Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 kwietnia 2024 r. odmówił P. K. przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W uzasadnieniu organ wskazał, iż odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty, ponieważ nie został udokumentowany 15-letni okres wykonywania zatrudnienia w warunkach szczególnych. Do stażu pracy w szczególnych warunkach Zakład zaliczył okres zatrudnienia na stanowisku kierowcy autobusu od 10 czerwca 1985 r. do 30 września 1988 r. ((...) Ł.) oraz na stanowisku kierowcy samochodu uprzywilejowanego od 1 września 1989 r. do 30 czerwca 1999 r. ((...) (...) (...)) tj. łącznie 12 lat, 5 miesięcy i 11 dni. Organ podkreślił, iż są to wszystkie udokumentowane przez ubezpieczonego okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych.

(decyzja – k. 21 verte pliku (...) akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył P. K., uznając ją za krzywdząca. Ubezpieczony wskazał, że przepracował w warunkach szczególnych ponad 15 lat, co może udokumentować na podstawie zeznań świadków i innych okoliczności niż świadectwa pracy, które przedłożył.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie organ wyjaśnił, iż jako okresów prac wykonywanych w szczególnych warunkach nie uznano okresu zatrudnienia w (...) w Ł. P. (...) w Z. w okresie od 1 września 1975 r. do 31 marca 1985 r., ponieważ brak jest świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych, a z pozostałej dokumentacji nie wynika aby we wspomnianym okresie wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych. W okresie od 1 września 1975 r. do 31 sierpnia 1978 r. był uczniem (...), następnie od 1 września 1978 r. do 15 maja 1981 r. pełnił zasadniczą służbę wojskową. Angaże na kierowcę i kierowcę-konwojenta są wystawione dopiero od 16 maja 1981 r.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5)

Na rozprawie z dnia 13 września wnioskodawca poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):25:35-00:28:21 – koperta k. 42)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. K. urodził się (...)

(bezsporne)

W dniu 10 kwietnia 2024 r. ubezpieczony złożył do organu rentowego wniosek o emeryturę oraz wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(wniosek – k. 1-3 verte)

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 10 kwietnia 2024 r. przyznał P. K. emeryturę w kwocie zaliczkowej od 1 kwietnia 2024 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

(decyzja – k. 19-19 verte pliku (...) akt ZUS)

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. wydał zaskarżoną decyzję odmawiająca ubezpieczonemu przyznania rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(decyzja – k. 21 verte pliku (...) akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 26 kwietnia 1979 r. wydanym przez Przedsiębiorstwo Państwowej (...) (...) w Ł. P. (...) w Z. ubezpieczony w okresie od 1 września 1975 r. do dnia 26 kwietnia 1979 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...). I. T.. (...). Na stanowisku kierowcy. Stosunek pracy został rozwiązany – zasadnicza służba wojskowa.

(świadectwo pracy z dnia 26 kwietnia 1979 r. – k. 25-25 verte)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 30 marca 1985 r. wydanym przez Przedsiębiorstwo Państwowej (...) (...) w Ł. P. (...) w Z. wnioskodawca w okresie od 1 września 1975 r. do dnia 31 marca 1985 r. był zatrudniony w (...) III Oddział T.. – S.. w Ł. – P. (...) w Z..

W wymienionym wyżej okresie pracy zajmował stanowiska na:

1)  od 1 września 1975 r. do 31 sierpnia 1978 r. – uczeń ZSzS o naukę zawodu;

2)  od 1 września 1978 r. do 28 kwietnia 1979 r. – 15 maja 1981 r. – zasadnicza służba wojskowa;

3)  od 16 maja 1981 r. do 31 marca 1985 r. – kierowca;

a ostatnio na stanowisku: kierowca – konwojent.

(świadectwo pracy z dnia 30 marca 1985 r. – k. 28)

Od 1 września 1975 r. do 31 marca 1985 r. ubezpieczony pracował w (...) w Ł. P. (...) w Z.. Najpierw ubezpieczony chodził do zasadniczej szkoły. Była to szkoła przyzakładowa. Skarżący miał płacone drobne sumy. Praktyki trwały tydzień albo dwa w przeciągu miesiąca. Ubezpieczony pracował na warsztacie, gdzie robił młotki. Pozostałe dwa tygodnie ubezpieczony przebywał w szkole.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):24:46 - 00:25:33 – koperta k. 42 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):01:34-00:11:23 – koperta k. 42, umowa o naukę zawodu – k. 21-22)

Po ukończeniu szkoły a przed pójściem do wojska ubezpieczony pracował w w/w zakładzie pracy jako kierowca. Woził węgiel, przędze, barwniki, chemię. Jeździł S. 28, 29, 200, J.. Wszystkie pojazdy miały powyżej 3,5t.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):24:46 - 00:25:33 – koperta k. 42 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):01:34-00:11:23 – koperta k. 42, umowa o pracę – k. 24)

Po służbie wojskowej ubezpieczony wrócił do pracy. Służba zakończyła się 15 maja 1981 r., natomiast skarżący podjął zatrudnienie od 16 maja 1981 r. Po wojsku pracował na tym samym stanowisku, co wcześniej – prowadził Stara 28 (pojazd powyżej 3,5t). Woził m.in. węgiel. Ubezpieczony, aby otrzymać załadunek musiał podpisać dokumenty. Musiał otworzyć i zamknąć burtę. Nie uczestniczył natomiast w załadunkach i rozładunkach. Przygotowywał tylko do tego pojazd i przyjmował dokumenty. Praca skarżącego polegała na jeżdżeniu. Ubezpieczony jeździł minimum 10h dziennie, czasami 12h dziennie. Miał płacone za nadgodziny.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):24:46 - 00:25:33 – koperta k. 42 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):01:34-00:11:23 – koperta k. 42, zeznania świadka M. A. na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):12:35-00:17:42 – koperta k. 42, zeznania świadka Z. M. na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e - protokół (...):18:15-00:24:30 – koperta k. 42, angaże k. 24,293031,32,33,34)

W pewnym momencie kierowcom zmieniono nazwę stanowiska na kierowca - konwojent, jednak nadal wykonywali oni te same obowiązki. Po zmianie stanowiska praca kierowców niczym się nie różniła od pracy wykonywanej przed tą zmianą. Było to spowodowane koniecznością podpisywania przez kierowców dokumentów po przyjęciu towaru. Nie wiązało się to jednak z dodatkowymi czynnościami.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):24:46 - 00:25:33 – koperta k. 42 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):01:34-00:11:23 – koperta k. 42, zeznania świadka M. A. na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):12:35-00:17:42 – koperta k. 42)

Kierowcy przede wszystkim jeździli. Jedynie jak samochód się popsuł to dostawali kartę pracy i pomagali mechanikowi przy naprawie. Nie zdarzało się to często, tylko sporadycznie.

(zeznania świadka Z. M. na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e - protokół (...):18:15-00:24:30 – koperta k. 42)

Świadek M. A. będący zatrudniony w latach 1980-1993 w (...) w Ł. P. (...) w Z. na tym samym stanowisku, co wnioskodawca również nie otrzymał świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Po sprawie sądowej otrzymał prawo do wcześniejszej emerytury.

(zeznania świadka M. A. na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e - protokół (...):12:35-00:17:42 – koperta k. 42)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody. Za wiarygodne Sąd uznał zeznania złożone przez wnioskodawcę uznając je za jasne, pełne, logiczne, spójne z zeznaniami świadków oraz z dowodami w postaci dokumentów znajdującymi się w aktach osobowych wnioskodawcy.

Przystępując do oceny dowodów z osobowych źródeł dowodowych, należy stwierdzić, że przesłuchani w sprawie świadkowie, to osoby obce dla wnioskodawcy. Byli oni jego współpracownikami w okresie od 16 maja 1981 r. do 31 marca 1985 r. i mieli bezpośredni wgląd i styczność z wykonywanymi przez niego czynnościami. Świadkowie dysponowali, więc niezbędnymi wiadomościami w zakresie charakteru czynności wykonywanych przez wnioskodawcę, jego obowiązków, warunków zatrudnienia i zasad organizacji pracy. Zeznania świadków są logiczne i spójne, korelują ze sobą i z zeznaniami skarżącego. W świetle tego należy stwierdzić, że również, zeznania skarżącego złożone w trybie art. 299 k.p.c. zasługują na pełne uwzględnienie.

Sąd obdarzył wiarą zgromadzone w sprawie dowody nieosobowe w postaci dokumentów, znajdujące się w aktach organu rentowego i aktach osobowych wnioskodawcy.

Tym samym, zdaniem Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe umożliwiało wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 164 z późn. zm., dalej: ustawa o emeryturach pomostowych), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 w/w ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku, K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477).

Skoro zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 w/w rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)).

W niniejszym postępowaniu, w ocenie organu rentowego skarżący nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych, albowiem nie było możliwe uwzględnienie jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia w okresie od 1 września 1975 r. do 31 marca 1985 r., ponieważ brak jest świadectwa wykonywania prac w warunkach szczególnych, a z pozostałej dokumentacji nie wynika aby we wspomnianym okresie wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych. W okresie od 1 września 1975 r. do 31 sierpnia 1978 r. był uczniem (...), następnie od 1 września 1978 r. do 15 maja 1981 r. pełnił zasadniczą służbę wojskową. Angaże na kierowcę i kierowcę - konwojenta są wystawione dopiero od 16 maja 1981 r.

Należy w tym miejscu zauważyć, że przywołane powyżej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Co jednak istotne, świadectwo pracy nie tworzy praw podmiotowych, ani ich nie pozbawia, nie ma też cech wyłączności w zakresie dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw oraz że świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny, który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 k.p.c.). W ten sposób wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Warszawie w dniu 25 listopada 1997 r. (sygnatura akt: III AUa 897/97, apel. W - wa 1998/1/4), a także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 2009 r . (sygnatura akt II PK 1/09, LEX nr 533086).

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym, brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (tak orzekł - Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869).

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego (por. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r., III AUa 41/16 LEX nr 2151525).

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie, czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369).

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (tak: SA w Ł. w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050).

Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 maja 2016 r., III AUa 101/16, LEX nr 2107442).

Przy czym, należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych, stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., (...) UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Przedkładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że z ustaleń poczynionych w postępowaniu w oparciu o dostępną dokumentację osobową i zeznań skarżącego oraz świadków wynika, iż w okresie od 15 maja 1981 r. do 31 marca 1985 r. wnioskodawca pracował w (...) III Oddział T.. – S.. w Ł. – P. (...) w Z.. W w/w okresie czasu zatrudnienia wnioskodawca był kierowcą. Prowadził Stara 28, czyli pojazd powyżej 3,5t. Woził m.in. węgiel i nawozy. Przygotowywał również pojazd do załadunków i rozładunków oraz podpisywał dokumenty. Nie uczestniczył natomiast w załadunkach i rozładunkach. Praca skarżącego polegała na jeżdżeniu. Ubezpieczony jeździł minimum 10h dziennie, czasami 12h dziennie.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011 r., (...) UK 393/10, LEX nr 950426).

W spornych przypadkach - uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym – następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i stale szkodliwego zatrudnienia, tyle że ocena prawna tych ustaleń powinna być racjonalna, bez stosowania „aptekarskiej” miary lub „stopera w ręku” (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, LEX nr 1001310).

W świetle powyższych okoliczności należało więc uznać, że ubezpieczony w w/w okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę na stanowiskach, wskazanych w wykazie A, dział VIII, poz. 3 „Prace w transporcie i łączności” pod poz. 2 – prac kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów.

Samo to, że wnioskodawca pracując jako kierowca sporadycznie wykonywał czynności nie będące sticte kierowaniem pojazdem ciężarowym, a czynnościami związanymi z podpisywaniem dokumentów przy odbiorze towaru (z tego względu zmieniono mu zresztą nazwę stanowiska na kierowca-konwojent), czy pomocą przy naprawie popsutego, przypisanego mu pojazdu, nie powinno sprawiać, że można odmówić wnioskodawcy uznania wykonywanych przez niego prac za prace w warunkach szczególnych.

Jeśli czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny w stosunku do czynności podstawowych kwalifikowanych jako praca w szczególnych warunkach, to nie ma podstaw, aby tej pracy nie zaliczać do okresu uprawniającego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11, OSNP 2013, nr 7-8, poz. 86)

Tym bardziej, iż jak wynika z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2018 r. w sprawie o sygn. akt III UZP 8/17 (OSNP 2018, nr 7, poz. 94) praca w transporcie kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, który ubocznie wykonywał czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora w odniesieniu do przewożonych towarów, jest pracą w szczególnych warunkach (art. 32 ust. 1 w związku z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm. w związku z poz. 2 Działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W tym miejscu przypomnienia wymaga, iż organ rentowy uwzględnił ubezpieczonemu do pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia na stanowisku kierowcy autobusu od 10 czerwca 1985 r. do 30 września 1988 r. ((...) Ł.) oraz na stanowisku kierowcy samochodu uprzywilejowanego od 1 września 1989 r. do 30 czerwca 1999 r. ((...) (...) (...)) tj. łącznie 12 lat, 5 miesięcy i 11 dni. A zatem po uwzględnieniu do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 16 maja 1981 r. do 31 marca 1985 r. w (...) w Ł. P. (...) w Z. wnioskodawca niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15 - letniego okresu pracy w takim charakterze.

Z uwagi na powyższe wskazania wymaga, że dla przedmiotowej sprawy nie miało znaczenia, czy ubezpieczony w pozostałym okresie pracy w (...) w Ł. P. (...) w Z. (tj. od 1 września 1975 r. do 15 maja 1981 r.) wykonywał pracę w szczególnych warunkach, ponieważ uwzględnienie samego okresu zatrudnienia od 16 maja 1981 r. do 31 marca 1985 r. w w/w zakładzie pracy niezaliczonego przez organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych wystarczy, aby stwierdzić, że skarżący niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15-letniego okresu pracy w takim charakterze. Przy czym na marginesie podnieść należy jedynie, iż w istocie okres nauki w szkole nie mógł być uwzględniony do okresu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na to, że w tym czasie takich prac wnioskodawca nie wykonywał, natomiast okres służby wojskowej podlegał również uwzględnieniu do tego okresu, gdyż przed rozpoczęciem służby wojskowej wnioskodawca został zatrudniony na stanowisku kierowcy, a powrót do pracy po służbie wojskowej nastąpił w przepisanym terminie.

Z tych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.