Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 czerwca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przeliczył J. S. emeryturę od dnia 1 kwietnia 2022 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, jednocześnie odmawiając jej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, wskazując na brak dokumentów potwierdzających pracę w szczególnych warunkach przez co najmniej 15 lat. /decyzja z dnia 2 czerwca 2022 roku – k. 22-23v załączonych akt rentowych/

J. S. odwołała się od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości oraz wnosząc o ustalenie prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach w okresach:

- od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 marca 1995 roku w Domu Pomocy Społecznej w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na oddziale psychiatrycznym oraz odwykowym, z dorosłymi osobami nieuleczalnie i przewlekle chorymi, umysłowo chorymi i upośledzonymi;

- od dnia 1 kwietnia 1995 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pielęgniarki operacyjnej biorącej udział w zabiegach i pomagającej w znieczuleniach.

/odwołanie – k. 3-5/

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując argumenty wskazane w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. /odpowiedź na odwołanie – k. 8-9/

Na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2023 roku strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie. /oświadczenie pełnomocnika wnioskodawczyni – e – protokół z dnia 6 kwietnia 2023 roku – 00:04:51 i dalej, oświadczenie pełnomocnika organu rentowego – e – protokół z dnia 6 kwietnia 2023 roku – 00:05:30 i dalej/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. S. urodziła się w dniu (...). /bezsporne/

W okresie od dnia 1 października 1981 roku do dnia 30 września 1992 roku oraz od dnia 1 kwietnia 1995 roku do dnia 31 lipca 2021 roku była zatrudniona w (...) Centrum Medycznym spółce z o.o. z siedzibą w P. (wcześniej Zespół (...) w P.) na stanowiskach pielęgniarki, st. pielęgniarki oraz spec. pielęgniarki. /świadectwo pracy z dnia 2 sierpnia 2021 roku – k. 5-5v załączonych akt rentowych, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 20 marca 2023 roku – k. 173, dokumentacja znajdująca się w załączonym oryginale akt osobowych wnioskodawczyni J. S./

Od 1981 roku wnioskodawczyni pracowała w Szpitalu w P. na oddziale noworodków i laryngologii, wykonywała pracę pielęgniarki, brała udział w zabiegach zakładania cewnika do żyły pępowinowej, przy przetaczaniu krwi i osocza. /przesłuchanie wnioskodawczyni J. S. – e- protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:48:04 i dalej/

Od dnia 2 października 1986 roku J. S. była zatrudniona na Oddziale Laryngologicznym, jako pielęgniarka zabiegowa, natomiast od sierpnia 1987 roku pracowała na sali operacyjnej Oddziału Laryngologicznego, a od dnia 1 stycznia 1988 roku, jako samodzielna instrumentariuszka bloku operacyjnego. /pismo z dnia 19 maja 1988 roku – k. 160/

Wnioskodawczyni została skierowana do pracy na blok operacyjny Oddziału Laryngologicznego. Początkowo przeszła okres przygotowawczy do pracy (przeszkolenie przechodziła na bloku operacyjnym, przygotowanie trwa zazwyczaj ok. 3 m-cy, najpierw wnioskodawczyni się przypatrywała w trakcie operacji, następnie asystowała samodzielnie), później przygotowywała pacjentów do zabiegów operacyjnych. Pracowała na małej sali przy drobnych zabiegach takich jak usunięcie migdałków podniebiennych w znieczuleniu miejscowym, jak również na dużej sali operacyjnej, gdzie zabiegi odbywały się w znieczuleniu ogólnym. Obie sale wchodziły w skład bloku operacyjnego. Na bloku wykonywany był duży zakres zabiegów: od usunięcia migdałków podniebiennych u dorosłych i dzieci, usuwania polipów, prostowania przegrody nosa po m.in. usunięcie krtani, operacje uszów i operacje zatok przynosowych. /zeznania świadka J. A. – e – protokół z dnia 9 marca 2023 roku – 00:08:37 i dalej/

Wnioskodawczyni była pielęgniarką instrumentariuszką, szykowała zestawy do operacji. Nie oddelegowywano jej do innej pracy. /zeznania wnioskodawczyni J. S. – e - protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:48:04 i dalej/

W okresie od dnia 8 listopada 1989 roku do dnia 30 września 1992 roku J. S. korzystała z urlopu wychowawczego. /dokumentacja znajdująca się w załączonym oryginale akt osobowych wnioskodawczyni J. S., nadto: przesłuchanie wnioskodawczyni J. S. – e - protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:54:10 i dalej/

W dniu 2 sierpnia 2021 roku zakład pracy - (...) spółka z o.o. z siedzibą w P. wystawił świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazał, iż wnioskodawczyni w okresie od dnia 1 kwietnia 1995 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace w szczególnych warunkach, wg wykazu i pozycji określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (Dz.U. Nr 8 poz. 43) tj. prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów, na stanowisku pielęgniarki (instrumentującej, biorącej udział w zabiegu, pomagającej do znieczulenia) wymienionym w wykazie A, Dziale XII, poz. 2, podpunkcie a, punkcie 2 stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku z późniejszymi zmianami, w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu (...), a nadto w okresie od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 lipca 2021 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace na stanowisku personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych w anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru – załącznik Nr 2 poz. 24 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz.U.2008.237.1656). /zaświadczenie o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach – k. 6 załączonych akt rentowych/

W dniu 20 marca 2023 roku zakład pracy - (...) spółka z o.o. z siedzibą w P. wystawił J. S. świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazał, iż wnioskodawczyni w okresie od dnia 2 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w szczególnych warunkach, wg wykazu i pozycji określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (Dz.U. Nr 8 poz. 43) tj. prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych oraz prace lekarzy stomatologów, na stanowisku pielęgniarki (instrumentującej, biorącej udział w zabiegu, pomagającej do znieczulenia) wymienionym w wykazie A, Dziale XII, poz. 2, podpunkcie a, punkcie 2 stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku z późniejszymi zmianami, w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej. /świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 20 marca 2023 roku – k. 173/

W okresie od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 marca 1995 roku J. S. zatrudniona była w Domu Pomocy Społecznej w P. na stanowisku pielęgniarki, pracując średnio 40 godzin tygodniowo. /świadectwo pracy z dnia 31 marca 1995 roku – k. 29-29v załączonych akt rentowych, kserokopia akt osobowych wnioskodawczyni J. S. – k. 25-60/

Wnioskodawczyni była pielęgniarką na oddziale przy ul. (...) w P., był to oddział męski z przewlekłe, somatycznie i psychicznie chorymi. Na oddziale znajdowali się również alkoholicy, przebywający w izolatce i schizofrenicy.

Wnioskodawczyni wykonywała swoje obowiązki także na oddziale koedukacyjnym.

/zeznania świadka K. W. – e – protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:10:20 i dalej, zeznania świadka D. G. – e – protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:20:43 i dalej, zeznania świadka I. W. – e – protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:35:47 i dalej/

Podopieczni korzystali z rozpisanych diet, dla podopiecznych mających trudności z przełykaniem i trawieniem, przewidziano diety miksowane. /zeznania świadka K. W. – e – protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:10:20 i dalej/

Wnioskodawczyni zajmowała się podawaniem leków, pielęgnacją i opieką podopiecznych (np. zmianą pampersów, myciem, wykonywaniem toalety).

Do izolatki udawały się dwie osoby tj. pielęgniarka wraz z opiekunem, by nakarmić podopiecznego, po którym należało również posprzątać.

/zeznania świadka D. G. – e – protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:20:43 i dalej, zeznania świadka I. W. – e – protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:35:47 i dalej, przesłuchanie wnioskodawczyni J. S. – e- protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:48:04 i dalej/

Wnioskodawczyni J. S. nie była delegowana do innych prac.

/zeznania wnioskodawczyni J. S. – e- protokół z dnia 17 stycznia 2023 roku – 00:48:04 i dalej/

W trakcie okresu zatrudnienia w Domu Pomocy Społecznej w P. J. S. korzystała z opieki nad dzieckiem od dnia 8 marca 1994 roku do dnia 14 marca 1994 roku (7 dni), od dnia 18 stycznia 1995 roku do dnia 21 stycznia 1995 roku (4 dni) oraz od dnia 2 lutego 1995 roku do dnia 7 lutego 1995 roku (6 dni).

Natomiast, w okresie od dnia 22 sierpnia 1994 roku do dnia28 sierpnia 1994 roku oraz od dnia 16 września 1994 roku do dnia 19 listopada 1994 roku przebywała na zasiłku chorobowym.

/bezsporne, informacja o okresach nieskładkowych znajdująca się w kserokopii akt osobowych wnioskodawczyni J. S. – k. 59/

Za powyższy okres zatrudnienia zakład pracy - Dom Pomocy Społecznej w P. nie wystawił wnioskodawczyni świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. /bezsporne/

W dniu 22 marca 2022 roku J. S. złożyła wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą za pracę w szczególnych warunkach. /wniosek – k. 1-3v załączonych akt rentowych/

Decyzją z dnia 30 marca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przyznał J. S. zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od dnia 1 marca 2022 roku tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. /decyzja z dnia 30 marca 2022 roku – k. 8-9v załączonych akt rentowych/

Decyzją z dnia 5 kwietnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. ponownie ustalił J. S. wysokość okresowej emerytury kapitałowej od dnia 1 marca 2022 roku tj. od dnia nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. /decyzja z dnia 5 kwietnia 2022 roku – k. 12-13 załączonych akt rentowych/

Decyzją z dnia 5 kwietnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytur J. S. od dnia 1 marca 2022 roku tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury. /decyzja z dnia 5 kwietnia 2022 roku – k. 14-15v załączonych akt rentowych/

Decyzją z dnia 22 kwietnia 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. przeliczył emeryturę J. S. od dnia 1 kwietnia 2022 roku tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. /decyzja z dnia 22 kwietnia 2022 roku – k. 18-19v załączonych akt rentowych/

W dalszej kolejności, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał zaskarżoną decyzję z dnia 2 czerwca 2022 roku. /decyzja z dnia 2 czerwca 2022 roku – k. 22-23v załączonych akt rentowych/

Do okresu pracy w szczególnych warunkach organ rentowy uwzględnił okres zatrudnienia J. S. od dnia 1 kwietnia 1995 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. tj. w wymiarze 13 lat i 9 miesięcy. /bezsporne/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składała się przede wszystkich dokumentacja znajdująca się w aktach przedmiotowej sprawy (w tym także na podstawie złożonego do akt świadectwa pracy w szczególnych warunkach wystawionego w dniu 20 marca 2023 roku), jak również zawarta w załączonych aktach organu rentowego oraz aktach osobowych wnioskodawczyni J. S., a nadto na podstawie zeznań świadków K. W., D. G., I. W. i J. A. oraz przesłuchania skarżącej.

Zebrany w sprawie w materiał dowodowy, w szczególności zeznania świadków, dał Sądowi podstawy do uznania, iż odwołująca legitymuje się 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach. Według poczynionych na jego podstawie ustaleń, Sąd powziął wiedzę, iż J. S. w okresie od dnia 2 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. (wcześniej Zakład Opieki Zdrowotnej w P.) świadczyła prace wskazane w wykazie A Dziale XII pkt 2 stanowiącym załącznik rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm./ tj. prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych na stanowisku pielęgniarki wymienionym w wykazie A Dziale XII pkt 2 podpunkcie a pkt 2 stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej /Dz.U. z 1983 r. nr 8 poz. 40/. Nadto, w okresie od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 marca 1995 roku skarżąca wykonywała w Domu Pomocy Społecznej w P. prace zamieszczone w wykazie A Dziale XII pkt 5 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. prace w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci na stanowisku pielęgniarki wymienionym w wykazie A Dziale XII pkt 5 podpunkcie 1 stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej.

W toku postępowania dowodowego, pełnomocnik wnioskodawczyni cofnął wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka E. Ś. na okoliczność charakteru zatrudnienia wnioskodawczyni w Domu Pomocy Społecznej w P., wobec czego jego przesłuchanie stało się bezprzedmiotowe.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wniosek dowodowy strony skarżącej o przesłuchanie wnioskodawczyni w trybie uzupełniającym na okoliczność pracy J. S. w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych w okresie od dnia 2 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku. Sąd uznał bowiem, iż powyższy fakt został wykazany świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach datowanym na dzień 20 marca 2023 roku i przedłożonym do akt niniejszej sprawy.

Wskazać należy, że Sąd dopuszcza dowód z przesłuchania stron wtedy, gdy po wyczerpaniu środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. W przedmiotowym postępowaniu fakt wykonywania przez wnioskodawczynię pracy w szczególnych warunkach od dnia 2 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku został udowodniony zarówno treścią wymienionego świadectwa, jak i zeznaniami świadka J. A., w konsekwencji przesłuchanie w tym zakresie wnioskodawczyni Sąd uznał za zbędne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Kwestią do rozstrzygnięcia w niniejszym postępowaniu okazało się ustalenie prawa wnioskodawczyni J. S. do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych /t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 164 z późn. zm./, ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U z 2022 r., poz. 504, 1504 i 2461).

Stosownie do treści art. 2 pkt 5 cytowanej ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata jest to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Treść art. 21 ust. 2 cytowanej ustawy może budzić wątpliwości i jego interpretacji należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy, zgodnie z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 roku i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej /analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 listopada 2010 roku, K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109/.

Skoro, jak wynika z powyższego, celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39, czy też art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 roku, III AUA 1070/15, Lex nr 1979477/.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 3 ust. 7 ww. ustawy, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazane odwołanie do art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwala na stosowanie omawianych przepisów łącznie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm./.

W świetle § 2 ust. 1 w/w rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97, (...) i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, Prok. i Prawo (...)/.

Stosownie do treści § 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia, okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Regulacja § 2 rozporządzenia, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed Sądem. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach Sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi, niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym zeznaniami świadków /por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, LEX 14635; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku, III UZP 6/84, LEX 14625/.

Art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, iż ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym, podlega waloryzacjom.

W rozpoznawanej sprawie bezspornym okazał się fakt, iż wnioskodawczyni J. S. nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Początkowo skarżąca J. S. wnosiła o uznanie, iż wykonywała pracę w szczególnych warunkach w okresach od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 marca 1995 roku w Domu Pomocy Społecznej w P., a także od dnia 1 kwietnia 1995 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P..

W toku postępowania dowodowego wnioskodawczyni domagała się również, by do okresu pracy w szczególnych warunkach uwzględnić okres zatrudnienia odwołującej w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. (wcześniej Zakładzie Opieki Zdrowotnej w P.) od dnia 2 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionego przez ww. zakład pracy w dniu 20 marca 2023 roku.

W treści odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, iż do stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zaliczył okres zatrudnienia J. S. w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. od dnia 1 kwietnia 1995 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 2 sierpnia 2021 roku.

Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, o którym mowa w § 2 ust. 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) nie jest dokumentem abstrakcyjnym i musi znajdować oparcie w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji, a w konsekwencji może być poprzez te dokumenty weryfikowane /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 listopada 2006 roku, III AUa 466/06, OSA w K. 2007 roku, Nr 3, poz. 8/.

Jednocześnie, należy też podkreślić, że przy ustalaniu pracy w szczególnych warunkach, nie ma znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, lecz rodzaj pracy powierzony i faktycznie wykonywany przez ubezpieczonego. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (obowiązującym w danym systemie czasu pracy i na danym stanowisku) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Ustalenie zatem, jakie prace faktycznie wykonywał wnioskodawca, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek do przyznania dochodzonego świadczenia /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 roku, II UK 337/03, OSNP 2004/22/392/.

Ponadto, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 9 kwietnia 2009 roku w sprawie o sygn. akt I UK 316/08 /LEX nr 707858/, w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik albo ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu (np. zaświadczenia o zatrudnieniu) wynika co innego (art. 473 k.p.c.).

Ostatecznie, okresem podlegającym weryfikacji przez Sąd, z punktu widzenia zgłoszonych przez J. S. roszczeń, okazał się okres zatrudnienia odwołującej w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. od dnia 2 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku oraz w Domu Pomocy Społecznej w P. od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 marca 1995 roku.

Zebrany materiał dowodowy pozwolił na uwzględnienie powyższych okresów zatrudnienia do stażu pracy wnioskodawczyni w szczególnych warunkach, co spowodowało, iż J. S. może legitymować się wymaganym 15 - letnim okresem pracy podlegającym ww. kwalifikacji.

Jak wynika poczynionych ustaleń, w okresie od dnia 1 października 1981 roku do dnia 30 września 1992 roku oraz od dnia 1 kwietnia 1995 roku do dnia 31 lipca 2021 roku J. S. była zatrudniona w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. (wcześniej Zespół (...) w P.) na stanowiskach pielęgniarki, st. pielęgniarki oraz spec. pielęgniarki. Od 1981 roku wnioskodawczyni J. S. pracowała w Szpitalu w P. na oddziale noworodków i laryngologii, wykonywała pracę pielęgniarki, brała udział w zabiegach zakładania cewnika do żyły pępowinowej, przy przetaczaniu krwi i osocza. W przedłożonym do akt sprawy piśmie z dnia 19 maja 1988 roku wskazano, iż wnioskodawczyni J. S. od dnia 2 października 1986 roku była zatrudniona na Oddziale Laryngologicznym, jako pielęgniarka zabiegowa, natomiast od sierpnia 1987 roku pracowała na sali operacyjnej Oddziału Laryngologicznego, a od dnia 1 stycznia 1988 roku, jako samodzielna instrumentariuszka bloku operacyjnego.

Świadek J. A. w złożonych przez siebie zeznaniach potwierdziła, iż wnioskodawczyni J. S. została skierowana do pracy na blok operacyjny Oddziału Laryngologicznego. Początkowo skarżąca przeszła okres przygotowawczy do pracy (przeszkolenie wnioskodawczyni przechodziła na bloku operacyjnym, przygotowanie trwa zazwyczaj ok. 3 m-cy, najpierw wnioskodawczyni się przypatrywała w trakcie operacji, następnie asystowała samodzielnie), później przygotowywała pacjentów do zabiegów operacyjnych. Pracowała zarówno na małej sali przy drobnych zabiegach tj. usunięcie migdałków podniebiennych w znieczuleniu miejscowym, jak również na dużej sali operacyjnej, gdzie zabiegi odbywały się w znieczuleniu ogólnym. Obie sale wchodziły w skład bloku operacyjnego. Na bloku wykonywany był duży zakres zabiegów: od usunięcia migdałków podniebiennych u dorosłych i dzieci, usuwania polipów, prostowania przegrody nosa po usunięcie krtani, operacje uszów i operacje zatok przynosowych. Wnioskodawczyni była zatem pielęgniarką instrumentariuszką, szykowała zestawy do operacji. Nie oddelegowywano jej do innej pracy.

Mając powyższe na uwadze, należało uznać, iż w okresie od dnia 2 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. (wcześniej Zakład Opieki Zdrowotnej w P.) J. S. świadczyła prace wskazane w wykazie A Dziale XII pkt 2 stanowiącym załącznik rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zm./ tj. prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych na stanowisku pielęgniarki wymienionym w wykazie A Dziale XII pkt 2 podpunkt a pkt 2 stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej /Dz.U. z 1983 r. nr 8 poz. 40/.

W okresie od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 marca 1995 roku J. S. zatrudniona była w Domu Pomocy Społecznej w P. średnio 40 godzin tygodniowo na stanowisku pielęgniarki.

Za powyższy okres zakład pracy nie wystawił wnioskodawczyni świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W Domy Pomocy Społecznej w P. wnioskodawczyni była pielęgniarką na oddziale przy ul. (...), był to oddział męski z przewlekłe, somatycznie chorymi i psychicznie chorymi. Na oddziale znajdowali się również alkoholicy, przebywający w izolatce i schizofrenicy. Wnioskodawczyni wykonywała swoje obowiązki także na oddziale koedukacyjnym. Przebywający w Domu Pomocy Społecznej korzystali z rozpisanych diet, dla podopiecznych mających trudności z przełykaniem i trawieniem, przewidziano diety miksowane. Wnioskodawczyni zajmowała się podawaniem leków, pielęgnacją i opieką podopiecznych (np. zmianą pampersów, myciem, wykonywaniem toalety). By nakarmić podopiecznego, do izolatki skarżąca udawała się wraz z opiekunem, po podopiecznym należało również posprzątać. Wnioskodawczyni w omawianym okresie zatrudnienia nie była delegowana do innych prac.

W trakcie okresu zatrudnienia w Domu Pomocy Społecznej w P. J. S. korzystała z opieki nad dzieckiem od dnia 8 marca 1994 roku do dnia 14 marca 1994 roku (7 dni), od dnia 18 stycznia 1995 roku do dnia 21 stycznia 1995 roku (4 dni) oraz od dnia 2 lutego 1995 roku do dnia 7 lutego 1995 roku (6 dni). Natomiast, w okresie od dnia 22 sierpnia 1994 roku do dnia 28 sierpnia 1994 roku oraz od dnia 16 września 1994 roku do dnia 19 listopada 1994 roku J. S. przebywała na zasiłku chorobowym.

Biorąc pod uwagę charakter pracy J. S. w okresie zatrudnienia w Domu Pomocy Społecznej w P. od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 marca 1995 roku należy stwierdzić, iż w tym czasie wnioskodawczyni w tym czasie świadczyła prace zamieszczone w wykazie A Dziale XII pkt 5 stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze tj. prace w domach pomocy społecznej dla nieuleczalnie i przewlekle chorych, umysłowo upośledzonych dorosłych i umysłowo niedorozwiniętych dzieci na stanowisku pielęgniarki wymienionym w wykazie A Dziale XII pkt 5 podpunkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej.

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności niniejszej sprawy oraz poczynione rozważania prawne, Sąd doszedł do przekonania, iż wnioskodawczyni posiada udowodniony ponad 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach, a zatem spełnia wszystkie przesłanki do przyznania jej prawa do rekompensaty.

Sąd do powyższego stażu pracy zaliczył bowiem okresy zatrudnienia J. S. w (...) Centrum Medycznym sp. z o.o. z siedzibą w P. w okresie od dnia 2 października 1986 roku do dnia 31 grudnia 1988 roku oraz w Domu Pomocy Społecznej w P. od dnia 2 listopada 1993 roku do dnia 31 marca 1995 roku uwzględniając okresy faktycznego niewykonywania pracy przez skarżącą.

Przy przyjęciu okresu pracy w szczególnych warunkach zaaprobowanego przez organ rentowy w wymiarze 13 lat i 9 miesięcy tj. od dna 1 kwietnia 1995 roku do dnia 31 grudnia 2008 roku oraz ww. okresów zatrudnienia, J. S. legitymuje się wymaganym ponad 15 – letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, zatem nabyła prawo do spornego świadczenia.

Dlatego też Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał skarżącej prawo do rekompensaty.

SSO Paulina Kuźma

I.S.