Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.04.2024 roku uchyloną decyzją z dnia 9.05.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił E. U. prawa do wypłaty rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Organ rentowy odmówił obliczenia emerytury z rekompensatą, ponieważ na podstawie przedłożonej dokumentacji ubezpieczona udowodniła 7 lat, 8 miesięcy i 12 dni pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Do stażu w szczególnych warunkach ZUS nie uwzględnił następujących okresów zatrudnienia:

- od 04.12.1984 r. do 16.02.1989 r. oraz od 07.04.1993 r. do 31.12.2000 r. w Zakładach (...), ponieważ za ten okres ubezpieczona nie przedłożyła świadectwa w wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, a w dostarczonych świadectwach pracy z 06.03.2003 r. zakład pracy nie powołał jako podstawy prawnej zarządzenia właściwego ministra ze wskazaniem działu, pozycji i punktu tego zarządzenia zawierającego stanowisko enumeratywnie wymienione w resortowym akcie prawnym.

Biorąc pod uwagę powyższe ZUS uznał, że skoro ubezpieczona nie spełniła warunku 15 lat pracy w szczególnych warunkach, to rekompensata jej nie przysługuje.

(decyzja – k. 20 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

W dniu 20.05.2024 r. odwołanie w sprawie złożyła E. U. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wnosząc o przyznanie ubezpieczonej prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach oraz przeliczenie kapitału początkowego z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach nadto zasądzenie od ZUS na rzecz wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, zarzucając: naruszenie przepisu art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych w zw. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - poprzez brak zakwalifikowania zatrudnienia wnioskodawczyni w Zakładach (...) w okresie od 4 grudnia 1984 roku do 16 lutego 1989 roku oraz od 7 kwietnia 1993 roku do 31 grudnia 2000 roku do szczególnych warunkach, co skutkowało bezzasadną odmową przyznania jej rekompensaty i odmową przeliczenia kapitału początkowego z jej uwzględnieniem.

W uzasadnieniu odwołania podniesiono, że wnioskodawczyni w okresie od 4.12.1984 r. do 16.02.1989 r. oraz od 7.04.1993 r. do 31.12.2000 r. pracowała najpierw jako tkacz, a następnie tkacz plecionkarz, a wykonywana przez nią praca kwalifikuje się do prac przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych wymienionej w wykazie A Dziale VII poz. 4 Załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(odwołanie – k. 3-5)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swe dotychczasowe stanowisko.

(odpowiedź na odwołanie - k. 12)

Na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. pełnomocnik wnioskodawczyni doprecyzował, że skarży jedynie decyzję dot. odmowy przyznania E. U. prawa do wypłaty rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(oświadczenie – rozprawa z dnia 18.11.2024 r. e-protokół (...):01:39-00:02:13 – płyta CD – k. 45)

Na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 18.11.2024 r. e-protokół (...):37:42-00:39:16 – płyta CD – k. 45)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. U. urodziła się w dniu (...)

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni zatrudniona była w Zakładach (...) w okresie od 04.12.1984 r. do 29.02.1992 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku tkacza, a od dnia 7.04.1993 r. do 31.12.2000 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku tkacza – plecionkarza. W świadectwach pracy z dnia: 06.03.2003 r., 29.12.2000 r. w pkt 8 widnieje adnotacja o tym, że wnioskodawczyni w okresach: od 04.12.1984 r. do 16.02.1989 r. oraz od 07.04.1993 r. do 31.12.2000 r. wykonywała pracę w szczególnych warunkach lub charakterze.

Wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym: od 17.02.1989 r. do 14.09.1991 r., od 05.01.1992 r. do 29.02.1992 r.

Okresy nieskładkowe przypadające w trakcie wskazanego okresu zatrudnienia to: 15.11.1991 r. do 04.01.1992 r., 23.07.1993 r. do 27.07.1993 r., 30.08.1993 r. do 10.09.1993 r., 13.09.1993 r. do 17.09.1993 r., od 19.11.1993 r. do 30.11.1993 r., od 15.03.1994 r. do 18.03.1994 r., od 21.03.1994 r. do 23.03.1994 r., od 21.10.1994 r. do 05.11.1994 r., od 09.05.1995 r. do 13.05.1995 r., od 26.08.1996 r. do 11.01.1997 r., od 20.05.1998 r. do 17.06.1998 r., od 13.11.1998 r. do 30.11.1998 r., od 24.02.1999 r. do 01.03.1999 r., od 27.07.1999 r. do 10.08.1999 r., od 11.10.1999 r. do 14.10.1999 r. ; 15.11.1999 r. do 19.11.1999 r.

(świadectwa pracy – k. 2-3, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu- k 7 plik (...) załączonych do sprawy akt organu rentowego, świadectwa pracy – k. 12-13 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 7-9 umowy o pracę, angaże w kopercie – k. 10, świadectwa pracy – k. 1-4, k. 21, umowy o pracę – k. 5-15, k. 19, zakres obowiązków – k. 23-29 – część A, świadectwo pracy – k. 45-46, zakres obowiązków – k. 49-53, umowa o pracę – k. 99, karty zasiłkowe – k. 123-132, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 133-136 – część B akt osobowo – płacowych dot. zatrudnienia wnioskodawczyni w Zakładach (...))

W spornych okresach zatrudnienia wnioskodawczyni pracowała w Zakładach (...) na stanowisku tkaczki w systemie zmianowym. Początkowo wnioskodawczyni pracowała na tkalni, na krosnach żakardowych klasycznych- tkalnia żakardowa (maszyny były na dwóch piętrach tkalni). Obsługiwała 4 maszyny. Wnioskodawczyni zakładała, wiązała na maszynę osnowową szpule, wiązała osnowy, wciągała nici gdy się zrywały, reperowała wzór. Mistrz był bezpośrednim przełożonym tkaczki. Po powrocie z urlopu wychowawczego wnioskodawczyni dalej pracowała jako tkacz na tkalni, lecz na krosnach komputerowych. Do jej obowiązków należało: zaprogramowanie krosna, zakładanie wątków, wciąganie osnowy i wątku, czyszczenie maszyn. Wnioskodawczyni obsługiwała kilka maszyn. Na tkalni panował duży hałas, zapylenie. Stosowano watę albo korki jako zatyczki do uszu.

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. e-protokół (...):37;18-00:37:42 w związku z 00:02:22-00:13:56 – płyta CD – k. 45, zeznania świadka H. K. na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. e-protokół (...):17:30-00:22:56 – płyta CD – k. 45, zeznania świadka J. G. na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. e-protokół (...):22:56 – 00:28:07 – płyta CD – k. 45, zeznania świadka B. K. na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. e-protokół (...):28:07 – 00:35:22– płyta CD – k. 45)

Zdarzało, że w ramach pracy na stanowisku tkacza wnioskodawczyni była oddelegowywana do pracy na tzw. plecionkach- chodziło o plecenie sznurków (wydział plecionek znajdował się na jednym z pięter tkalni).

(zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. e-protokół (...):37;18-00:37:42 w związku z 00:02:22-00:13:56 – płyta CD – k. 45, zeznania świadka B. K. na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. e-protokół (...):28:07 – 00:35:22– płyta CD – k. 45)

Z punktu widzenia pracy tkacza, niczym nie różniła się praca na krośnie komputerowym od tej wykonywanej na krośnie żakardowym klasycznym. T. wykonywał na nich te same czynności.

(zeznania świadka B. K. na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. e-protokół (...):28:07 – 00:35:22– płyta CD – k. 45)

Świadek J. G. pracowała w Zakładach (...) w latach 1985-1998 na stanowisku tkacza. Otrzymała od pracodawcy świadectwo pracy w szczególnych warunkach za cały okres zatrudnienia.

(zeznania świadka J. G. na rozprawie w dniu 18.11.2024 r. e-protokół (...):22:56 – 00:28:07 – płyta CD – k. 45)

Decyzją z dnia 29.01.2024 r. organ rentowy przyznał wnioskodawczyni emeryturę od 09.01.2024 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

(decyzja – k. 7-9 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Wnioskami z dnia 14.03.2024 r. i 15.04.2024 r. ubezpieczona zwróciła się do ZUS o wypłatę rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(wniosek – k. 11, k. 18 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 12.04.2024 roku uchyloną decyzją z dnia 9.05.2024 r. Zakład Ubezpieczeń społecznych (...) Oddział w Ł. na wniosek z dnia 14.03.2024 r. i 15.04.2024 r. odmówił E. U. prawa do wypłaty rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

(decyzje – k. 15, k. 20 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów, w tym załączonych do akt ZUS, zalegających w aktach osobowo – płacowych ubezpieczonej dotyczących spornego okresu zatrudnienia oraz zeznań świadków, jak również samej wnioskodawczyni. Zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumenty znajdujące się aktach organu rentowego, sąd uznał za przydatne dla ustalenia stanu faktycznego, zostały bowiem sporządzone przez uprawnione podmioty w zakresie ich kompetencji.

Zeznania wnioskodawczyni oraz świadków - osób obcych dla wnioskodawczyni, niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, Sąd uznał za wiarygodne, spójne i logiczne w zakresie istotnych okoliczności sprawy, a ponadto korespondowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Świadkowie ci zeznawali przy tym spontanicznie, a ich twierdzenia nie nosiły znamion uprzedniego przygotowania ich treści.

Sąd ocenił, że powołani w sprawie świadkowie z uwagi na zatrudnienie w tym samym miejscu pracy ( Zakładach (...)) w okresach pokrywających się z okresem zatrudnienia odwołującej, posiadali wiedzę na temat charakteru pracy, którą odwołująca wykonywała. Świadek H. K. oraz J. G. zeznały, że pracowały razem z wnioskodawczynią na jednym wydziale – tkalni i tak jak wnioskodawczyni wykonywały pracę tkaczki, dzięki czemu niewątpliwe posiadały wiedzę jako naoczni świadkowie o specyfice czynności wykonywanych na tym stanowisku. Natomiast świadek B. K. co prawda nie zajmował tak jak ubezpieczona stanowiska tkacza, bowiem pracował w w/w miejscu pracy na stanowisku arkadownika, mechanika, mistrza na wydziale tkalni żakardowej, zeznał jednak, że widywał wnioskodawczynię przy pracy, w związku z czym on również był świadkiem wykonywanych przez odwołującą czynności. Sąd ocenił, że świadek ten tym samym miał sposobność dokonania spostrzeżeń okoliczności, o których zeznawał.

Zeznania odwołującej się Sąd uznał w całości za wiarygodne, w tym zwłaszcza w zakresie w jakim ubezpieczona opisała swoje obowiązki w spornym okresie, ponieważ jej twierdzenia były spójne i uzupełniały się wzajemnie z zeznaniami w/w świadków i z tym co wynikało z dokumentów takich jak świadectwa pracy oraz zakres czynności.

W konsekwencji, Sąd uznał, że zgromadzone dowody są kompletne i pozwalają na czynienie na ich podstawie ustaleń co do stanu faktycznego, a następnie na rozstrzygnięcie sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Zaskarżona decyzja okazała się nieprawidłowa.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawczyni przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (Dz.U.2024.0.1696) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze do dnia wejścia w życie ustawy tj. do 31.12.2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołująca się nie nabyła prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2024.0.1631) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z § 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W niniejszym postępowaniu wnioskodawczyni domagała się ustalenia, że w spornym okresie zatrudnienia w Zakładach (...) wykonywała pracę w warunkach szczególnych i tym samym spełnia warunki do przyznania rekompensaty.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne /tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869/.

W sprawie o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na wykonywanie pracy szczególnych warunkach – analogicznie w sprawie o prawo do rekompensaty - należy ustalić faktyczny rodzaj i zakres powierzonych do wykonywania czynności (obowiązków) pracowniczych i to one podlegają każdorazowo ocenie, a nie rodzaj stanowiska, jaki w dokumentach podał pracodawca. Ponadto, choć wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. To zatem oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i Sądu i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwości nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jakie czynności i rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca i co ważne, w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego.

Organ rentowy wskazał, że nie uznał okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach odwołującej się od 4.12.1984 r. do 16.02.1989 r. oraz od 7.04.1993 r. do 31.12.2000 r. Według organu rentowego okresów tych nie można było uwzględnić z uwagi na to, że do akt sprawy nie zostało przedłożone świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, natomiast w przedłożonych przez odwołującą świadectwach pracy z 06.03.2003 r. zakład pracy nie powołał jako podstawy prawnej zarządzenia właściwego ministra ze wskazaniem działu, pozycji i punktu tego zarządzenia zawierającego stanowisko enumeratywnie wymienione w resortowym akcie prawnym

Wynikające z wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 32 ust. 1 u.e.r.f.u.s. /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1370/12 LEX nr 1339369/.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze /wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. (...) UK 393/10/.

Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Możliwe jest przy tym łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy /tak SA w Łodzi w wyroku z dnia z dnia 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15, LEX nr 2062050/. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie jest natomiast dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia /wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235/.

Jednocześnie tylko okresy zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), i nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia /III AUa 101/16 - wyrok SA Gdańsk z dnia 11-05-2016/.

Przy czym należy pamiętać, iż o określonych skutkach prawnych wykonywania pracy w warunkach szczególnych stanowi ustawa oraz utrzymane jej przepisami (art. 32 ust. 4 ustawy o e. i r. z FUS) rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Zarządzenia resortowe traktowane są tylko jako wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach i mają one znaczenie, o ile są dostosowane do treści załącznika do rozporządzenia i stanowią jego uszczegółowienie, poprzez bardziej ścisłe ustalenie stanowisk pracy (por wyroki SN: z dnia 20 października 2005 r., (...) UK 41/05, OSNP 2006/19-20/306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

Przedkładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że z ustaleń wynika, iż wnioskodawczyni była zatrudniona w Zakładach (...) od 4.12.1984 r. do 16.02.1989 r. oraz od 7.04.1993 r. do 31.12.2000 r.

Wnioskodawczyni w tym miejscu w okresie od 04.12.1984 r. do 29.02.1992 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku tkacza, a od dnia 7.04.1993 r. do 31.12.2000 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku tkacza – plecionkarza.

Postępowanie w niniejszej sprawie sprowadziło się zatem do rozstrzygnięcia, czy w/w okresy pracy ubezpieczonej były okresami pracy w warunkach szczególnych.

Na wstępie należy wskazać, że w wykazie A stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w dziale VII pod poz. 4 w pkt 7 wymieniona została praca na stanowisku „tkacza”. Jednakże Sąd zważył, że analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z 7.02.1983 r. wskazuje, że wymienione w poz. 4 działu VII prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, są pracami w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że wymienione w poz. 4 działu VII prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, są pracami w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W ocenie Sądu w świetle całokształtu materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, że wnioskodawczyni w spornym okresie zajmowała się czynnościami związanymi z produkcją wyrobów włókienniczych. Wnioskodawczyni pracowała na tkalni, gdzie panował hałas i zapylenie, na krosnach komputerowych, jak i żakardowych krosnach klasycznych. Świadek B. K. w toku swych zeznań wyjaśnił, co należało do zakresu obowiązków tkacza oraz wskazał, że w rzeczywistości niczym nie różniła się praca na krośnie komputerowym od tej wykonywanej na krośnie żakardowym klasycznym. Wnioskodawczyni zakładała, wiązała na maszynę osnowową szpule, wiązała osnowy, wciągała nici gdy się zrywały, reperowała wzór. Wskazać należy, że zeznania powołanych w sprawie świadków, którzy w tym samym czasie pracowali razem ze skarżącym są w tym względzie spójne.

Z zeznań odwołującej się i świadka B. K. wynikało też, że w spornym okresie zdarzało się, że wnioskodawczyni była oddelegowywana do wykonywania prac - na tzw. plecionkach, które to jednak jak sąd ustalił były związane z pracą na stanowisku tkacza, zaś sam wydział plecionek znajdował się na jednym z pięter tkalni. Mając na względzie powyższe należy wskazać, że praca tkacza – plecionkarza była pracą, która w zakresie swej szkodliwości i uciążliwości nie różniła się niczym od pracy wykonywanej przez pracowników zatrudnionych na stanowisku tkacza.

W tym stanie faktycznym, zdaniem Sądu zatrudnienie skarżącej na stanowisku tkacza – plecionkarza swoim rodzajem, zakresem i charakterem odpowiada pracy na stanowisku tkacza. W tym stanie faktycznym, zdaniem Sądu w/w sporne okresy zatrudnienia skarżącej na stanowisku tkacza i tkacza – plecionkarza w pełnym wymiarze czasu pracy były pracą w szczególnych warunkach.

Należy wskazać, że ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach (Dz. U. Nr 121, poz. 1264), która weszła w życie z dniem 1 lipca 2004 roku, do artykułu 32 dodano ustęp 1a. Zgodnie z pkt 1 tego przepisu przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Ponadto przy ustaleniu okresu pracy w warunkach szczególnych pomija się okresy korzystania z urlopów wychowawczych (por. w tym zakresie wyrok SN z dnia 19.04.2016 , II UK 193/15, LEX nr 2048968). W okresach: od 17.02.1989 r. do 14.09.1991 r., od 05.01.1992 r. do 29.02.1992 r. wnioskodawczyni korzystała z urlopu wychowawczego.

Odliczenie od spornego okresu pracy tj. 11 lat, 11, miesięcy, 8 dni - okresów urlopu wychowawczego – tj. 2 lata 8 miesięcy 24 dni, okresów niewykonywania pracy przebytych po dniu 14 listopada 1991 r. – tj. 10 miesięcy, 27 dni dało okres – 8 lat, 3 miesięcy, 17 dni, w którym to odwołująca wykonywała obowiązki pracownicze w warunkach szczególnych, a po doliczeniu tego okresu do już zaliczonego przez organ rentowy okresu pracy w szczególnych warunkach tj. 7 lat, 8 miesięcy i 12 dni, skarżąca niewątpliwie spełnia wymóg posiadania 15 lat pracy w szczególnych warunkach i tym samym przyznania rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych.

Mając na względzie powyższe, należało zmienić zaskarżoną decyzję o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w pkt 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od ZUS na rzecz wnioskodawczyni kwotę 180 złotych – stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2023.0.1964). Zaś zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzeka z urzędu.