Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.03.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił V. M. ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r., ponieważ zgodnie z art. 10 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2016 r., poz. 887) do ustalenia kapitału początkowego nie uwzględnia się okresów ubezpieczenia społecznego rolników, jak również okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia przypadające przed dniem 1.07.1977 r., ani okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia. Zakład nie uwzględnił okresu od 1.07.1977 r. do 12.12.1989 r., gdyż przy ustaleniu kapitału początkowego nie uwzględnia się pracy w gospodarstwie rolnym.

/ decyzja k. 61 akt ZUS/

Ubezpieczona, będąc reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata, złożyła od odwołanie od ww. decyzji, żądając jej zmiany, poprzez uwzględnienie okresu pracy w gospodarstwie rolnym od 1.07.1977 r. do 12.12.1989 r. przy ustalaniu kapitału początkowego oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych. Uzasadniając swoje żądanie strona odwołująca powołała się na art. 10 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, wywodząc, że z treści tego przepisu wynika, iż ww. okres pracy w gospodarstwie rolnym powinien zostać uwzględniony przez pozwanego przy wyliczeniu jej kapitału początkowego. Podniosła też, że wcześniejszą decyzją z 14.10.2021 r. ZUS odmówił jej ustalenia kapitału początkowego z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia w spornym okresie od 1.07.1977 r. do 12.12.1989 r., a zatem Zakład uznał wtedy, że wnioskodawczyni jedynie nie udowodniła okresów składkowych. Skarżąca argumentowała, że z treści ww. decyzji z 14.10.2021 r. wynika, iż okresy pracy w gospodarstwie rolnym są uwzględniane przy obliczaniu kapitału początkowego, a ubezpieczona jedynie nie wykazała tego faktu w sposób dostateczny. W związku z tym ubezpieczona ponownie złożyła wniosek o ustalenie kapitału początkowego załączając zaświadczenie z 15.11.1993 r. dokumentujące jej pracę w gospodarstwie rolnym przed 1989 r. Konkludując stwierdziła, że pozwany w zaskarżonej decyzji błędnie odmówił uwzględnienia tego okresu do ustalenia kapitału początkowego. Zarzuciła także naruszenie art. 107 § 1 i 3 k.p.a. poprzez sporządzenie uzasadnienia decyzji w sposób uniemożliwiający kontrolę instancyjną z uwagi na lakoniczność uzasadnienia decyzji, niezawierające podstaw prawnych oraz ich wyjaśnienia, a także zarzuciła naruszenie art. 8 k.p.a. i art. 12 k.p.a. w wyniku prowadzenia postępowania i wydania decyzji w sposób naruszający zasadę budzenia zaufania obywateli do działań organów państwowych poprzez wydanie decyzji po upływie blisko roku od złożenia wniosku prze ubezpieczoną, pomimo nieprzeprowadzanie żadnych czynności przez organ i dopiero po ponagleniu przez pełnomocnika ubezpieczonej, a nadto naruszenie art. 8 k.p.a. w wyniku prowadzenia postępowania i wydania decyzji w sposób naruszający zasadę budzenia zaufania obywateli do działań organów państwowych poprzez wydanie decyzji w sprzeczności z wcześniejsza decyzją z 14.10.2021 r. w uzasadnieniu, której ZUS wskazał na brak wykazania przez ubezpieczoną wnioskowanych okresów a nie nieuwzględnienie tych okresów.

/ odwołanie k. 3-4/

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

/ odpowiedź na odwołanie k. 8-10/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni - V. M. urodziła się (...)

/bezsporne/

W okresie od 1.07.1977 r. do 31.12.1989 r. ubezpieczona pracowała w gospodarstwie rolno -ogrodniczym swojego ojca B. D., gdzie zajmowała się pielęgnacją goździków, pomidorów i ich sprzedażą. W tym czasie tata ubezpieczonej odprowadzał za nią składki ubezpieczeniowe do KRUS. Wnioskodawczyni nie ma żadnego innego okresu ubezpieczeniowego, poza wyżej wymienionym, do 31.12.1998 r. Ubezpieczona nie składała do KRUS żadnego wniosku o ustalenie prawa do świadczenia.

/zeznania wnioskodawczyni e-prot. z 24.10.2024 r.: 00:01:49, zaświadczenie z 15.11.1993 r. k. 21 akt ZUS, zaświadczenie z 10.1993 r. k. 22 akt ZUS, zaświadczenie z 5.09.1980 r. k. 23 akt ZUS, zaświadczenie z 12.02.1918 r. k. 24 akt ZUS, zaświadczenie z 15.09.1979 r. k. 25 akt ZUS, zaświadczenie k. 26 akt ZUS, decyzja k. 27 akt ZUS, nakazy płatnicze wraz z odcinkami płatności k. 28-59 akt ZUS, świadectwo pracy k. 10 akt ZUS/

Odwołująca złożyła do ZUS wniosek o ustalenie kapitału początkowego w dniu 9.07.2021r.

/ bezsporne, a nadto wniosek k. 1 akt ZUS/

Do ww. wniosku dołączyła świadectwo pracy z 31.12.1989 r., w którym potwierdzono okres jej zatrudnienia w gospodarstwie rolno – ogrodniczym w miejscowości Huta (...) gm. A. od 1.07.1977 r. do 31.12.1989 r. Na ww. świadectwie widnieje adnotacja „odprowadzono składki ubezpieczeniowe pracownicy do KRUS.”

/ świadectwo k. 10 akt ZUS/

Decyzją z dnia 14.10.2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił ubezpieczonej ustalenia wartość kapitału początkowego na dzień 1.01.1999r. ponieważ nie udowodniła żadnego okresu wymienionego w art. 6 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS przebytych przed 1.01.1999 r. Zakład pouczył ubezpieczoną o konieczności zwrócenia się zgodnie z adnotacją na świadectwie pracy do Oddziału KRUS w Ł. w celu potwierdzenia okresu ubezpieczenia.

/ decyzja k. 15 akt ZUS/

Odwołująca ponownie złożyła wniosek o ustalenie kapitału początkowego 5.06.2023 r., do którego załączyła zaświadczenia potwierdzające, że w okresie od 1.07.1977 r. do 31.12.1989 r. pracowała w gospodarstwie rolnym swojego ojca oraz, że w tym czasie były za nią odprowadzane składki ubezpieczeniowe do KRUS.

/wniosek k. 16 akt ZUS, , zaświadczenie z 15.11.1993 r. k. 21 akt ZUS, zaświadczenie z 10.1993 r. k. 22 akt ZUS, zaświadczenie z 5.09.1980 r. k. 23 akt ZUS, zaświadczenie z 12.02.1918 r. k. 24 akt ZUS, zaświadczenie z 15.09.1979 r. k. 25 akt ZUS, zaświadczenie k. 26 akt ZUS, decyzja k. 27 akt ZUS, nakazy płatnicze wraz z odcinkami płatności k. 28-59 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z 19.03.2024 r. ZUS I Oddział w Ł. odmówił V. M. ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r., ponieważ zgodnie z art. 10 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2016 r., poz. 887) do ustalenia kapitału początkowego nie uwzględnia się okresów ubezpieczenia społecznego rolników, jak również okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia przypadające przed dniem 1.07.1977 r., ani okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia. Zakład podał, że nie uwzględnił okresu od 1.07.1977 r. do 12.12.1989 r., gdyż przy ustaleniu kapitału początkowego nie uwzględnia się pracy w gospodarstwie rolnym.

/ decyzja k. 61 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny, który okazał się bezsporny, został ustalony w oparciu o przytoczone dowody z dokumentów zawarte w aktach sprawy i aktach organu rentowego, a także w oparciu o zeznania wnioskodawczyni, które to dowody obdarzono w całości walorem wiarygodności. Żadna ze stron postępowania nie kwestionowała autentyczności powołanych dokumentów, a i Sąd Okręgowy nie znalazł powodów, by czynić to z urzędu. Wnioskodawczyni zeznała przy tym wprost, że do 31.12.1998 r. nie podlegała żadnemu innemu ubezpieczeniu społecznemu poza ubezpieczeniem rolniczym w spornym okresie.

Sąd Okręgowy pominął na rozprawie w dniu 24.10.2024 r. zgłoszone przez skarżącą w odwołaniu w pkt V wnioski dowodowe na podstawie art. 235 [2] § 1 pkt 3 k.p.c., uznając te dowody za nieprzydatne do wykazania faktów odprowadzania za ubezpieczoną składek za lata 1977-1989 do KRUS. Sąd zważył, że nie było sporu pomiędzy stronami co do tego, że wnioskodawczyni była w spornym okresie od 1.07.1977 r. do 31.12.1989 r. ubezpieczona jedynie w KRUS i że w tym czasie były opłacane za nią tylko składki na ubezpieczenie społeczne rolników w związku z pracą odwołującej w gospodarstwie rolnym jej ojca.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni podlega oddaleniu.

W niniejszej sprawie spór pomiędzy stronami dotyczy możliwości uwzględnienia okresu pracy skarżącej w gospodarstwie rolnym jej ojca od 1.07.1977 r. do 31.12.1989 r., gdy za wnioskodawczynię były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne rolników, do wyliczenia wartości kapitału początkowego dla odwołującej.

Sąd zważył, że zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy, który stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2 ustawy emerytalnej).

Zgodnie z art. 173 ust. 3 cytowanej ustawy wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 1.01.1999 r.

Stosownie do treści art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

W ust. 2 art. 174 ustawy emerytalnej, postanowiono zaś, że przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem 1.01.1999 r.: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Jak zatem wynika wprost z cytowanego powyższej przepisu ust. 1 i 2 art. 174 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu kapitału początkowego, nie uwzględnia się okresów rolniczych, jako tzw. okresów uzupełniających. Okresy pracy w gospodarstwie rolnym nie zostały bowiem wymienione ani w art. 6, ani też w art. 7 ustawy emerytalnej, do których to przepisów wprost odwołuje się art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej.

Z powyższego wynika, że do wysokości kapitału początkowego w ogóle nie uwzględnia się okresów pracy w gospodarstwie rolnym, ponieważ ustawodawca nie przewidział w art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej takiej możliwości (zob. wyrok SN z 11.01.2005r., I UK 135/04, OSNP 2005/14/217; a także Komentarz do art.174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Bartosz Suchacki, ABC 2009).

Dodać należy, że katalog z art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej ma charakter zamknięty w tym sensie, że okresy w nim nieprzewidziane nie mogą zostać uwzględnione (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11.03.2005 r., III AUa 1380/04, OSA 2006/6/20; por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 6.12.2016r. III AUa 274/16).

Nie istnieje w związku z tym podstawa prawna, która uzasadniałaby żądanie ubezpieczonej w zakresie uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego. Konsekwencją bowiem ustawowego sposobu ustalania wysokości kapitału początkowego zgodnie z art. 174 ustawy emerytalnej jest to, że bez znaczenia pozostaje praca w gospodarstwie rolnym dla wyliczenia wartości kapitału początkowego, a także dla wysokości emerytury osoby urodzonej po dniu 31.12.1948 r. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14.12.2022 r., III AUa 349/22, L.).

W tym stanie rzeczy stwierdzić należało, że zaskarżona decyzja jest prawidłowa,
albowiem organ rentowy wydając ją nie dopuścił się żadnego błędu.

Końcowo należy wskazać, że argumentacja strony odwołującej, w której powoływała się na art. 10 ustawy emerytalnej uzasadniając swoje roszczenie jest chybiona. Sąd Okręgowy zważył, że w realiach niniejszej sprawy przepis art. 10 ust.1 ustawy emerytalnej w ogóle nie może znaleźć zastosowania wobec odwołującej, ponieważ skarżąca urodziła się (...) czyli po 31.12.1948 r. a zatem należy do grupy osób, których emerytury są wyliczane zgodnie z art. 24 w/w ustawy – jest to tzw. emerytura kapitałowa, która nie jest uzależniona od legitymowania się jakimś określonym ustawą stażem ubezpieczeniowym. Do nabycia prawa do emerytury kapitałowej wystarczy ukończenie wieku emerytalnego (w przypadku kobiet 60 lat) oraz posiadanie okresu ubezpieczenia społecznego lub ubezpieczenia emerytalnego i rentowego przynajmniej 1 dzień. Natomiast przepis art. 10 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia mogą być uwzględnione do prawa do emerytury, jak i jej wysokości, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, dotyczy emerytur obliczanych według tzw. "starych zasad" dla osób urodzonych przed 1.01.1949 r., do których wnioskodawczyni nie należy. Skoro prawo do emerytury kapitałowej nie jest uzależnione od legitymowania się określonym minimalnym stażem ubezpieczeniowym, to oznacza to, że uwzględnia się tylko ten okres pracy w gospodarstwie rolnym lub prowadzenia gospodarstwa, za który przyznano zwiększenie, o którym mowa w art. 26a ustawy emerytalnej, tj. okres, za który zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie rolnicze. W przypadku wnioskodawczyni urodzonej po 31.12.1948 r. emeryturę ustala się na mocy art. 24 ustawy emerytalnej, a zatem obliczone zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej świadczenie emerytalne zależy od wartości kapitału początkowego ustalonego na dzień 1.01.1999 r. oraz zaewidencjonowanych składek na koncie indywidualnym po 1.01.1999 r. Zgodnie zaś z poczynionymi wyżej rozważaniami z art. 174 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej wynika, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnia się okresów pracy w gospodarstwie rolnym, o których mowa w art.10 tej ustawy. Z regulacji zawartej w ustawie emerytalnej w art. 26 a wynika jedynie, że istnieje możliwość zwiększenia, czyli podwyższenia emerytury dla osób urodzonych po 31.12.1948 r. mających ustalone prawo do emerytury kapitałowej w myśl art. 24 i 26 tej ustawy, okresami pracy w gospodarstwie rolnym, za które były opłacane składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne. Jak trafnie wskazał Sąd Najwyższy w podjętej 3.10.2012r. uchwale III UZP 4/12 (OSNP 2013/5-6/58) ustawa emerytalna odróżnia zasady uwzględniania okresów ubezpieczenia rolniczego w stażu ubezpieczeniowym niezbędnym do nabycia prawa do emerytury w systemie powszechnym i zasady uwzględniania okresów tego ubezpieczenia do ustalenia kwoty zwiększenia świadczenia. Należy zgodzić się z Sądem Najwyższym, że ustalając staż do nabycia prawa do emerytury powszechnej, okresy rolnicze wskazane w katalogu art. 10 ust. 1 ustawy uwzględnia się (jako okresy składkowe) tylko w zakresie niezbędnym do uzupełnienia stażu ubezpieczeniowego (i to z pominięciem okresów zbiegających się w czasie), przy czym - wobec nawiązania w przepisie do pojęcia okresów składkowych - staż ten uzupełniają nie tylko okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, za które opłacono składki, ale również okresy ubezpieczenia społecznego rolników, w których rolnik był zwolniony z obowiązku składkowego (zob. uchwałę SN z 3.10.2012r., III UZP 4/12, L.). Trzeba przy tym w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że możliwość uwzględnienia, jako uzupełniających okresów rolnych ma charakter wyjątkowy i może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych przez ustawodawcę w przepisie. Takim wyjątkiem jest art. 10 ustawy emerytalnej. Zaakcentować należy, że w judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że przepis ten pozwala uzupełnić okresy składkowe i nieskładkowe okresami pracy w gospodarstwie rolnym do rozmiaru stażu okresów składkowych i nieskładkowych w zakresie wymaganym i koniecznym do nabycia określonych uprawnień emerytalnych - dotyczy to zatem wyłącznie uzupełnienia okresu stażowego (por. wyrok SN z 11.01.2011r., I UK 246/10; wyrok SN z 5.09.2008r., II UK 364/2007).

Mając na uwadze wszystkie poczynione wyżej rozważania, na mocy powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł, jak w sentencji wyroku.