Treść orzeczenia VIII U 1176/24 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

VIII U 1176/24 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Łodzi z 2025-03-04

Sygnatura akt VIII U 1176/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 października 2022 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. stwierdził, że T. Ł. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 5 maja 2015 r.

W uzasadnieniu decyzji organ wyjaśnił, że na podstawie dokumentów zaewidencjonowanych w systemie informatycznym ustalono, że ubezpieczony został zgłoszony przez płatnika składek (...) sp. z o.o. w likwidacji do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 5 maja 2015 r. jako pracownik na stanowisku pracownik administracyjno-księgowy. Płatnik nie wyrejestrował z ubezpieczeń T. Ł.. Ubezpieczony miał zawartą umowę o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. w likwidacji w czasie, kiedy jest likwidatorem. Organ zaznaczył, że wątpliwości co do występowania elementu podporządkowania budzi fakt, kto nadzorował wykonywanie pracy przez ubezpieczonego. Zakład podkreślił, że nie można być jednocześnie pracownikiem i pracodawcą w ramach tego samego podmiotu zatrudniającego. W trakcie postępowania nie zostały złożone żadne wyjaśnienia i dokumenty, z których wynikałoby jakie czynności wykonuje ubezpieczony w ramach umowy o pracę na stanowisku pracownik administracyjno-księgowy i jako likwidator spółki. Nie został także spełniony warunek zatrudnienia pracowniczego polegający na odpłatności. Nie zostały załączone dokumenty potwierdzające wypłatę wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę u płatnika składek od maja 2015 r. Z załączonych potwierdzeń wykonania operacji nie wynika, że są to wypłaty wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę na stanowisku pracownik administracyjno-księgowy, a nie z tytułu wykonywania obowiązków likwidatora spółki.

W konsekwencji w ocenie organu umowa o pracę zawarta między wnioskodawcą a płatnikiem (...) sp. z o.o. została zawarta dla pozoru. Świadczenie pracy w ramach umowy o pracę nie miało bowiem miejsca, a zgodnym zamiarem i wolą stron, zawartej umowy, było jedynie nadanie jej nazwy „umowy o pracę”.

W związku z powyższym, zdaniem Zakładu na podstawie art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. należało stwierdzić, że umowa o pracę zawarta pomiędzy stronami, jako zawarta dla pozoru, jest nieważna, a zatem z tytułu zawartej umowy o pracę T. Ł. nie podlega ubezpieczeniom społecznym od 5 maja 2015 r.

(decyzja - k. 43-46 akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył T. Ł., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wnosząc o uchylenie decyzji i obciążenie pozwanego kosztami zastępstwa procesowego. Zaskarżonej decyzji zarzucono błędne uznanie, iż stosunek pracy nawiązany umową o pracę z dnia 5 maja 2015 r. zawartą pomiędzy (...) sp. z o.o. i ubezpieczonym nie zaistniał wobec pozornego charakteru powyższej umowy i braku świadczenia w oparciu o nią przez ubezpieczonego pracy.

Strona skarżąca wskazała, że do zadań odwołującego jako pracownika należało: obsługa najemców, zawieranie umów z najemcami, wystawianie faktur, odbieranie czynszu najmu płatnego w gotówce, obsługa kasy, obsługa korespondencji przychodzącej i wychodzącej, obsługa rachunkowa zobowiązań zabezpieczonych hipotecznie, organizowanie bieżących napraw, dbanie o stan techniczny obiektu, zatrudnienie zleceniobiorców, kierowanie deklaracji do KRS, prowadzenie księgowości, deklarowanie zobowiązań podatkowych oraz ubezpieczonych i obsługa rachunkowa. Na początku lipca 2015 r. odwołujący wyraził zgodę na pełnienie funkcji likwidatora wobec podjęcia przez wspólników spółki decyzji o rozwiązaniu spółki. W ocenie strony skarżącej fakt, że odwołujący był pracownikiem spółki w zakresie objętym umową o pracę z dnia 5 maja 2015 r. nie odbierał mu przymiotu sprawowania funkcji likwidatora, a zatem podporządkowania pracowniczego spółce rozumianej w tej relacji jako jej zgromadzenie wspólników, a nie samemu sobie.

(odwołanie - k. 3-9)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując argumentację, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie - k. 135-137)

Na rozprawie z dnia 17 marca 2023 r. pełnomocnik ubezpieczonego sprecyzował roszczenie i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że skarżący podlegał ubezpieczeniom społecznym w spornym okresie.

(oświadczenie pełnomocnika ubezpieczonego na rozprawie z dnia 17 marca 2023 r. e - protokół (...):03:47-00:04:47 - koperta k. 170 poprzednia sygn. akt VIII U 2391/22)

Postanowieniem z dnia 17 marca 2023 r. tut. Sąd zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 k.p.c.

(postanowienie z dnia 17 marca 2023 r. - k. 171 poprzednia sygn. akt VIII U 2391/22)

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2023 r. tut. Sąd umorzył postępowanie w sprawie na podstawie art. 182 § 1 pkt. 1 k.p.c. oraz zasądził od T. Ł. na rzecz ZUS (...) Oddział w Ł. kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(postanowienie z dnia 30 czerwca 2023 r. - k. 173 poprzednia sygn. akt VIII U 2391/22)

Zażalenie na w/w postanowienie złożył T. Ł., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wnosząc o jego uchylenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania zażaleniowego z uwzględnieniem kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

(zażalenie - k. 192-195 poprzednia sygn. akt VIII U 2391/22)

Postanowieniem z dnia 27 grudnia 2023 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uchylił zaskarżone postanowienie z dnia 30 czerwca 2023 r. w sprawie o sygn. akt VIII U 2391/22 (sygn. akt III AUz 116/23).

(postanowienie z dnia 27 grudnia 2023 r. - k. 213)

Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2024 r. tut. Sąd na podstawie art. 359 § 1 k.p.c. uchylił postanowienie z dnia 17 marca 2023 r. oraz na podstawie art. 69 § 1 k.p.c. ustanowił dla (...) sp. z o.o. w likwidacji kuratora w osobie r. pr. J. P. celem reprezentowania spółki i dokonywania wszystkich czynności łączących się ze sprawą w postępowaniu przeciwko ZUS (...) Oddziałowi w Ł. o podleganie T. Ł. ubezpieczeniom społecznym.

(postanowienie z dnia 26 czerwca 2024 r. - k. 244)

Na rozprawie z dnia 25 lipca 2024 r. kurator ustanowiony dla płatnika składek oświadczył, że pozostawia rozstrzygnięcie do uznania Sądu. Jednocześnie wniósł o zasądzenie kosztów kuratora, które nie zostały opłacone w żadnej części.

(stanowisko kuratora płatnika składek na rozprawie z dnia 25 lipca 2024 r. e - protokół (...):02:32-00:03:50 - koperta k. 261)

Na ostatniej rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie. Natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e-protokół (...):28:19 - 00:37:00 - koperta k. 353)

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

T. Ł. urodził się (...) Ukończył administrację i studia podyplomowe z rachunkowości.

(bezsporne, a nadto zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e - protokół (...):01:28 - 00:28:10 - koperta k. 353 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 lutego 2023 r. e-protokół (...):04:14- (...):34 - koperta k. 160)

Od 1 czerwca 2008 r. ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...). Przeważającym przedmiotem działalności gospodarczej jest działalność rachunkowo-księgowa, doradztwo podatkowe. Skarżący prowadzi działalność w swoim domu.

(bezsporne, a nadto wydruk z (...) k. 17-17 verte akt ZUS, zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e-protokół (...):01:28 - 00:28:10 - koperta k. 353 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 lutego 2023 r. e-protokół (...):04:14 - (...):34 - koperta k. 160 )

(...) sp. z o.o. w likwidacji została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 24 lipca 2003 r. pod numerem (...). Z zapisów zarejestrowanych w rejestrze wynika, że przedmiotem działalności spółki jest m.in. produkcja mięsa, z wyjątkiem drobiowego i króliczego, produkcja mięsa drobiowego i króliczego.

(bezsporne, a nadto odpis z KRS - k. 3 verte-16 akt ZUS, k. 12-18 verte)

Głównym składnikiem majątku w/w spółki było prawo użytkowania wieczystego o łącznej powierzchni 1,2367 ha wraz z prawem własności posadowionych na niej budynków o funkcji produkcyjno - magazynowo - biurowej położonego w Ł., przy ul. (...) (KW (...)). Prawo to obciążone było hipoteką umowną w kwocie 3 474 760,59 zł na zabezpieczenie spłaty wierzytelności objętych porozumieniem o spłacie zadłużenia z dnia 15 czerwca 2011 r.

(wydruk z KW - k. 19-49)

Od ok. 2013/2014 r. spółka nie zajmowała się prowadzeniem swojej pierwotnej działalności. Wynajmowała jedynie pomieszczenia, których była właścicielem.

(zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e-protokół (...):01:28 - 00:28:10 - koperta k. 353 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 lutego 2023 r. e-protokół (...):04:14- (...):34 - koperta k. 160)

Przeciwko spółce toczyły się postępowania egzekucyjne. Spółka była także objęta postępowaniem upadłościowym. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XIV Wydziału Gospodarczego ds. Upadłościowych i naprawczych z dnia 10 marca 2015 r. w sprawie o sygn. akt XIV GUP 21/13 umorzono postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku spółki z powodu braku majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania.

(dokumenty dotyczące egzekucji komorniczych - k. bez numeru, odpis z KRS - k. 3 verte - 16 akt ZUS, k. 12-18 verte, zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e - protokół (...):01:28 - 00:28:10 - koperta k. 353 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 lutego 2023 r. e-protokół (...):04:14- (...):34 - koperta k. 160, załączone akta komornicze)

Od 24 lipca 2003 r. do 29 października 2015 r. T. Ł. pełnił w spółce funkcję członka zarządu - głównego księgowego.

(odpis z KRS - k. 3 verte-16 akt ZUS, k. 12-18 verte)

Uchwałą Nr 1 Walnego Zgromadzenia Wspólników (...) sp. z o.o. podjętą w dniu 4 maja 2015 r. upoważniono P. G. do podpisywania umów o pracę z T. Ł..

(uchwała Nr 1 Walnego Zgromadzenia Wspólników (...) sp. z o.o. z dnia 4 maja 2015 r. - k. 133)

W dniu 5 maja 2015 r. pomiędzy spółką reprezentowaną przez P. G. a T. Ł. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony począwszy od 5 maja 2015 r. Ubezpieczony został zatrudniony na stanowisku: pracownik administracyjno - księgowy w pełnym wymiarze czasu pracy. Podstawa miesięczna wynagrodzenia wynosiła 1750,00 zł. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano: Ł., Elektronowa 5.

(umowa o pracę - k. 8 akt osobowych ubezpieczonego)

Wcześniej ubezpieczonego ze spółką również łączyła umowa o pracę. Została ona jednak rozwiązana przez syndyka. Gdy syndyk zakończył swoją pracę, wspólnicy spółki zwrócili się do odwołującego z prośbą, żeby zajął się sprawami administracyjnymi spółki.

Skarżący po zawarciu spornej umowy o pracę nie zawiesił prowadzenia swojej działalności gospodarczej ani nie zaprzestał jej prowadzenia. Obsługiwał w tym czasie około 5-7 podmiotów. Zajmowało mu to 2-3h tygodniowo. Ubezpieczony w tym okresie nie miał zawartej innej umowy o pracę.

Uchwałą Nr 1 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników spółki pod firmą (...) sp. z o.o. podjętą w dniu 3 lipca 2015 r. w sprawie rozwiązania spółki po przeprowadzeniu likwidacji, postanowiono rozwiązać spółkę po przeprowadzeniu likwidacji. Uchwała weszła w życie z dniem jej podjęcia.

Uchwałą Nr 2 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników spółki pod firmą (...) sp. z o.o. podjętą w dniu 3 lipca 2015 r. w sprawie powołania likwidatora spółki, postanowiono powołać likwidatora spółki w osobie T. Ł.. Likwidator reprezentuje spółkę samodzielnie. Uchwała weszła w życie z dniem jej podjęcia.

Uchwałą Nr 3 Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników spółki pod firmą (...) sp. z o.o. podjętą w dniu 3 lipca 2015 r. w sprawie zasad wynagradzania likwidatora, postanowiono przyznać T. Ł. wynagrodzenie w wysokości 1 250,00 zł brutto miesięcznie z tytułu sprawowania przez niego funkcji likwidatora oraz zatrudnić na podstawie umowy o pracę na stanowisku pracownik administracyjno-księgowy i przyznać wynagrodzenie w wysokości 1 750,00 zł brutto miesięcznie. Uchwała weszła w życie z dniem jej podjęcia.

(uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników spółki pod firmą (...) sp. z o.o. z dnia 3 lipca 2015 r. - k. 49-52)

Jako likwidator ubezpieczony zajmował się czynnościami zmierzającymi do sprzedaży nieruchomości spółki.

Do obowiązków ubezpieczonego jako pracownika miało należeć: obsługa nieruchomości, najemców, wystawianie faktur, zbieranie pieniędzy od nich, zabieganie o to żeby wynająć kolejne pomieszczenia, sprawy księgowe, prowadzenie samej księgowości, sporządzanie deklaracji, obliczanie podatku, wysyłanie sprawozdań do GUSu, wszelkich sprawozdań i deklaracji związanych z prowadzeniem spółki, dbanie o porządek, sprawy techniczne, naprawa awarii.

Zgodnie z zaświadczeniem z dnia 4 maja 2016 r. o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ubezpieczony ukończył szkolenie okresowe dla pracowników na stanowiskach administracyjno-biurowych zorganizowane w formie samokształcenia przez (...) J. S. w okresie od dnia 2 maja 2016 r. do dnia 4 maja 2016 r.

(zaświadczenie z dnia 4 maja 2016 r. - k. 9 akt osobowych ubezpieczonego)

Skarżący został zgłoszony przez płatnika składek do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 5 maja 2015 r. z kodem tytułu ubezpieczenia - pracownik. Dokument zgłoszeniowy (...) został złożony 15 czerwca 2015 r. oraz 2 listopada 2015 r.

(bezsporne)

Zdarzało się, że składki do ZUS były opłacane z prywatnego rachunku bankowego ubezpieczonego, ponieważ rachunki firmowe spółki były zajęte przez komornika sądowego.

Płatnik składek sporządził dokumentację osobową ubezpieczonego zawierającą m.in. kwestionariusz osobowy dla pracownika, oświadczenie pracownika o przekazywanie wynagrodzenia na konto bankowe, oświadczenie pracownika o zapoznaniu się z ryzykiem zawodowym i treścią instrukcji przeciwpożarowej, informację o zjawisku dyskryminacji w miejscu pracy i sposobach przeciwdziałania, umowę o pracę, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie BHP oraz świadectwo pracy.

(dokumenty w aktach osobowych ubezpieczonego)

Zgodnie z potwierdzeniami przelewów i dowodami wypłat wystawionymi przez T. Ł. spółka wypłaciła na jego rzecz następujące wynagrodzenia:

: w dniu 23 czerwca 2015 r. kwotę 2 329,16 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew)”
: w dniu 17 sierpnia 2015 r. kwotę 1 479,16 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew)”;
: w dniu 17 września 2015 r. kwotę 1 300,00 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew)”;
: w dniu 25 września 2015 r. kwotę 1 029,16 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew)”;
: w dniu 28 września 2015 r. kwotę 800,00 zł bez tytułu (przelew);
: w dniu 21 października 2015 r. kwotę 2 329,16 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew)”;
: w dniu 26 listopada 2015 r. kwotę 1 029,16 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew)”;
: w dniu 1 grudnia 2015 r. kwotę 1 300,00 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 3 grudnia 2015 r. kwotę 1 300,00 zł bez tytułu (przelew);
: w dniu 22 stycznia 2016 r. kwotę 1 329,16 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 26 stycznia 2016 r. kwotę 1 000,00 zł tytułem „dopłata wynagrodzenia (...)” (przelew);
: w dniu 22 lutego 2016 r. kwotę 1 200,00 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 7 marca 2016 r. kwotę 1 000,00 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 29 marca 2016 r. kwotę 866,69 zł tytułem „dopłata do wynagrodzenia (...)” (przelew)
: w dniu 12 kwietnia 2016 r. kwotę 2 266,69 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 12 kwietnia 2016 r. kwotę 37,53 zł tytułem „dopłata do wynagrodzenia (...)” (KW (...));
: w dniu 4 maja 2016 r. kwotę 1 266,69 zł tytułem „wynagrodzenie (...)” (przelew);
: w dniu 13 maja 2016 r. kwotę 1 000,00 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 1 czerwca 2016 r. kwotę 1 300,00 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 10 czerwca 2016 r. kwotę 2 266,69 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 22 czerwca 2016 r. kwotę 2 266,69 zł bez tytułu (przelew);
: w dniu 2 września 2016 r. kwotę 1 900,00 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 16 września 2016 r. kwotę 416,69 zł tytułem „dopłata do wynagrodzenia za (...)”
: w dniu 4 października 2016 r. kwotę 2 316,69 zł tytułem „wynagrodzenie (...)” (przelew);
: w dniu 16 listopada 2016 r. kwotę 1 100,00 zł tytułem „wynagrodzenie za (...)” (przelew);
: w dniu 1 grudnia 2016 r. kwotę 2 316,69 zł tytułem „wynagrodzenie (...)” (przelew);
: w dniu 29 maja 2017 r. kwotę 2 297,48 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 17 sierpnia 2017 r. kwotę 2 297,48 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 17 sierpnia 2017 r. kwotę 2 297,48 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 30 października 2017 r. kwotę 2 297,48 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 31 października 2017 r. kwotę 2 297,48 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 23 listopada 2017 r. kwotę 2 297,48 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 31 grudnia 2017 r. kwotę 2 297,48 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 30 stycznia 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 28 lutego 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 29 marca 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 10 kwietnia 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 7 maja 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 10 czerwca 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 10 lipca 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 9 sierpnia 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 12 września 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 5 października 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 7 listopada 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator” (KW (...));
: w dniu 20 grudnia 2018 r. kwotę 2 430,00 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator” (KW (...));
: w dniu 31 stycznia 2019 r. kwotę 2 266,78 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));
: w dniu 27 lutego 2019 r. kwotę 2 266,78 zł tytułem „wynagrodzenie umowa o pracę + likwidator (...)” (KW (...));

(dowody wpłat - k. 53-74, potwierdzenia przelewów - k. 75-98)

W dniu 20 stycznia 2020 r. spółka zrealizowała na rzecz ubezpieczonego przelew na kwotę 15 500,00 zł wskazując, że tytułem operacji jest wynagrodzenie. Natomiast w dniu 28 stycznia 2020 r. spółka wykonała na rzecz skarżącego przelew na kwotę 7 287,80 zł wskazując, że tytułem operacji jest rozliczenie końcowe wynagrodzenia za 2019 r.

(potwierdzenia przelewów z dnia 20 stycznia 2020 r. i 28 stycznia 2020 r. - k. 30-31 akt ZUS)

Ubezpieczony sam wypłacał sobie wynagrodzenie. Nie otrzymywał go systematycznie. Zdarzały się opóźnienia (ok. 2-3 miesiące), ponieważ spółka nie miała środków. Natomiast od chwili sprzedaży nieruchomości skarżący w ogóle nie otrzymywał wynagrodzenia.

(dowody wpłat - k. 53-74, potwierdzenia przelewów - k. 75-98, lista płac - k. bez numeru, PIT-11 za lata 2015-2019 - k. 99-114, zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e-protokół (...):01:28 - 00:28:10 - koperta k. 353 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 lutego 2023 r. e-protokół (...):04:14- (...):34 - koperta k. 160)

Na przedłożonych dokumentach PIT-11 za lata 2015-2019 T. Ł. występuje jako podatnik i płatnik składek jednocześnie.

(PIT-11 za lata 2015-2019 - k. 99-113)

W okresie działalności statutowej spółka wynajmowała jedno pomieszczenie w nieruchomość przy ul. (...) w Ł.. Natomiast w okresie od 2015 r. do 2019 r. spółka wynajmowała pomieszczenia następującym najemcom:

: (...) sp. z o.o. w okresie od 2015 r. do 2019 r. (kwota czynszu netto: 4700,00 zł);
: B. P. Zakład Usług (...) w okresie od 2015 r. do 2019 r. (kwota czynszu netto: 2000,00 zł);
: KWARC (...) w okresie od 2015 r. do 2019 r. (kwota czynszu netto: 1000,00 zł);
: Usługi (...). G. w okresie od 2015 r. do 2019 r. (kwota czynszu netto: 550,00 zł);
: (...) E. G. w okresie od maja do lipca 2015 r. (kwota czynszu netto: 393,40 zł);
: P. (...) w okresie od maja 2015 r. do marca 2016 r. (kwota czynszu netto: 720,00 zł);
: (...) M. K. w okresie od maja 2015 r. do września 2015 r. (kwota czynszu netto: 850,00 zł);
: (...) M. K. w okresie od października 2015 r. do listopada 2017 r. (kwota czynszu netto: 1650,00 zł);
: (...) sp. z o.o. w okresie od grudnia 2017 r. do 2019 r. (kwota czynszu netto: 800,00 zł);
: (...) w okresie od maja 2017 r. do 2019 r. (kwota czynszu netto: 800,00 zł);
: (...) w okresie od maja 2018 r. do 2019 r. (kwota czynszu netto: 150,00 zł);
: (...) w okresie od stycznia 2016 r. do grudnia 2016 r. (kwota czynszu netto: 20000,00 zł);
: (...) Z. K. (1) w okresie od sierpnia 2017 r. do 2019 r. (kwota czynszu netto: 18000,00 zł);

(wykaz najemców - k. bez numeru, umowa najmu ze Z. K. (1) - k. 116 - 120, zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e-protokół (...):01:28 - 00:28:10 - koperta k. 353 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 lutego 2023 r. e - protokół (...):04:14- (...):34 - koperta k. 160)

(...) sp. z o.o. w 2015 r. przekazywała wszystkie opłaty za wynajem, energię elektryczną, wodę i ogrzewanie do spółki na wskazane przez spółkę konto bankowe. Brak było płatności w gotówce. W 2016 r. wszystkie opłaty za wynajem, energię elektryczną, wodę i ogrzewanie do spółki przekazywała na wskazane przez spółkę konto bankowe. Brak było płatności w gotówce. W 2017 r. opłaty za wynajem były przekazywane do kancelarii komorniczej. Opłaty za energię elektryczną były przekazywane do (...) na wskazane konto bankowe. Brak było płatności w gotówce. W 2018 r. opłaty za wynajem były przekazywane do kancelarii komorniczej. Opłaty za energie elektryczną były przekazywane do (...) na wskazane konto bankowe. Brak było płatności w gotówce. Natomiast w 2019 r. opłaty za wynajem były przekazywane do kancelarii komorniczej w okresie od stycznia 2019 r. do września 2019 r. włącznie. Czynsz za miesiąc październik 2019 r. został zapłacony w gotówce w dniu 22 listopada 2019 r. na życzenie spółki, podobnie jak opłaty za wywód odpadów za 2019 r.

(pismo nadesłane przez (...) sp. z o.o. wraz z załącznikami - k. 272, k. 274-276)

B. P. prowadząca działalność gospodarczą pod firmą (...) dokonywała opłat za czynsz z tytułu zawartej umowy najmu nieruchomości w gotówce, której odbiór w wysokości umownego czynszu kwitował na fakturach T. Ł.. Płatność za ostatni miesiąc trwania przedmiotowej umowy najmu tj. za październik 2019 r. została przelana na konto Urzędu Skarbowego Ł. z uwagi na zajęcie wierzytelności. T. Ł. przy przekazaniu gotówki nie wskazywał, na co przeznaczy daną kwotę.

(pismo nadesłane przez B. P. Zakład Usług (...) wraz z załącznikami - k. 289-299)

Z. G. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą Usługi (...) opłacał należności z tytułu najmu w latach 2014-2019 bezpośrednio na konto spółki. Komornik nie zajął tych zobowiązań.

(oświadczenie Z. G. - k. 339)

(...) sp. z o.o. w okresie od 2017 r. do 2019 r. płaciła czynsz najmu bezpośrednio spółce. Komornik prowadzący postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce nie informował (...) sp. z o.o. o zamiarze dokonywania zajęcia zobowiązań z tytułu najmu.

(oświadczenie Prezesa Zarządu (...) sp. z o.o. M. K. - k. 340)

Postanowieniem z dnia 7 października 2019 r. w sprawie o sygn. akt XIV GR 20/19 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XIV Wydział Gospodarczy dla spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych postanowił otworzyć przyśpieszone postępowanie układowe wobec jednego z najemców spółki - (...) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Zakład (...) Z. K. (1), uznając, że postępowanie ma charakter główny. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości zostało wydane w dniu 28 marca 2022 r.

(umowa najmu - k. 116-120, zapisy z ewidencji księgowej dotyczącej najmu - k. 283 - 286, ogłoszenie w (...) - k. 115-115 verte, pismo syndyka - k. 302)

Stałe miesięczne koszty otrzymania spółki wynosiły z tytułu VAT 7 – 8 tysięcy, 2-3 tysiące innych kosztów związanych z utrzymaniem (poza wynagrodzeniem wnioskodawcy). Z tytułu najmu spółka otrzymywała ok. 8 tysięcy.

(zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e-protokół (...):01:28 - 00:28:10 - koperta k. 353)

W dniu 31 października 2019 r. spółka zawarła umowę sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w Ł., przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XVI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi KW o nr (...) na rzecz (...) sp. z o.o. w Ł. za cenę 3 100 000,00 zł.

(akt notarialny Rep. A nr (...) z dnia 31 października 2019 r. - k. 121-128)

Problem z jej sprzedażą polegał na tym, że trudno było znaleźć chętnych, kwoty oferowane nie pokrywały wierzytelności od wierzycieli i po drugie wierzytelności związanych z podatkiem od nieruchomości i użytkowania wieczystego. Hipoteka była wpisana na rzecz Urząd Miasta. Na rzecz wierzycieli była umowna hipoteka. Ubezpieczony prowadził do redukcji wierzytelności spółki. Mniej więcej w granicach 50 %. Całość dostało miasto, Skarb Państwa. W całości zostały spłacone wierzytelności z podatków i za wieczyste użytkowanie. Pozostała cześć została podzielona pomiędzy pozostałych. Właściciele spółki byli zadowoleni z działalności skarżącego. Wierzyciele zostali zaspokojeni, cel spółki został osiągnięty.

(dokumenty dotyczące egzekucji komorniczych - k. bez numeru, zestawienie przychodów i kosztów od maja 2015 r. do grudnia 2019 r. - k. bez numeru, zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. e-protokół (...):01:28 - 00:28:10 - koperta k. 353 w zw. z wysłuchaniem informacyjnym na rozprawie z dnia 14 lutego 2023 r. e-protokół (...):04:14 - (...):34 - koperta k. 160)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 4 stycznia 2022 r. wystawionym przez (...) sp. z o.o. w likwidacji T. Ł. był zatrudniony w w/w zakładzie pracy od 5 maja 2015 r. do 31 grudnia 2021 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie zatrudnienia wykonywał pracę na stanowisku pracownik administracyjno-księgowy. Pracownik nie korzystał z urlopu bezpłatnego. Stosunek pracy ustał na mocy rozwiązania - porozumienia stron na postawie art. 30 § 1 pkt 1 k.p. Na świadectwie brak jest czytelnego podpisu pracodawcy lub osoby działającej w jego imieniu.

(świadectwo pracy - k. 32-33 akt ZUS, k. bez numeru akt osobowych ubezpieczonego)

Za ubezpieczonego zostały złożone imienne raporty miesięczne, w których płatnik składek wykazał podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od maja do grudnia 2015 r. w wysokości 1750,00 zł, od stycznia do grudnia 2016 r. w wysokości 1850,00 zł, od stycznia do grudnia 2017 r. w wysokości 2000,00 zł, od stycznia do grudnia 2018 r. w wysokości 2100,00 zł, od stycznia do września 2019 r. w wysokości 2250,00 zł, od października do grudnia 2019 r. w wysokości 0,00 zł. Płatnik składek nie złożył za odwołującego dokumentów rozliczeniowych od stycznia 2020 r.

(bezsporne)

Ubezpieczony do chwili obecnej jest likwidatorem spółki.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów:

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach sprawy oraz aktach organu rentowego, a także częściowo, co do okoliczności bezspornych – na podstawie zeznań wnioskodawcy.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd nie dał wiary zeznaniom wnioskodawcy, w których wskazywał na realność zawartej umowę o pracę pomiędzy nim a (...) sp. z o.o. W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego, brak jest podstaw do przyjęcia, iż stosunek pracy na podstawie zawartej umowy faktycznie był realizowany w ramach reżimu pracowniczego. Zadaniem Sądu było przede wszystkim ustalenie rzeczywistej roli, jaką ubezpieczony w ramach zawartej umowy pełnił w spornym okresie u płatnika składek.

W pierwszej kolejności odnosząc się do przedłożonej w sprawie dokumentacji wskazać należy, iż dokumentacja kadrowa zaoferowana w toku trwania postępowania potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, a nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy ubezpieczonym a (...) sp. z o.o. stosunku pracy od 5 maja 2015 r. W ocenie Sądu załączona dokumentacja osobowa ubezpieczonego jest przejawem formalnego zadośćuczynienia obowiązkowi płatnika jako pracodawcy, natomiast nie przesądza o tym, że praca na warunkach umowy o pracę była przez skarżącego faktycznie wykonywana. Zaznaczenia przy tym wymaga, że z materiału dowodowego zebranego w przedmiotowej sprawie nie wynika, aby skarżący przeszedł badania wstępne przed przystąpieniem do pracy. Co więcej, zgodnie z zaświadczeniem o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy odwołujący ukończył w/w szkolenie dopiero w dniu 4 maja 2016 r., czyli po upływie niemal roku od nawiązania spornego stosunku pracy.

Zauważenia również wymaga, że ubezpieczony w toku trwania postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym przedłożył świadectwo pracy z dnia 4 stycznia 2022 r. Mimo to w trakcie trwania postępowania sądowego nie był w stanie wskazać, do kiedy trwał sporny stosunek pracy. Co więcej, skarżący zeznał, że umowa o pracę została wypowiedziana. Natomiast ze świadectwa pracy jednoznacznie wynika, że do rozwiązania umowy doszło na mocy porozumienia stron. Zaznaczenia przy tym wymaga, że na świadectwie brak jest czytelnego podpisu pracodawcy lub osoby działającej w jego imieniu. Nie można również tracić z pola widzenia, że pomimo rozwiązania stosunku pracy skarżący do chwili obecnej nie wykazał, że został wyrejestrowany z ubezpieczeń jako pracownik (...) sp. z o.o.

Oceniając wiarygodność zeznań wnioskodawcy należy przede wszystkim podkreślić, że skarżący jedynie w sposób ogólny przedstawił, jakie obowiązki zostały mu powierzone w ramach zatrudnienia na stanowisku pracownik administracyjno-księgowy w (...) sp. z o.o., nie wskazując przy tym żadnych okoliczności, które potwierdziłyby, że rzeczywiście świadczył pracę na rzecz płatnika składek. Podkreślenia wymaga, że zarówno w toku trwania postępowania wyjaśniającego przez ZUS, jak również w trakcie trwania przedmiotowego postępowania nie zostały przedłożone żadne wyjaśnienia i dokumenty, z których wynikałoby jakie czynności wykonywał ubezpieczony w ramach umowy o pracę na stanowisku pracownik administracyjno-księgowy, a jakie jako likwidator spółki.

Nadto zauważenia wymaga, że okoliczności, na które wskazywał ubezpieczony w trakcie wysłuchania informacyjnego na rozprawie z dnia 14 lutego 2023 r. nie są w pełni zbieżne z zeznaniami złożonymi przez niego na rozprawie z dnia 7 lutego 2025 r. Odwołujący pierwotnie wskazywał, że świadczył pracę codziennie, ale niekoniecznie przez 8h dziennie. Czasami obowiązki zajmowały mu więcej czasu, czasami mniej. Natomiast wykonywał pracę przez 40 h tygodniowo. Z kolei podczas składania zeznań odwołujący podkreślał, że pracował codziennie między 8-16 w zależności od potrzeb, a praca zajmowała mu 30-40h tygodniowo.

Reasumując, brak jest jakichkolwiek dowodów, na to jakie konkretnie czynności i kiedy skarżący wykonywał na podstawie umowy o pracę na rzecz płatnika składek. A zatem wymiar i fakt pracy w określonym miejscu i czasie, który podaje ubezpieczony pozostaje fikcją.

Znamiennym jest również to, że zarówno na etapie postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym, jak również w trakcie trwania postępowania przed Sądem płatnik składek nie wykazał się żadną aktywnością. Ubezpieczony wskazywał, że był kontrolowany przez wspólników spółki, w szczególności przez P. G.. Mimo to skarżący, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie złożył wniosku o przesłuchanie wspólników w charakterze świadków ani nie przedstawił żadnych dokumentów potwierdzających w/w okoliczność.

Kwestionujący stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji odwołujący powinien wskazać fakty znajdujące oparcie w materialne dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem zaprezentowanym w odwołaniu. W tym kontekście podkreślenia wymaga, że zgodnie z art. 232 k.p.c., strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu procesowym). Z kolei stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (ciężar dowodu w znaczeniu materialnym). W ocenie Sądu Okręgowego, zebrany w sprawie materiał dowodowy, nie daje podstaw do twierdzenia, że zawarta między płatnikiem, a ubezpieczonym umowa o pracę, była faktycznie realizowana w reżimie art. 22 k.p.

Abstrahując od powyższego zauważenia wymaga, że w aktach osobowych ubezpieczonego nie znajduje się pisemny zakres obowiązków. Nadto odwołujący podnosił, że nie podpisywał się na listach obecności. Spółka nie wyznaczyła natomiast nikogo, kto nadzorowałby stale jego pracę. Sporadycznie, mniej więcej raz w miesiącu ubezpieczony miał składać jedynie sprawozdania ze swojej działalności do jednego ze wspólników spółki. W konsekwencji należy stwierdzić, że płatnik składek nie stosował żadnego sposobu bieżącego rozliczenia się z wykonania powierzonych odwołującemu obowiązków.

Należy zatem przyjąć, że określenie zadań pracownika jedynie poprzez wskazanie ogólnego zakresu obowiązków, jak również niestosowanie żadnego sposobu weryfikacji stałości wykonywania pracy w kontekście rzekomo ustalonego etatu, brak wydawania bieżących poleceń co do sposobu wykonywania czynności, brak podporządkowania co do czasu pracy w jakim ubezpieczony wykonywał na rzecz płatnika pewne czynności i ich wymiaru, przesądza o tym, że sporny stosunek prawny nie nosił cechy pracowniczego podporządkowania, a z drugiej strony kierownictwa pracodawcy nad pracą wykonywaną przez ubezpieczonego. Konstatacja ta jest ważna, gdy założy się, że praca pod kierownictwem w myśl art. 22 § 1 k.p., jest jedną z najważniejszych cech w procesie typizacji charakteru stosunku prawnego łączącego strony.

Znamiennym jest również, iż skarżący sam wypłacał sobie wynagrodzenie. Decydował o wysokości przelanej kwoty i dacie wypłaty, w zależności od możliwości finansowych spółki. Zauważenia przy tym również wymaga, że z tytułów części operacji w zasadzie nie wynika z jakiego konkretnie tytułu odwołujący wypłacał sobie wynagrodzenie. Wskazywane było jedynie, że jest to wynagrodzenie, ewentualnie jednocześnie wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji likwidatora i ze stosunku pracy. Warto również zauważyć, że nawet w odwołaniu ubezpieczony podnosił, że kwota uzyskana po sprzedaży z tytułu rozliczenia z nabywcą nieruchomości zapłaconej przez płatnika składek opłaty za użytkowanie wieczyste należnej do końca 2019 r., a stanowiącej za listopad i grudzień zobowiązania (...) sp. z o.o. pozwoliła na obsługę zobowiązania spółki z tytułu wynagrodzenia wobec odwołującego z obu tytułów: ze stosunku pracy i sprawowania funkcji likwidatora. Funkcje te nie były zatem rozdzielone.

Nie można również tracić z pola widzenia, że od momentu sprzedaży nieruchomości, tj. końca 2019 r. skarżący w ogóle nie otrzymywał systematycznie wynagrodzenia. W styczniu 2020 r w istocie nastąpiła zapłata, ale z załączonych przelewów nie wynika, iż jest to należność ze stosunku pracy i za jaki okres. Powyższe ewidentnie nie przeszkadzało odwołującemu, skoro ze świadectwa pracy wynika, że stosunek pracy miał trwać nadal, przy czym należy postawić pytanie, czym miał zajmować się wnioskodawca po sprzedaży nieruchomości, gdy trzonem jego obowiązków miała być obsługa najemców.

Warto również zauważyć, że na przedłożonych dokumentach PIT-11 za lata 2015-2019 skarżący występuje zarówno jako podatnik, jak i płatnik składek.

Jednocześnie podkreślenia wymaga, że skarżący przez cały sporny okres prowadził własną działalność gospodarczą. Co istotne, wypłaty składek do organu rentowego były również dokonywane z rachunku indywidualnego skarżącego, a nie z rachunku bieżąco płatnika składek. Z tego samego rachunku były dokonywane wpłaty na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzonej przez skarżącego indywidualnej działalności gospodarczej.

Kwestią istotną w kontekście zatrudnienia ubezpieczonego jest również kondycja finansowa płatnika składek. Niewątpliwie spółka w momencie zatrudnienia skarżącego była w bardzo złej sytuacji. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XIV Wydziału Gospodarczego ds. Upadłościowych i naprawczych z dnia 10 marca 2015 r. w sprawie o sygn. akt XIV GUP 21/13 umorzono postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku spółki z powodu braku majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania. Przeciwko spółce toczyło się wiele postępowań egzekucyjnych. Jednocześnie pomimo wpływów czynszu najmu, które nie zostały zajęte przez komornika, spółka nadal nie miała odpowiednich środków pozwalających na wypłatę skarżącemu wynagrodzenia (stałe koszty wraz z podatkiem VAT, to ok. 10 – 11 tysięcy zł, a wpływ z najmu to ok. 8 tysięcy złotych – według samego wnioskodawcy), mimo iż wynosiło ono jedynie kwotę minimalnego wynagrodzenia krajowego. Wielokrotnie zdarzały się opóźnienie, co jednoznacznie wynika z zeznań skarżącego i potwierdzeń operacji finansowych. Spółka do chwili obecnej jest w likwidacji, a ubezpieczony nadal pełni funkcję likwidatora.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to, czy wnioskodawca podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w spółce (...) sp. z o.o. od dnia 5 maja 2015 r. Aby tę kwestię rozstrzygnąć należało dokonać szczegółowej wykładni przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2024.0.497), zwanej dalej ustawą systemową.

Mając na względzie specyfikę postępowania w sprawach ubezpieczeń społecznych oraz fakt, iż w przedmiotowej sprawie pomiędzy odwołującym, a organem ubezpieczeń społecznych powstał spór dotyczący obowiązku ubezpieczeń społecznych (na jaki wskazuje sam ustawodawca w art. 38 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) – Sąd pragnie wskazać, iż przy rozstrzygnięciu niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie znalazła zasada wyrażona w art. 3 k.p.c. i 232 k.p.c., zastosowana odpowiednio w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych. Przepisy te określają zarówno zakres postępowania dowodowego, jak i obowiązki stron w tym zakresie, wprowadzając zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu. Przenosząc powyższą regułę na grunt niniejszego sporu należały zauważyć, że organ rentowy winien wykazać, iż faktycznie przedmiotowa umowa do skutku nie doszła, nie była wykonywana, czy też miała charakter pozorny. Z kolei skarżący, zaprzeczając twierdzeniom organu rentowego, winien w postępowaniu przed sądem nie tylko ograniczyć się do polemiki, ale również wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych ze stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780) osobom tym, w razie choroby, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

O uznaniu stosunku łączącego strony za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, iż umowa o pracę zawarta między wnioskodawcą a płatnikiem (...) sp. z o.o. została zawarta dla pozoru. Świadczenie pracy w ramach umowy o pracę nie miało bowiem miejsca, a zgodnym zamiarem i wolą stron, zawartej umowy, było jedynie nadanie jej nazwy „umowy o pracę”.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (wyrok SN z dnia 2 lipca 2008 roku, sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (LEX nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy czy innych dokumentów związanych z zatrudnieniem, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r. w sprawie o sygn. akt (...) UK 43/10 (LEX nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, Nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt (...) UK 74/10 (LEX 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 w/w ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującemu zarzutów, że zawarł umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Reasumując w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 KP. Należy przypomnieć, że pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie - VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 sierpnia 2022 r., VII U 323/22). Pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 KP) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 listopada 2021 r., III AUa 1713/21). Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony, oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy podporządkowania pracownika w procesie świadczenia pracy (wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r, (...) UK 43/09, z dnia 12 maja 2011 r, II UK 20/11, oraz wyrok SA Łódź z dnia 17-09-2019 III AUa 39/19).

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy, w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji organu rentowego, musiał zatem badać, czy pomiędzy skarżącym a płatnikiem składek w spornym okresie istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze ( (...) 117/21 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 24-03-2021).

Każde postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne wobec istnienia zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem innych ubezpieczonych. Z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika dopuszczalność stosowania przez ZUS art. 58 KC oraz art. 83 § 1 KC do oceny ważności czynności prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych (postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 stycznia 2022 r., (...) 557/21).

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy, na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, iż pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Przy czym w świetle art. 22 § 1¹ oceny charakteru umowy należy dokonywać nie tylko na podstawie przyjętych przez jej strony postanowień, które mogą mieć na celu stworzenie pozoru innej umowy, lecz także na podstawie faktycznych warunków jej wykonywania. Dlatego zastrzeżenie w umowie możliwości zastępowania się w pracy przez wykonawcę inną osobą nie odbiera jej cech umowy o pracę, zwłaszcza gdy faktycznie takie zastępstwa nie nastąpiły, a inne cechy badanej umowy wskazują na przewagę cech charakterystycznych dla stosunku pracy (SN w wyroku z dnia 5 maja 2010 r., (...) PK 8/10, LEX nr 602668). Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, iż pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1999 r. (...) PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M. Prawn. 2001/11/575 Dz.U.2014.1502).

Przy tym podstawową zasadą odróżniającą stosunek pracy od wykonywania pracy na innej podstawie jest podporządkowanie pracownika polegające na obowiązku stosowania się do poleceń przełożonego związanych z organizacją i przebiegiem pracy. Praca powinna być świadczona przez pracownika w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 1999r (...) PKN 277/99 OSNP 2001/1/18 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 października 2014 r. III AUa 61/14 LEX nr 1566959 wyr. SN z 18.5.2006 r., III UK 30/06, L., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2005 r. I UK 68/05 Lex 177165). Ustawodawca zastrzegł w przepisie art. 22 § 1 k.p., że pracownik wykonuje pracę pod kierownictwem pracodawcy, przy czym nie zdefiniował tej cechy zatrudnienia. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym.

Nadto podkreślenia wymaga, iż to na pracodawcy spoczywa ryzyko ekonomiczne gospodarcze i osobowe związane z zatrudnieniem pracownika i powierzeniem mu określonej pracy. Jednakże należy zauważyć, że w przypadku każdej umowy o pracę, podstawą jej zawarcia może być jedynie uzasadniona potrzeba o charakterze ekonomicznym, znajdująca oparcie w charakterze prowadzonej działalności. To potrzeba gospodarcza pracodawcy determinuje zatrudnienie. Z ugruntowanego orzecznictwa wynika, że przy ocenie pozorności umowy o pracę, racjonalność zatrudnienia, potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy (III AUa 62/21 - wyrok SA Poznań z dnia 30-06-2022 III AUa 23/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 20-10-2021 III AUa 396/20 - wyrok SA Szczecin z dnia 22-12-2020). Pracodawca ma pełną swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej, tym bardziej w zatrudnianiu pracowników. Jednak ocena racjonalności jego postępowania (potrzeby zatrudnienia konkretnej osoby na konkretnym stanowisku i na określonych warunkach) ma wpływ na uznanie skuteczności zawartej umowy w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym takiej osoby ( (...) 7/21 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 04-02 - 2021).

Podsumowując, jak zauważa się w orzecznictwie, stosunek pracy to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudnienia pracownika przy umówionej pracy i wypłacanie mu wynagrodzenia za pracę (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie III APr 10/96, Apel.-Lub. 1997/2/10, Lex nr 29672).

Co do zasady tylko ważny i realny tytuł, a nie jedynie deklarowany wywiera skutki w prawie ubezpieczeń. Umowa zawarta dla pozoru nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 lutego 2022 r., III AUa 1145/21). W tej sytuacji do Sądu należało przeprowadzenie oceny, czy analizowany stosunek prawny nosił konstytutywne cechy stosunku pracy.

W tym celu Sąd zbadał, czy wnioskodawca osobiście świadczył pracę, podporządkowaną pracodawcy (pod kierownictwem pracodawcy), w wyznaczonym miejscu i czasie, w sposób ciągły, odpłatny, na rzecz i ryzyko pracodawcy w reżimie art. 22 kp. Dokonanie powyższego ustalenia miało bowiem znaczenie dla ewentualnego objęcia skarżącego obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowymi, chorobowym oraz wypadkowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę.

Zdaniem Sądu analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że T. Ł. w spornym okresie zatrudnienia mógł wykonywać pewne czynności na rzecz płatnika składek. Należało jednak zważyć, czy przy uwzględnieniu całokształtu treści stosunku prawnego realizowanego przez strony, czynności wykonywane przez ubezpieczonego były przez niego świadczone w ramach zatrudnienia pracowniczego.

Na wstępie zauważenia wymaga, że od 5 maja 2015 r. skarżący został zgłoszony jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego. Natomiast w dniu 3 lipca 2015 r. zgodnie treścią uchwał Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników spółki postanowiono o likwidacji spółki i powołaniu odwołującego na stanowisko likwidatora spółki.

Z dokonanych ustaleń wynika, że wnioskodawca do chwili obecnej pełni funkcję likwidatora spółki, natomiast nie jest już jej pracownikiem. Zgodnie z przedłożonym świadectwem pracy stosunek pracy ustał 4 stycznia 2022 r. Pomimo tego płatnik składek nie wykazał, aby wnioskodawca został wyrejestrowany z ubezpieczeń społecznych.

O ile w świetle ustalonych faktów nie budzi wątpliwości, że wykonywanie powierzonych wnioskodawcy czynności mogło mieć osobisty charakter, o tyle wysoce wątpliwe jest stałe wykonywanie pracy w określonym wymiarze za wynagrodzeniem oraz występowanie głównego elementu konstrukcyjnego stosunku pracy, jakim jest pracownicze podporządkowanie w procesie świadczenia pracy. W ocenie Sądu w realiach badanej sprawy odtworzone fakty przeczą temu, że strony łączył realny stosunek pracy. Nie ma bowiem żadnych dowodów na to, że wnioskodawca wykonywał pracę stale w podporządkowaniu pracowniczym wobec płatnika, w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie.

Przede wszystkim należy zauważyć, że teoretycznie zakres obowiązków odwołującego był bardzo szeroki. Do jego obowiązków miało należeć: obsługa nieruchomości, najemców, wystawianie faktur, zbieranie pieniędzy od nich, zabieganie o to żeby wynająć kolejne pomieszczenia, sprawy księgowe, prowadzenie samej księgowości, sporządzanie deklaracji, obliczanie podatku, wysyłanie sprawozdań do GUSu, wszelkich sprawozdań i deklaracji związanych z prowadzeniem spółki, dbanie o porządek, sprawy techniczne, naprawa awarii.

Pomimo tak szeroko zakreślonych obowiązków nie zostało wykazane w toku postępowania ażeby odwołujący takie czynności wykonywał stale, w pełnym wymiarze czasu pracy i za wynagrodzeniem. Żadna ze stron nie przedstawiła jakiegokolwiek obiektywnego dowodu świadczącego o wykonywaniu pracy przez odwołującego w reżimie stosunku pracy. Płatnik składek przez całe postępowanie pozostawał bierny. Natomiast wnioskodawca, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie przedstawił żadnych dokumentów, ani nie wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków, którzy mogliby potwierdzić, że ubezpieczony rzeczywiście świadczył pracę w ramach pracowniczego podporządkowania. Tym bardziej, że skarżący sam wskazywał, że regularnie kontaktował się z najemcami i był nadzorowany przez wspólników spółki. Z materiału dowodowego nie wynika również w sposób jednoznaczny, czym różniły się obowiązki ubezpieczonego jako pracownika zatrudnionego na stanowisku pracownik administracyjno - księgowy od obowiązków pełnionych jako likwidator spółki.

Wnioskodawca miał bywać w pracy codziennie - jednak brak jest dowodów na to kiedy, w jakim zakresie, jakie czynności wykonywał, jak faktycznie był rozliczany z czasu pracy i jej wymiaru. Odwołujący rzekomo miał wykonywać pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, ale de facto nikt go nie kontrolował i nie rozliczał. Płatnik składek nie prowadził ewidencji czasu pracy. Natomiast sam ubezpieczony w trakcie informacyjnego wysłuchania, a następnie składania zeznań wskazywał na inny wymiar przepracowanych godzin.

Teoretycznie skarżący miał podlegać służbowo wspólnikom spółki, w szczególności P. G.. Powyższe nie znajduje jednak potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym. Odwołujący podnosił, że sporadycznie, mniej więcej raz w miesiącu składał sprawozdania ze swojej działalności do jednego ze wspólników spółki. Płatnik nad czasem pracy i sposobem pracy odwołującego nie sprawował więc bieżącej kontroli, godziny pracy i zadania nie były rozliczane. Skarżący mógł podejmować określone czynności na rzecz płatnika, lecz przy braku rozliczenia ich czasu, wypracowywanie założonego wymiaru miało charakter wyłącznie iluzoryczny. W konsekwencji w/w okoliczności nie można zatem także stwierdzić czy przy ewentualnie powierzanych czynnościach liczył się rezultat czy wyłącznie podejmowanie starannego działania w ramach zakreślonego i kontrolowanego wymiaru czasu pracy.

Zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala też uznać, że wykonywanie tych czynności odbywało się pod kierownictwem pracodawcy. Bowiem wspomniana wyżej niekontrolowana praca, determinowana wyłącznie ewentualnie rodzajem doraźnych potrzeb, nie ma nic wspólnego z pracą pod kierownictwem, gdzie pracownikowi na bieżąco powierzane są konkretne zadania w ramach danego wymiaru w określonym czasie i miejscu. Sąd nie kwestionuje, że ubezpieczony - nawet z uwzględnieniem mankamentów zaprezentowanych w sprawie dowodów na te okoliczności – mógł pewne czynności dla firmy płatnika w badanym okresie wykonywać, ale z całokształtu zebranego materiału dowodowego nie wynika, że robił to stale stricte jako pracownik.

Jasne przy tym jest, że cechy podporządkowania pracowniczego mogą być w określonym zakresie charakterystyczne również dla zobowiązań cywilnoprawnych, a nadto, że mogą występować z różnym nasileniem (wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2003 r., (...) PK 466/02 Pr. Pracy 2004, nr 3, s. 35). Dlatego zasadne jest rozważenie reguły umożliwiającej rozróżnienie, czy dany stan faktyczny charakteryzuje się podporządkowaniem pracowniczym, czy też więź łącząca strony nosi znamiona innej zależności (zbliżonej do kierownictwa pracodawcy). Ma to znaczenie, gdy weźmie się pod uwagę, że umowa mająca za przedmiot świadczenie pracy nie może mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2002 r., (...) PKN 786/00, OSNP 2004, nr 2, poz.23. Z. K., Rodzaje kontraktów menedżerskich, (...) 1999, nr 7, s. 12). Sprawia to, że kwalifikacji prawnej umów o świadczenie pracy (usług) można dokonywać jedynie metodą typologiczną, to jest przez rozpoznanie i wskazanie cech przeważających (dominujących). Nie można przy tym pominąć, że decydujące znaczenie w procesie rozróżniania charakteru stosunku prawnego łączącego strony ma sposób wykonywania umowy, a w szczególności realizowanie przez kontrahentów – nawet wbrew postanowieniom umownym – tych cech, które charakteryzują umowę o pracę (T. Romer, Prawo pracy. Komentarz, Warszawa 2000, s.101, postanowienie Sądu Najwyższego z 13 listopada 2008 r., II UK 209/08, Lex nr 737398). Zasada ta jest powszechnie uznawana i akceptowana w doktrynie oraz praktyce i w konsekwencji dla oceny zobowiązania pracowniczego drugoplanowe znaczenie ma nazwa umowy oraz deklarowana w chwili jej zawarcia treść. Ważne jest, w jaki sposób strony kształtują więź prawną w trakcie jej trwania. Zważywszy, że ustawodawca nie zdecydował się na wskazanie dla stosunku pracy elementów przedmiotowo istotnych, zrozumiałe jest, że klasyfikacja doniosłości cech charakterystycznych zobowiązania pracowniczego jest problematyczna. Mimo to za prawidłowy należy uznać pogląd podkreślający konieczność występowania kierownictwa pracodawcy w stosunkach pracy. Więź tę cechuje praca pod kierownictwem, które stanowi element sine qua non każdego zatrudnienia pracowniczego. Formułując tę tezę nie można pomijać, że kierownictwo pracodawcy w procesie rozróżniania reżimów umownych ma niewątpliwie pierwszoplanowe znaczenie. Jest tak dlatego, że nie występuje ono przy umowach cywilnoprawnych. Słuszne jest zatem stanowisko, zgodnie z którym kierownictwo pracodawcy jest jedyną cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od umów cywilnoprawnych (Z. Hajn, glosa do wyroku Sądu Najwyższego z 16.12.1998 r., II UKN 394/98, OSP 2000, nr 12, poz. 177).

Przenosząc wskazane zapatrywanie do stanu faktycznego sprawy, należy przyjąć, że określenie zadań pracownika jedynie poprzez wskazanie ogólnego zakresu obowiązków, jak również niestosowanie żadnego sposobu weryfikacji stałości wykonywania pracy w kontekście rzekomo ustalonego etatu, brak wydawania bieżących poleceń co do sposobu wykonywania czynności, brak podporządkowania co do czasu pracy w jakim odwołujący wykonywał na rzecz płatnika pewne czynności i ich wymiaru, jak również brak rozliczania ubezpieczonego z wykonywanych czynności, przesądza o tym, że sporny stosunek prawny nie nosi cech pracowniczego podporządkowania, a z drugiej strony kierownictwa pracodawcy nad pracą wykonywaną przez skarżącego. Nie należy też pomijać, że wnioskodawca przed nawiązaniem spornego stosunku pracy był członkiem zarządu-głównym księgowym. A następnie objął funkcję likwidatora spółki, którą pełni do dziś.

Jak już wskazano wyżej, w celu przyjęcia istnienia stosunku pracy należy wskazać na istnienie elementów kreujących ten właśnie stosunek i jednocześnie wyróżniających go od innych stosunków prawnych. Na pewno cechą taką jest pracownicze podporządkowanie pracownika pracodawcy. Zakresem „kierownictwa” w odniesieniu do zatrudnionych członków zarządu obejmować należy zarówno wydawanie pracownikowi poleceń, jak też ogólniejszą zależność ekonomiczną od pracodawcy. Element podporządkowania w praktyce realizuje się przez wydawanie poleceń, ustalenie rozkładu czasu pracy, wymierzanie kar porządkowych, udzielanie urlopów i innych zwolnień z pracy, wypłatę wynagrodzenia za pracę, zaliczek, diet, ryczałtów z tytułu podróży służbowych. Także wydanie regulaminu pracy, regulaminu wynagradzania mieści się także w strefie uprawnień kierowniczych pracodawcy.

Przy czym nie umknęło uwadze Sądu, że pojęcie podporządkowania ewoluuje, obejmując swym zakresem również samodzielne organizowanie się pracownika w wybranym przez siebie czasie, zwłaszcza jeżeli dotyka stanowisk kierowniczych, cechujących się wysoką samodzielnością i decyzyjnością (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2023 r., I (...) 162/22, L.). Podporządkowanie autonomiczne polega na tym, że pracownik otrzymuje jedynie zadania do wykonania, samodzielnie decyduje zaś o sposobie ich realizacji. Pracownik świadczący pracę w warunkach podporządkowania autonomicznego sam organizuje sobie pracę oraz nie pozostaje pod stałym i bezpośrednim nadzorem osoby działającej w imieniu pracodawcy. Wystarczy wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Pracownik nie ma jednak samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy. Przejawem podporządkowania pracowniczego w odniesieniu do osób zatrudnionych w warunkach autonomicznego podporządkowania jest zaś uznawane przez doktrynę prawa pracy uprawnienie pracodawcy do wydawania im wiążących poleceń dotyczących pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2021r., (...) 64/21, L.).

Jak wynika z powyższego, w przypadku wnioskodawcy nie można również mówić o podporządkowaniu autonomicznym. Powstaje bowiem pytanie komu w procesie pracy podporządkowany był skarżący, skoro przez czas realnego wykonywania ewentualnych czynności pełnił funkcję likwidatora spółki, sam wypłacał sobie wynagrodzenie, czy odpowiadał za wystawianie swoich dokumentów PIT-11.

Nie ma dowodów na okoliczność, że odwołujący jako „pracownik” był przez pracodawcę rozliczany, że pracodawca zlecał mu czynności do wykonania i, że rozliczał go z ich wykonania. Ubezpieczony jako likwidator był osobą decyzyjną i sam decydował jakie czynności będzie realizować.

Nie można również tracić z pola widzenia, że ubezpieczony nie otrzymywał stałego wynagrodzenia. W zależności od możliwości spółki decydował, jaką kwotę sobie wypłacić. Zdarzały się opóźnienie. Przede wszystkim należy jednak zauważyć, że od końca 2019 r. odwołujący w ogóle nie otrzymywał wynagrodzenia. Mimo to nie zdecydował się na rozwiązanie stosunku pracy. Jak już wskazano powyżej jedną z cech świadcząca o stosunku pracy jest wynagrodzenie. Praca wykonywana na rzecz pracodawcy zawsze powinna być odpłatna. Przepisy określają, że wynagrodzenie powinno być godziwe, odpowiadające wkładowi pracy i czasu pracownika w powierzone zadania do wykonania. Co ważne, pracownik nie może się zrzec wynagrodzenia. W konsekwencji należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie od w/w okresu w ogóle nie można mówić o odpłatności zawartej umowy.

Zatrudnienie wnioskodawcy nie znajdowało także ekonomicznego uzasadnienia. Spółka była w bardzo złej sytuacji finansowej. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi, XIV Wydziału Gospodarczego ds. Upadłościowych i naprawczych z dnia 10 marca 2015 r. w sprawie o sygn. akt XIV GUP 21/13 umorzono postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku spółki z powodu braku majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania. Przeciwko spółce toczyło się wiele postępowań egzekucyjnych. Jednocześnie pomimo niezajętych przez komornika przychodów z tytułu czynszu najmu spółka nadal nie miała odpowiednich środków pozwalających na regularną wypłatę skarżącemu wynagrodzenia, chociaż było ono minimalne. Wielokrotnie zdarzały się opóźnienie, co jednoznacznie wynika z zeznań skarżącego i potwierdzeń operacji finansowych. Spółka do chwili obecnej jest w likwidacji, a ubezpieczony nadal pełni funkcję likwidatora.

Konkluzja ta oznacza, że stron nie łączyła umowa o pracę. W rezultacie Sąd uznał, że ewentualnie wykonywane przez odwołującego na rzecz płatnika składek czynności nie miały miejsca w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. zgodnie z dyspozycją art. 22 § 1 k.p.

Dodać należy, że swoboda kontraktowa stron nie jest wartością absolutną. Strony mogą łączyć się dowolną więzią prawną, w tym umową o pracę, ale wybierając ten model zatrudnienia zobowiązane są przestrzegać jego cech charakterystycznych. Wybór przez strony formy zatrudnienia ma daleko idące konsekwencje. Połączenie się stron zobowiązaniem pracowniczym skutkuje koniecznością przestrzegania reguł określonych w Kodeksie pracy i innych aktach prawa pracy. O wykreowaniu stosunku pracy nie decyduje wyłącznie wola stron. Jest ona nieodzowna przy nawiązaniu zatrudnienia pracowniczego, jednak w sytuacji, gdy strony realizują więź prawną w oderwaniu od jej konstrukcyjnych cech, możliwe i konieczne jest zweryfikowanie charakteru prawnego zobowiązania. Zapatrywanie to wynika z przyjęcia założenia, że o rodzaju umowy decydują w pierwszej kolejności przepisy prawa.

Czynność prawna – jaką jest w realiach niniejszej sprawy umowa o pracę zawarta przez strony - jest sprzeczna z ustawą tzn. przepisem art. 22 § 1 k.p. w tym znaczeniu, że strony zawarły i realizowały w istocie inne zobowiązanie, którego przedmiotem było ewentualne wykonywanie pewnych czynności na rzecz firmy płatnika składek, ale nie w reżimie stosunku pracy.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że strony nie były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nie nosił konstytutywnej cechy umowy o pracę, wynikającej z art. 22 §1 k.p., jaką jest pracownicze podporządkowanie. Kwalifikacja ta ma znaczenie z dwóch powodów: po pierwsze, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do uznania, że skarżący nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika, a po drugie, stanowisko to, zważywszy na treść zaskarżonej przez odwołującego decyzji, uniemożliwia wypowiedzenie się co do podlegania ubezpieczeniu społecznemu przez odwołującego na innej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy nie może w tym postępowaniu tej kwestii przesądzać, gdyż przedmiotem zaskarżonej decyzji jest wyłącznie podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik (art. 6 ust 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Jeszcze raz podnieść należy, że zawarcie umowy o pracę i jej realizacja muszą odpowiadać w/w ustawowym kryteriom tej umowy, bowiem właśnie przez te kryteria jest definiowana istota umowy o pracę. Natomiast zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego i podleganie ubezpieczeniom są pochodne w stosunku do zawartej i realizowanej umowy. Bez umowy o pracę nie ma podstaw do ubezpieczenia. Zatem jeżeli umowa o pracę, mimo zgłoszenia do ubezpieczenia, jest wykonywana w taki sposób, że nie realizuje ustawowych przesłanek, czyli nie realizuje się co do istoty, to nie można mówić o legalnym istnieniu umowy o pracę, a to oznacza że nie ma formalnoprawnych podstaw do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Przy takim rozumieniu istoty umowy o pracę nie można więc legalnie wywodzić, że celem tego rodzaju umowy może być już tylko objęcie ubezpieczeniem społecznym. Ubezpieczenie społeczne, przysługuje nie tym podmiotom, które kreują doraźne podstawy faktyczno-prawne tylko po to, by przy znikomym nakładzie własnym na system ubezpieczenia społecznego pozyskać rażąco nadmierne korzyści, lecz tym podmiotom które dysponują realnym tytułem ubezpieczenia, w związku z którym systematycznie i sumiennie opłacają składki, czyli w istocie budują ten system, a nie tylko konsumują (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2021 r. III AUa 332/21. III AUa 279/21 - wyrok SA Szczecin z dnia 23-09-2021).

W ocenie Sądu okoliczności rozpatrywanego przypadku potwierdzają, iż zawarcie umowy o pracę było jedynie elementem formalnym, niejako sztucznie wykreowanym przez skarżącego i płatnika, celem uzyskania przez wnioskodawcę statusu pracownika i w konsekwencji świadczeń z ubezpieczenia społecznego przy minimalnym udziale w jego tworzeniu. Nawiązanie pozornej umowy o pracę – bez zamiaru ciągłego i stałego jej wykonywania wbrew naturze stosunku pracy wynikającej z art. 22 k.p. nie mogło stanowić podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami pracowników. Intencjonalne kreowanie sytuacji i jej wykorzystywanie, tak jak to ma miejsce w niniejszej sprawie, stwarza poczucie nieuczciwego wykorzystania, bycia oszukanymi i naiwnymi w osobach, które w swoim życiu zawodowym latami budują ten fundusz bez intencjonalnego wykorzystania sytuacji. W niniejszej sprawie chociaż strony umowy zawarły ją zgodnie z przepisami, to jednak nie zasługuje ona na ochronę z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych, bo jedyną przyczyną i jej celem nie było świadczenie pracy na warunkach określonych w art. 22 k.p, a jedynie uzyskanie korzyści związanych z posiadaniem statusu pracownika.

W takiej sytuacji Sąd uznał, że stanowisko organu rentowego zawarte w zaskarżonej decyzji jest prawidłowe. Zakład słusznie zakwestionował zawartą w dniu 5 maja 2015 r. umowę o pracę, tak z uwagi na treść, jak i okoliczności jej wykonywania. Brak jest zgody na manipulowanie przepisami prawa w zależności od interesu stron.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie jako bezzasadne (punkt 1 sentencji wyroku).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od odwołującego na rzecz ZUS kwotę 360,00 złotych stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1935). Zaś zgodnie z art. 98 § 1¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzeka z urzędu (punkt 2 sentencji wyroku).

Jednocześnie Sąd przyznał i nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa - kasy Sądu Okręgowego w Łodzi wynagrodzenie dla kuratora r. pr. J. P. ustanowionego dla płatnika składek w kwocie 442,80 (uwzględniającej stawkę podatku VAT 23%), ustaloną na podstawie art. 91a ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U z 2023 r., poz. 1144) oraz §9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.) w zw. z §1 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. z 2018 r., poz. 536) (punkt 3 sentencji wyroku).

Dodano: 16 lipca 2025, Opublikował(a): Agnieszka Kurczewska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łodzi
Osoba, która wytworzyła informację: Anna Przybylska
Data wytworzenia informacji: 4 marca 2025