Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...)-D z 1 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. stwierdził, że A. S. (1), jako pracownik u płatnika składek – (...) Ł. R. (1) , nie podlega od 23 stycznia 2023 roku obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnym, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu zarzucając, że od tego dnia stosunek pracy wynikający z umowy o pracę z 23 stycznia 2023 roku był zawarty jedynie dla pozoru, a w rzeczywistości strony nie realizowały umowy o pracę, zaś celem stron tej umowy było jedynie utrzymanie statusu pracowniczego ubezpieczonej, z uwagi na rychłe macierzyństwo, ze względu na ciążę.

Zdaniem organu rentowego, w przedmiotowej sprawie, zebrany materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, że praca przez A. S. była świadczona w sposób ciągły i zorganizowany. Zdaniem organu już sam fakt powstania długotrwałej niezdolności do pracy po zaledwie miesiącu od nawiązania stosunku pracy, wskazuje, że jedna ze stron w momencie podpisania umowy o pracę nie miała na celu wykonywania zatrudnienia w sposób ciągły i powtarzający się. Niewielka ilość pracy nie składa się na pracownicze zatrudnienie w tym znaczeniu ma pozorny charakter, co w swoim całokształcie sprawia, że nie stanowi tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Organ zauważył, że z istoty stosunku pracy wynika, że świadczenie pracy przez pracownika powinno odbywać się w sposób ciągły i powtarzający się, a nie w sposób incydentalny, sporadyczny.

Organ ZUS w uzasadnieniu zauważył, że przed zatrudnieniem A. S. w (...) Ł. R. (1) nie istniało stanowisko, na jakim była ona zatrudniona, a dodatkowo była ona pierwszym zatrudnionym przez płatnika pracownikiem. Organ zauważył, że przed zatrudnieniem A. S., płatnik sam radził sobie ze wszystkimi obowiązkami pracowniczymi, a w czasie niezdolności do pracy ww., nie została zatrudniona żadna osoba, a to zdaniem organu dowodzi, że stanowisko A. S. (1) było sztuczne, utworzone na wyrost, nie wynikające z realnego zapotrzebowania gospodarczego, a jej zatrudnienie miało służyć w istocie innym celom. Ponownie wszystkie obowiązki płatnik wykonuje samodzielnie.

ZUS podniósł także, że A. S. już dwukrotnie zastosowała praktykę polegającą na tym, że zatrudniała się na umowę o pracę i korzystała krótko (około miesiąca) po zatrudnieniu ze zwolnień lekarskich i di chwili rozwiązania umowy nie podejmowała zatrudnienia.

[decyzja k. 1-6v. akt ZUS]

Odwołanie od powyższej decyzji 24 lipca 2023 roku złożyła A. S. (1) reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika w osobie radcy prawnego. W odwołaniu decyzji ZUS zarzucono naruszenie prawa materialnego w postaci art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez organ, że odwołująca nie powinna zostać uznana za osobę objętą ubezpieczeniami, podczas gdy odwołująca faktycznie i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczyła stosunek pracy w firmie (...) na stanowisku specjalista do spraw obsługi klienta, a co za tym idzie organ wydał wadliwą decyzję, którą ustalił, że odwołująca nie podlega od dnia 23 stycznia 2023 roku obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, pomimo wyrażonej w w/w przepisie zasady równego traktowania ubezpieczonych, która to decyzja nie może się ostać w obecnym kształcie.

Odwołująca zarzuciła, także, naruszenie przez organ art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p. poprzez uznanie w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez Organ, że Odwołująca nie powinna zostać uznana za osobę objętą ubezpieczeniami w związku z rzekomą pozornością jej zatrudnienia w firmie (...) na stanowisku specjalista do spraw obsługi klienta, a co za tym idzie organ wydał wadliwą decyzję odmawiającą odwołującej prawa do podlegania ubezpieczeniu, która nie może się ostać w obecnym kształcie.

W konkluzji odwołująca, wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uznanie, że odwołująca podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od 23 stycznia 2023 roku.

[odwołanie k. 3-5]

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podnosząc tożsamą argumentację jak w zaskarżonej decyzji i wnosząc także o zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

[odpowiedź na odwołanie k. 31-33]

Na ostatnim terminie rozprawy w dniu 13 grudnia 2023 roku pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie i wniósł o zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego. Płatnik przyłączył się do stanowiska pełnomocnika wnioskodawczyni. W imieniu organu ZUS nikt się zaś nie stawił.

[końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 13 grudnia 2023 roku e-protokół (...):00:21, 00:29:09, 00:37:25 – płyta CD – k. 96]

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Płatnik składek Ł. R. (1) prowadzi od 7 kwietnia 2021 roku jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą (...). Przeważającą działalnością gospodarczą jest nauka języków obcych. W związku z prowadzoną działalnością płatnik ma zawarte umowy tytułu B2B z czterema lektorami z Republiki Południowej Afryki. Z usług nauki języków w firmie płatnika korzysta około 100 uczniów.

[bezsporne, a ponadto wydruk z (...) w aktach ZUS, zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2013 roku 00:19:38-00:26:51 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 r. 00:25:33 – płyta CD k. 66]

Płatnik prowadzi działalność gospodarczą pod adresem: ul. (...), (...)-(...) W..

[bezsporne, a ponadto wydruk z (...) w aktach ZUS]

Płatnik zamieścił ofertę pracy na stanowisku pracownika obsługi biura, na grupie „praca zdalna online - Oferty – zarabianie w internecie” na portalu F.. Na ogłoszenie odpowiedziała wnioskodawczyni A. S. (1) – wysyłając swoje CV. Płatnik nigdy wcześniej nie zatrudniał żadnego pracownika na jakimkolwiek stanowisku.

[ogłoszenie oraz CV w aktach ZUS, zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2013 roku 00:19:38-00:26:51 – płyta CD k. 96]

Odwołująca A. S. (1) urodziła się (...). Wnioskodawczyni legitymuje się wykształceniem wyższym - w 2021 roku ukończyła studia na Wydziale Filologicznym (...) na kierunku logopedia i uzyskała tytuł magistra. W 2020 roku ukończyła także zaoczne studia magisterskie na kierunku pedagogika: edukacja wczesnoszkolna i przedszkolna na Uniwersytecie (...), a w 2017 roku – studia licencjackie na kierunku logopedia z audiologią. Wnioskodawczyni posługuje się językiem angielskim na poziomie B2.

[bezsporne, a ponadto, dyplom ukończenia studiów wraz z suplementem w aktach ZUS, CV w aktach ZUS, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 24 października 2023 roku e-protokół (...):07:08 – 00:08:52 – płyta CD – k. 718 w związku z e-protokół z dnia 21 lutego 2023 roku e-protokół (...):05:18 – 01:07:05 – płyta CD – k. 625]

W dniu 19 maja 2018 roku wnioskodawczyni urodziła pierwsze dziecko, a 20 maja 2021 roku – drugie dziecko.

[kwestionariusz w aktach osobowych, zeznania świadka B. S. e-protokół rozprawy z 25 października 2023 roku 00:41:22]

Wnioskodawczyni, w okresie od 6 lutego 2017 roku do października 2017 roku, pracowała w kinie sieci H. w Ł. na podstawie umowy cywilnoprawnej.

[umowa zlecenia z (...) S.A. k. 71v.-72, referencje k. 71, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2023 roku 00:03:16-00:07:36 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 roku 00:05:13-00:19:49 – płyta CD k. 66]

Wnioskodawczyni od 17 października 2017 roku do 19 maja 2018 roku była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę u pracodawcy B. D. Biuro Doradztwa (...) w B. na stanowisku księgowej. W czasie trwania tego stosunku pracy, odwołująca od 21 listopada 2017 roku do 18 maja 2018 roku przebywała na zwolnieniu chorobowym w trakcie ciąży. Stosunek pracy ustał 19 maja 2018 roku tj. w dniu urodzenia pierwszego dziecka, w wyniku rozwiązania tego stosunku z upływem czasu, na jaki była zawarta umowa o pracę.

[świadectwo pracy wystawione przez D. B. w aktach osobowych, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2023 roku 00:36:16]

Odwołująca 11 lipca 2020 roku zawarła umowę o świadczenie usług, której przedmiotem miało być przeprowadzenie cyklu zajęć szkoleniowych dla nauczycieli wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego.

[umowa o świadczenie usług k. 75-81]

A. S. (1) od 27 listopada 2020 roku do 20 maja 2021 roku była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie umowy o pracę jako sprzedawca w sklepie w Ł. u pracodawcy (...) sp. z o.o. W czasie trwania tego stosunku pracy, odwołująca od 28 grudnia 2020 roku do 19 maja 2021 roku przebywała na zwolnieniu chorobowym w trakcie ciąży. Stosunek pracy ustał 20 maja 2021 roku tj. w dniu urodzenia drugiego dziecka, w wyniku rozwiązania tego stosunku z upływem czasu, na jaki była zawarta umowa o pracę.

[świadectwo pracy wystawione przez (...) sp. z o.o. w aktach osobowych, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2023 roku 00:36:16]

Od 21 maja 2021 roku do 22 stycznia 2023 roku wnioskodawczyni nie posiadała żadnego tytułu do ubezpieczenia chorobowego.

[bezsporne]

Decyzją z 25 lipca 2022 roku Starosta (...) uznał A. S. (1) za osobę bezrobotną i przyznał jej prawo do zasiłku od 18 lipca 2022 roku do 13 stycznia 2023 roku w wysokości 1 043,30 zł miesięczne w okresie pierwszych 90 dni posiadania prawa do zasiłku oraz 819,30 zł miesięcznie w okresie kolejnych dni posiadania prawa do zasiłku. Wnioskodawczyni w okresie od 18 lipca 2022 roku do 13 stycznia 2023 roku pobierała zasiłek 80%.

[decyzja k. 21, zaświadczenie k. 23]

W związku z ww. decyzją, wnioskodawczyni została zgłoszona przez Powiatowy Urząd Pracy w Z. do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego.

[druk (...) k. 21v.]

Decyzją z 26 stycznia 2023 roku Starosta (...) orzekł o utracie przez A. S. (1) statusu osoby bezrobotnej z dniem 23 stycznia 2023 roku z uwagi na podjęcie przez nią pracy.

[decyzja k. 22]

W związku z powyższą decyzją, wnioskodawczyni została wyrejestrowana z ubezpieczeń przez Powiatowy Urząd Pracy w Z..

[druk (...) k. 22v.]

W dniu 23 stycznia 2023 roku, wnioskodawczyni, zawarła z płatnikiem umowę, nazwaną umową o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, na czas określony do 22 stycznia 2024 roku na stanowisku specjalisty do spraw obsługi klienta za wynagrodzeniem 3.490 zł brutto. Praca przez wnioskodawczynię miała być wykonywana wyłącznie zdalnie, w ruchomym systemie czasu pracy od poniedziałku do piątku. Wnioskodawczyni miała sama wybierać o jakiej godzinie chciała rozpocząć pracę. Wnioskodawczyni miała potwierdzać rozpoczęcie pracy wysyłając wiadomość do pracodawcy, a także podpisując listę obecności, której skan oraz papierową wersję miała następnie, po zakończeniu miesiąca przesyłać pracodawcy. Płatnik kontrolował czynności wykonywane przez A. S. za pośrednictwem portalu internetowego oraz telefonicznie. Płatnik sprawdzał m.in. czy wnioskodawczyni odpowiedziała na wszystkie wiadomości e-mail oraz czy jej odpowiedzi są zgodne ze standardami firmy. Pracodawca nie kontrolował miejsca, z którego wnioskodawczyni wykonywała pracę. Wnioskodawczyni wykonywała pracę z domu, z domu swoich rodziców, a także wychodziła z laptopem do restauracji. Wnioskodawczyni często wykonywała czynności na rzecz pracodawcy również w nocy, a więc poza godzinami, które wskazywała w formularzu listy obecności.

[umowa o pracę pomiędzy A. S., a Ł. R. k. 25, informacja o warunkach zatrudnienia w aktach osobowych, listy obecności w aktach osobowych, zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2013 roku 00:19:38-00:26:51 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 r. 00:25:33 – płyta CD k. 66, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2023 roku 00:03:16-00:07:36 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 roku 00:05:13-00:19:49 – płyta CD k. 66, zeznania świadka B. S. e-protokół rozprawy z 25 października 2023 roku 00:41:22, zeznania świadka A. L. e- protokół rozprawy z 25 października 2023 roku 00:57:08-00:58:21 – płyta CD k. 66]

Przed zatrudnieniem wnioskodawczyni, płatnik skierował ją na badania lekarskie. Orzeczeniem lekarza medycyny pracy nr 110 z 18 stycznia 2023 roku została ona uznana za zdolną do pracy na stanowisku specjalisty ds. obsługi klienta. Wnioskodawczyni odbyła także szkolenie z zakresu BHP ogólne i stanowiskowe.

[skierowanie na badania lekarskie k. 24, orzeczenie lekarskie nr 110 k. 29, karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP w aktach osobowych]

Wnioskodawczyni, zatrudniając się u płatnika wiedziała, że jest w ciąży z trzecim dzieckiem. Data ostatniej miesiączki to 23 czerwca 2022 roku.

[zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2023 roku 00:03:16-00:07:36 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 roku 00:05:13-00:19:49 – płyta CD k. 66, karta ciąży k. 20]

Do obowiązków wnioskodawczyni na powyższym stanowisku należało odpowiadanie na e-maile klientów, obsługa zdalnego systemu rezerwacji, odbieranie telefonów, czy formułowanie odpowiedzi na pytania uczniów. Wnioskodawczyni odpowiadała za kontakt z lektorami oraz klientami, umawiała klientów na zajęcia, umieszczała reklamy na F. - w tym na swoim prywatnym profilu. W przypadku pojawienia się problemów (np. technicznych), konsultowała się z płatnikiem za pośrednictwem formularza internetowego, a w poważniejszych problemach – za pośrednictwem telefonu lub komunikatora internetowego.

Płatnik osobiście wypłacał wynagrodzenia dla lektorów, prowadzących zajęcia językowe. Płatnik nie udzielił, bowiem, wnioskodawczyni dostępu do rachunku bankowego. Płatnik osobiście poszukiwał, także, nowych lektorów. Powyższych zadań nie powierzał on więc nigdy wnioskodawczyni.

[zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2013 roku 00:19:38-00:26:51 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 roku 00:25:33 – płyta CD k. 66, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2023 roku 00:03:16-00:07:36 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 roku 00:05:13-00:19:49 – płyta CD k. 66, wydruk korespondencji e-mail k. 7-17]

Odwołująca wykonywała pracę zdalnie, co umożliwiało jej sprawowanie opieki nad synami urodzonymi w (...) i 2021 roku. W opiece nad dziećmi, po godzinie 14 pomagała jej także szwagierka, która opiekowała się nimi, popołudniami, kiedy wnioskodawczyni wykonywała czynności na rzecz Ł. R.. W opiece na dziećmi pomagała także matka wnioskodawczyni.

[zeznania świadka A. P. vel M. e-protokół rozprawy z 25 października 2023 roku 00:52:33 – płyta CD k. 66, zeznania świadka A. L. e- protokół rozprawy z 25 października 2023 roku 00:57:08-00:58:21 – płyta CD k. 66]

Za wykonywaną pracę, Ł. R. (1) wypłacał wnioskodawczyni wynagrodzenie.

[listy płac i potwierdzenia wykonania operacji bankowych w aktach ZUS]

Od 27 lutego do 3 marca oraz od 3 do 4 kwietnia 2023 roku, wnioskodawczyni przebywała w szpitalu. Od 27 lutego 2023 roku do końca okresu ciąży była niezdolna do pracy.

[karty informacyjne leczenia szpitalnego k. 18-19, zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2023 roku 00:03:16-00:07:36 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 roku 00:05:13-00:19:49 – płyta CD k. 66]

W dniu 20 maja 2023 roku A. S. (1) urodziła trzecie dziecko.

[zeznania wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2023 roku 00:03:16-00:07:36 – płyta CD k. 96 w zw. z e-protokołem rozprawy z 25 października 2023 roku 00:05:13-00:19:49 – płyta CD k. 66, zeznania świadka B. S. e-protokół rozprawy z 25 października 2023 roku 00:41:22]

Gdy wnioskodawczyni rozpoczęła korzystanie ze zwolnienia lekarskiego, pracodawca nie zaangażował do pomocy żadnej innej osoby. Przejął część obowiązków wnioskodawczyni, które nadal sam wykonuje. Nie planuje on nikogo zatrudnić, gdyż wdrożył rozwiązania usprawniające.

[zeznania płatnika e-protokół rozprawy z 13 grudnia 2013 roku 00:26:51-00:28:23 – płyta CD k. 96]

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zeznań świadków, a także zeznań wnioskodawczyni i płatnika. Sąd bowiem uznał za wiarygodne zeznania, z których wynika, że A. S. (1) istotnie wykonywała, w spornym okresie, na rzecz Ł. R. (3) pewne czynności, takie jak, korespondencja z klientami czy inne czynności biurowe, jednak nie oznacza to jeszcze, że pomiędzy wnioskodawczynią a płatkiem istniał rzeczywisty stosunek pracy, spełniający wszystkie kryteria zawarte w art. 22 § 1 k.p. oraz że istniała, po stronie płatnika, gospodarcza utworzenia stanowiska specjalisty do spraw obsługi klienta, na którym to stanowisku została zaangażowana A. S..

Należy tu podkreślić, że uznanie za wiarygodne przedstawionych przez wnioskodawczynię oraz płatnika faktów, nie oznacza jednak, że Sąd podzielił ocenę prawną stanu faktycznego przedstawionej przez wnioskodawczynię oraz płatnika co do zakwalifikowania stosunku panującego pomiędzy wnioskodawczynią, a płatnikiem jako stosunku pracy i w konsekwencji ocenę tego czy wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230), pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 2780) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

O uznaniu stosunku łączącego dwie osoby za stosunek pracy rozstrzygają przepisy prawa pracy.

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 17 stycznia 2006 roku, III AUa 433/2005, Wspólnota (...)]

Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 roku, II UK 43/05 , OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251]

W przedmiotowej sprawie, organ rentowy stanął na stanowisku, że umowa o pracę, zawarta między ubezpieczoną A. S. (1) a płatnikiem składek Ł. R. (3), została zawarta dla pozoru celem uzyskania przez ubezpieczoną świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych w szczególności zasiłku chorobowego i świadczeń związanych z macierzyństwem.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie, następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże, nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy, w konkretnym przypadku, zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa. (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.)

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2001 roku, III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527]

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa w sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 2 lipca 2008 roku, II UK 334/07]

O pozorności umowy o pracę nie może bowiem jedynie świadczyć to, że została zawarta w czasie trwającej ciąży. Dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania ochrony ubezpieczeniowej (bez ustalenia wynagrodzenia za pracę na nadmiernie rażąco wysokim poziomie) jest zachowaniem rozsądnym i uzasadnionym, zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia. Między innymi dlatego kobietom ciężarnym przysługuje ochrona przed odmową zatrudnienia z powodu ciąży a odmowa nawiązania stosunku pracy podyktowana taką przyczyną jest traktowana jako dyskryminacja ze względu na płeć.

[wyrok Sądu Najwyższego z 18 listopada 2021 roku, III USKP 82/21, OSNP 2022, nr 10, poz. 102]

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (LEX nr 590241), iż o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Do ustalenia, że między stronami doszło do powstania stosunku pracy nie jest także wystarczające spełnienie takich formalnych warunków zatrudnienia, takich jak przygotowanie zakresu obowiązków, odbycie szkolenia BHP, czy uzyskanie zaświadczenia lekarskiego o zdolności do pracy.

[tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2023 roku, I (...) 53/23, LEX nr 3609448]

Z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (LEX nr 619658) wynika, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, iż nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 roku, nr 205, poz. 1585 ze zm.) wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalnego i rentowych oraz wypadkowego i chorobowego, to podjęcie zatrudnienia w celu objęcia tymi ubezpieczeniami i ewentualnie korzystania z przewidzianych nimi świadczeń nie jest obejściem prawa.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I UK 74/10 (LEX nr 653664) stwierdzono zaś, że podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ww. ustawy). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa sens istnienia umowy o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.

Z powyższego jednoznacznie wynika, że motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy tym wszak założeniu, że nastąpiło rzeczywiste jej świadczenia zgodnie z warunkami określonymi w art. 22 § 1 k.p. Tym samym nie można byłoby czynić odwołującej zarzutów, że zawarła umowę o pracę jedynie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych, pod tym wszakże warunkiem, że na podstawie kwestionowanej umowy realizowałaby zatrudnienie o cechach pracowniczych.

Reasumując w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 KP. Znaczenie ma faktyczne niewykonywanie pracy albo jej wykonywanie jednak w realiach nie korespondujących z właściwościami pracowniczymi.

Jak zauważa się w orzecznictwie, pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 KP) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 3 listopada 2021 roku, III AUa 1713/21, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 grudnia 2022 roku, III AUa 1763/21, LEX nr 3501701 ]

Ocena, czy praca jest wykonywana na podstawie łączącego strony stosunku pracy, zależy przy tym od okoliczności konkretnej sprawy dotyczących celu, do jakiego zmierzały strony oraz zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy, w tym w szczególności cechy stałości świadczenia pracy na rzecz pracodawcy, w jasno określonym czasie pracy, a nie jedynie świadczenia pojedynczych czynności na jego rzecz, tak jak miałoby to miejsce np. w przypadku cywilnoprawnej umowy zlecenia, łączącej zleceniodawcę ze zleceniobiorcą.

Stosunek pracy wyróżnia się koniecznością osobistego wykonywania pracy, podporządkowaniem pracownika pracodawcy, stałym wykonywaniem pracy na rzecz pracodawcy na jego ryzyko oraz odpłatnością pracy. Zasada osobistego świadczenia oznacza, że pracownik ma obowiązek wykonywać pracę samodzielnie, osobiście i nie może samowolnie, bez zgody pracodawcy powierzyć pracy innej osobie. Wymóg osobistego świadczenia pracy wiąże się z osobistymi przymiotami pracownika takimi jak kwalifikacje, wiek, doświadczenie itp. Zasada ciągłości świadczenia pracy polega na tym, że pracownik ma obowiązek wykonać określone czynności w powtarzających się odstępach czasu, w okresie istnienia trwałej więzi łączącej go z pracodawcą. Nie chodzi tutaj zatem o sytuację jednorazowego wykonania pewnej czynności lub ich zespołu składającego się na określony rezultat. Właściwym przedmiotem umowy o pracę jest świadczenie pracy w sposób ciągły, powtarzający się i polegający na oddaniu swojej zdolności do pracy do dyspozycji innego podmiotu.

[tak: wyrok Sądu Najwyższego z 14 grudnia 1999 r. I PKN 451/99 OSNP 2001/10/337, M.Prawn. 2001/11/575 ]

Przy ocenie pozorności umowy o pracę przesłankami istotnymi dla oceny ważności tej umowy są również: racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 13 września 2022 roku, III AUa 273/22, LEX nr 3507514]

Celem pracodawcy nie jest bowiem zatrudnienie pracownika dla samego zatrudnienia czy objęcia go ubezpieczeniami społecznymi, a zaspokojenie istniejącej po jego stronie rzeczywistej gospodarczej potrzeby zatrudnienia go w danym wymiarze czasu pracy.

Mając na uwadze dotychczas poczynione rozważania prawne należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy w celu dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji, organu rentowego musiał, zatem, badać, czy pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek w spornym okresie od 23 stycznia 2023 roku istotnie doszło do nawiązania i realizacji stosunku pracy w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. , w tym czy po stronie płatnika istniała realna potrzeba zatrudnienia wnioskodawczyni na stanowisku specjalisty do spraw obsługi klienta.

Przesądzenie rzeczywistego charakteru pracowniczego zatrudnienia wymaga zatem przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze.

[tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 24 marca 2021 roku, (...) 117/21, LEX nr: 3219877]

Przy tym bezwzględnie należy mieć na uwadze, że nawet krótkotrwałe świadczenie pracy przed skorzystaniem ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego nie jest wystarczającą przesłanką do stwierdzenia nieważności umowy o pracę w sytuacji, gdy zamiarem stron tej umowy było nawiązanie stosunku pracy, a zgodna wola stron znalazła odzwierciedlenie w faktycznej realizacji pracowniczego zatrudnienia, czyli wówczas, gdy został wdrożony proces świadczenia pracy, a pracodawca z tejże pracy korzystał.

[tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 7 kwietnia 2021 roku, III AUa 38/18, LEX: 3244945]

Każde postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne wobec istnienia zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem innych ubezpieczonych. Z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika dopuszczalność stosowania przez ZUS art. 58 KC oraz art. 83 § 1 KC do oceny ważności czynności prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych.

[tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 12 stycznia 2022 roku, (...) 557/21, LEX: 3324587]

W realiach niniejszej sprawy, nie ma wątpliwości, że A. S. (1) w spornym okresie wykonywała na rzecz Ł. R. (3) pewne czynności, związane z organizacją zajęć językowych na rzecz płatnika składek takie jak: umawianie uczniów z lektorami, wstawianie na portal społecznościowy reklam usług edukacyjnych świadczonych przez płatnika, czy udzielanie wstępnych informacji osobom zainteresowanym skorzystaniem z lekcji językowych, jednak nie można uznać, że czynności te wykonywała w ramach stosunku prawnego spełniającego wszystkie wymagania stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p.

Nie ulega też wątpliwości, że czynności te wykonywała pod kierunkiem płatnika, bowiem płatnik kontrolował wypełnianie przez nią obowiązków, a także udzielał jej pomocy w przypadku pojawienia się problemów, wskazując w jaki sposób problem ma zostać rozwiązany.

Fakt wykonywania pracy wyłącznie w sposób zdalny, a także to, że wnioskodawczyni świadczyła pracę z różnych miejsc, biorąc pod uwagę, że umowa została zawarta przed 26 kwietnia 2023 roku, także nie może sam w sobie stanowić przesłanki uznania, że pomiędzy stronami nie została zawarta rzeczywista umowa o pracę.

Trudno jednak uznać by czynności wykowane na rzecz płatnika przez wnioskodawczynię miały charakter stały, a ich natężenie wskazywałoby na zasadność zawarcia umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Jak bowiem wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego, zakres obowiązków wykonywanych przez wnioskodawczynię w stosunkowo niedużej, obsługującej ok. 100 klientów firmie płatnika nie uzasadniał zawarcia ww. umowy. Dodatkowo czynności te były realizowane niekoniecznie w czasie pracy wskazanym na liście obecności, a często poza tymi godzinami. Z kolei w godzinach wskazanych jako czas, w którym wnioskodawczyni miała świadczyć pracę, faktycznie opiekowała się ona swoimi małymi, wymagającymi ciągłego nadzoru dziećmi.

Co więcej, wiele czynności związanych z prowadzeniem działalności, nadal było realizowane przez płatnika osobiście. Pracodawca wnioskodawczyni, pomimo jej zatrudnienia nadal sam wypłacał wynagrodzenia dla lektorów prowadzących zajęcia językowe. Płatnik nie udzielił bowiem wnioskodawczyni dostępu do rachunku bankowego. Płatnik osobiście poszukiwał także nowych lektorów. Powyższych zadań nie powierzał on więc nigdy wnioskodawczyni.

Co więcej zgromadzone dowody nie przemawiają, by po stronie płatnika istniała rzeczywista gospodarcza potrzeba zatrudnienia wnioskodawczyni na stanowisku specjalisty do spraw obsługi klienta w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu Okręgowego, po stronie pracodawcy brak było gospodarczej potrzeby zatrudnienia pracownika, w pełnym wymiarze czasu pracy, na ww. stanowisku, skoro pracodawca był w stanie, ni e tylko tymczasowo, ale jak się zdaje, stale, z powodzeniem, prowadzić dotychczasową działalność, bez konieczności – zatrudnienia ( czyli zaangażowania na podstawie formalnej umowy o pracę )- nikogo, na miejsce, przebywającej na zwolnieniu, a następnie urlopie macierzyńskim, wnioskodawczyni. Jak, zaś, wynika z jego zeznań, obecnie jego przedsiębiorstwo funkcjonuje sprawnie i nie potrzebuje on - zatrudniania – czyli, Sąd świadomie , cytuje siebie, zaangażowania na podstawie formalnej umowy o pracę, żadnego pracownika, a tym bardziej, pracownika , zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku, na którym miała być zatrudniona ubezpieczona.

Ze zgromadzonych dowodów wynika ,także, że zakres faktycznie czynności sprowadzał się do wykonania kilku rozmów dziennie, podczas których, umawiała klientów na zajęcia oraz napisania kilku wiadomości e-mail do klientów i współpracujących lektorów, a, okazyjnie, do zamieszczenia reklamy w mediach społecznościowych. Sądowi trudno dać wiarę, że pracodawca, do wykonania tych czynności, rzeczywiście potrzebował - zatrudnienia - pracownika i gospodarczo uzasadnione było płacenie jej, z tytułu wykonywania tych czynności, wynagrodzenia za pracę w wysokości 3.490 zł.

W rezultacie Sąd uznał, że wykonywane przez wnioskodawczynię na rzecz płatnika składek czynności nie odbywały się w reżimie charakterystycznym dla stosunku pracy, tj. zgodnie z dyspozycją art. 22 § 1 k.p.

Powyższe okoliczności, w powiązaniu z faktem, że A. S. (1) nie posiadała od 21 maja 2021 roku żadnego tytułu do ubezpieczenia chorobowego, a, w momencie zawierania umowy, wiedziała (co sama zeznała), że znajduje się w ciąży, z trzecim dzieckiem, wskazują w sposób jednoznaczny na pozorność zawartej umowy, której celem miało być wyłącznie uzyskanie przez wnioskodawczynię świadczeń powiązanych z ubezpieczeniem chorobowym, w szczególności związanych z ciążą i porodem, a nie zaspokojenie rzeczywistej potrzeby płatnika do zatrudnienia pracownika.

Dla oceny pozorności spornego stosunku pracy, Sąd wziął także pod uwagę praktykę odwołującej, polegającą na tym, że, będąc w ciąży , z pierwszym, jak i z drugim dzieckiem, zawierała umowę o pracę poniżej swoich kwalifikacji, aby być objętą ubezpieczeniem chorobowym, a krótko po upływie wymaganego art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa, trzydziestodniowego, okresu nieprzerwanego ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia, przez wiele miesięcy korzystała ze świadczeń przewidzianych w powyższej ustawie z tytułu ciąży i macierzyństwa. I, choć nie jest rolą, Sądu w niniejszej sprawie, ocena pozorności, bądź jej braku wcześniej zawieranych, przez wnioskodawczynię, umów o pracę, to ww. okoliczności, również, przemawiają za tym, by przyjąć, że, i w tym wypadku, głównym celem wnioskodawczyni, było uzyskanie świadczeń z tytułu ubezpieczenia chorobowego, nie zaś – realne, faktyczne, rzeczywiste, i stałe – świadczenie pracy , w szczególności, że od 35 . dnia po zawarcia spornej umowy do końca okresu ciąży wnioskodawczyni pozostawała niezdolna do pracy.

W powyższych okolicznościach, dla Sądu jest brak jest innego, niż objęcie wnioskodawczyni ubezpieczeniami społecznymi jako pracownika powodu, dla którego w styczniu 2023 roku, strony zawarły umowę o pracę, a nie współpracowały na podstawie innego, niepracowniczego stosunku prawnego.

Dodać warto, że swoboda kontraktowa stron nie jest wartością absolutną. Strony mogą łączyć się dowolną więzią prawną, w tym umową o pracę, ale wybierając ten model zatrudnienia zobowiązane są przestrzegać jego cech charakterystycznych. Wybór przez strony formy zatrudnienia ma daleko idące konsekwencje. Połączenie się stron zobowiązaniem pracowniczym skutkuje koniecznością przestrzegania reguł określonych w Kodeksie pracy i innych aktach prawa pracy. O wykreowaniu stosunku pracy nie decyduje wyłącznie wola stron. Jest ona nieodzowna przy nawiązaniu zatrudnienia pracowniczego, jednak w sytuacji, gdy strony realizują więź prawną w oderwaniu od jej konstrukcyjnych cech, możliwe i konieczne jest zweryfikowanie charakteru prawnego zobowiązania. Zapatrywanie to wynika z przyjęcia założenia, że o rodzaju umowy decydują w pierwszej kolejności przepisy prawa.

Czynność prawna – jaką jest w realiach niniejszej sprawy umowa o pracę, zawarta przez strony - jest sprzeczna z ustawą tzn. przepisem art. 22 § 1 k.p. w tym znaczeniu, że strony zawarły i realizowały w istocie inne zobowiązanie, którego przedmiotem było wykonywanie przez ubezpieczoną pewnych czynności na rzecz firmy płatnika składek, ale nie w reżimie stosunku pracy.

Z powyższych względów, Sąd Okręgowy uznał, że strony nie były związane umową o pracę, gdyż sporny stosunek prawny nie nosił konstytutywnej cechy umowy o pracę, wynikającej z art. 22 § 1 k.p., jaką jest ciągłość świadczenia pracy, a także, że po stronie pracodawcy nie istniała rzeczywista gospodarcza potrzeba zatrudnienia pracownika. Kwalifikacja ta ma znaczenie z dwóch powodów: po pierwsze, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do uznania, że wnioskodawca nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u odwołującego się płatnika, a po drugie, stanowisko to, zważywszy na treść zaskarżonej decyzji, uniemożliwia wypowiedzenie się co do podlegania ubezpieczeniu społecznemu ubezpieczonego, na innej podstawie prawnej. Sąd Okręgowy nie może, w tym postępowaniu, tej kwestii przesądzać, gdyż przedmiotem zaskarżonej decyzji, jest wyłącznie podleganie ubezpieczeniom społecznym jako pracownik (art. 6 ust 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Innymi słowy, niniejszy wyrok nie przesądza czy A. S. (1) podlegała ubezpieczeniom społecznym, z innego, niż stosunek pracy, tytułu ubezpieczenia, który byłby związany z wykonywaniem, przez nią czynności, u płatnika.

Z uwagi na powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.