Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1327, z późn. zm.) w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, z późn. zm) zobowiązał T. C. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie 2640,00 zł w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, liczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż Zakład zweryfikował zasadność i poprawność wypłaty świadczenia postojowego na podstawie wniosków (...) złożonych przez pracodawcę 15 kwietnia 2020 r. i 1 czerwca 2020 r. Pracodawca (...) złożył dwa wnioski (...) o świadczenie postojowego w związku z przeciwdziałaniem skutkowym wywołanym (...)19 dotyczące tej samej umowy zlecenia nr (...). W obydwu wnioskach wpisał przychód wynikający z umowy 1200,00 zł. Na podstawie wniosków ubezpieczony otrzymał świadczenie postojowe w wysokości 2080,00 zł. Na pierwszy z wniosków 27 maja 2020 r. 1200,00 zł oraz na drugi 3 czerwca 2020 r. dopłatę do maksymalnej kwoty wypłacanych świadczeń postojowych w kwocie 880,00 zł. Organ rentowy ustalił, że świadczenie postojowe wypłacane na drugi z wniosków było nienależne. Z analizy wynagrodzeń wnioskodawcy, które otrzymywał w ciągu trwania umowy wynika, że kwota świadczenia postojowego powinna wynosić 1200,00 zł a nie 2080,00 zł. Świadczenie w podanej kwocie organ wypłacił na podstawie informacji przekazanych przez płatnika, które są niezgodne ze stanem faktycznym. Z analizy dokumentów zgromadzonych w sprawie wynika, że świadczenie w kwocie 880,00 zł (2080,00 zł - 1200,00 zł = 880,00 zł) jest świadczeniem pobranym nienależnie. Dodatkowo na skutek błędnego wniosku pierwszorazowego na kolejne wnioski (...) 9 września 2020 r. i 7 października 2020 r. ubezpieczony otrzymał świadczenia postojowe w kwocie 2080,00 zł na każdy wniosek – łącznie 4160,00 zł. Powinno być 2400,00 zł. Świadczenia postojowe na wnioski (...) i dwa kolejne wnioski (...) w kwocie 2640,00 zł (880,00x3=2640,00 zł) są świadczeniami pobranymi nienależnie. Na umowę, którą ubezpieczony zawarł z pracodawcą (...) (NIP: (...)) przysługiwało jedno świadczenie postojowe w zadeklarowanej przez płatnika kwocie 1200,00 zł. Świadczenie wypłacane na drugi z wniosków (...) w kwocie 980,00 zł oraz kontynuacja (...) były świadczeniami pobranymi nienależnie. Wobec tego wnioskodawca jako osoba, która pobrała nienależne świadczenie postojowe jest zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa.

(decyzja – k. 59-59 verte akt ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji wniósł T. C., zaskarżając ją w całości. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie przepisu art. 15 zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2024 r. poz. 340 z późn. zm.) poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że T. C. pobrał nienależnie świadczenie postojowe w kwocie 2640,00 zł i w związku z tym jest zobowiązany do zwrotu tej kwoty wraz z ustawowymi odsetkami. Wobec powyższego skarżący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez zwolnienie go z obowiązku zwrotu świadczenia postojowego w kwocie 2640,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, iż w okolicznościach przedmiotowej sprawy trudno uznać, że zostały spełnione przesłanki opisane w art. 15 zx ust. 2 wskazanej ustawy. Nie wystąpiła bowiem sytuacja świadomego wprowadzenia w błąd ZUS-u, a więc działania ukierunkowanego celowo na uzyskanie świadczenia, które nie jest należne. Nie można przypisać złej wiary w ubieganiu się o powyższe świadczenie. Ponadto ubezpieczony wskazał, że działał w zaufaniu do dającego zlecenie, a zgodnie z obowiązującym stanem prawnym nie mógł samodzielnie złożyć wniosku o świadczenie postojowe, zatem nie powinien ponosić negatywnych konsekwencji. Zdaniem wnioskodawcy należy również zauważyć, iż przepis art. 15 zx ust. 2 pkt 3 cyt. ustawy – wskazany jako podstawa żądania zwrotu wypłaconych świadczenia (zgodnie z którym za nienależnie pobranie świadczenie uważa się świadczenie wypłacone w kwocie wyższej niż należna), wszedł w życie dopiero w dniu 16 grudnia 2020 r. jako nowa przesłanka nienależnie pobranego świadczenia postojowego, a zatem nie obowiązywał w chwili, gdy odwołujący się wnosił o w/w świadczenia, ani nawet w chwili, gdy świadczenia te zostały mu wypłacane. Ubezpieczony zauważył również, że obowiązkiem ZUS zgodnie z art. 15zu cyt. ustawy była weryfikacja wniosków o świadczenie postojowe i wydanie decyzji, co do tego świadczenia niezwłocznie po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania. Oczywistą rzeczą jest również to, że samo złożenie wniosku nie obligowało organu do wydania pozytywnej decyzji bez sprawdzenia warunków przyznania świadczenia, zaś od decyzji odmownej zgodnie z art. 15 zv cyt. ustawy służyło odwołanie do sądu.

(odwołanie – k. 3-4 verte)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa radcowskiego wg norm prawem przepisanych, tj. § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

(odpowiedź na odwołanie – k. 5-7)

Postanowieniem z dnia 22 lipca 2024 r. tut. Sąd postanowił ustanowić dla ubezpieczonego pełnomocnika z urzędu.

(postanowienie – k. 27)

Na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie oraz wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu oświadczając, że koszty te nie zostały pokryte, ani w całości, ani w części. Natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):12:04-00:12:50 – koperta k. 36)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 maja 2019 r. doszło do zawarcia pomiędzy T. C. a P. Z. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) (NIP: (...)) umowy zlecenia (nr (...)). Na podstawie w/w umowy ubezpieczony był zobowiązany do wykonania tzw. masażu biurowego górnych partii ciała związanych z piersiowym i szyjnym odcinkiem kręgosłupa, a także obręczą barkową i ramionami. Umowa została zawarta na czas nieokreślony od dnia 13 maja 2019 r. Wynagrodzenie określono w wysokości 30,00 zł brutto za godzinę.

(umowa zlecenia – k. 3-5)

Od dnia 20 marca 2020 r. w Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywał stan epidemii w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2 wywołującego chorobę (...) 19. Powyższy stan epidemii został zniesiony od dnia 16 maja 2023 r .

(bezsporne)

W dniu 15 kwietnia 2020 r. P. Z. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) złożył wniosek o świadczenie postojowe ( (...))dla T. C. w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla umów cywilnoprawnych.

We wniosku wskazano, iż:



miesięczny przychód wynikający z umowy wynosi 30,00 zł;



przychód osiągnięty w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wyniósł 1032,18zł.

Zleceniodawca potwierdził, że otrzymał od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, ubiegającej się o świadczenie postojowe oświadczenie, że:



nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu;



wysokość uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku wyniósł 0,00 zł.

We wniosku oświadczono, iż:



nastąpił przestój w prowadzeniu działalności w następstwie wystąpienia (...)19;



osoba ubiegająca się o świadczenie postojowe uzyskała w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym złożono wniosek, przychód nie wyższy niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statycznego na podstawie przepisów w emeryturach i rentach z FUS, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,



dane zawarte we wniosku są zgodne ze stanem faktycznym i prawnym.

(wniosek – k. 1-2 akt ZUS)

Oświadczeniem z dnia 20 maja 2020 r. zwrócono się do organu rentowego z prośbą o uzupełnienie do w/w wniosku kwoty miesięcznego przychodu świadczenia T. C. poprzez wpisanie w części IV pkt. 1 kwoty 1200,00 zł.

(oświadczenie – k. 9 akt ZUS)

Na podstawie w/w wniosku w dniu 27 maja 2020 r. organ rentowy wypłacił ubezpieczonemu świadczenie postojowe w wysokości 1200,00 zł.

(bezsporne)

W dniu 1 czerwca 2020 r., 21 lipca 2020 r. oraz 22 sierpnia 2020 r. P. Z. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) złożył ponowne wnioski o świadczenie postojowe dla T. C. w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla umów cywilnoprawnych ( (...)).

(wniosek z dnia 1 czerwca 2020 r. – k. 13-14 akt ZUS, wniosek z dnia 21 lipca 2020 r. – k. 21-22 akt ZUS, wniosek z dnia 22 sierpnia 2020 r. – k. 29-30 akt ZUS)

Na podstawie wniosku z dnia 1 czerwca 2020 r. organ rentowy w dniu 3 czerwca 2020 r. wypłacił ubezpieczonemu dopłatę świadczenia postojowego w kwocie 880,00 zł (do maksymalnej wysokości).

(bezsporne)

Pismem z sierpnia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. zwrócił się do T. C. z prośbą o zwrot nienależnie pobranego świadczenia postojowego za kolejny okres wypłaconego 3 czerwca 2020 r. w kwocie 880,00 zł. Organ wskazał, że 15 kwietnia 2020 r. zleceniodawca (...) (NIP: (...)) złożył za ubezpieczonego wniosek (...) na podstawie którego zostało wypłacone świadczenie postojowe 27 maja 2020 r. kwocie 1200,00 zł. W dniu 1 czerwca ponownie zleceniodawca złożył wniosek o świadczenie postojowe (...) z którego w dniu 3 czerwca 2020 r. wypłacono ubezpieczonemu dopłatę świadczenia postojowego w kwocie 880,00 zł . Organ wyjaśnił, że aby otrzymać kolejne świadczenie postojowe w kwocie 1200,00 zł ubezpieczony powinien sam złożyć drogą elektroniczną wniosek o kontynuację świadczenia postojowego (...). Po dokonanym zwrocie i złożonym przez ubezpieczonego wnioskiem (...) Zakład będzie mógł przyznać kontynuację świadczenia postojowego.

(pismo ZUS – k. 37)

Decyzją z dnia 26 sierpnia 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na podstawie art. 15zv ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. poz. 374, z późn. zm.) w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, z późn. zm) odmówił T. C. prawa do świadczenia postojowego. W uzasadnieniu organ wskazał, że zleceniodawca (...) (NIP: (...)) złożył za ubezpieczonego kolejny wniosek (...) na podstawie, którego Zakład nie miał podstaw do wypłacania kolejnego świadczenia postojowego. Warunkiem otrzymania kontynuacji świadczenia postojowego jest złożenie przez T. C. wniosku (...) drogą elektroniczną. W związku z powyższym ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do świadczenia postojowego na podstawie wniosku z dnia 22 sierpnia 2020 r., który wpłynął do ZUS w dniu 22 sierpnia 2020 r. od zleceniodawcy P. Z..

(decyzja z dnia 26 sierpnia 2020 r. – k. 39-40)

W dniu 5 września 2020 r. oraz 3 października 2020 r. T. C. złożył wniosek do organu rentowego o świadczenie postojowe za kolejny okres w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla umów cywilnoprawnych ( (...)). Ubezpieczony złożył oświadczenie, że jego sytuacja materialna wykazana we wniosku o świadczenie postojowe nie uległa poprawie. Ubezpieczony otrzymał kwoty po 2080 zł na każdy wniosek.

(wniosek z dnia 5 września 2020 r. – k. 41, wniosek z dnia 3 października 2020 r. – koperta k. 45)

W dniu 16 lutego 2024 r. organ rentowy zawiadomił T. C. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie wypłacanego świadczenia postojowego w związku z zawarciem umowy zlecenia w dniu 14 października 2019 r. z płatnikiem (...) (NIP: (...)) z/s w Ł..

W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że weryfikuje zasadność i poprawność wypłaty świadczenia postojowego na podstawie wniosków (...) złożonych przez pracodawcę 17 maja 2020 r. i 3 czerwca 2020 r. Pracodawca złożył dwa wnioski (...) o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dot. tej samej umowy zlecenia nr (...). W obydwu wnioskach wpisał, że przychód wynikający z umowy wyniósł 1200,00 zł Na podstawie wniosków ubezpieczony otrzymał świadczenie postojowe w wysokości 2080,00 zł. Po przeprowadzonym postępowaniu wyjaśniającym oraz z zapisów w systemie ZUS ustalił, że świadczenie postojowe wypłacone na drugi z wniosków było nienależne. Tym samym organ stwierdził, że kwota świadczenia postojowego powinna wynosić 1200,00 zł, a nie 2080,00 zł. Świadczenie w podanej kwocie Zakład wypłacił ubezpieczonemu na podstawie informacji przekazanych przez płatnika, które są niezgodne ze stanem faktycznych. Z analizy dokumentów zgromadzonych w sprawie wynika, że świadczenie w kwocie 880,00 zł (2080,00 zł-1200,00 zł=880,00 zł) jest świadczeniem pobranym nienależnie. Dodatkowo na skutek błędnego wniosku pierwszorazowego na kolejne wnioski (...) 9 września 2020 r. i 7 października 2020 r. ubezpieczony otrzymał świadczenia postojowe w kwocie 2080,00 zł na każdy wniosek łącznie 4160,00 zł. Powinno być 2400,00 zł. Świadczenie postojowe na wnioski (...), (...) w kwocie 2640,00 zł (880,00 zł x 3 = 2640,00 zł) jest świadczeniem pobranym nienależnie.

(zawiadomienie – k. bez numeru akt ZUS)

W dniu 6 marca 2024 r. ubezpieczony złożył do organu rentowego pismo, w którym wyjaśnił, iż wszystkimi wnioskami związanymi z wypłatami świadczeń postojowych zajmował się szef firmy (...). Rola skarżącego ograniczała się do przekazania swoich danych osobowych, miejsca zamieszkania, nr konta i oświadczenia o niepobieraniu zasiłku. Odwołujący wskazał, iż wszystkie przekazane informacje są zgodne z prawdą i stanem faktycznym. Nie poczuwa się on do sugestii mataczenia i oszukiwania. W jego ocenie doszło nieścisłości wyliczeń systemu na które nie ma wpływu. W związku z powyższym skarżący wskazał, że czuje się osobą poszkodowaną i wniósł o zwolnienie go z nałożonego obowiązku.

(pismo – k. 53 akt ZUS)

Pismem z dnia 7 marca 2024 r. organ rentowy poinformował wnioskodawcę o zakończeniu postępowania w sprawie określenia wysokości nienależnie pobranego świadczenia postojowego na podstawie złożonych wniosków oraz poinformował o prawie do wypowiedzenia się przed wydaniem decyzji kończącej postępowanie co do zebranych dowodów i materiałów i złożonych żądań.

(pismo – k. 55)

Oświadczeniem z dnia 20 marca 2020 r. ubezpieczony wskazał, iż wszystkie dane potrzebne do wypełnienia wniosków w sprawie świadczenia postojowego były zgodne ze stanem faktycznym i prawdą. Ubezpieczony nie miał natomiast wpływu na wysokość sumy przyznanych środków. Odpowiedzialny był za to aktualny system naliczeń. Fakt ten ubezpieczony uważał i uważa za prawidłowy.

(oświadczenie z dnia 20 marca 2024 r. – k. 57)

W dniu 27 marca 2024 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

(decyzja z dnia 27 marca 2024 r. – k. 59)

Przychód wnioskodawcy z umów cywilnoprawnych wynosił 1200,00 zł, a więc mniej niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

(bezsporne)

Tytułem świadczenia postojowego ubezpieczony otrzymał łącznie kwotę 6240,00 zł.

(bezsporne)

Skarżący w okresie, w którym składano wnioski był objęty tą samą umową zlecenia zawartą na czas nieokreślony. Ubezpieczony wnosząc wnioski bezpośrednio do organu rentowego powielił dane z pierwszego wniosku złożonego przez zleceniodawcę, ponieważ był on rozpatrzony pozytywnie. Ubezpieczony nie weryfikował danych z pierwszego wniosku, ponieważ miał zaufanie do płatnika. Nie miał dostępu do tych dokumentów.

(zeznania ubezpieczonego na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):12:04 - 00:12:50 – koperta k. 36 w związku z informacyjnym wysłuchaniem na rozprawie z dnia 13 września 2024 r. e-protokół (...):01:35-00:10:34)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS, których wiarygodność nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron, nadto w oparciu o wiarygodne zeznania wnioskodawcy. Zebrane dowody nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych
na jego podstawie ustaleń faktycznych, odwołanie jest zasadne.

Na wstępie należy przypomnieć, iż w kwestii spornej prawo do świadczenia postojowego wynikało z ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 340 z późn. zm., dalej: ustawa covidowa).

Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 1842 ze zm.), świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną".

Świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1.  obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej,

2.  posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej,

3.  cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ust. 2 art. 15zq).

Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna (ust. 3)

W myśl art. 15zq ust. 5 ustawy osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje, jeżeli:

1.  umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.,

2.  przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

3.  nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Celem ustawodawcy wprowadzającego prawo do świadczenia postojowego było zagwarantowanie ochrony obywateli, których dotykają opóźnienia lub brak realizacji dostaw, zatory płatnicze lub absencja pracowników związana ze wzrostem zachorowalności na (...)2. Ustawodawca uznał, że do najbardziej zagrożonych grup należą osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, gdyż osoby te są wyjątkowo narażone na niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii koronawirusa, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów (por. uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw – nr druku 299).

W świetle art. 15zr ust. 1 i 2 ww. ustawy świadczenie postojowe przysługuje w wysokości 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020 r. nie więcej niż trzykrotnie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4. W przypadku gdy suma przychodów z umów cywilnoprawnych w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe wynosi mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r. świadczenie postojowe przysługuje w wysokości sumy wynagrodzeń z tytułu wykonywania tych umów cywilnoprawnych.

Stosownie do treści art. 15 zs ust. 1 cytowanej ustawy ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby, o której mowa w art. 15zq ust. 1, zwanej dalej "osobą uprawnioną", składany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek, o którym mowa w ust. 1, składany jest za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego (ust. 2).

W myśl art. 15zs ust. 4 pkt. 1 lit. a-b ustawy odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku, o którym mowa w ust. 1:

1) oświadczenie potwierdzające:

a) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

d) otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

2) kopię umów cywilnoprawnych.

Wniosek, o którym mowa w ust. 1, może być złożony wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w formie dokumentu elektronicznego opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym albo wykorzystując sposób potwierdzania pochodzenia oraz integralności danych udostępniony bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w systemie teleinformatycznym (ust. 6).

Wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii (ust. 7).

Nadto, w myśl art. 15zua ustęp 1, świadczenie postojowe może zostać przyznane ponownie, na podstawie oświadczenia osoby uprawnionej, której wypłacono świadczenie postojowe, o którym mowa w art. 15zu ust. 1.

Wypłata po raz kolejny świadczenia postojowego może zostać dokonana nie wcześniej niż w miesiącu następującym po miesiącu wypłaty świadczenia postojowego, o którym mowa w art. 15zu ust. 1 (ust 2).

Warunkiem przyznania kolejnego świadczenia postojowego jest wykazanie w oświadczeniu, że sytuacja materialna wykazana we wniosku, o którym mowa w art. 15zs albo 15zsa, nie uległa poprawie (ust 3).

Zgodnie zaś z art. 15zx ust. 1 pkt 1 i ust. 3 cyt. ustawy, osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1.  przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2.  wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona;

3.  wypłacone w kwocie wyższej niż należna (art.15 ust.2 pkt 1-3).

Odsetki, o których mowa w ust. 1, są naliczane od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu (ust. 3).

Przepis tego artykułu wskazuje przypadki, w których pobrane świadczenie postojowe kwalifikowane jest jako nienależne oraz sposób postępowania w takich przypadkach. Przede wszystkim zasadą jest obciążenie pobierającego świadczenie odpowiedzialnością za niezasadne jego pobranie. Osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do zwrotu wypłaconej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie ustala się na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

W przedmiotowej sprawie, w ocenie organu rentowego ubezpieczony T. C. nienależnie pobrał świadczenie postojowe w kwocie 2640,00 zł. Zdaniem Zakładu fakt, że zleceniodawca (płatnik składek) P. Z. (...) (NIP: (...)) złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane we wniosku z dnia 15 kwietnia 2020 r. oraz składał wniosek (...) wielokrotnie na podstawie tej samej umowy zlecenia jest przyczyną wypłaty świadczenia w kwocie wyższej niż należne i zachowanie wypełnia przesłankę określoną w art. 15zx ust. 2 pkt 1 ustawy covidowej.

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżona decyzja podlegała zmianie, ponieważ na tle poczynionych ustaleń brak było podstaw do żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego. Wbrew twierdzeniom organu rentowego, w przedmiotowej sprawie nie zostały spełnione przesłanki, aby wypłacone wnioskodawcy świadczenia postojowe, należało uznać za pobrane nienależnie.

Przede wszystkim zauważenia wymaga, iż T. C. nie złożył fałszywych oświadczeń, czy dokumentów a także nie wprowadził świadomie w inny sposób w błąd organu rentowego. Nie można ubezpieczonemu przypisać złej wiary w ubieganiu się o powyższe świadczenia.

W tym miejscu przypomnieć należy, iż pierwszy wniosek o przyznanie świadczenia postojowego dla T. C. został złożony w dniu 15 kwietnia 2020 r. przez zleceniodawcę P. Z. (...) (NIP: (...)). W tym przypadku rola skarżącego ograniczała się do przekazania płatnikowi składek danych osobowych, miejsca zamieszkania, nr konta i oświadczenia o niepobieraniu zasiłku. Przedstawione dane były zgodne z prawdą. Odnosząc się natomiast do przedłożonego do organu rentowego wniosku należy zauważyć, iż co prawda płatnik składek błędnie wskazał, że miesięczny przychód wynikający z umowy skarżącego wynosi 30,00 zł, jednakże błąd ten został skorygowany w dniu 20 maja 2020 r. poprzez złożenie przez płatnika oświadczenia, z którego wynikało, iż w rzeczywistości kwota ta wynosiła 1200,00 zł. Na podstawie w/w wniosku w dniu 27 maja 2020 r. przyznano ubezpieczonemu świadczenie w kwocie 1200,00 zł, a więc w prawidłowej wysokości.

Tym samym organ rentowy wypłacił odwołującemu świadczenie postojowe na wniosek poparty dokumentacją i oświadczeniem. Nie budzi wątpliwości, że przyznając świadczenie postojowe na podstawie pierwszego wniosku organ rentowy potwierdził spełnienie przez wnioskodawcę warunków do jego wypłaty. Złożony przez zleceniodawcę wniosek poparty stosowną dokumentacją uzasadniał przyznanie świadczenia, a przyznana kwota została określona w sposób prawidłowy.

W następstwie powyższego płatnik składek złożył kolejne trzy wnioski (...) o przyznanie skarżącemu świadczenia (z dnia 1 czerwca 2020 r., 21 lipca 2020 r. i 22 sierpnia 2022 r.). Rację ma zatem organ rentowy, iż dalsze wnioski o ponowne przyznanie świadczenia postojowego (czyli (...)) powinny zostać złożone do organu rentowego bezpośrednio przez ubezpieczonego,

Organ rentowy jednak całkowicie pomija, iż to jego obowiązkiem była weryfikacja każdego wniosku oświadczenie i wydanie decyzji, co do tego świadczenia niezwłocznie po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania (art. 15zu ustawy). Oczywistą rzeczą jest, że samo złożenie wniosku nie obligowało Zakładu do wydania pozytywnej decyzji bez sprawdzenia warunków przyznania świadczenia, zaś od decyzji odmownej zgodnie z art. 15zv ustawy służyło odwołanie do sądu (por. wyrok SA w Białymstoku z 30.11.2021 r., III AUa 720/21, LEX nr 3291765).

W konsekwencji należy stwierdzić, iż organ po otrzymaniu drugiego wniosku złożonego przez płatnika składek, tj. wniosku z dnia 1 czerwca 2020 r., powinien wydać decyzję negatywną, odmawiającą przyznania ubezpieczonemu prawa do świadczenia postojowego. Pomimo tego ZUS postanowił wypłacić odwołującemu dopłatę do maksymalnej kwoty wypłacanych świadczeń postojowych w wysokości 880,00 zł. Sama dopłata również była bezzasadna, ponieważ organ nie wziął pod uwagę, że przychód wnioskodawcy z umów cywilnoprawnych wynosił mniej niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Natomiast wniosek płatnika składek z dnia 21 lipca 2020 r. w ogóle nie został rozpatrzony przez ZUS. Nie można też przyjąć, iż złożenie tego wniosku nastąpiło w okolicznościach nieuzasadniających prawo do świadczenia, bowiem co do zasady ubezpieczony był uprawniony do kolejnych świadczeń, a wniosek pochodził jedynie od nieuprawnionego podmiotu.

Dopiero po rozpoznaniu wniosku płatnika składek z dnia 22 sierpnia 2022 r. Zakład wydał prawidłową decyzję – odmawiającą wnioskodawcy prawa do świadczenia postojowego. Jednocześnie organ przesłał ubezpieczonemu pismo z prośbą o zwrot nienależnie pobranego świadczenia w wysokości 880,00 zł i informacją, że aby otrzymać kolejne świadczenia postojowe w kwocie 1200,00 zł powinien on złożyć sam drogą elektroniczną wniosek o kontynuację świadczenia postojowego (...). Co zatem istotne , organ nie wydał stosownej decyzji zobowiązującej ubezpieczonego do zwrotu nienależnego pobranego świadczenia. Z kolei ubezpieczony kierując się w/w informacją złożył w dniu 9 września 2020 r. i 7 października 2020 r. wnioski o świadczenie postojowe (...). Podkreślenia przy tym wymaga, iż ubezpieczony składając wnioski osobiście nie zmienił danych, które wcześniej zostały wskazane przez płatnika składek. Przede wszystkim ubezpieczony nie wskazał wyższych kwot miesięcznego przychodu. Mimo to Zakład wypłacił ubezpieczonemu na każdy wniosek kwotę 2080,00 zł, pomimo, iż prawidłowo ubezpieczony powinien otrzymać po 1200,00 zł. Organ rentowy nie wykazał, aby ubezpieczony dobrowolnie zwrócił kwotę 880 zł, a od tego uzależniał wypłatę kolejnych świadczeń.

Odwołujący w toku trwania przedmiotowego postępowania wielokrotnie podkreślał, iż wszystkie przekazane przez niego informacje były zgodne z prawdą i stanem faktycznym. W ocenie Sądu nie sposób nie przyznać skarżącemu racji. To Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznając dopłatę do świadczenia postojowego popełnił błąd, który potem powielał podczas wypłacania kolejnych świadczeń. Ubezpieczony słusznie natomiast podnosił, iż nie miał wpływu na wysokość otrzymywanego świadczenia, ponieważ to nie on był odpowiedzialny za ustalanie jego wysokości.

W związku z powyższym podkreślenia wymaga, iż organ rentowy w żadnym razie nie może własnych niewymuszonych przez odwołującego błędów sanować stosując przepis art. 15 zx ust. 2 pkt 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

W dalszej kolejności podniesienia wymaga, że w analizowanej sprawie nie zachodzi przypadek, kiedy świadczenie dostała inna osoba, niż uprawniona. Określenie ustawowe "osoba inna niż uprawniona” oznacza, że świadczenie wypłacono z pokrzywdzeniem osoby uprawnionej, a więc, że trafiło ono w ostatecznym rozrachunku zamiast do uprawnionej to do innej, trzeciej osoby. Taka sytuacja niewątpliwie nie miała miejsca. Tym samym nie została spełniona przesłanka z art. 15 zx ust. 2 pkt 2 ustawy covidowej.

Jednocześnie należy zauważyć, że przepis art. 15 zx ust. 2 pkt 3 ustawy covidowej wszedł w życie dopiero w dniu 16 grudnia 2020 r. jako nowa przesłanka nienależnie pobranego świadczenia postojowego, a zatem nie obowiązywał w chwili, w której ubezpieczony składał wnioski o przyznanie świadczenia, ani w chwili gdy były mu one wypłacane. Tym samym nie może mieć zastosowania w przedmiotowej sprawie ( lex retro non agit) . Omawiana zasada powoduje, że do zdarzeń prawnych stosuje się te przepisy prawa, które obowiązują w chwili ich zaistnienia. Natomiast nowelizacje przepisów prawa, które miały miejsce już po zaistnieniu określonych zdarzeń nie powinny oddziaływać na ich ocenę.

/art. 3 kc, por. w tym zakresie wyrok SN z dnia 9.12.2022, (...) 608/22/

Biorąc pod uwagę powyższe należało uznać odwołanie za uzasadnione i podlegające uwzględnieniu.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy, na postawie art. 47714 §2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził brak podstaw do żądania zwrotu świadczeń postojowych w kwocie 2640 zł wraz z ustawowymi za opóźnienie. (pkt 1 sentencji wyroku).

Jednocześnie Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. na rzecz T. C. kwotę 221,40 zł (z VAT) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu, mając na względzie treść art. 98 k.c. w zw. z § 4 ust. 3, 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 14.05.2024 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu /Dz.U. 2024 poz. 763/Rozpoznawana sprawa została rozstrzygnięta na korzyść odwołującego korzystającego z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu. To oznacza, że przeciwnik odwołującego powinien zostać obciążony kosztami nieopłaconej pomocy prawnej adwokata odwołującego. (pkt 2 sentencji wyroku).