Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Łodzi

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 kwietnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 29 lutego 2024 r., odmówił D. A. prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy. W uzasadnieniu decyzji, organ rentowy wskazał, że wnioskodawca przed nabyciem prawa do emerytury pomostowej pozostawał w zatrudnieniu innym niż na kolei, w związku z czym deputat węglowy w formie ekwiwalentu mu nie przysługuje.

(decyzja – k. 54 akt emerytalnych ZUS)

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożył D. A., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, zaskarżając ją w całości. Zaskarżonej decyzji zarzucono:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj.:

a)  art. 7 k.p.a. zgodnie z którym, w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli,

b)  art. 8 k.p.a. zgodnie, z którym organy administracji prowadzą postępowanie
w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji nie wyjaśnienie wszelkich okoliczności sprawy mających znaczenie dla ustalenia okoliczności decydujących o przyznaniu D. A. prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego,

2.  naruszenie art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz.U. z 2023 r. poz. 1720) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż D. A. nie przysługuje prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego – w sytuacji gdy właściwe zastosowanie przepisu skutkować powinno uznaniem, iż z uwagi na okres co najmniej 30 lat pracy na kolei i nabycia z tytułu tego zatrudnienia emerytury pomostowej, odwołującemu przysługuje prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego.

Podnosząc powyższe zarzuty, strona skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie D. A. prawa do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania, a w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego te koszty.

(odwołanie – k. 3-4 verte)

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy stanął na stanowisku, że stosując wykładnię systemową art. 74 ust. 1 ustawy
z dnia 8 września 2000 r. jako osoby uprawnione do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego, wymienione są jedynie byli pracownicy kolejowi pobierający emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów „starej” ustawy wypadkowej (obowiązującej jeszcze w czasie uchwalenia ustawy). Wymienia też wprawdzie osoby pobierające emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy na podstawie ustawy emerytalnej, jednakże przy wzięciu pod uwagę zastrzeżenia wynikającego z art. 74 ust. 4 dotyczącego „zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty”, a nadto powołanego wcześniej art. 74 ust. 3, odwołanie do przepisów ustawy emerytalnej należy ograniczyć wyłącznie do tych, które regulują prawo do emerytury kolejowej. Zakład podkreślił, iż art. 74 w/w ustawy jako osób uprawnionych do deputatu nie wskazuje emerytów pobierających świadczenie na podstawie ustawy o emeryturach pomostowych.

ZUS wskazał także, iż emerytura pomostowa zaś może być przyznana również ubezpieczonemu, który legitymuje się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach, za który nie przysługiwał deputat węglowy, np. maszynista kolejowy u prywatnego przewoźnika.

W ocenie organu rentowego prawo do emerytury pomostowej (w odróżnieniu od emerytury kolejowej przyznanej na przykład na podstawie art. 4 ustawy emerytalnej) nie „powstaje” z tytułu wyłącznie zatrudnienia na kolei. Pełnomocnik ZUS podniósł, iż wprawdzie ustalenie jej wysokości następuje przez uwzględnienie składek na ubezpieczenie społeczne, także tych, które zostały opłacone w okresie zatrudnienia na kolei oraz kapitału początkowego, w ramach którego może być wzięte pod uwagę zatrudnienie na kolei, jednakże nie oznacza to, że prawo do tego świadczenia nabywa się z tytułu zatrudnienia na kolei.

(odpowiedź na odwołanie – k. 7-8 verte)

Pismem procesowym z dnia 12 września 2024 r. organ rentowy wskazał, że do pracy wykonywanej o szczególnym charakterze zgodnie z art. 9 ustawy o emeryturach pomostowych zostały uznane następujące okresy zatrudnienia:



od 1 lipca 1996 r. do 31 marca 2007 r. – (...) S.A. w W.;



od 1 kwietnia 2007 r. do 30 czerwca 2008 r. – (...) sp. z o.o. w K.;



od 1 lipca 2008 r. do 31 stycznia 2019 r. – (...) sp. z o.o.
w W.;



od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2022 r. – (...) Polska sp. z o. w G..

Natomiast za okresy pracy na kolei organ rentowy uznał okresy:



od 1 lipca 1996 r. do 31 marca 2007 r. – (...) S.A. w W.;



od 1 lipca 2008 r. do 31 stycznia 2019 r. – (...) sp. z o.o.
w W..

ZUS nadmienił, iż ustawa o emeryturach pomostowych nie przewiduje stosowania wyższych przeliczników do okresów pracy na kolei przy ustalaniu prawa i wysokości emerytury pomostowej. W zaświadczeniach o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z zakładów (...) S.A. w W. oraz (...) sp. z o.o. w W. zostały wpisane kwoty za otrzymany deputat za węgiel. W pozostałych okresach zatrudnienia, które zostały uwzględnione w myśl art. 9 brak jest informacji czy wnioskodawcy przysługiwał deputat węglowy w formie ekwiwalentu pieniężnego.

(pismo procesowe z dnia 12 września 2024 r. – k. 20-20 verte)

Pismem z dnia 23 września 2024 r. pełnomocnik ubezpieczonego wskazał, że ubezpieczony przez okres ponad 30 lat był zatrudniony w zakładach pracy (...) i z tego tytułu nabył prawo do emerytury pomostowej.

W ocenie strony odwołującej, przyznanie prawa do deputatu węglowego wyklucza – nie ostatnie przed przyznaniem prawa do świadczenia emerytalnego zatrudnienie poza koleją, jak chce organ rentowy, a jedynie nabycie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia poza koleją. W ocenie strony skarżącej okoliczność, że ostatnim zatrudnieniem wnioskodawcy przed przyznaniem mu prawa do emerytury nie było zatrudnienie na kolei nie wyklucza przyznania mu prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy. Dla nabycia prawa do deputatu węglowego decydujące znaczenie ma ustalenie czy wnioskodawcy przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło w oparciu o zatrudnienie wykonywane na kolei.

(pismo procesowe z dnia 23 września 2024 r. – k. 20-20 verte)

Na rozprawie z dnia 1 października 2024 r. pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania, przy czym pełnomocnik ZUS oświadczył, że ostatecznie nie kwestionuje, iż w okresie od 1982 roku do 1994 roku wnioskodawca również otrzymywał deputat węglowy. W związku z tym wskazał, że wnioskodawca spełnił wszystkie wymogi zatrudnienia na kolei, w tym również 25 lat stażu.

(końcowe stanowiska stron na rozprawie z dnia 1 października 2024 r. e-protokół (...):19:32-00:23:11 – koperta k. 35)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca D. A. urodził się (...)

(bezsporne)

Decyzją z 29 stycznia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury pomostowej do dnia poprzedzającego dzień osiągnięcia przez ubezpieczonego powszechnego wieku emerytalnego, od dnia 4 października 2023 roku, tj. od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego. Emerytura została zawieszona do dnia 31 stycznia 2024 r. z uwagi na kontynuowanie przez wnioskodawcę zatrudnienia.

(decyzja o przyznaniu emerytury pomostowej z dnia 29 stycznia 2024 r. – k. 43-44 verte akt emerytalnych ZUS)

Od powyższej decyzji wnioskodawca nie złożył odwołania.

(bezsporne)

Decyzją z dnia 15 lutego 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. podjął wypłatę emerytury pomostowej. Wypłata emerytury przysługiwała od 1 lutego 2024 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek o podjęcie wypłaty emerytury.

(decyzja o podjęciu wypłaty emerytury pomostowej z 15 lutego 2024 r. – k. 49-49 verte akt emerytalnych ZUS)

W piśmie z dnia 29 lutego 2024 r. skierowanym do organu rentowego skarżący wskazał, że decyzja z dnia 15 lutego 2024 r. nie zawiera rozstrzygnięcia w przedmiocie przyznania ekwiwalentu pieniężnego z tytułu deputatu węglowego. W związku z powyższym wniósł o uzupełnienie decyzji w tym zakresie.

(wniosek – k. 51 akt emerytalnych ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 18 kwietnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił D. A. prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy.

(decyzja – k. 54 akt emerytalnych ZUS)

Wnioskodawca w okresie od 1 września 1982 roku do 30 września 1994 roku był zatrudniony w (...) Państwowych (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze rzemieślnika, ślusarza oraz montera nawierzchni kolejowej. W powyższym okresie otrzymywał ekwiwalent za deputat węglowy lub deputat w postaci węgla.

(świadectwo pracy – k. 2-2 verte akt kapitałowych ZUS, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 5-5 verte akt kapitałowych ZUS)

W okresach od 27 kwietnia 1987 roku do 19 lutego 1988 roku oraz od 10 kwietnia 1989 roku do 6 czerwca 1990 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową.

(książeczka wojskowa – k. 3 akt kapitałowych ZUS)

Wnioskodawca w okresie od 1 października 1994 roku do 30 kwietnia 1996 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w P. SOK W. Centralna na stanowisku starszego strażnika SOK. W powyższym okresie wnioskodawca otrzymywał ekwiwalent za deputat węglowy.

(świadectwo pracy – k. 4 akt kapitałowych ZUS, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 7-7 verte akt kapitałowych ZUS)

Następnie, w okresie od 1 maja 1996 roku do 31 marca 2007 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) S.A. w Zakładzie (...) w W. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kolejno: rzemieślnika w zawodzie ślusarz – w okresie od 1 maja 1996 roku do 30 czerwca 1996 roku, pomocnika maszynisty pojazdu trakcyjnego – w okresie od 1 lipca 1996 roku do 28 lutego 1999 roku, maszynisty pojazdu trakcyjnego – w okresie od 1 marca 1999 roku do 30 czerwca 2003 roku oraz starszego maszynisty pojazdu trakcyjnego – w okresie od 1 lipca 2003 roku do 31 marca 2007 roku. W powyższym okresie wnioskodawca otrzymywał ekwiwalent za deputat węglowy.

(świadectwo pracy – k. 7 akt emerytalnych ZUS, zaświadczenie o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu – k. 9-9 verte akt kapitałowych ZUS)

Następnie w okresie od 1 kwietnia 2007 roku do 30 czerwca 2008 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kolejno: maszynisty pojazdów trakcyjnych (w okresie od 1 kwietnia 2007 r. do 30 czerwca 2007 r.) oraz maszynisty pojazdów trakcyjnych – rewidenta taboru (w okresie od 1 lipca 2007 r. do 30 czerwca 2008 r.). W powyższym okresie wnioskodawca nie otrzymywał ekwiwalentu za deputat węglowy ani deputatu w postaci węgla.

(świadectwo pracy – k. 9-9 verte akt emerytalnych ZUS, zaświadczenie o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu – k. 10-10 verte akt emerytalnych ZUS)

W okresie od 1 lipca 2008 roku do 31 stycznia 2019 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) Sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku starszego maszynisty pojazdu trakcyjnego. W powyższym okresie wnioskodawca otrzymywał ekwiwalent za deputat węglowy.

(świadectwo pracy – k. 11-11v.. akt emerytalnych ZUS, zaświadczenie o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu – k. 13-15 akt emerytalnych ZUS)

Natomiast w okresie od 1 stycznia 2019 roku do 31 stycznia 2024 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) sp. z o.o. na stanowisku maszynisty pojazdów trakcyjnych.
W powyższym okresie wnioskodawca nie otrzymywał ekwiwalentu za deputat węglowy ani deputatu w postaci węgla.

(świadectwo pracy – k. 47 akt emerytalnych ZUS)

Wnioskodawca wykonywał pracę wymienioną w pkt. 5 załącznika 2 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych w okresach pracy: od 1 lipca 1996 roku do 31 marca 2007 roku, od 1 kwietnia 2007 roku do 30 czerwca 2008 roku, od 1 lipca 2008 roku do 31 stycznia 2019 roku, od 1 stycznia 2019 roku do 31 stycznia 2024 roku.

(świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach oraz o szczególnym charakterze z dnia 31 stycznia 2019 r. – k. 12 akt emerytalnych ZUS, świadectwo wykonywania prac w szczególnym charakterze z dnia 27 grudnia 2023 r. – k. 38 akt emerytalnych ZUS, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z dnia 27 listopada 2023 r.– k. 40 akt emerytalnych ZUS, świadectwo pracy z dnia 31 stycznia 2024 r. – k. 47 akt emerytalnych ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których autentyczności i wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd Okręgowy nie znalazł powodów by czynić to z urzędu. Co więcej, pełnomocnik ZUS na rozprawie z dnia 1 października 2024 r. ostatecznie przyznał, że wnioskodawca spełnił wszystkie wymogi zatrudnienia na kolei, w tym również 25 lat stażu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie i skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Na wstępie należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 74 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz. U. z 2020 r., poz. 292 ze zm.) byłemu pracownikowi kolejowemu, pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także członkom rodziny tego pracownika, pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Stosownie zaś do treści art. 74 ust. 4 prawo do deputatu węglowego nie przysługuje jednak emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty.

Zgodnie zaś z art. 74 ust. 10 i 11 cyt. ustawy z 8 września 2000 r. emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty. Prawo do pobierania ekwiwalentu pieniężnego ustaje lub ulega zawieszeniu wraz z ustaniem prawa do emerytury lub renty.

W świetle przywołanych regulacji prawo do deputatu węglowego przysługuje pracownikom pracującym na kolei. Przysługuje ono również byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Tym samym przyznanie prawa do deputatu węglowego wyklucza – nie ostatnie przed przyznaniem prawa do świadczenia emerytalnego zatrudnienie poza koleją, jak chce organ rentowy – a jedynie nabycie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia wykonywanego poza koleją. Zatem okoliczność, że ostatnim zatrudnieniem wnioskodawcy przed przyznaniem mu prawa do emerytury nie było zatrudnienie na kolei w rozumieniu powyższych przepisów, a zatrudnienie w charakterze maszynisty pojazdów trakcyjnych w spółce (...), nie wyklucza przyznania mu prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy. Dla nabycia prawa do deputatu węglowego decydujące znaczenie ma ustalenie, czy wnioskodawcy przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło w oparciu
o zatrudnienie wykonywane na kolei, co w świetle powyższych dowodów miało miejsce.

Sąd Okręgowy zważył także, że już ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz.U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), regulowała w art. 18 ust. 2, że emerytowi lub renciście, pobierającemu kolejową emeryturę lub rentę, przysługuje prawo do kolejowej opieki lekarskiej i deputatu węglowego oraz do bezpłatnego
i ulgowego przejazdu kolejami, na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego dla pracowników kolejowych pobierających emeryturę lub rentę przewidywał także art. 46a ustawy z dnia 6 lipca 1995 r. o przedsiębiorstwie (...) (Dz.U. Nr 95, poz. 474 ze zm.), dodany do tej właśnie ustawy przez art. 164 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; przepis ten obowiązywał od 1 stycznia 1999 r., ale wraz całą ustawą z dnia 6 lipca 1995 r. uchylony został z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (art. 82 ust. 1). Tej ostatniej ustawy przepis art. 74 stanowi aktualnie obowiązującą regulację w przedmiocie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy dla osób uprawnionych do emerytur i rent.

Prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy jest uprawnieniem o charakterze wyjątkowym o ustawowej podstawie, świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. Początkowo było to prawo pracownika kolejowego do bezpłatnego przydziału węgla, co skutkowało zrównoważeniem jego utraty kwotą pieniężną (parytet towaru i pieniądza). Przydzielanie węgla pracownikom i rencistom lub emerytom (...) stanowiło przywilej, mający łagodzić trudności w nabywaniu węgla na wolnym rynku, należny oprócz i niezależnie od wynagrodzenia za pracę oraz od emerytury
i renty. Stanowiło także swego rodzaju tradycję wywodzącą się z tego, że węgiel składowany był na terenach kolejowych. Z tych przyczyn deputat węglowy ustanowiony został jako bezpłatny przydział węgla, co realizowało cel wyposażenia pracowników w dobro reglamentowane, także po ich przejściu na emeryturę lub rentę, spełniane w pieniądzu tylko wówczas, gdy przydział węgla był zbędny (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2000 r., III ZP 9/00, OSNAP 2000 nr 24, poz. 902).

Zgodnie z treścią przytoczonego wyżej art. 74 ustawy z 8 września 2000 r., ustawodawca określił krąg podmiotów, którym przysługuje prawo do deputatu węglowego, tj. byłym pracownikom kolejowym pobierającym rentę lub emeryturę (lub członkom ich rodzin, którzy prawo do renty lub emerytury uzyskali na podstawie jednego z wyżej wymienionych aktów prawnych), a ponadto mającym w okresie zatrudnienia na kolei prawo do deputatu węglowego.

Wnioskodawca wskazane przesłanki spełnił. Przez okres zatrudnienia na kolei od 1 września 1982 do 31 marca 2007 roku, a także od 1 lipca 2008 roku do 31 stycznia 2019 roku był uprawniony do deputatu węglowego wypłacanego w formie ekwiwalentu. Wnioskodawca był więc uprawniony do deputatu węglowego przez ponad 25 lat pracy na kolei.

Spór powstał w związku z poglądem organu rentowego, wywiedzionym z treści art. 74 ust. 4 ustawy z dnia 8 września 2000r. Przepis ten stanowi, że prawo do deputatu węglowego nie przysługuje emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty.

Nietrafne jest stanowisko ZUS, że skoro ostatnim zatrudnieniem ubezpieczonego przed świadczeniem emerytalnym nie była praca na kolei, w której wypłacany był deputat węglowy, to nie nabył on prawa do deputatu węglowego. Stanowisko to nie jest zasadne, gdyż wymóg taki nie wynika z przepisu art. 74 ust. 1 w/w ustawy.

Gdyby bowiem wolą ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego prawa jedynie do kategorii osób zatrudnionych na kolei bezpośrednio przed przejściem na świadczenie emerytalne, to dałby temu wyraz umieszczając stosowny zapis w art. 74 ustawy. Redakcja przepisu skłania do wniosku, że ustawodawca położył nacisk na silny związek tego świadczenia ze stosunkiem pracy, gdyż nie użył określenia „emerytowi" lub „renciście", tylko „byłemu pracownikowi kolejowemu”. Ekwiwalent za deputat węglowy jest, niewątpliwie, świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei i ten aspekt oraz literalne brzmienie przepisu należy mieć na względzie w procesie wykładni i subsumcji. Zdaniem Sądu ust. 1 i ust. 4 art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia, uzyskali emeryturę lub rentę, co w przypadku emerytury oznacza, że nabycie prawa do emerytury, w oparciu o zatrudnienie poza koleją, wyklucza nabycie prawa do deputatu. Istotne jest zatem ustalenie, czy emerytura, przyznawana na podstawie ustawy
o emeryturach i rentach z FUS, ustalona została na podstawie zatrudnienia kolejowego
i wówczas prawo do deputatu przysługuje, czy też na podstawie zatrudnienia poza koleją, co wyklucza przyznanie prawa do deputatu (tak samo wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie
z 16 maja 2019 r., III AUa 96/19, LEX nr 2685056, a także Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku w sprawie III AUa 1845/19, niepubl., wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 17 marca 2022 r., III AUa 1160/21, LEX nr 3345823, a nadto podobnie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., III AUa 1699/11, LEX nr 1238743). Innymi słowy, przepis art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści, uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, a nie o inne zatrudnienie.

Ponadto Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1699/11 (LEX nr 1238743), prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Jak wskazał Sąd Apelacyjny powyższy przepis nie wymaga, aby przyznana emerytura była pochodną „wyłącznie” zatrudnienia na kolei oraz aby praca na kolei była wykonywana bezpośrednio przed przyznaniem prawa do świadczenia.

Prawo do deputatu węglowego przysługuje pracownikom pracującym na kolei. Przysługuje ono również byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Tym samym nabycie prawa do emerytury w oparciu o zatrudnienie wykonywane poza koleją, wyklucza skuteczne przyznanie prawa do deputatu węglowego. Istotne jest również, że art. 74 ustawy z 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji Przedsiębiorstwa Państwowego (...) nie wymaga, aby przyznana emerytura była pochodną „wyłącznie” zatrudnienia na kolei oraz aby praca na kolei była wykonywana bezpośrednio przed przyznaniem prawa do świadczenia.

Przepis art. 74 ustawy z 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji Przedsiębiorstwa Państwowego (...) nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, lecz jednocześnie przepis ten nie wymaga - co wynika z jego literalnego brzmienia - aby świadczenie to było „wyłącznie” pochodną zatrudnienia kolejowego. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 20 lutego 2019 r., III AUa 1367/18, LEX nr 2891822)

Prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia uzyskali emeryturę lub rentę. Istotne jest zatem ustalenie, czy przyznawane świadczenie emerytalne ustalone zostało na podstawie zatrudnienia kolejowego i wówczas prawo do deputatu przysługuje, czy też na podstawie zatrudnienia poza koleją, co wyklucza przyznanie prawa do deputatu.

Odnosząc się zaś do zarzutu, że ekwiwalent za deputat węglowy nie przysługuje osobom uprawnionym do emerytury pomostowej, trzeba wskazać, iż choć emerytura pomostowa przyznawana na podstawie ustawy o emeryturach pomostowych z 19 grudnia 2008 r. (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) nie jest emeryturą ustaloną na podstawie ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998 r., a ustawa o emeryturach pomostowych nie jest wprost wymieniona w ustawie komercjalizacyjnej, to jako akt szczególny, późniejszy w stosunku do ustawy o komercjalizacji ma zastosowanie w niniejszej sprawie na mocy art. 56 ustawy o emeryturach pomostowych. Mianowicie zgodnie z jego treścią ilekroć w przepisach odrębnych jest mowa o emeryturze, należy przez to rozumieć również emeryturę pomostową. Zatem pobieranie emerytury pomostowej ustalonej w oparciu o konieczne zatrudnienie na kolei przez byłego pracownika kolejowego, uprawnionego do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy w okresie tego zatrudnienia uprawnia go do takiego ekwiwalentu w okresie pobierania emerytury pomostowej. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 10 lutego 2021 r., III AUa 963/20, LEX nr 3157535)

Innymi słowy, prawo do deputatu węglowego, w przypadku byłych pracowników kolejowych, przysługuje im wówczas, gdy na podstawie właśnie tego zatrudnienia (zatrudnienia na kolei) nabyli oni emeryturę – przy czym bez znaczenia jest czy będzie to emerytura pomostowa czy też emerytura z tytułu wieku lub rentę. Chodzi tu bowiem o sytuację kiedy zatrudnienie na kolei jest wystarczającą przesłanką stażową do nabycia prawa do emerytury (por. wyrok Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z dnia 19 lipca 2022 r. IV U 1/22)

Jak wynika z ostatecznie niespornego stanu faktycznego wnioskodawca w okresie od
1 września 1982 roku do 30 września 1994 roku był zatrudniony w (...) Państwowych (...) w Ł., od 1 października 1994 roku do 30 kwietnia 1996 roku w (...) w P. SOK W. Centralna, w okresie od 1 maja 1996 roku do 31 marca 2007 roku w (...) S.A. w Zakładzie (...) w W., a od 1 lipca 2008 roku do 31 stycznia 2019 roku w (...) Sp. z o.o. Co istotne, w okresach tych był uprawniony do pobierania albo deputatu węglowego albo ekwiwalentu za ten deputat.

W tych okolicznościach zdaniem Sądu Okręgowego w pełni uprawnione jest stanowisko strony odwołującej, że ubezpieczony nabył prawo do świadczenia na podstawie zatrudnienia kolejowego i był w okresie zatrudnienia kolejowego uprawniony do pobierania ekwiwalentu za węgiel.

Reasumując, jeśli „były pracownik kolejowy” nabył prawo do emerytury, a podstawa wymiaru świadczenia emerytalnego ustalona została z okresów zatrudnienia na kolei, w czasie których ubezpieczony pobierał deputat węglowy, to jest on byłym pracownikiem kolejowym, uprawnionym do ekwiwalentu pieniężnego za ten deputat w rozumieniu art. 74 ust l ustawy z dnia 8 września 2000 r. niezależnie od tego, że przed emeryturą pracował w zakładzie pracy, gdzie nie otrzymywał deputatu, gdyż ustawa nie wymaga, aby praca na kolei była ostatnim zatrudnieniem przed nabyciem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Sądowi znana jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2023 r. (III UZP 1/23) wskazująca, iż osobie pobierającej emeryturę z art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) nie przysługuje prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego, o którym mowa w art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 146).

Sąd Okręgowy w całości podziela stanowisko zawarte w powyższej uchwale, jednak nie dotyczy ono sytuacji takiej jak w przedmiotowej sprawie.

Należy podkreślić, iż Sąd Najwyższy również w uzasadnieniu wymienionej uchwały stanął na stanowisku, że zastosowanie reguł wykładni systemowej, funkcjonalnej oraz historycznej potwierdza zatem, że zwrot "w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty" należy rozumieć w ten sposób, że chodzi w nim o emerytów i rencistów kolejowych, to jest takich, którym prawo do świadczeń emerytalno-rentowych przyznano po spełnieniu przez nich warunku legitymowania się odpowiednim okresem zatrudnienia na kolei wraz z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresu zatrudnienia na kolei. Prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego przysługuje więc emerytowi lub renciście tylko wówczas, gdy jego prawo do emerytury powstało z tytułu zatrudnienia, w ramach którego przysługiwało mu prawo do takiego deputatu, to jest zatrudnienia na kolei.

Dalej Sąd Najwyższy podkreślił, że „o emeryturze, do której prawo powstaje "z tytułu zatrudnienia" można natomiast mówić jedynie w odniesieniu do świadczenia zabezpieczającego ryzyko "długotrwałego zatrudnienia pozwalającego na zejście z rynku pracy", a świadczenie emerytalne jest w takiej sytuacji świadczeniem "wypracowanym odpowiednio długim stażem pracy (por. D. E. L., Adekwatność systemu emerytalnego a ryzyko emerytalne - przyczynek do dyskusji, (...) społeczne. Teoria i praktyka nr (...)). Taką emeryturą jest na przykład emerytura kolejowa, ale także emerytura górnicza oraz emerytura w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze , lecz z całą pewnością nie emerytura z art. 24 ustawy emerytalnej”.

Konstatacja ta świadczy o zasadności odwołania i przywołanych na jego uzasadnienie argumentów.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji, uznając odwołanie wnioskodawcy za zasadne.

O zwrocie kosztów zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie 2 sentencji orzeczenia, zgodnie z art. 98 k.p.c., w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935). O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.