy w obu badanych okresach zatrudnienia zostały jednoznacznie potwierdzone zeznaniami świadków oraz skarżącego. Także dokumenty dotyczące obu spornych okresów zatrudnienia wskazują, iż wnioskodawca przez cały czas w S. (...) w Z. oraz w L. Zakładach (...) jw. Sp. z o.o. w Ł. zatrudniony był na stanowisku kierowcy i w obu tych okresach kierował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie samochodami ciężarowymi o ładowności powyżej 3,5 tony. Każdy z tych zakładów pracy potwierdził to w świadectwach pracy wykonywanej w warunkach szczególnych (k. 2 i 3 plik II akt ZUS).

W związku z powyższym Sąd przyjął, iż do niespornego stażu pracy w warunkach szczególnych w ilości 9 lat i 7 dni, należy także zaliczyć oba badane okresy zatrudnienia, tj. w S. (...) w Z. od 1 września 1988 r. do 8 września 1991 r. (3 lata i 7 dni) oraz w (...) Zakładach (...) jw. Sp. z o.o. w Ł. od 1 grudnia 1993 r. do 31 października 2000 r. (6 lat, 11 miesięcy, od którego po odliczeniu okresu zasiłkowego od 29 września 2000 r. do 24 października 2000 r. czyli 26 dni, staż pracy w warunkach szczególnych wyniósł 6 lat, 10 miesięcy i 4 dni), gdyż odwołujący wykazał, że w tych okresach wykonywał pracę jako kierowca pojazdu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony tj. pracę wymienioną w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z dnia 18 lutego 1983 roku) – Wykaz A, Dział VIII w transporcie i łączności, pozycja transport, pkt. 2 – prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

Łącznie dało to staż pracy w warunkach szczególnych w ilości 18 lat, 10 miesięcy i 18 dni. Pozostałe przesłanki do nabycia uprawnienia do rekompensaty były bezsporne.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.).

O odsetkach ustawowych od ww. kwoty orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.