Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 kwietnia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił A. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w oparciu o orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS, z dnia 21 lutego 2022 r., niestwierdzające u wnioskodawczyni niezdolności do pracy.

(decyzja k. 119 akt ZUS)

A. B. odwołała się od powyższej decyzji organu rentowego, wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do spornego świadczenia. Skarżąca podniosła, że przeszła poważną chorobę nowotworową, z którą zmaga się do chwili obecnej. Ma poważne ograniczenia związane z poruszaniem prawą nogą. Miała nerwiaka, który po wycięciu doprowadził do tego, że sprawność nogi jest ograniczona. Uległ uszkodzeniu nerw strzałkowy, co powoduje drętwienie i niedowład nogi.

(odwołanie k. 3 - 4)

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji.

(odpowiedź na odwołanie k. 5)

Na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2024 r. bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe .

(e -protokół z rozprawy z dnia 24 kwietnia 2024 r. oświadczenie wnioskodawczyni 00:02:40, oświadczenie pełnomocnika ZUS 00:02:40 – płyta CD k.172)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił, co następuje:

A. B. urodziła się w dniu (...), legitymuje się średnim wykształceniem, z zawodu jest technikiem ekonomistą, pracowała jako magazynier, fakturzysta – kasjer, sprzedawca, prowadziła też własną działalność gospodarczą.

( okoliczności bezsporne, a nadto wywiad zawodowy w dokumentacji medycznej k. 88-89 verte)

W okresie od dnia 11 czerwca 2021r. do dnia 31 stycznia 2022r. ubezpieczona była uprawniona do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

(decyzja k. 108-109 akt ZUS)

W dniu 28 grudnia 2021 r. A. B. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

(wniosek k. 112 akt ZUS)

W dniu 24 stycznia 2021 r. wnioskodawczyni została zbadana przez Lekarza Orzecznika ZUS, który rozpoznał u niej stan po wycięciu guza uda prawego, wole guzowate tarczycy, stan po panhisterektomii z powodu mięśniaka macicy (styczeń 2020 r.), przebyte leczenie skojarzone z powodu raka sutka prawego (2016 rok) w trakcie hormonoterapii, aktualnie bez cech wznowy i przerzutów odległych, przebytą amputację szyjki raka macicy (maj 2017 rok) z powodu dysplazji.

(opinia i orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS w dokumentacji medycznej k. 81, k. 114 akt ZUS)

Od powyższego orzeczenia w dniu 25 stycznia 2022 r. wnioskodawczyni złożyła sprzeciw do Komisji Lekarskiej ZUS.

(sprzeciw k. 83-84 dokumentacji medycznej w aktach ZUS)

Rozpatrując wniesiony sprzeciw Komisja Lekarska ZUS w dniu 21 lutego 2022 r. zbadała wnioskodawczynię, rozpoznając u niej przebyte wycięcie guza – osłoniak nerwu strzałkowego prawego – bez istotnego upośledzenia sprawności, wole guzowate tarczycy , przebytą panhisterektomię z powodu mięśniaków macicy, nadciśnienie tętnicze podejrzenie – bez danych powikłania.

(opinia i orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS k. 88-89 dokumentacji medycznej w aktach ZUS oraz k. 117 akt ZUS)

W oparciu o powyższe orzeczenie organ rentowy decyzją z dnia 27 kwietnia 2024 r. odmówił ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

( decyzja k. 119 akt ZUS)

W badaniu onkologicznym rozpoznano u odwołującej raka piersi prawej (...) po kwadrantektomii w 2016r. po uzupełniającej chemio i radioterapii, w trakcie hormonoterapii, stan po usunięciu macicy z przydatkami z powodu łagodnego przerostu endometrium i mięśniaków, stan po usunięciu radykalnym nerwiaka osłonkowego prawego nerwu strzałkowego w sierpniu 2021 roku. Wnioskodawczyni jest 6 lat po oszczędnej operacji częściowego usunięcia piersi prawej z powodu wczesnego raka, wyleczona z choroby nowotworowej z dobrym rokowaniem, po radykalnym usunięciu nerwiaka osłonkowego prawego nerwu strzałkowego z dobrym rokowaniem co do wyleczenia, po usunięciu macicy z przydatkami z powodu łagodnego przerostu endometrium. Przebyte leczenie operacyjne i uzupełniająca radio i chemioterapia nie powodują długotrwałej niezdolności do pracy. Nie stwierdzono u wnioskodawczyni upośledzenia sprawności w stopniu ograniczającym możliwości wykonywania pracy zarobkowej zgodnie z kwalifikacjami i doświadczeniem zawodowym.

(opinia biegłego onkologa k. 12-14)

W badaniu ortopedycznym rozpoznano u wnioskodawczyni stan po usunięciu guza (nerwiaka osłonkowego) prawego nerwu strzałkowego. Z punktu widzenia ortopedycznego nie stwierdzono u niej żadnych zaburzeń funkcji narządu ruchu uzasadniających uznanie wnioskodawczyni za niezdolną do pracy, zarówno całkowicie, jak i częściowo. Aktualnie odwołująca jest zdolna do wykonywania pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami.

(opinia biegłego ortopedy k. 35-37)

W badaniu neurologicznym rozpoznano u wnioskodawczyni stan po wycięciu nerwiaka nerwu strzałkowego prawego w dniu 25 sierpnia 2021 roku. W dniu 18 lipca 2022 roku przebyła skręcenie i naderwanie stawu skokowego prawego z unieruchomieniem gipsowym na 2 tygodnie. Skarży się na brak czucia na udzie, podudziu i stopie prawej na boku. Po zdjęciu gipsu zawadza prawą stopą i przewraca się. Występujące w badaniu przedmiotowym zaburzenie czucia oraz niewielkie utykanie na prawą stopę nie powoduje długotrwałej niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej. Na rynku pracy wnioskodawczyni jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym z przyczyn onkologicznych i układu ruchu, ale zdolną do pracy zarobkowej.

(opinia biegłego neurologa k. 81-83)

W badaniu okulistycznym rozpoznano u wnioskodawczyni zwyrodnienie barwnikowe siatkówek obu oczu i krótkowzroczność obu oczu z astygmatyzmem. Jak podała odwołująca już w wieku 10 lat zauważyła pogorszenie widzenia, zwłaszcza wieczorem. Z tego powodu była diagnozowana m.in. w Klinice (...) w Ł.. Wnioskodawczyni nie dysponuje dokumentacją. Obecnie zauważyła znaczne pogorszenie widzenia z ograniczeniem pola widzenia od około 5 lat. Jak podaje przyzwyczaiła się do gorszego widzenia, a wieczorem nie wychodzi z domu. Była informowana, że schorzenie oczu nie poddaje się leczeniu. Z tego powodu nie kontrolowała się w Poradni Okulistycznej. Ma kłopoty zwłaszcza z chodzeniem po schodach – z tego powodu wielokrotnie upadła. Z powodu pogorszenia widzenia i zaburzeń pola widzenia zgłosiła się do Poradni Okulistycznej w R. w dniu 9 lutego 2023 roku. Z powodu stanu narządu wzroku jest częściowo niezdolna do pracy nadal – od dnia 1 lutego 2022 roku do dnia 1 lutego 2027 roku. Schorzenie w postaci zwyrodnienia barwnikowego siatkówek obu oczu powoduje pogorszenie ostrości wzroku i znaczne ograniczenie pola widzenia. Zachowane widzenie centralne z czasem może ulec dalszemu zawężeniu a możliwość wystąpienia powikłań powoduje pogorszenie widzenia.

(opinia biegłego okulisty k. 133-134)

Schorzenie w postaci zwyrodnienia barwnikowego siatkówek jest schorzeniem należącym do grupy zwyrodnień dystroficznych o charakterze dziedzicznym i wynikających z przedwczesnego zwyrodnienia i obumierania wysoko zróżnicowanych tkanych. Uszkodzenie to zachodzi na poziomie nabłonka barwnikowego i fotoreceptorów, a towarzyszą mu zmiany w warstwie naczyń włosowatych naczyniówki. Chorobę charakteryzuje: ślepota zmierzchowa, postępujące koncentryczne zawężenie pola widzenia wokół punktu fiksacji wzroku, stopniowa utrata widzenia centralnego. Przez pierwsze dziesięciolecia rozwoju choroby widzenie centralne może być nieznacznie obniżone. Na ogół po 30-40 roku życia postęp abiotrofii jest tak znaczny, że centralne widzenie zanika i występuje praktyczna ślepota.

(uzupełniająca opinia biegłego okulisty k. 157)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie w szczególności o załączone do akt sprawy akta rentowe ubezpieczonej, jej dokumentację medyczną oraz wydane w sprawie opinie biegłych: onkologa, neurologa, ortopedy i okulisty, a zatem biegłych, których specjalizacje odpowiadają rodzajowi schorzeń występujących u wnioskodawczyni.

Wskazani biegli zapoznali się z przedłożoną dokumentacją lekarską z przebiegu chorób i leczenia wnioskodawczyni i na podstawie tej dokumentacji oraz badania bezpośredniego wydali opinie.

W ocenie Sądu Okręgowego opinie biegłych są jasne, wnikliwe, spójne, logiczne i obiektywne, w sposób przejrzysty i wyczerpujący opisują stan zdrowia A. B. oraz sporządzone zostały zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot, będąc tym samym wiarygodnym źródłem dowodowym.

Organ rentowy zgłosił zastrzeżenia wyłącznie do opinii biegłej okulisty, która odniosła się do podniesionych wątpliwości, wyjaśniając na czym polega schorzenie w postaci zwyrodnienia barwnikowego siatkówek i czym się charakteryzuje. Przez pierwsze dziesięciolecia rozwoju choroby widzenie centralne może być nieznacznie obniżone. Na ogół po 30-40 roku życia postęp abiotrofii jest tak znaczny, że centralne widzenie zanika i występuje praktyczna ślepota. Przy czym, co istotne, wnioskodawczyni nie dysponowała dokumentacją z leczenia okulistycznego, gdyż diagnozowana była w dzieciństwie, a kolejną wizytę okulistyczną potwierdzającą schorzenie odbyła w trakcie przedmiotowego postępowania – w dniu 23 lutego 2023 roku.

Organ rentowy nadal kwestionował wnioski orzecznicze biegłej okulisty, podnosząc, że brak jest obiektywnego dowodu potwierdzającego, że w dacie sugerowanej niezdolności do pracy, naruszenie sprawności widzenia było na poziomie częściowej niezdolności do pracy. W ocenie Sądu istotne dla przedmiotowego rozstrzygnięcia był jednak przede wszystkim fakt, że iż w sprawie pojawiły się „nowe okoliczności” – tj. schorzenie wykazane przez ubezpieczoną dopiero po wniesieniu odwołania do sądu, ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. To zaś zdeterminowało rozstrzygnięcie w niniejszym postępowaniu, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Wobec powyższego Sąd pominął wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego okulisty na podstawie art.235 ² § 1 pkt.5 kpc, uznając go za zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

W przedmiotowej sprawie ubezpieczona domagała się przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy zostały uregulowane w art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz.1251).

Stosownie do art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełni łącznie następujące warunki:

⚫

jest niezdolny do pracy całkowicie lub częściowo,

⚫

ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

⚫

oraz niezdolność do pracy powstała w okresach wskazanych w pkt 3 art. 57
w/w ustawy, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była okoliczność, czy wnioskodawczyni jest niezdolna do pracy.

Zgodnie z treścią przepisu art. 12, przywołanej już ustawy, niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, natomiast jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem 5. lat, niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż lat 5 (art. 13 ust. 2 i 3 ustawy).

Celem ustalenia czy wnioskodawczyni jest co najmniej częściowo niezdolna do pracy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów: onkologa, ortopedy, neurologa i okulisty.

W badaniu onkologicznym rozpoznano u odwołującej raka piersi prawej (...) po kwadrantektomii w 2016r. po uzupełniającej chemio i radioterapii, w trakcie hormonoterapii, stan po usunięciu macicy z przydatkami z powodu łagodnego przerostu endometrium i mięśniaków, stan po usunięciu radykalnym nerwiaka osłonkowego prawego nerwu strzałkowego w sierpniu 2021 roku. Przebyte leczenie operacyjne i uzupełniająca radio i chemioterapia nie powodują długotrwałej niezdolności do pracy. Nie stwierdzono u wnioskodawczyni upośledzenia sprawności w stopniu ograniczającym możliwości wykonywania pracy zarobkowej zgodnie z kwalifikacjami i doświadczeniem zawodowym.

W badaniu ortopedycznym rozpoznano u wnioskodawczyni stan po usunięciu guza (nerwiaka osłonkowego) prawego nerwu strzałkowego. Z punktu widzenia ortopedycznego nie stwierdzono u niej żadnych zaburzeń funkcji narządu ruchu uzasadniających uznanie wnioskodawczyni za niezdolną do pracy, zarówno całkowicie, jak i częściowo. Aktualnie odwołująca jest zdolna do wykonywania pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami.

W badaniu neurologicznym rozpoznano zaś u wnioskodawczyni stan po wycięciu nerwiaka nerwu strzałkowego prawego w dniu 25 sierpnia 2021 roku. W dniu 18 lipca 2022 roku przebyła skręcenie i naderwanie stawu skokowego prawego z unieruchomieniem gipsowym na 2 tygodnie. Występujące w badaniu przedmiotowym zaburzenie czucia oraz niewielkie utykanie na prawą stopę nie powoduje długotrwałej niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej. Na rynku pracy wnioskodawczyni jest osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym z przyczyn onkologicznych i układu ruchu, ale zdolną do pracy zarobkowej.

Natomiast w badaniu okulistycznym rozpoznano u wnioskodawczyni zwyrodnienie barwnikowe siatkówek obu oczu i krótkowzroczność obu oczu z astygmatyzmem. Biegła ustaliła w oparciu o wywiad z wnioskodawczynią, że już w wieku 10 lat zauważyła ona pogorszenie widzenia, zwłaszcza wieczorem. Z tego powodu była diagnozowana m.in. w Klinice (...) w Ł.. Wnioskodawczyni nie dysponuje jednak dokumentacją z tego okresu. Obecnie odwołująca zauważyła znaczne pogorszenie widzenia z ograniczeniem pola widzenia od około 5 lat. Jak podaje przyzwyczaiła się do gorszego widzenia, a wieczorem nie wychodzi z domu. Była informowana, że schorzenie oczu nie poddaje się leczeniu. Z tego powodu nie kontrolowała się w Poradni Okulistycznej. Ma kłopoty zwłaszcza z chodzeniem po schodach – z tego powodu wielokrotnie upadła. Z powodu pogorszenia widzenia i zaburzeń pola widzenia zgłosiła się do Poradni Okulistycznej w R. w dniu 9 lutego 2023 roku. Biegła uznała, że z powodu stanu narządu wzroku jest częściowo niezdolna do pracy nadal – od dnia 1 lutego 2022 roku do dnia 1 lutego 2027 roku. Schorzenie w postaci zwyrodnienia barwnikowego siatkówek obu oczu powoduje pogorszenie ostrości wzroku i znaczne ograniczenie pola widzenia. Zachowane widzenie centralne z czasem może ulec dalszemu zawężeniu a możliwość wystąpienia powikłań powoduje pogorszenie widzenia.

Schorzenie w postaci zwyrodnienia barwnikowego siatkówek jest schorzeniem należącym do grupy zwyrodnień dystroficznych o charakterze dziedzicznym i wynikających z przedwczesnego zwyrodnienia i obumierania wysoko zróżnicowanych tkanych. Chorobę charakteryzuje: ślepota zmierzchowa, postępujące koncentryczne zawężenie pola widzenia wokół punktu fiksacji wzroku, stopniowa utrata widzenia centralnego. Przez pierwsze dziesięciolecia rozwoju choroby widzenie centralne może być nieznacznie obniżone. Na ogół po 30-40 roku życia postęp abiotrofii jest tak znaczny, że centralne widzenie zanika i występuje praktyczna ślepota.

Wnioskodawczyni w postępowaniu przed organem rentowym nie podnosiła żadnych okoliczności związanych z nieprawidłowym widzeniem, nie przedstawiała też żadnej dokumentacji lekarskiej na tą okoliczność. Dopiero w trakcie postępowania sądowego – w trakcie badania przez lekarza okulistę stwierdzono u niej schorzenie w postaci zwyrodnienia barwnikowego siatkówek obu oczu.

W tym miejscu należy przytoczyć treść art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., zgodnie, z którym w sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, Sąd nie orzeka, co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku Sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższa regulacja znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie.

W pierwszej kolejności warto zauważyć, że decyzje organu rentowego w sprawach dotyczących świadczeń z ubezpieczenia rentowego mają charakter deklaratoryjny. Organ rentowy stwierdza jedynie, czy zostały spełnione ustawowe warunki nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia. Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego wszczynane jest w wyniku wniesienia przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy. Badanie legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego
w chwili wydawania decyzji. Inaczej mówiąc - o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa. Postępowanie dowodowe przed sądem jest bowiem postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Biegli sądowi nie zastępują lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS, a jedynie zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego orzeczenia o zdolności wnioskodawcy do pracy lub jej braku. Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie może stanowić - co do zasady - podstawy do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany przez Sąd. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2007 r. I UK 316/06, opubl.: M. P. Pr. rok 2007, Nr 11, poz. 600).

Wskazany powyżej pogląd, dotyczący kognicji sądu w zakresie kontroli decyzji organu rentowego, doznaje jednakże istotnego wyjątku w postaci dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., który obliguje Sąd do uchylenia decyzji i przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu w przypadku ujawnienia się nowej okoliczności dotyczącej stanu zdrowia ubezpieczonego, wpływającej na możność przyznania określonego świadczenia, po wydaniu decyzji przez ZUS, a przed zakończeniem postępowania sądowego. Warto zwrócić przy tym uwagę na fakt, iż w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego wykładnia pojęcia „nowa okoliczność” kształtowała się niejednolicie.

W wyroku z dnia 12 stycznia 2012 r. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż „nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w postępowaniu przed sądem
I instancji, sprawa „wraca” na etap postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze ZUS mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia z ich uwzględnieniem. W przypadku zaś, gdy z przeprowadzonych w postępowaniu sądowym dowodów (opinii biegłych), wynika, iż niezdolność do pracy powstała dopiero po wniesieniu odwołania do sądu, należy uznać, że zaskarżona decyzja, a wcześniej - orzeczenie komisji lekarskiej, nie były wadliwe, a zatem nie ma racjonalnego powodu, aby niewadliwa decyzja miała podlegać uchyleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. W ocenie Sądu Najwyższego stan zdrowia jest wartością zmienną. Przyjęcie koncepcji, że „nowe okoliczności”, które zobowiązują Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenie postępowania (a więc zakończenia sprawy przed sądem), to także okoliczności dotyczące pogorszenia stanu zdrowia po wniesieniu odwołania, spowodowałoby brak możliwości zakończenia sprawy o rentę. Pojawienie się po każdorazowej negatywnej decyzji organu rentowego tak rozumianych „nowych okoliczności” prowadziłoby do konieczności jej uchylenia i w efekcie do trwającego w nieskończoność stanu „niezałatwienia wniosku o rentę” (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 12 stycznia 2012 roku, II UK 79/11, opubl. MoPr 2012 nr 5, str. 261).

Zasadność powyższego stanowiska może budzić wątpliwości z dwojakiego rodzaju przyczyn. Po pierwsze Sąd Najwyższy podejmując rozstrzygnięcie w sprawie II UK 79/11 nie był jednomyślny, czego wyrazem jest złożenie zdania odrębnego przez sędziego Sądu Najwyższego – Z. M.. Po wtóre wykładania art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. zaprezentowania w przytoczonym wyroku odbiega od wykładni gramatycznej niniejszego przepisu, co powinno mieć miejsce jedynie wyjątkowo i znajdować uzasadnienie w wynikach wykładni celowościowej, funkcjonalnej, systemowej albo w świetle innych ważnych okoliczności.

Analiza treści złożonego w sprawie II UK 79/11 zdania odrębnego prowadzi do wniosku, iż brak jest podstaw do odstąpienia od zasad wykładni językowej w przypadku art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Prawidłowe zastosowanie przedmiotowego przepisu powoduje, że nie dochodzi do wydania orzeczenia, co do istoty sprawy, zaś Sąd ma obowiązek uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia dotychczasowego postępowania sądowego. W wyniku wydania takiego orzeczenia o naturze „kasacyjnej”, które nie jest orzeczeniem co do istoty sprawy, nie dochodzi do prawomocnego osądu odwołania od decyzji, która została uchylona, i dopiero nowa decyzja może być kwestionowana także w zakresie jej aspektów wynikających z decyzji poprzednio uchylonej w trybie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., np. dotyczącym dat przyznania świadczeń rentowych kolejną (nową) deklaratoryjną i zaskarżalną decyzją organu rentowego.

Stanowisko wyrażone w zdaniu odrębnym do wyroku Sądu Najwyższego w sprawie
II UK 79/11 znalazło odzwierciedlenie w późniejszym orzecznictwie. W wyroku z dnia
17 stycznia 2012 roku Sąd Najwyższy uznał, że art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. znajduje zastosowanie nie tylko wtedy, gdy nowa okoliczność istniała (dotyczyła stanu zdrowia) już w dacie wydania zaskarżonej decyzji rentowej (por. wyrok SN z dnia 16 maja 2008 r., I UK 385/07, OSNP 2009 nr 17-18, poz. 240), ale także wtedy, gdy powstała - w kontekście wymagającym zbadania jej jako „nowości” dotyczącej stwierdzenia „potencjalnej” niezdolności do pracy - po dniu złożenia odwołania od zaskarżonej decyzji, ale przed wydaniem wyroku przez Sąd pierwszej instancji (por. wyrok SN z dnia 17 stycznia 2012 r., I UK 190/11, L.).

Tożsamy pogląd wyrażony został w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 maja
2012 r., zgodnie z którym art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. jest wyjątkiem od zasady, według której Sąd pierwszej instancji kontroluje tylko stan rzeczy - faktyczny i prawny - istniejący w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Wyjątek ten przewiduje możliwość uchylenia przez Sąd decyzji organu rentowego, przekazania sprawy do rozpoznania (i ewentualnego wydania nowej decyzji) organowi rentowemu, z jednoczesnym umorzeniem postępowania sądowego. Jest to możliwe wówczas, gdy w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji doszło do ujawnienia się nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. Ujawnienie się tego rodzaju nowych okoliczności może wpłynąć na sposób rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd pierwszej instancji. Muszą one jednak ujawnić się przed zamknięciem rozprawy w tym sądzie. Inaczej mówiąc, w sprawie o stwierdzenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy możliwe jest uchylenie decyzji organu rentowego
i przekazanie sprawy temu organowi do ponownego rozpoznania, jednak tylko wtedy, gdy zmiana w stanie zdrowia wnioskodawcy wpływająca na stwierdzenie jego niezdolności do pracy nastąpiła do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji (por. wyrok SN z dnia 11 maja 2012 r., I UK 411/11, L.).

Argumentacja zaprezentowana w powyższych orzeczeniach prowadzi do wniosku, iż brak jest podstaw do odstąpienia od zasad wykładni gramatycznej przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. i ograniczenia możliwości zastosowania tej regulacji jedynie do przypadków, w których okoliczność wpływająca na stan zdrowia ubezpieczonego istniała już w chwili wydawania decyzji przez organ rentowy, jednakże została ujawniona dopiero na etapie postępowania sądowego. Wprowadzona regulacja winna obejmować również te sytuacje, w których zmiana stanu zdrowia uprawnionego pojawiła się po wydaniu zaskarżonej decyzji, jednakże przed zamknięciem rozprawy przed sądem I instancji. Stanowisko to znajduje odzwierciedlenie nie tylko w przedstawionych poglądach Sądu Najwyższego w sprawach I UK 190/11, I UK 411/11 oraz zdaniu odrębnym w sprawie II UK 79/11, ale również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w myśl którego jeżeli przyczyną stwierdzonej niezdolności do pracy jest nowa okoliczność w sprawie, a zdarzenie jakie ją spowodowało zaistniało po złożeniu odwołania do sądu, to wobec tego w sprawie ma zastosowanie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 2 grudnia 2008 r., III AUa 860/2008, LexPolonica 1820147).

W przypadku opiniowanej doszło do ujawnienia nowych okoliczności dotyczących stanu zdrowia dopiero na etapie postępowania sądowego, ujawnione zostały na podstawie badań lekarskich w trakcie tegoż postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego.

Mając na względzie powyższe nie ulega wątpliwości, że nowe okoliczności medyczne, mające znaczenie przy ocenie zdolności do pracy ubezpieczonej ujawniły się zatem dopiero na etapie postępowania przed Sądem.

Powyższe oznacza, że w toku postępowania przed Sądem Okręgowym doszło do istotnej zmiany w stanie zdrowia ubezpieczonej, powodującej, że należy poddać weryfikacji dotychczasowe ustalenia co do istnienia u niej niezdolności do pracy.

U wnioskodawczyni ujawnienie nowego schorzenia - zwyrodnienia barwnikowego siatkówek obu oczu należy potraktować jako nową okoliczność dotyczącą stanu zdrowia odwołującej, zaistniałą po wniesieniu odwołania, w rozumieniu 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.

Mając zatem na względzie, że w sprawie po wniesieniu odwołania pojawiły się nowe okoliczności, które nie były znane podczas wydawania orzeczenia przez Komisję Lekarską ZUS, stosownie do treści cytowanego przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. należało zatem uchylić zaskarżoną decyzję, przekazać sprawę organowi rentowemu do rozpoznania i umorzyć postępowanie.