Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 marca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
I Oddział w Ł. stwierdził, że K. I. nie podlega od dnia 1.11.2020 r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik zatrudniony u płatnika składek – Ł. B., podnosząc pozorność zawartej umowy o pracę mającej na celu jedynie uzyskanie przez wnioskodawczynię pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z niezdolnością do pracy z powodu choroby, a nie zawartej w celu rzeczywistego świadczenia pracy. ZUS wskazał, że ubezpieczona została zatrudniona na specjalnie utworzonym stanowisku pracy pomimo, że w firmie nie było faktycznej potrzeby zatrudnienia pracownika oraz utworzenia stanowiska pracy Według ZUS nie przedstawiono żadnych dowodów na świadczenie pracy przez wnioskodawczynię na rzecz płatnika. W okresie nieobecności w pracy ubezpieczonej nikt nie został zatrudniony na jej zastępstwo. (decyzja k. 45 verte - 47 akt ZUS)

Od powyższej decyzji ubezpieczona K. I. złożyła odwołanie do Sądu Okręgowego w Łodzi w dniu 13 kwietnia 2021 r. wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że podlega od dnia 1.11.2020 r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik zatrudniony u płatnika składek – Ł. B.. Ubezpieczona podkreśliła, że posiadała odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie w pracy na stanowisku asystenta. Skarżąca podniosła, że faktycznie świadczyła pracę na rzecz płatnika zgodnie z zakresem swych obowiązków i z tytułu powyższego otrzymała od pracodawcy stosowne wynagrodzenie. W dniu 2 grudnia 2020 r. zachorowała i lekarz wystawił jej zwolnienie do dnia 13 grudnia 2020 r. Następnie w dniu 19 grudnia 2020 r. miała wypadek samochodowy i z uwagi na silne dolegliwości bólowe głowy lekarz wystawił skierowania na badania tomografii komputerowej i zwolnienie z pracy na okres 2 tygodni. W czasie zaś przebywania na zwolnieniu lekarskim miała ona nawrót choroby pęcherza moczowego i przebywała na zwolnieniu lekarskim do 29 stycznia 2021 r.. W dniu 4 lutego 2021 lekarz orzecznik stwierdził, że ubezpieczona jest zdolna do pracy i wówczas przystąpiła do dalszego świadczenia pracy zgodnie z umową. (odwołanie k. 3 – 8)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy podniósł argumenty wskazane w uzasadnieniu skarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 26 - 27)

Zainteresowany Ł. B. poparł odwołanie złożone przez wnioskodawczynię. (protokół rozprawy z dnia 10.02.2022 r. oświadczenie zainteresowanego 00:02:22, płyta CD k. 75)

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Zainteresowany Ł. B. od 3.12.2013 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie wpisu do (...), której przeważającym przedmiotem jest doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania. Firma zajmowała się produkcją lodów i reklamą, dodatkowo zainteresowany prowadzi działalność w zakresie marihuany medycznej i konopi. Pierwotnie działalność ta została stworzona w celu dzierżawy znaków towarowych. Ł. B. jest także wspólnikiem i właścicielem 50% udziałów w spółce Jawnej (...), która jest producentem lodów. Jest on współwłaścicielem znaku towarowego lodów (...). (wydruk z bazy REGON k. 8, odpis z KRS k. 3-7 akt ZUS, zeznania zainteresowanego 00:18:47, płyta CD k. 75 w zw. z w zw. z 00:23:06 i dalej, płyta CD k. 161, zeznania wnioskodawczyni 00:02:35, płyta CD k. 75 w zw. z 00:17:17, płyta CD k. 161)

W 2016 r. zainteresowany zakupił lokal użytkowy z przeznaczeniem na prowadzanie pracowni do wytwarzania sztuki dla swojej ówczesnej partnerki M. W., która wytwarzała papier artystyczny i miała robić zdjęcia i filmy swoim dziełom. Na poczet tego lokalu ubezpieczony poczynił duże nakłady finansowe. Z uwagi jednak na późniejsze rozstanie z M. W. i brak możliwości ich dalszej współpracy, Ł. B. zdecydował się na korektę przeznaczenia tego obiektu. Jedna z sal została wyposażona w nowoczesny sprzęt do kręcenia filmów, były tam specjalistyczne lampy i tła. W tamtym czasie kwestia prowadzenia tej inwestycji była na tyle uciążliwa, że zainteresowany zdecydował się na to, żeby ktoś mu w tym wszystkim pomagał. To były zadania niepowtarzalne. Trzeba było przypilnować ludzi, którzy tam pracowali, chodziło też o zakup odpowiedniej scenografii. Płatnik z racji bycia udziałowcem największego producenta lodów w środkowej Europie miał ograniczoną ilość czasu na prowadzenie własnej działalności. Dodatkowo płatnik świadczył też pracę na rzecz spółki zajmującej się medyczną marihuaną, która dzierżawiła część pomieszczenia przy ul (...) w Ł.. (zeznania zainteresowanego 00:18:47, płyta CD k. 75 w zw. z 00:23:06 i dalej, płyta CD k. 161)

Ubezpieczona K. I. z zawodu jest kosmetologiem.

W latach 2015 – 2017 wnioskodawczyni świadczyła pracę na umowę o pracę w firmie (...) Spółka z o.o. jako pracownik administracyjno – biurowy.

W okresie od dnia 1.02.2018 r. do dnia 30 września 2020 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na ¼ etatu jako asystent, z wynagrodzeniem około 1.300 zł netto w firmie (...) w Ł. będącej własnością M. W. – byłej partnerki płatnika. Była to pracownia artystyczna a M. W. projektowała biżuterię i malowała obrazy. We wrześniu 2020 r. ww. zamknęła działalność z uwagi na stan epidemii (...) 19. (zeznania wnioskodawczyni 00:02:35, płyta CD k. 75 w zw. z 00:17:17, płyta CD k. 161 ,świadectwo pracy k. 35, kwestionariusz osobowy k. 27 akt ZUS).

Przed zawarciem spornej umowy wnioskodawczyni i zainteresowany od około 7 lat byli znajomymi, ze względu na współpracę K. I. z M. W.. ( zeznania zainteresowanego 00:18:47, płyta CD k. 75 w zw. z 00:23:06 i dalej, płyta CD k. 161, zeznania wnioskodawczyni 00:02:35, płyta CD k. 75 w zw. z00:17:17, płyta CD k. 161)

Pod koniec września 2020 r. ubezpieczona szukała pracy i dowiedziała się od byłej pracodawczyni, że Ł. B. poszukuje pracownika. Przez okres około miesiąca ubezpieczona negocjowała z zainteresowanym warunki swego zatrudnienia, tj. rodzaj umowy oraz wymiar czasu pracy. Płatnik nie potrzebował pracownika na cały etat, zaś ubezpieczona chciała pracować w pełnym wymiarze czasu pracy i szukała takiej pracy. Zainteresowany zdecydował się na zatrudnienie ubezpieczonej, gdyż znał ją z jak najlepszej strony, w jego ocenie była sumienna, znała język angielsku, znała się na kosmetologii. Było to dla płatnika ważne, bo przy realizacji filmów i zdjęć znaczenie miało wykonanie odpowiedniego makijażu i zakup kolorowych kosmetyków używanych w studiach, aby osoby, które występują np. się nie świeciły. Zainteresowanemu z uwagi na epidemię (...) 19, zależało aby ubezpieczona świadczyła pracę w mniejszym wymiarze czasu pracy, nie chciał jednak całkiem stracić możliwości jej zatrudnienia. Ostatecznie strony zdecydowały się na umowę o pracę w wymiarze 3/4 etatu a płatnik zaproponował wynagrodzenie w kwocie 4.500 zł miesięcznie. Płatnik obiecał ubezpieczonej, że jeśli firma się rozwinie, to zostanie ona zatrudniona na cały etat.

Wnioskodawczyni znała już pracę w takim studio, gdyż u byłej partnerki płatnika wykonywała analogiczne czynności. Zainteresowanemu przyświecała idea, że taka pracownia artystyczna, której był on w posiadaniu wymaga opiekuna, który będzie wpuszczał ludzi na nagrania, będzie sprzątał. Wówczas istniała możliwość niewywiązania się z kontraktu dotyczącego nakręcenia danego filmu ze względu na obostrzenia covidowe. Zainteresowany przewidywał, że jakiś czas będzie musiał dokładać środki finansowe na realizację tego przedsięwzięcia jednakże zależało mu, aby wnioskodawczyni u niego pracowała. Zainteresowany nie miał dużego doświadczenia w kręceniu filmów, to było bardziej jego hobby, niż źródło dochodów i zależało mu na osobie, która się zaangażuje w to przedsięwzięcie i je rozwinie. (zeznania zainteresowanego 00:18:47, płyta CD k. 75 w zw. z 00:23:06 i dalej, płyta CD k. 161, zeznania wnioskodawczyni 00:02:35, płyta CD k. 75 w zw. z 00:17:17, płyta CD k. 161)

W dniu 1 listopada 2020 r. K. I. zawarła z Ł. B. umowę o pracę na czas nieokreślony od 1 listopada 2020 r. na stanowisku asystenta właściciela firmy na ¾ etatu, z wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 4.500 zł brutto, przyjęto także gotowość do podjęcia pracy w pełnym wymiarze czasu pracy . Jako miejsce świadczenia pracy wskazano Ł., ul. (...). (umowa o pracę w załączonych aktach osobowych k. 54)

K. I. przedłożyła orzeczenie lekarskie z dnia 5.11.2020 r. podpisane przez lekarza do badań profilaktycznych o zdolności do pracy na stanowisku asystenta właściciela ważne do dnia 5.11.2023 r. (orzeczenie lekarskie w załączonych aktach osobowych k. 54)

Ubezpieczona w dniach 2 - 3.11.2020 r. odbyła szkolenie wstępne w dziedzinie BHP. (karta szkolenia wstępnego BHP w załączonych aktach osobowych k. 54)

Płatnik dokonał zgłoszenia wnioskodawczyni do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego, wypadkowego oraz zdrowotnego z tytułu zawartej umowy o pracę od dnia 1.11.2020 r. ( bezsporne)

Wnioskodawczyni otrzymała pisemny zakresu obowiązków na stanowisku asystenta właściciela firmy zgodnie z którym do jej czynności miało należeć w szczególności: prowadzenie biura, realizacja zleconych zadań i projektów, zarządzanie przepływami informacji, kontakt z klientami i dostawcami, sporządzanie notatek ze spotkań oraz koordynowanie projektów, tworzenie prezentacji, raportów i pism, organizacja wyjazdów służbowych i spotkań, rejestracja dokumentacji przychodzącej i wychodzącej, robienie zakupów niezbędnych do pracy, dbanie o gabinet przełożonego oraz własne otoczenie, załatwianie spraw urzędowych . ( zakres obowiązków w załączonych aktach osobowych k. 54)

K. I. podjęła zatrudnienie w firmie płatnika zgodnie z treścią spornej umowy o pracę. Ubezpieczona nie miała stałych godzin pracy, ale świadczyła pracę codziennie od poniedziałku do piątku zazwyczaj w godzinach od 9 do 14. Godziny pracy ulegały zmianie, zależały od tego, czy ktoś był w pracowni, czy zainteresowany potrzebował jej w tych godzinach, czy innych. Ubezpieczona wykonywała polecenia płatnika związane z jego działalnością. Ubezpieczona pomagała płatnikowi w nadzorze nad remontami jego lokalu użytkowego, pilnowała ekipy remontowej. Wpuszczała do lokalu robotników, którzy remontowali pracownię płatnika. Wnioskodawczyni zamykała pracownię, bo miała klucze do tego lokalu. Do jej obowiązków należało dopilnowywanie robotników, dopilnowywanie wystawiania terminowego faktur VAT i płatności. Pilnowała faktury VAT z tytułu remontu lokalu, w którym byłam zatrudniona. Chodziło o remont lokalu przy ul. (...), który był przystosowany do robienia filmów i zdjęć. Miał on około 60-70 metrów wielkości. Remont ten trwał od 2018 r. do stycznia 2021 r. Wnioskodawczyni organizowała przestrzeń w tej pracowni, wybierała rekwizyty, aby można było w tym miejscu pracować. Zajmowała się też zakupami specjalistycznymi sprzętu do nagrywania filmów. W jednej części lokalu użytkowego były nagrywane filmy naukowe. Lokal składa się z atelier i biura. Wnioskodawczyni w biurze miała wydzielone swoje miejsce pracy, biurko i krzesło. Wnioskodawczyni pomagała płatnikowi w większości tych czynności. Zajmowała się też zakupami. Wykonywała także makijaż wszystkim osobom zatrudnionym w filmach. Całe wyposażenie scenograficzne zostało wybrane i przywiezione przez wnioskodawczynię do tej pracowni. Ubezpieczona konsultowała wybór urządzeń do pracowni np. przełączników do świateł, zasłon elektrycznych. Wiele rzeczy dowoziła robotnikom.

Wnioskodawczyni sprzątała też pracownie 2-3 razy w tygodniu, przywoziła kontrahentów, nadawała i wysłała przesyłki pocztowe oraz je odbierała (kilkanaście dokumentów miesięcznie).

W ramach czynności pracowniczych ubezpieczona kontaktowała się osobiście i za pośrednictwem telefonu z E. J. administratorem budynku, w którym mieści się lokal płatnika. Ubezpieczona załatwiała w imieniu płatnika wymianę licznika wody i ustalała terminy, w których hydraulik mógł wykonywać prace remontowe. Żaden inny pracownik nie był przez płatnika zatrudniany poza wnioskodawczynią w tej pracowni. Płatnik kontrolował obecność w pracy ubezpieczonej, która podpisywała listę obecności. Płatnik był codziennie w stałym kontakcie z wnioskodawczynią. Rozmawiał z nią przez telefon i wysyłał wiadomości sms. Wynagrodzenie za pracę było wypłacane na rachunek bankowy wnioskodawczy, która kwitowała jego odbiór na liście płac. (zeznania świadka S. B. 00:54:54, płyta CD k. 75, zeznania świadka S. H. 01:04:49, płyta CD k. 75, zeznania świadka D. S. 01:11:27, płyta CD k. 75, zeznania świadka E. J. 00:07:39 i dalej, płyta CD k. 161, zeznania zainteresowanego 00:18:47, płyta CD k. 75 w zw. z 00:23:06 i dalej, płyta CD k. 161, zeznania wnioskodawczyni 00:02:35, płyta CD k. 75 w zw. z 00:17:17, płyta CD k. 161, lista obecności k. 20 - 22, lista płac k. 16 – 18 akt ZUS, potwierdzenie wykonania operacji 21 – 2, k. 92 - 104)

Od 2 grudnia 2020 r. ubezpieczona stała się niezdolna do pracy z powodu ostrej infekcji układu moczowego i otrzymała 7 dni zwolnienia lekarskiego. Gdy jechała na kontrolę do lekarza, miała wypadek samochodowy i zwolnienie zostało przedłużone ostatecznie do dnia 28 stycznia 2021 r., w tym w okresie 3 tygodni wnioskodawczyni przebywała na kwarantannie. Orzeczeniem z dnia 1 lutego 2021 r. lekarz do badań profilaktycznych uznał wnioskodawczynię za zdolną do pracy na stanowisku asystenta właściciela. (zwolnienia lekarskie k. 15 – 20, orzeczenie lekarskie w załączonych aktach osobowych k. 54, zeznania wnioskodawczyni 00:02:35, płyta CD k. 75 w zw. z 00:17:17, płyta CD k. 161)

W okresie usprawiedliwionej nieobecności w sprawy wnioskodawczyni płatnik nie zatrudnił nikogo na jej miejsce. Z powodu stanu epidemii (...) 19 u płatnika był 3 miesięczny przestój spowodowany zakażeniem tą chorobą płatnika, ubezpieczonej oraz innych współpracowników. Prace, które miały zostać wykonane w miesiącach grudniu/styczniu 2021 r., zaczęto wykonywać w marcu/kwietniu 2021 r. Sprzątaniem nikt się wówczas nie zajmował, bo lokal był zamknięty. Po 28 stycznia 2021 r. ubezpieczona wróciła do pracy u płatnika. Wnioskodawczyni do chwili obecnej świadczy pracę u zainteresowanego. Wykonuje te same czynności a dodatkowo podpisuje ona wszystkie faktury VAT, które odbiera dla zainteresowanego. W dniu 28.01.2021 r. płatnik udzielił wnioskodawczyni pełnomocnictwa do odbioru korespondencji pocztowej. ( zeznania wnioskodawczyni 00:02:35, płyta CD k. 75 w zw. z w zw. z 00:17:17, płyta CD k. 161, pismo Poczty Polskiej k. 88, zeznania zainteresowanego 00:18:47, płyta CD k. 75 w zw. z 00:23:06 i dalej, płyta CD k. 161)

W kwietniu 2021 r. płatnik zawarł umowy z firmą farmaceutki i właścicielki fundacji (...) na wyprodukowanie 11 filmów edukacyjnych, dedykowanych profesjonalistom w dziedzinie konopi medycznej. Nakręcono 4 takie filmy w pracowni płatnika. ( zeznania zainteresowanego 00:18:47, płyta CD k. 75 w zw. z 00:23:06 i dalej, płyta CD k. 161)

Ł. B. z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej w 2020 r. osiągnął dochody kształtujące się następująco:

- styczeń 2020 r.- strata 32.182, 37 zł;

- luty 2020 r.- strata 44.924, 65 zł;

- marzec 2020 r.- strata 29.265,06 zł;

- kwiecień 2020 r.- strata 23.964,46 zł;

- maj 2020 r.- strata 21.933, 34 zł;

- czerwiec 2020 r.- strata 26.666, 67 zł;

- lipiec 2020 r.- strata 21.830, 42 zł;

- sierpień 2020 r.- strata 21.666, 67 zł;

- wrzesień 2020 r.- strata 21.666, 67 zł;

- październik 2020 r.- strata 21.666, 67 zł;

- listopad 2020 r.- 153.354,99 zł;

- grudzień 2020 r.- strata 139.479,66 zł. (zestawienie przychodów k. 55)

W związku z przeprowadzoną przez ZUS I Oddział w Ł. kontrolą u płatnika, organ ten wydał decyzję z dnia 4 marca 2021 r. na podstawie, której stwierdził, że K. I. nie podlega od dnia 1.11.2020 r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik zatrudniony u płatnika składek – Ł. B., podnosząc pozorność zawartej umowy o pracę mającej na celu jedynie uzyskanie przez wnioskodawczynię pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z niezdolnością do pracy z powodu choroby, a nie zawartej w celu rzeczywistego świadczenia pracy. (decyzja k. 45 verte - 47 akt ZUS)

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów w postaci w szczególności umowy o pracę, pisemnego zakresu czynności pracowniczych, karty szkolenia wstępnego BHP, orzeczeń lekarskich z oryginalnych akt osobowych ubezpieczonej, a także o pismo Poczty Polskiej z dnia 25.02.2022 r. a nadto zeznań licznych świadków, w tym osób współpracujących na różnych płaszczyznach z firmą płatnika w spornym okresie.

Z uwagi na powyższe wszystkie te osoby miały realną możliwość codziennego obserwowania wnioskodawczyni przy pracy i były faktycznie naocznymi świadkami wykonywanych przez nią czynności.

Zgromadzonym i wskazanym wyżej dowodom Sąd dał wiarę w całości, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego uznał, że jest on wystarczający, by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie, czy zawarta przez K. I. z płatnikiem umowa o pracę, nosi cechy pozorności i czy została zawarta jedynie dla uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia w związku z chorobą.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków, w których wskazali oni na realność zawartej umowy o pracę oraz faktyczne świadczenie pracy przez K. I. w ramach stosunku pracy.

W ocenie Sądu zeznania wyżej wymienionych w niniejszej sprawie są konsekwentne, jasne, logiczne, wzajemnie niesprzeczne i uzupełniają się oraz są zgodne z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Z zeznań wyżej wymienionych wynika jednoznacznie, że ubezpieczona w spornym okresie faktycznie podjęła i wykonywała swoją pracę. Szczegółowo opisali jakie konkretnie czynności wykonywała ubezpieczona w ramach swych obowiązków pracowniczych. Przy czym świadkowie byli regularnie obecni w nieruchomości, gdzie mieścił się lokal płatnika i stale widywali ubezpieczoną przy wykonywaniu służbowych czynności. Świadkowie (poza obecną partnerką) są dla ubezpieczonej i płatnika osobami obcymi i nie mają żadnego interesu w zeznawaniu na ich korzyść.

Na podkreślenie zasługuje okoliczność, że na uzasadnienie swojej wersji odnośnie pozorności umowy o pracę Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przedstawił w toku procesu żadnych wiarygodnych dowodów oraz zasadnie nie podważył załączonych do akt dokumentów i zgodnych zeznań świadków. Organ rentowy nie wykazał okoliczności przeciwnych. (art. 6 k.c.)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni K. I. w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, zasługuje na uwzględnienie i powoduje zmianę zaskarżonej decyzji ZUS.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 i 13 ust 1 pkt 1 Ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1009 ze zmianami), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie zaś do treści art. 1 ust 1 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2020 r., poz. 870 z późn. zm.) osobom ubezpieczonym w tym zakresie w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Natomiast art. 4 w ust 1 i 2 ustawy zasiłkowej stanowi, że ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

W niniejszej sprawie odwołująca się – K. I. zawarła z zainteresowanym Ł. B. w dniu 1 listopada 2020 r. umowę o pracę, która stanowiła stosowną podstawę do zastosowania w/w regulacji i przyjęcia, iż uzyskała ona prawo do świadczeń określonych w ustawie zasiłkowej. Jednakże, ważność tej umowy została przez organ rentowy niesłusznie zakwestionowana. Niewątpliwie bowiem umowa o pracę z dnia 1 listopada 2020 r. nie została zawarta dla pozoru jest ważna i nie ma do niej zastosowania przepis art. 83 k.c. ani art. 58 kc. oraz nie jest ona także sprzeczna z zasadami współżycia społecznego oraz nie zmierza do obejścia prawa w świetle art. 58 k.c.

W myśl art. 58. § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 2. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Po pierwsze podkreślić należy, że zawarcie przedmiotowej umowy o pracę nie miało na celu obejścia przepisów ustawy ani nie był sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyż osiągnięcie wskazanych przez organ rentowy celów jest zgodne z ustawą. Nawiązanie stosunku pracy powoduje konsekwencje prawne nie tylko w sferze prawa pracy, ale i w innych dziedzinach prawa. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek ziszczenia się określonych w ustawie warunków. Skutek ten po ich spełnieniu powstaje z mocy prawa. Nie można zatem wiązać zawarcia umowy o pracę, choćby zmierzała wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, z zamiarem obejścia prawa bądź uznać, że jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; zdanie odrębne do wyroku Sądu Najwyższego z 14 lipca 2005 r. II UK 278/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 116). Cel w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskania z niego świadczeń nie jest bowiem sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, a przeciwnie - co zostało już wcześniej powiedziane - jest konsekwencją uzyskania statusu pracownika.

Zgodnie z treścią art. 83 kc w związku z art. 300 kp nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Inaczej mówiąc strony niejako udawałyby, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, na co Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, iż nie skutkuje w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego tylko taka umowa o pracę, która nie wiąże się z wykonywaniem tej umowy, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia. Chodzi tu zatem o "fikcyjne" zawarcie umowy, gdzie następuje zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego jako pracownika osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła (wyrok Sądu Najwyższego z 16 marca 1999 r. II UKN 512/98, opubl: OSNAPiUS rok 2000, Nr. 9, poz. 36; wyrok Sądu Najwyższego z 28 lutego 2001 r. II UKN 244/00, opubl: OSNAPiUS rok 2002, Nr. 20, poz. 496; wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r. II UKN 32/96, opubl: OSNAPiUS rok 1997, Nr. 15, poz. 275; wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr. 7-8, poz. 122; wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, opubl: OSNAPiUS rok 2005, Nr. 15, poz. 235, str. 712).

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, jest zatrudnienie jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Nie jest istotne przy tym, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy, a pracodawcy do przyjmowania tego świadczenia i dawania wynagrodzenia, lecz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany.

W świetle poczynionych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych nie można mówić o pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, iż odwołująca się pracę podjęła i ją świadczyła, a pracodawca – świadczenie to przyjmował, płacąc umówione wynagrodzenie.

W ocenie Sądu należycie zostały wyjaśnione i uprawdopodobnione motywy związane z zatrudnieniem wnioskodawczyni K. I..

W 2016 r. zainteresowany zakupił lokal użytkowy z przeznaczeniem na prowadzanie pracowni do wytwarzania sztuki dla swojej ówczesnej partnerki M. W.. Z uwagi jednak na późniejsze rozstanie z M. W. i brak możliwości dalszej współpracy, Ł. B. zdecydował się na korektę przeznaczenia tego obiektu min. na studium do produkcji filmów. Kwestia prowadzenia tej inwestycji była na tyle uciążliwa, że zainteresowany zdecydował się na to, żeby ktoś mu w tym wszystkim pomagał. To były zadania niepowtarzalne. Trzeba było przypilnować ludzi, którzy tam pracowali, chodziło też o zakup odpowiedniej scenografii. Płatnik z racji bycia udziałowcem największego producenta lodów w środkowej Europie miał ograniczoną ilość czasu na prowadzenie tej własnej działalności. Płatnik świadczył też pracę na rzecz spółki zajmującej się medyczną marihuaną.

Do dnia 30 września 2020 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w firmie (...) – byłej partnerki płatnika. We wrześniu 2020 r. ww. zamknęła działalność z uwagi na stan epidemii (...) 19. Pod koniec września 2020 r. ubezpieczona szukała pracy i dowiedziała się od byłej pracodawczyni, że Ł. B. poszukuje pracownika. Ww. znali się wcześniej od około 7 lat. Przez okres około miesiąca ubezpieczona negocjowała z zainteresowanym warunki swego zatrudnienia, tj. rodzaj umowy oraz wymiar czasu pracy. Płatnik nie potrzebował pracownika na cały etat zaś ubezpieczona chciała pracować w pełnym wymiarze czasu pracy i szukała takiej pracy. Zainteresowany zdecydował się na zatrudnienie ubezpieczonej, gdyż znał ją z jak najlepszej strony, w jego ocenie była sumienna, znała język angielsku, znała się na kosmetologii, bo z zawodu była kosmetologiem. Było to dla płatnika ważne, bo przy realizacji filmów i zdjęć znaczenia ma wykonanie odpowiedniego makijażu i zakup kolorowych kosmetyków używanych w studiach. Zainteresowanemu z uwagi na epidemię (...) 19, zależało aby ubezpieczona świadczyła pracę w mniejszym wymiarze czasu pracy, nie chciał jednak całkiem stracić możliwości jej zatrudnienia. Ostatecznie strony zdecydowały się na umowę o pracę w wymiarze 3/4 etatu a płatnik zaproponował wynagrodzenie w kwocie 4.500 zł miesięcznie. Płatnik obiecał ubezpieczonej, że jeśli firma się rozwinie, to będzie zatrudniona na cały etat, taki zapis znalazł się w dokumencie umowy o pracę.

Wnioskodawczyni znała już to studio, gdyż u byłej partnerki płatnika wykonywała analogiczną pracę. Zainteresowanemu przyświecała idea, że taka pracownia artystyczna w której był posiadaniu wymaga opiekuna, który będzie wpuszczał ludzi na nagrania, będzie sprzątał. Zainteresowany nie miał dużego doświadczenia w kręceniu filmów, to było bardziej jego hobby, niż źródło dochodów i zależało mu na osobie, która się zaangażuje w to przedsięwzięcie i je rozwinie.

K. I. w dniu 2 listopada 2020 r. faktycznie podjęła pracę w ramach stosunku pracy, co potwierdza nie tylko dokumentacja osobowa, ale też zeznania świadków, w tym współpracowników płatnika, którym Sąd dał wiarę i które nie zostały w żaden sposób obalone przez stronę przeciwną (art. 6 kc).

W ramach swoich obowiązków pracowniczych ubezpieczona stawiła się w siedzibie pracodawcy. K. I. podjęła zatrudnienie w firmie płatnika zgodnie z treścią spornej umowy o pracę. Ubezpieczona świadczyła pracę codziennie od poniedziałku do piątku zazwyczaj w godzinach od 9 do 14. Godziny pracy ulegały zmianie, zależały od tego, czy ktoś był w pracowni, czy zainteresowany potrzebował jej w tych godzinach, czy innych. Ubezpieczona wykonywała polecenia płatnika związane z jego działalnością. Ubezpieczona pomagała płatnikowi w nadzorze nad remontami jego lokalu użytkowego, pilnowała ekipy remontowej. Wpuszczała do lokalu robotników, którzy remontowali pracownię płatnika. Do jej obowiązków należało dopilnowywanie robotników, dopilnowywanie wystawiania terminowego faktur VAT i płatności. Wnioskodawczyni organizowała przestrzeń w pracowni zorganizowanej w tym lokalu, wybierała rekwizyty, aby można było w tym miejscu pracować. Zajmowała się też zakupami specjalistycznymi sprzętu do nagrywania filmów. Wnioskodawczyni w biurze miała wydzielone swoje miejsce pracy, biurko i krzesło. Wnioskodawczyni pomagała płatnikowi w większości czynności. Zajmowała się też zakupami. Wykonywała także makijaż wszystkim osobom zatrudnionym w filmach. Całe wyposażenie scenograficzne zostało wybrane i przywiezione przez wnioskodawczynię do tej pracowni. Ubezpieczona konsultowała wybór urządzeń do pracowni np. przełączników do świateł, zasłon elektrycznych. Wiele rzeczy dowoziła robotnikom.

Wnioskodawczyni sprzątała też pracownie 2-3 razy w tygodniu, przywoziła kontrahentów, nadawała i wysłała przesyłki pocztowe oraz zajmowała się ich odbiorem (kilkanaście dokumentów miesięcznie).

W ramach czynności pracowniczych ubezpieczona kontaktowała się osobiście i za pośrednictwem telefonu z E. J. administratorem budynku, w którym mieścił się lokal płatnika. Ubezpieczona załatwiała w imieniu płatnika wymianę licznika wody i ustalała terminy, w których hydraulik mógł wykonywać prace remontowe. Płatnik kontrolował obecność w pracy ubezpieczonej, która podpisywała listę obecności. Płatnik był codziennie w stałym kontakcie z wnioskodawczynią, rozmawiał z nią przez telefon i wysyłał wiadomości sms. Wynagrodzenie za pracę było wypłacane na rachunek bankowy wnioskodawczy, która kwitowała jego odbiór na liście płac.

Zaznaczyć przy tym należy, że brak ścisłego ustalenia godzin pracy wcale nie przemawia za uznaniem, że ubezpieczona nie świadczyła pracy w ramach ważnego stosunku pracy. Prawo pracy bowiem nie zawsze wymaga, aby godziny wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników były sztywno wyznaczone przez pracodawcę czego najlepszym przykładem są przepisy o zadaniowym czasie pracy (art. 140 kp) (tak komentarz do art. 22 kp autorstwa Kazimierza Jaśkowskiego, stan prawny na 01.01.2014 r., LEX)

W tym stanie rzeczy należało przyjąć, że K. I. rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz Ł. B. w ramach umowy o pracę z dnia 1.11.2020 r. Powyższe w ocenie Sądu jest jak najbardziej wiarygodne i zostało w toku postępowania udowodnione.

Zdaniem Sądu zatem, nie można podzielić stanowiska reprezentowanego przez organ rentowy, że ubezpieczona podjęła zatrudnienie jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

O pozorności można mówić jedynie wówczas, gdy oświadczenie woli złożone jest drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. A zatem strony niejako udawałyby, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę. Płatnik natomiast chciał zatrudnić wnioskodawczynię i miał ku temu realne powody, poszukiwał pracownika do pomocy przy wszelkich czynnościach związanych z działalnością swej firmy a zwłaszcza w zakresie remontu związane z powstawaniem studia do tworzenia filmów edukacyjnych, celem rozwoju firmy, a ubezpieczona miała doświadczenie zawodowe i kwalifikacje w tym zakresie a nadto poszukiwała pracy w związku z likwidacją firmy poprzedniego pracodawcy.

Podkreślić należy, że ubezpieczona nie cierpiała we wcześniejszym okresie na poważne schorzenie i brak było jakichkolwiek przeciwwskazań lekarskich do podjęcia przez nią zatrudnienia u płatnika, co potwierdziło orzeczenie lekarskie z daty poprzedzającej okres niezdolności do pracy. Natomiast konieczność korzystania ze zwolnień lekarskich wyniknęła dopiero z późniejszych komplikacji zdrowotnych, w tym związanych z doznanym wypadkiem drogowym oraz zakażeniem (...) 19 i związaną z tym koniecznością przebywania na kwarantannie. Bez wątpienia zatem komplikacje zdrowotne wystąpiły u ubezpieczonej już po zawarciu umowy o pracę z płatnikiem czego nie można było przewidzieć i co było niezależne od ubezpieczonej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie udowodnił w żaden sposób, że istniał stan zagrożenia zdrowia K. I. w dacie wcześniejszej, gdyż przedłożyła ona orzeczenie podpisane przez lekarza do badań profilaktycznych o zdolności do pracy na stanowisku asystenta właściciela z dnia 5.11.2020 r. ważne do dnia 5.11.2023 r. Wnioskodawczyni świadczyła pracę w firmie płatnika i otrzymywała wynagrodzenie płatne na jej rachunek bankowy.

W okresie usprawiedliwionej nieobecności ubezpieczonej w pracy u płatnika nie zatrudniono na jej miejsce nowego pracownika, gdyż z uwagi na epidemię (...) 19 u płatnika był 3 miesięczny przestój spowodowany zakażeniem tą chorobą płatnika, ubezpieczonej oraz innych współpracowników. Prace, które miały zostać wykonane w miesiącach grudniu/styczniu 2021 r., zaczęto wykonywać w marcu/kwietniu 2021 r. Sprzątaniem nikt się wówczas nie zajmował, bo lokal był zamknięty. Natomiast po zakończeniu zwolnienia lekarskiego ubezpieczona, tj. od 28 stycznia 2021 r. ubezpieczona wróciła do pracy u płatnika. Wnioskodawczyni do chwili obecnej świadczy pracę u zainteresowanego. Teraz podpisuje ona wszystkie faktury VAT, które odbiera dla zainteresowanego. W dniu 28.01.2021 r. płatnik udzielił wnioskodawczyni pełnomocnictwa do odbioru korespondencji pocztowej. Współpraca stron spornej umowy zaowocowała tym, że w kwietniu 2021 r. płatnik zawarł umowy z firmą farmaceutki i właścicielki fundacji (...) na wyprodukowanie 11 filmów edukacyjnych, dedykowanych profesjonalistom w dziedzinie konopi medycznej. Nakręcono 4 takie filmy w pracowni płatnika.

Uwzględniając wszystkie wskazane wyżej okoliczności należy uznać, że niewątpliwie brak było po obydwu stronach zgody na zatrudnienie pozorne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wykazał zasadnie, że między stronami było porozumienie w tym zakresie.

Mając na względzie poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w przytoczonych orzeczeniach, Sąd Okręgowy przyjął, że w sytuacji gdy wolą stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia pracy przyjmowanej przez pracodawcę za wynagrodzeniem, to gdyby nawet istniała świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. choroby ), to nie daje ona podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa bądź, że jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonania, iż decyzja organu rentowego wydana została w oparciu o błędnie ustalony stan faktyczny i nie znajduje ona oparcia w realiach niniejszej sprawy.

Podkreślić należy, że zaskarżona decyzja ZUS ma jedynie charakter ustalający. Decyzja ta porządkuje okresy podlegania ubezpieczeniom. Niezbędnym jest bowiem ustalenie za jaki okres, z jakiego tytułu istniał bądź nie istniał obowiązek podlegania określonym ubezpieczeniom. Kwestia wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek nie była zaś przedmiotem tej decyzji. Zgodnie bowiem z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia z dnia 23 kwietnia 2010 r., w sprawie, II UK 309/09, opubl. LEX nr 604210 „Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^{14 a} k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu.”

Poza zainteresowaniem Sądu Okręgowego pozostaje, więc okoliczność oceny wysokości podstawy, od której istnieje obowiązek podlegania ubezpieczeniom.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji uznając odwołanie wnioskodawczyni za zasadne.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego- pocztą wraz z aktami rentowymi.

22 XI 2022 roku.