Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 kwietnia 2024 roku znak (...)-2024 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił K. L. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Jako podstawę wymiaru kapitału początkowego przyjęto kwotę 34,55 zł, a za wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego – 2,83% (wyliczony za okres od
1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1992 r.), z uwzględnieniem 26 miesięcy okresów składkowych, współczynnika proporcjonalnego wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego – 20,39%, 24% kwoty bazowej – 293,01 zł, średniego dalszego trwania życia – 209 miesięcy. Kapitał początkowy wyliczono na kwotę 12.688,39 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego, nie uwzględniono okresów: od 12 września 1988 roku do czerwca 1991 roku oraz od września 1977 do kwietnia 1979 roku – (...)
w P., ponieważ brak jest informacji o ilości dniówek obliczeniowych za każdy rok oraz dokładnych dat krańcowych zatrudnienia.

(decyzja z 10 kwietnia 2024 r. k. 15-16 akt kapitałowych ZUS)

Następnie decyzją z dnia 11 kwietnia 2024 roku znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. po rozpatrzeniu wniosku
z 22 lutego 2024 roku przyznał K. L. emeryturę od 19 lutego 2024 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

(decyzja z 11 kwietnia 2024 r. k. 10-12 akt emerytalnych ZUS)

Odwołania od powyższych decyzji złożył K. L., zarzucając naruszenie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegające na uznaniu, że złożone w postępowaniu przed organem emerytalnym dowody w postaci dokumentów i zeznań świadków na wykazanie okresu zatrudnienia w (...) w P., w tym w okresie od września 1977 r. do kwietnia 1979 r. oraz w okresie od 12 września 1988 r. do czerwca 1991 r. nie zasługują na uwzględnienie i zaliczenie do kapitału początkowego i wyliczenia świadczenia emerytalnego od kapitału początkowego ustalonego z uwzględnienie tego okresu zatrudnienia.

W związku z powyższym, wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez uwzględnienie w ustaleniu wysokości kapitału początkowego i przyznaniu emerytur okresów zatrudnienia w (...) w P. w okresie od września 1977 r. do kwietnia 1979 r. oraz w okresie od 12 września 1988 r. do czerwca 1991 r. wykonywanej
w warsztacie w warunkach szkodliwych na stanowisku spawacza, ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia powyższego wniosku, wniósł o uchylenie zaskarżonych decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi emerytalnemu.

(odwołania k. 3-5, 3-5 akt VIII U 1175/24)

W odpowiedzi na odwołanie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji
i dodatkowo wskazując, że do stażu pracy organ rentowy nie uwzględnił okresów od września 1977 r. do kwietnia 1979 r. oraz od 12 września 1988 r. do czerwca 1991 r., ponieważ brak jest informacji o ilości dniówek obrachunkowych za każdy rok oraz dokładnych dat zatrudnienia. ZUS wskazał, że sporne okresy nie mogą być rozpatrywane jako praca w szczególnych warunkach, bo: po pierwsze, z uwagi na brak informacji o dniówkach obrachunkowych, a po drugie nie są to okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę – a tylko takie, zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U.
z 1983 r., nr 8, poz. 43 z późn. zm.), mogą zostać uznane za pracę w warunkach szczególnych. Dodatkowo wnioskodawca nie miał statusu prawnika – był członkiem spółdzielni. Ponadto organ rentowy podniósł, iż nawet przy hipotetycznym uwzględnieniu spornych okresów do stażu pracy w warunkach szczególnych, wnioskodawca nie będzie legitymował się co najmniej
15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych wymaganym do przyznania prawa do rekompensaty.

(odpowiedź na odwołanie k. 6-8)

Zarządzeniem z 16 maja 2024 roku sprawę o sygn. akt VIII U 1175/24 połączono ze sprawą o sygn. akt VIII U 1174/24, celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia, pod sygnaturą akt VIII U 1174/24.

(zarządzenie z 16 maja 2024 r. k. 9 załączonych akt VIII U 1175/24)

Na rozprawie z dnia 2 września 2024 roku – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, w niniejszej sprawie – wnioskodawca poparł odwołania, a pełnomocnik ZUS wniósł
o ich oddalenie.

(końcowe stanowiska procesowe stron e-protokół rozprawy z 2 września 2024 roku 00:27:05-00:28:40 – płyta CD k. 40)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. L., urodził się (...). Ma wykształceniem zasadnicze zawodowe.

(bezsporne)

Wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę z ZUS w dniu 22 lutego 2024 roku.

( wniosek o emeryturę k. 1-3 odwrót akt emerytalnych ZUS)

Ubezpieczony od 28 kwietnia 1979 r. do 15 kwietnia 1981 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową.

(zaświadczenie k. 5 akt emerytalnych ZUS)

W okresie od września 1977 roku do kwietnia 1979 roku wnioskodawca pracował w (...) w P. przy produkcji siatki. Skarżący był wynagradzany w systemie akordowym – jego wynagrodzenie przeliczano na dniówki obliczeniowe na podstawie długości wyprodukowanej przez niego siatki. W tym okresie wnioskodawca był też członkiem ww. spółdzielni.

(zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 2 września 2024 r. 00:24:03 w zw.
z 00:02:37-00:09:15 – płyta CD k. 40, zeznania świadka T. F. e-protokół rozprawy
z 2 września 2024 r. 00:10:19-00:17:40 – płyta CD k. 40, zeznania świadka M. M. e-protokół rozprawy z 2 września 2024 r. 00:17:40-00:23:13 – płyta CD k. 40)

Wnioskodawca od 6 września 1983 roku do 6 grudnia 1983 roku wnioskodawca był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Rolniczej w P.. Wnioskodawca pracował wówczas przy produkcji pustaków. W tym okresie wnioskodawca nie był członkiem ww. spółdzielni. Okres ten został wnioskodawcy zaliczony przy wyliczaniu kapitału początkowego.

(bezsporne, a nadto dowód osobisty k. 9-9v. akt kapitałowych ZUS)

K. L. od 12 września 1988 roku do czerwca 1991 roku ponownie był zatrudniony w (...) w P.. W tym okresie wnioskodawca był członkiem tej spółdzielni. Nie otrzymał on wynagrodzenia z tytułu członkostwa
w spółdzielni wyliczonego na podstawie ostatniego bilansu.

(zeznania wnioskodawcy e-protokół rozprawy z 2 września 2024 r. 00:24:03 w zw. z 00:02:37-00:09:15 – płyta CD k. 40, zeznania świadka T. F. e-protokół rozprawy
z 2 września 2024 r. 00:10:19-00:17:40 – płyta CD k. 40, zeznania świadka M. M. e-protokół rozprawy z 2 września 2024 r. 00:17:40-00:23:13 – płyta CD k. 40, legitymacje ubezpieczeniowe k. 1-8v. akt kapitałowych ZUS, dowód osobisty k. 9-9v. akt kapitałowych ZUS)

Z uwagi na postępowanie syndyka, przeprowadzającego likwidację powyższej spółdzielni, nie zachowały się akta kadrowo-płacowe dotyczące spornych okresów zatrudnienia wnioskodawcy. Dokumentacja ta została zarchiwizowana. Brak jest więc dokumentów,
z których w sposób jednoznaczny i precyzyjny wynikałaby liczba dniówek obrachunkowych
w danym roku w spornych okresach, jak również, z których wynikałyby dokładne daty zatrudnienia K. L..

( pismo z archiwum państwowego k. 31, zeznania świadka T. F. e-protokół rozprawy z 2 września 2024 r. 00:10:19-00:17:40 – płyta CD k. 40, zeznania świadka M. M. e-protokół rozprawy z 2 września 2024 r. 00:17:40-00:23:13 – płyta CD k. 40)

Powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych wyżej dokumentów, zeznań wnioskodawcy oraz zeznań świadków: T. F. oraz M. M., którzy pracowali razem z wnioskodawcą w (...) w P.. Zeznania te, choć dla Sądu wiarygodne, nie pozwalają w sposób precyzyjny ustalić ani liczby dniówek obrachunkowych ani precyzyjnych dat rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych okresów zatrudnienia wnioskodawcy.

Jak, natomiast, podkreśla się w orzecznictwie, podstawa wymiaru składki, czyli wynagrodzenie uzyskiwane przez pracownika (ubezpieczonego) musi być ustalone w sposób pewny. W postępowaniu sądowym strona może udowadniać wysokość wynagrodzenia wszelkimi środkami dowodowymi wynikającymi z przepisów kodeksu postępowania cywilnego, ale dowody te muszą wykazywać w sposób precyzyjny i niebudzący wątpliwości, nie tylko wysokość poszczególnych składników wynagrodzenia, ale i fakt ich wypłaty.

(tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30 grudnia 2019 r., III AUa 669/19, LEX: 2766685)

W postępowaniu sądowym dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów na okoliczność wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia, jednakże zupełnie wyjątkowo wchodzi
w grę poczynienie ustaleń jedynie w oparciu o dowody osobowe. Wykazanie konkretnych zarobków w celu obliczenia wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie może być dokonywane w sposób przybliżony, jedynie na zasadzie uprawdopodobnienia.

(tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 5 września 2013 r., III AUa 479/13, LEX: 3384381)

Tymczasem, przesłuchani w toku procesu świadkowie, nie byli w stanie wskazać w sposób jednoznaczny, ile dniówek obrachunkowych przysługiwało wnioskodawcy za godzinę pracy, jak również, ile konkretnie godzin dziennie przepracował wnioskodawca. Nie potrafili oni, również, podać konkretnych dat rozpoczęcia i zakończenia, poszczególnych, spornych, okresów zatrudnienia K. L. w (...) w P.. W oparciu o te zeznania, nie jest, więc, możliwe ustalanie wysokości wynagrodzeń wnioskodawcy w sposób pewny i precyzyjny. W niniejszym postępowaniu niedopuszczalne byłoby ustalenia liczby dniówek obrachunkowych przepracowanych przez wnioskodawcę, jak również , wysokości osiąganych przez niego z tego tytułu dochodów na zasadzie „pi razy drzwi” – jak to określił świadek T. F..

Jednocześnie, niemożliwe było precyzyjne ustalenie, zarówno liczby dniówek obrachunkowych, jak również, dokładnych dat, kiedy skarżący rozpoczynał i kończył zatrudnienie na podstawie dostępnych dokumentów, z uwagi na niezachowanie się akt kadrowo-płacowych, z których wynikałaby liczba przepracowanych dniówek obliczeniowych. Co zaś do przedstawionych dokumentów w postaci dowodu osobistego i legitymacji ubezpieczeniowej, to
w ogóle nie wskazano w nich daty początkowej i końcowej okresu pracy w (...) z lat 1977-1979, a także dokładnej daty zakończenia pracy w (...) w 1991 roku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania są niezasadne.

W przedmiotowej sprawie, kwestią sporną był fakt, zaliczenia, kwestionowanego przez ZUS, w zaskarżonych decyzjach: o ustaleniu wysokości kapitału początkowego, a także
o wysokość emerytury, okresów zatrudnienia wnioskodawcy w (...) w P. od września 1977 r. do kwietnia 1979 r. oraz od 12 września 1988 r. do czerwca 1991 r.

Jak stanowi art. 25 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2023 r. poz. 1251), podstawę obliczenia emerytury, ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie ,zaś, z art. 173 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie natomiast do art. 174 ust. 1 w/w ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego
i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie, zaś , z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei, w myśl art. 15 ust. 1 w/w ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich
20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona
w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3,
w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach,
z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie
z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, że kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 r., podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Zgodnie z art. 26 w/w ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Z dokonanych ustaleń wynika, ze wnioskodawca w okresie od września 1977 roku do kwietnia 1979 roku pracował w (...) w P. przy produkcji siatki. Skarżący był wynagradzany w systemie akordowym – jego wynagrodzenie obliczano w dniówkach obliczeniowych, ustalanych w oparciu o długość wyprodukowanej przez wnioskodawcę siatki. W tym okresie wnioskodawca był też członkiem ww. spółdzielni.

Następnie skarżący od 6 września 1983 roku do 6 grudnia 1983 roku wnioskodawca był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Rolniczej w P.. Wnioskodawca pracował wówczas przy produkcji pustaków. W tym okresie, wnioskodawca nie był członkiem ww. spółdzielni. Okres ten został wnioskodawcy zaliczony przy wyliczaniu kapitału początkowego.

K. L. od 12 września 1988 roku do czerwca 1991 roku ponownie był zatrudniony w (...) w P.. W tym okresie, wnioskodawca był członkiem tej spółdzielni. Przy czym nie otrzymał on wynagrodzenia z tytułu członkostwa w spółdzielni, wyliczonego na podstawie ostatniego bilansu.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie pozwoliło, jednak, ustalić, w sposób jednoznaczny, ile dniówek obrachunkowych przysługiwało wnioskodawcy za godzinę pracy, jak również, ile konkretnie godzin dziennie przepracował wnioskodawca w spornych okresach.
W trakcie niniejszego postępowania nie udało się również ustalić konkretnych dat rozpoczęcia
i zakończenia poszczególnych spornych okresów zatrudnienia K. L.
w (...) w P..

Trzeba tu wskazać, że choć wysokość zarobków (czy jak w tym przypadku – liczba dniówek obrachunkowych), której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem co prawda może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane, ale musi być ona ustalona w sposób jednoznaczny i pewny. Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków – aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r.,
I UK 115/06, OSNIPiUS 2007, nr 17-18, poz. 257, str. 753).

W orzecznictwie zauważa się, także, iż nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron
i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996 r.,
I CKU 45/96, OSNC z 1997 r., z. 6-7, poz. 76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662).

Z treści art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 1251), wynika, że za okresy składkowe uważa się przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:

- pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w (...) Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych,
w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych
w Krajowym Związku (...) oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

Warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu – odnieść należy do art. 1 w związku z art. 2 pkt 3 dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U.
z 1983 r. nr 27, poz. 135 z późn. zm.) wymieniającego jako podmioty ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz innych spółdzielni, wykonujących pracę
w tych spółdzielniach, członków spółdzielni, którzy wykonują pracę w zespołowych gospodarstwach rolnych tych spółdzielni i pozostałe osoby, wykonujące pracę w spółdzielniach i wynagradzane według zasad obowiązujących członków tych spółdzielni.

O podleganiu ubezpieczeniu w myśl przepisów dekretu decydował wymiar świadczonej pracy, o czym świadczy przepis art. 4 dekretu, zgodnie którym przy ustalaniu okresu pracy
w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, za miesiąc 20 dni pracy dla mężczyzn i 13 dni pracy dla kobiet za rok pracy – rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni,
a kobieta co najmniej 130 dni pracy. Aktualnie tytułem ubezpieczenia społecznego jest członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej bez dodatkowych warunków (por. art.
6 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).

Przy czym w stosunku do członków spółdzielni istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu składkowego jest przepracowanie w tym roku wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu (tak: wyroki Sądu Najwyższego z 5 maja 1979 r., II UR 7/79, Nowe Prawo 1981 nr 6, s. 87, z 12 maja 1999 r., II UKN 624/98, OSNP 2000, nr 14, poz. 556, z 1 września 2010 r., II UK 80/10, LEX nr 661515 oraz z 24 maja 2012 r., II UK 255/11, LEX nr 1227191).

Na gruncie niniejszej sprawy, należy zauważyć, że zarówno z przedstawionych dokumentów, jak i osobowych źródeł dowodowych nie wynika to czy liczba dniówek obrachunkowych przepracowanych przez wnioskodawcę w (...) w P. w spornych okresach, czyli od września 1977 r. do kwietnia 1979 r. oraz od 12 września 1988 r. do czerwca 1991 r. pozwalała na przyjęcie, że wnioskodawca w tych okresach podlegał ubezpieczeniu społecznemu – zgodnie z przepisami dekretu z dnia 4 marca 1976 r.
o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin. K. L. nie był w stanie w sposób jednoznaczny
i precyzyjny – czy to za pomocą dowodów z dokumentów, czy to za pomocą zeznań świadków wykazać, że w spornych okresach przepracowywał w spółdzielni wymaganą liczbę dniówek obrachunkowych.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe, w tym dowód z zeznań samego wnioskodawcy, nie pozwalał ponadto na ustalenia w sposób jednoznaczny i precyzyjny dat rozpoczęcia i zakończenia okresów pracy wnioskodawcy w spółdzielni w latach 1977-1979, jak i daty zakończenia pracy w 1991 r.

Raz jeszcze należy podkreślić, iż podstawa wymiaru składki, czyli wynagrodzenie uzyskiwane przez wnioskodawcę musi być ustalona w sposób pewny. Wprawdzie wnioskodawca w postępowaniu sądowym może udowadniać wysokość wynagrodzenia wszelkimi środkami dowodowymi wynikającymi z przepisów kodeksu postępowania cywilnego, ale dowody te muszą wykazywać w sposób precyzyjny i niebudzący wątpliwości nie tylko wysokość poszczególnych składników wynagrodzenia ale i fakt ich wypłaty.

(tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 9 maja 2019 r., III AUa 916/18, LEX: 2669320)

Odnosząc się, zaś, do kwestii wykonywania przez wnioskodawcę pracy w warunkach szczególnych, to zauważyć należy, że stosownie do art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 164), rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 roku ma okres pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów ustawy
o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie, słusznie zauważył, więc, iż zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
za okres pracy w szczególnych warunkach można uznać tylko okres, w których ubezpieczony miał status pracownika, a nie można uznać okresów, w których był członkiem spółdzielni.

Z wykładni przepisu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach wynika bowiem, że przepisy regulujące prawo do emerytury wieku niższym niż powszechny (a więc przepisy powyższego rozporządzenia) nie mogą być inaczej rozumiane jak tylko w ten sposób, że prawo do emerytury w wieku niższym niż ogólny wiek emerytalny przysługuje jedynie pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach. Podobnie w tej kwestii wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 stycznia 2005 r., II UK 136/04, LEX nr 602703 stwierdzając, że przepisy art. 32 ustawy o emeryturach i rentach obejmują pracę wykonywaną w ramach stosunku pracy, a nie stosunku członkostwa w spółdzielni.

Trybunał Konstytucyjny, również , w wyroku z dnia 14 czerwca 2004 r., P 17/03, OTK ZU 2004 nr 6a, poz. 57 (Dz. U. Nr 144, poz. 1530) nie zakwestionował ograniczenia prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na wykonywanie zatrudnienia tylko w charakterze pracownika. Zróżnicowanie uprawnień podmiotów w zależności od tego, czy praca wykonywana jest
w ramach stosunku pracy, czy też na podstawie innych stosunków prawnych w obszarze prawa pracy ma charakter podstawowy i wiąże się ze szczególnymi cechami stosunku pracy, które jakościowo odróżniają go od innych stosunków prawnych, w ramach których świadczona jest praca. Wskazać także należy, że wynikające z unormowań art. 32 ustawy o emeryturach i rentach zróżnicowanie uprawnień ubezpieczonych stanowi konsekwencje wcześniej istniejących różnic między pracowniczym i pozapracowniczym ubezpieczeniem społecznym, które wyrażały się, przede wszystkim, w szczególnym ukształtowaniu wysokości i zasad opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, w zależności od tego, czy ubezpieczony wykonywał pracę, jako pracownik, czy też jako inna osoba zatrudniona.

W konsekwencji, mając na uwadze, że celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to do stażu wymaganego do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych, nie można wnioskodawcy zaliczyć okresów, gdy był członkiem (...) w P..

Co więcej, nawet gdyby uznać, że wnioskodawca, we wszystkich spornych okresach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach, to i tak nie legitymowałby się on łącznym trwającym co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, co jest warunkiem uzyskania prawa do rekompensaty.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania jako niezasadne, o czym orzekł w sentencji wyroku.